Oever Nienovieters en eteit tlieitofs
WIK ZITJ KR IN MAN IIOKKKN
We gaan nog even verder met de
Ninoofse kinderspelen, nu we
hopelijk en eindelijk nog van
een mooie nazomer kunnen genie
ten. Maar eerst nog een woordje
over een onvolledig frans af
telrijmpje waarvan wij in de vo
rige aflevering de eerste vier
regeltjes publiceerden:
Un deux trois
Madam Leroi
Ouatre cinq six
Marie-Louise
Denise De Meyer, lerares Frans
vond het volledige rijmpje
terug in een boek.Zo kennen we
dus de 'officiële' franse versie:
Un deux trois
Madame Leroi
Quatre cinq six
Madame Eli se
Se'pt huit neuf
Madame Leboeuf
Dix onze douze
Qui est jalouze
Jalouze de quoi?
Jalouze de toi
Hieruit blijkt al dat de vierde
regel verschilt van onze Ninoof
se versie. Als nu nog iemand het
volledige rijmpje van bij ons
zou kunnen vinden, konden we de
vergelijking verder doortrekken
tussen 'Ninooofs frans.' en
'frans frans'. Maar nu over
naar onze kinderspelen.
Twee maand geleden heb ik de
Ninoofse spelen belicht die ik,
dikwijls onder andere namen,
teruggevonden heb in het boekje
"SPELE WEEROM". Er blijven er
echter nog heel wat over die er
niet in staan. Als daar zijn:
- "Landkapperkes" dat ik vroe-
ger al eens vermeldde. Het
wordt gespeeld op een terrein
van aangestampte aarde. Hierin
wordt met zakmes een rechthoek
getrokken die in twee "landen"
wordt verdeeld. Hierin gaan de
twee spelers staan die om beur
ten met het mes in het land van
de tegenpartij werpen. In de
richting dat het mes steekt
wordt een lijn getrokken die
moet raken aan het eigen land.
De werper kiest een van beide
stukken en vergroot zijn grond
gebied door een grenslijn "plat
te terren". Steekt het mes ech
ter niet dan wordt de beurt
overgeslagen. Dit imperialis
tisch spelletje gaat zo door
tot een van beide spelers een
land heeft dat zo klein is dat
hij er niet meer kan in staan.
....Ik heb nog alle tien mijn
tenen!
- "Russisch kamp" gelijkt enig-
zins op landkapperkes. Met krijt
wordt op de grond een grote
cirkel getrokken die als een
taart in segmenten wordt ver
deeld al naargelang het aantal
spelers. In die stukken worden
namen geschreven van landen:
Rusland, China, U.S.A., enz.
Hoe het verder gaat weet ik
niet meer. Wie wel?
- "Brand in kot" is ook een
spel in kampen. Het gelijkt in
zekere zin op honkbal of base
ball. In vier (of meer?) "hoe
ken" zijn koten, kampen ofte
"koeten" getrokken. Daarin ne
men kinderen plaats die trach
ten van het ene "kot" naar het
andere te lopen (alsof het ach
ter hen brandt, vandaar de
naam?). In het midden van het
speelveld staat echter een kind
met een bal, dat de overlopers
in de vlucht hiermee tracht
te raken. Wie geraakt wordt is
"af". Wie laatst overblijft,
wint uiteraard.
- "Reud,reud, al wie oeverkomt
es deud"is ook een kwestie van
overlopen. Aan één kant van de
"speelplosj" of "koer" staan
alle kinderen. Degene die "af"
is staat in het midden en roept
wat hierboven staat. Als men
in kledij of zakdoek of derge
lijke iets kan tonen wat rood
gekleurd is, kan men zo over
stappen zonder gevaar. De ande
ren kunnen echter aangetikt wor
den bij het overlopen naar het
andere "kamp" aan de overkant.
Dan is men "af" en moet men in
het midden staan. Ook andere
kleuren kunnen gekozen worden.
- "Katj'n" is wat men roept bij
het aantikken in de Ninoofse
kinderspelen. In sommige dialek-
ten zegt men "an" wat aantoont
dat men eraan is. De oorsprong
van het woord "katj'n" is moei
lijker te vatten. Dat het iets
met een kat te maken zou heb
ben, lijkt mij weinig waar
schijnlijk. Ik zie immers geen
verband in betekenis, tenzij het
iets met kattepootje te maken
heeft. Ik zie meer verwantschap
met het engelse werkwoord "to
catch" wat in eerste betekenis
(vast)pakken, (op)vangen, (aan-,
vast)grijpen betekent.
Men heeft verschillende "katjes"
of aantikspelletjesHet gewone
"katje" is simpelweg iemand
aantikken. Die is eraan en moet
op zijn beurt iemand achterna
lopen en aantikken. Bij "katjn
heugers"(letterlijk hogers) is
men in veiligheid voor het aan
tikken als men op tijd ergens op
kan springen. Bij "katj'n af-
snauërs" (letterlijk afsnijders)
kan er iemand tussen de twee
lopers heen lopen waardoor de
ingebeelde draad tussen beiden
is verbroken en men nu achter
de afsnijder moet aanlopen. Bij
"katj'n deerkappers" moet men
de spelers die in cfit geval per
twee hand in hand lopen niet
aantikken, maar de handgreep
"doorhakken". Bij "katje verlos"
kan men van het achternagezeten
worden verlost worden door zelf
iemand aan te tikken die op
zijn beurt achterna gelopen
wordt. Van het laatste spel ben
ik echter niet zo zeker.
Een klassiek "katj'n" is wel
"katje wegstoppers" of "katje
piep"dat in het ABN verstopper-
tje spelen heet en dat geen na
dere uitleg behoeft. Toch is er
een taalkundige eigenaardigheid
in de streek. Wanneer een ver
keerde naam wordt genoemd bij het
raden naar wie verstopt zit,
komt men tevoorschijn en roept:
"katern is genoemd". Waar dit
woord vandaan komt is me een
kompleet raadsel. Is het ver
want aan "katj'n" of aan een
ander kinderspel:
- "Kattelinne"? Ik weet echter
niet meer hoe het werd gespeeld.
Wie weet raad? Hetzelfde geldt
voor "Pot-pot".
- "Un deux trois diannenbal" is
een~ëenvoTidig kinderspel dat uit
