RERUM NOVARUM
HANDSCHRIFT VAN PRIESTER DAENS,
dagfee henen d van 1902 en geschreven
na eene zware ziekle.
iLtrl/C
011 hel leven van
Prle§ler Mens
Sociale gedaclifengang van Paus Leo XIII
lllllllllllllllllillllll^
blijven in «een overmachtige want
overrijke partij die, de nijverheid
en de markt beheerschend, al de
kapitaalscheppende krachten tot
haar persoonlijk gewin benuttigt
en zelfs op de Staar, een doorwe
gende invloed uitoefrnt» en aan
de andere kant teen bezit- en in-
vloedlooze massa De bezitters zijn
zedelijk verplicht de «dingen niet
als een eigendom, maar als een
gemeenschappelijk gf ed (dat allen
te goede moet komer te behande
len.
De arbeid.
De arbeid is het coor God ge
wilde middel tot vc, verving van
eigendom, hij is er oc de verrecht
vaardiging van.
Het loon moet niet een minimum
bedragen waardoor -ie arbeider in
zijn levensonderhoud k 11 voorzien,
maar het moet zooveel mogelijk
een peil benaderen, dat de stoffe
lijke en cultureele ontwikkeling
van de arbeidersstand toelaat
Nadrukkelijk verwerpt Leo XIII
de liberale opvattin; met de ar
beidsovereenkomst, jie een te ge
ring arbeidsloon racht te verrecht
vaardigen met 'jcr op op de zoo
gezegd vrije instem, ing van de
arbeider.
De encycliek veil riijkt de ar
beid als een dienen der gemeen
schap. Zonder de leiders geen
stoffelijke welvaart oor ie maat
schappij. Daarom h< then de arbei
ders het recht te chen dat de
Staat maatregelen l ;ffe om hun
woning, kleeding en 5mi min kom
mervol bestaan te fc zorgen.
Mensch en e nomie.
Eerw. Heer DAENS, Volksvertegenwoordiger
baanbreker der Rerum Novarumgedachte
in Vlaanderen, ten jare 1894, na zijne eerste rede
in het Parlement.
U%L4r.
o:Hlil!ii!l!iiifl
Aan zijn leden van de katholieke
rechterzijde, die aan Priester
In 1891 zond Paus Leo XIII
encycliek «Rerum Novarum»
wereld in.
Ook bij de bepali g van de ver
houding tusschen n -oisch en eco
nomie dient de eoid voor de
menschelijke perso< n ijkheid aan
wezig te zijn. mer.sch staat Daens de toejuichingen der socia-
boven de nijverheid- moderne Mo- listen ten laste legden, antwoordde
loch, aan wie nv-n de mensch wil deze op 16 Jan. 1895
Tegen de klassenstrijd stelt hij offeren. De mmsch .ijke en chris- «ik zoek geen applaus en zeker
de het gebod der naastenliefde. Hij telijke waarde va - de arbeider niet vanwege hen, die tegenstrevers
de wil niet de verschillen tusschen moet geëerbiedigd. De arbeider is Zijn in politiek en godsdienstig
volken, standen, geslachten onder- geen slaaf. opzicht. Tusschen de socialisten en
hij drukken maar erboven stelt hij de De arbeider is r iet te scheiden ons gaapt een afgrond; wij zijn het
In zijn lange loopbaan
werd in 1810 te Carpineto geboren zedelijke en godsdienstige gedach- van de persoon var de arbeider, de niet eens omtrent de grondslagen
en overleed in 1903 heeft Leo te. arbeid is noodzak- lijk. Daarom ^er maatschappij. Voor ons berust
XIII zich vooral gekeerd tegen wat De oplossing van het maatschap- mag de arbeid niet aanzien als een deze noodwendigerwijze op de gods
hij noemt «de leer van het nieuwe pelijke vraagstuk ziet hij vooral koopwaar het ar >eidscontract is dienst en de eigendom, de goed-
recht» die staat en maatschappij door de herleving van de organi- niet een s00rt va-, koopcontract, begrepen eigendom; maar evenals
van hun zedelijke en godsdienstige sche gedachte volgens dewelke het is veelmeer eei contract eenig de socialisten willen wij snelle, in-
teelgrond willen losmaken. De mo- de menschen in waardigheden, in |ljr, soort. grijpende, doortastende hervormin-
gen. Waar wij die hervormingen
omie t.t.z.
