DE STAAT
E. H. DAENS
WEEKB1AD DCR KRI5TENE VGlh SPART'J - VIAAM5CHE FRONT
il
in Memoriam E. H. DAENS
E. H. DAENS
LAND «ai; AALST
Thans zal in
Daens beter de no,
voor de sociale nor
conservatieven, de
diens weigerachtige
ven en in het
Vlaamsch in he.
vende taal moest ij
sche democratie, im
vaar!ijker tegenstai
star conservatism
aan het socialisme
eeuw, toen Emie>
de werklieden -r t
lisme zijn campcg
sociale qnverschi'l
heeft deze actie or
In de inzichte.
dertijd lag nie he
met Verhaegen
Luik met E. H. Po:
Ook niet te
een afzonderlijk
aan zijn broedt, r
Het is hiel r
gezegd. Maar èen
loop der cbrisicnc
De starre auto,
kend en bemoeilijk.
ndcren ongeveer iedereen het eens zijn dat E. H.
-ruigheden van de tijd begreep en meer oog had
van de vierde stand dan de leider der katholieke
•r Woeste. En waar hij deze weigerde te volgen in
•.'■uding tegenover het herstel der Vlaamsche grie-
c' 1 k-demokratisch programma schreef dat «het
■msche land de bestuurlijke, rechterlijke en wetge-
dan ziet iedereen thans in dat deze christ., Vlaam-
'ich te hoeden voor demagogisch opbieden, een ge-
hal kunnen worden voor het socialisme dan het I
n ii c oude rechterzijdeDeze laatsten hebben het j
gemakkelijk gemaakt. Nog in het midden der ig'
yson te Gent zijn werkliedenbond stichtte, schreven
vlag God en de wet». Eerst later heeft het socia-
tot ontchristelijking begonnen en de toenmalige
van zoovele leden der katholieke staatspartij
twijfeld in de hand gewerkt.
de voorvechters der christelijke democratie toen-
:ch,en van een afzonderlijke partij. Niet te Gent
Brussel met Renkin en Carton de Wiart, niet te
en Prof. Kurth.
het begin van den strijd. Nooit was hun inzicht
-. hrijft wijlen Pieter Daens in het boek dat hij
Heden vijf en twintig jaar geleden ging E. H. A. Daens heen, in
vrede met God, zoo niet met de mèhs'chen.
Vijftien jaar lang stond Priester Daens in de geschiedenis van dit
arrondissement en van dit land, een teeken van tegenspraak, ombruist van
politieke driften, hartstochtelijk geliefd en even hartstochtelijk gebaat.
■Sinds ziir, verscheiden is stilte om zijn naam gekomen maar in menig'
o"(l hart brandt nog de sti"e vlam van vereering.
h,n bij de teganstariërs ging de cfrntr~-it-h-* ht
een gecstesverhouchhg, uit inzi ht mogelijk maakt de diepere wezen
lijkheid van deze strijd.
De geschiedenis van E. H. Daens is nog niet gesc' -v n. De schrijver
dezes heeft niet de pretentie een bijdrage daartoe te isveren. Over de
noodige bescheiden om door te dringen tot de roe selen der persoonlijk
heid beschikt hij niet; wel kan hij de strijd van hem. die men heeft ge
noemd de Savonarola der christelijke democratie, plaatsen in het raam
van zijn tijd.
O
Na de heftige politieke gevechten rond de godsdienstige en kerke
lijke problemen, die geëindigd waren met de overwinning der katholieke
staatspartij in 1884, ging rond de jaren 'go een nieuwe politieke storm
nateken rond het sociale vraagstuk.
De ige eeuw was een eeuw van productie, het was tevens de eeuw
van het economisch liberalisme. Heftige oneeniglieid kwam in West- en
Midden-Europa men denke aan 1830 en 1848 tot uiting omtrent de
vraag aan wie van beide, aan de koning of aan de bourgeoisie, de leiding
in de Staat behoordealgemeen echter was in de leidende kringen de
meening dat de vrijheid de bron was der economist he harmonie. De tus-
chenkomst van de Staat kon enkel deze orde verstoren.
België was, naar het woord van K. Marx, het paradijs der kapitalis
ten. Niettegenstaande het verzet der radicalen, was de liberale partij een
partij van industrieelen. En het woord van F. Schollaert fervents catho-
liques, libéraux impénitents» was zeker in deze tijd -vaar voor de katho
lieke partij in sociaal opzicht. De sociaal-voelende stem van Ducpétiaux
en anderen waren stemmen van roependen in de Woestijn. Voor de
meesten was de arbeidersellende de spijtige maar onvermijdelijke keer
zijde van de bloei der nijverheid. Aan deze toestanden moest in de maat
van de mogelijkheid de weldadigheid verhelpen; de tusschenkomst van
de Staat was echter uit den booze.