ij opeischen
erne gedachte is afgedwaald van ambten en beroepen verschillend
de noo6e ./aarheden, waarop de -ingedeeld, eendrachtig samenwer-
menschelijko maatschappij berust, ken tot het gemeenschappelijk wel-
In de staats- en maatschappijleer zijn*. De enkeling is een dienend n^doc^en, P_
van Thomas van Aquino ziet hij lid der gemeenschap en tot dienen
grondveste der nieuwe orde de verplicht. Aldus keert deze gedach-
natuurlijke orde is de door God ge- tengang zich af van het liberalisme ^elhkeTervOTmSg van dit stel
wilde, het is de zedelijke orde en en gaat hij tot de kern van het so- zedelijke hervorm ng
beiden berusten op de Eeuwige cialisme.
Wet. De persoonlijkheid echter heeft
Niettegenstaande zijn aanslui- haar eigen doel, zij is tot de eeu- .rh|3-fip„
ting bij de «eeuwige wijsbegeerte» wigheid geroepen en moet dus door OOK ae J
van Thomas, was Leo XIII een de gemeenschap bevorderd, maar De arbeiders moeten zich veree-
«opportuniste sacré». Verstandhou- niet verbruikt als een zielloos eco- nigen om aldus tot machtige orga- offering der burgerij, zouden al-
ding verkoos hij boven onvrucht- nomisch orgaan. nisaties te komen, die dan het daar honderden werklieden van
bare strijd en doeleinden, die he- De bloei der gemeenschap is ge- oude, gezonde idee van het gild in honger sterven...
den ten dage niet waren te berei- volg van de natuurlijke eigen-aard een vorm, aangepast bij de tijds-
ken, wist hij te verschuiven naar van de zedelijke vrijheid en de noodwendigheden, opnieuw zullen
De 1 ^pitaUs*10"
le Bes pfjtr*1 - -
niet ver
werpelijk maar redelijk-onzijdig.
Daarom treedt Lee XIII niet op
voor de afschaffing, maar voor de
zede
,It Daarbij moeten alle krachten
behulpzaam wezende Kerk, de
zijn wij maar de echo
an Z. II. Leo XIII, die
heeft gezegd dat de onverdiende
ellende der arbeiders een afdoend
en onmiddellijk redmiddel ver-
eischt. Aan ons dit middel te zoe
ken. Wij vragen geldmiddelen om
te verhelpen aan tastbare, klaar
blijkelijke kwalen, om hulp te
brengen aan arbeiders, die honger
hebben. Zonder de private liefda
digheid te Aalst en zonder de op-
«Welk is mijn misdaad Het is
in deze laatste tijden de politiek
van den achtbaren heer Woeste
niet te hebben gevolgd. Ik heb hem
gevolgd en bewonderd wanneer hij
zijn schoonen strijd voerde voor
land en godsdienst; maar toen ik
heb gezien dat hij weigerde de grie
ven der Vlamingen te herstellen,
toen ik hem zijn onverbiddelijken
strijd heb zien uitvechten tegen de
wet Coremans, toen ik heb gezien
dat hij van geen ernstig onderwijs
in het Vlaamsch in onze colleges
wilde, dan heb ik aan mijn vrien
den gezegd Onze leider gaat ver
keerde wegen, volgt hem niet
(E. H. Daens).
«Men zegt dat wij. in de Kamer
geen Nederlandsch mogen spreken
uit hoofschheid jegens onze Waal-
sché collega's. Sedert 64 jaar zijn
de Vlamingen zoo beleefd geweest
en wat hebben wij er bij gewonnen.