Daartegenover komen dan in de jaren '80 de christelijke democraten
te staan, die willen opruimen met het lijdelijk toezien van de Staat. In
i8go wordt te Gent de anti-socialistische werkliedenvereenigingge
sticht, het volgende jaar zag Leuven het ontstaan van de belgische volks
bond». In i8go had een sociaal congres te Luik, onder de bescherming van
Mgr Doutreloux, de noodzakelijkheid van sociale hervormingen bepleit.
Het groote feit dezer jaren was het verschijnen van Rerum Nova
rumin i8gi, de sociale encycliek van Leo XIII tegen de afgoderij van
de zoogenaamde behoeften der economie stelt de Paus de menschelijke
en de christelijke waarde van de arbeider. Om een einde te maken aan de
onverdiende ellende van de arbeidersstand moet ook de Staat ingrijpen.
Steeds weer zal E. H. Daens bij zijn optreden zich beroepen op deze
magna chartavan de christelijke democratie. In een zijner eerste rede
voeringen in het Parlement zegt hij «dat, waar hij sociale hervormingen
opeischt, zijn stem maar een echo is van de wekroep van Z. H. Leo XIII».
Sedert 1830 had de belgische regeering, verantwoordelijk vóór een
cijnsparlement na 1870 waren er op 5 millioen inwoners zoowat
100.000 kiezers voor de Kamer zich steeds betoond als een klasse-
regeering in de volle beteekenis van het woord. Het parlement vertegen
woordigde in hoofdzaak de liberale industrieelen en de katholieke groot
grondbezitters en verdedigde hoofdzakelijk hun belangen. Sociale demo
cratie leek niet mogelijk zonder politieke democratie. Het kiesrecht moest
veralgemeend. Door het volk, voor het volk», was ook de leus van E. H.
Daens.
Wanneer wij thans het sociaal programma der christelijke volkspartij
van het jaar i8g4 overlezen wettelijke erkenning der vakvereenigin-
gen, verplichte arbeidersverzekering, bepaling van de arbeidsduur, beper
king van de vrouwen- en kinderarbeid, arbeidspolitie, zondagrust, inrich
ting van een doelmatig landbouwcrediet, enz. en wanneer wij beden
ken dat de meeste dier programmapunten thans reeds zijn verwezenlijkt,
veelal met de instemming van alle partijen, dan hebben wij wel eenige
moeite om de heftige strijd van 'Q4 te begrijpen.
Nergens was het gevecht zoo geweldig als te Aalst. De plaatselijk
politieke bladen van die tijd staan vol met het grofste scheldproza.
Zelfs in het parlement kwam deze felheid tot uiting. Men herleze
daarvoor de rede die de heer Woeste in de vergadering var. .6 Januari
i8gs ten gehoore bracht. De gematigdheid van toon van den E. H. Daens
stak daartegen gunstig af op dit oogenblik.
pi.:ats om aan geschiedenis te doen heb ik reeds
j.-enblik aandacht voor het verdere afwijkende ver-
k tij is hier wel op zijn plaats.
■c irc mentaliteit van de heer Woeste is genoeg be-
zeki-r hot samengaan. Daarbij komt dan de handicap
van de tucht waar.-: IfDaens als priester onderworpen was.
Men heeft de tuk dat de conservatieven in de isoléering van rie
middel 'gen om deze te verpletteren nj -
■rijde. uit hei r.ln. .sche tot de overtuiging
ge, van de conservatieven volledig vrije partij.
oas na Vn priesterwijding in 1875
christelijke demorr
zijds kwamen een
dat alleen in een ze
heil was te vinden
In i8g7 werd
sche volksbond. .J
met taaie verbeten
l oartij
'p?f war"
stel dagen. In
naar Goethe's w
Voor de
schiedenis gev
irister.c volkspartij uitgesloten uit de belgi-
tng werd in het Aalstersche de strijd voortgezet,
met de moed der w mhoop.
■crfiseerd, maar he rog-->mma. voor de verwe-
angebon z^ge-.ierde.
7 V -* -;ag/ rechtsher-
enere kringen W3s he* bewustzijn gegroënT dat,
n de Wet ons de vrijheid kan geven,
vin gisteren en heden, is de str jd van '04 ge-
'vij zijn eenigszins gegroeid bulten de sociale
omstandigheden, di de strijd van '94 verklaren. Wel zien wij de recht
matigheid van de 11 zet. de hooge felheid van de kamp. Wij zien de taaie
vasthoudendheid w: armode, na de jaren van laaiende geestdrift, de strijd
zonder uitkomst werd voortgezet.
Maar mogen w:j heden ten dage nog spreken van strijd zonder uit
komst»
Dank zij het inzicht der leiders zich aanpassend aan het nieuwe leven
in Vlaanderen, heeft de Volkspartij nieuwe verdiensten verworven.
Op de oude tronk is een nieuwe scheut geënt.
De strijders van 'g4 dhmen het op voor de sociale en Vlaamsche
rechten.
Wij, Vlaamsche nationalisten, beseffen hoe noodig en nuttig die
strijd was... en is. Zeker, wij onderlijnen het belang van de nationale fac
tor, van het nationale zelfrespect, in de geschiedenis van een volk. Maar
wij kennen evenzeer het belang van de sociale factor.
Nationaal en sociaal
Een zelfstandig Vlaanderen in het licht der sociale rechtvaardigheid
en liefde
Aalst, een brandpunt van 'g4, is thans ook een strategisch punt in de
vlaamsch-nationale strijd.
Meer dan wie ook beseffend de noodzakelijkheid van de eendracht,
van het doelbewust samen-opstappen van alle Vlaamsche nationalisten
van goede wil, steeds bereid, de geschiedenis indachtig, om te helpen en
nieuwe omstandigheden, maar met de oude bezieling, de strijd voort,
te steunen de strijd in de andere gouwen van Vlaanderen, zet Aalst, onder
nieuwe omstandigheden, maar met de oude bezieling, de strijd voort.
moei da voorzienigheid
der werklieden ziin
BIJ DE
25ste VERJARING VAN DE
DOOD VAN
OVERLEDEN DEN 14 JUNI 1907
Een groei aan al dezen, levenden en dooden.
die door hun laaien slriid voor een sociaal-
gezond Vlaanderen de haan naar de Zelf
standigheid van hel Vlaamsche Vaderland
hehhen gebroken.
Encycliek Rerum Novarum over
den arbeidersstand).
Die woorden van den Paus be
vatten de eerste en grootste plicht
van den Staat.
Waarom is de Samenleving, de
Maatschappij het natuurlijk leven
van den mensch
De eerste reden is om door de
Maatschappij geholpen en be
schermd te worden.
Gelijk de Kerk of vergadering
der Geloovigen voor doelwit heeft
de zielsbelangen van den mensch
te bevorderen, zoo heeft ook de
Staat voor noodzakelijk doel de
•toffelijke belangen te beschermen.
En onder de stoffelijke belangen
van den mensch komt zekerlijk in
eerste lijn de treffelijke broodwin
ning van den arbeider.
De mensch heeft door de natuur
recht op werk. en recht om door
ziin werk te leven.
Recht op werk men zegt soms
dat dit een revolutionnair woord ls
een uitvindsel van de filosofen der
laatste eeuw
Grove dwaling
In de middeleeuwen was dat
recht openlijk en overal erkend.
In onze oude Gilden, zegt de ge
schiedschrijver Janssens. was het
Recht op werk uitdrukkelijk aan
de arbeiders gewaarborgd als een
recht door God en door den Staat
verleend; en 't werk zelf was aan
zien als een ambt van God en van
den Staat aan den werkman gege
ven. ten nutte der maatschappij.
Maar de oude Gilden, die steun
van den werkman zijn verdwenen,
in hare dolle vernielingswcede
heeft de Fransche revolutie dezelve
neergehakt: en nu staat de arbei
der, afgezonderd en machteloos, te-
Igenover de maatschappij van 't ka-
jpitaal en de teugellooze concurren-
i tie.
De arbeiders van alle slach moe
ten zich weerom en zoohaast mo
gelijk scharen in Gilden. Genoot
schappen en Vakvereenigingen.
De wet zal die Gilden der 19e
eeuw erkenen en bekrachtigen,
jSchilders, Metsers. Schrijnwerkers,
[Timmermans, Burgers en Werklie
den van allen stand, komt bijeen,
voegt uwe krachten te samen voor
'de treffelijke broodwinning.
J God heeft u een almachtig wa
pen in de hand gegeven het
stemrecht.
j Nu zijt ge allen ware burgers in
|'t vaderland.
I Gij hebt allen hetzelfde belang;