Als wij ons neerleggen bij deze op
werping, dan moeten wij eens voor
altijd afzien van het recht om on
ze moedertaal hier te gebruiken;
het ligt voor de hand dat over vijf
tig jaren dit beleefdheidsargument
nog meer van kracht zal zijn dan
op heden.» (E. H. Daens).
de toekomst. Want met de politiek godsdienstige
en de sociale hervorming landen soonlijkheid.
wij aan op het gebied, niet van het
theoretisch, maar van het prac-
tische verstand.
Eigendom.
Persoonlijkheid
en gemeenschap.
krachten der per- verwezenlijken. Geen klassenstrijd j
organisaties, maar zich vereenigen
met het doel om met de werkgever
tot samenwerking Te komen in ge
meenschappelijke lirganismen; in
afwachting daarvan inrichting van
De misbruiken van de eigendom gemengde scheidsgerechten. De
brachten het socialisme ertoe in staat moet die vereenigingen bevor-
de private eigendom de wortel te deren, want die drang naar veree-
zien van alle sociale kwalen. Deze niSin§ wortelt in .iet natuurrecht,
wortel dient uitgeroeid. Uit deze °P die drang naar vereeniging be-
Aan de grond van elke maat- nieuwe economische orde zal dan r«st ook de staat-
schappijleer ligt de Juiste bepaling noodzakelijkerwijze een meer zede- De werkstaking ,s een tweesnij-
van de verhouding tusschen per- lijke sociale ordening voortkomen, dend wapen, het is het laatste
soonlijkheid en gemeenschap. Daartegenover onderlijnt Leo hulpmiddel, waarnaar eerst dan
Als reactie op 's konings alleen- XIII dat de socialiseering. der ge- mag worden gegrepen, als alle an-
heerschappij treedt in de 18e moederen noodlger is dan de socia- dere mogelijkheden uitgeput zijn.
eeuw de gedachte der vrijheid naar liseering der goederen. Ziedaar de gedachtengang van
voor Vrijheid gelijkheid, broeder- De noodzakelijkheid van de Paus Leo XIII. Geen nieuwe maat-
liiklieid w'as het gevleugelde eigendom leidt hij af uit de indivi- schappelijke ordening heeft hij
woord der fransche omwenteling, dueele persoonlijkheid van de willen geven, maar hij heeft de
Gelijkheid was mechanische ge- mensch. Deze moet zijn eigen voor- christelijke geest willen wekken,
liikmaking vrijheid was onbeperk- zienigheid zijn en heeft daarom die de wisselende vorm van staat
te ongebondenheid van het indivi- een natuurlijk bezitrecht niet en- en economie moet bewaren van
du Op het economisch gebied kei op de verbruikbare maar ook materialisme en machtsegoïsme.
bracht deze vrijheid de liberale op de onverbruikbare dingen. Zoo
economie met als gevolg daarvan keert Leo XIII zich tegen het col
de slavernij van de arbeiders. lectivisme. dat de socialiseering
Ertegen keert zich dan in de 19e der productiemiddelen wil. en te-
eeuw de socialistische beweging. gen het landsocialisme, dat de
Tegenover de mechainische ge- grond wil socialiseeren.
lijkheid van alle stands- en volks- Neen. de eigendom moet niet af-
verband stelt Leo de christelijke geschaft, maar hij moet veralge-
en natuurlijke gelijkheid, volgens meend wanneer de arbeider eige-
dewelke ieder mensch een lid van naar zal zijn van een huis en van
zijn stand en zijn volk, een van een stuk grond, voelt hij bodem-
medemenschen scherp-onder- vaster dit bezit voedt het zelf-
zijn
maar standigheids- en heimatsgevoel.
De heer Woeste had gezegd dat
E. H. Daens zich nooit had ingela-
Zonder vrees voor vergissing kan men beweren dat in
Aalst op ioo fabriekarbeiders er 80 zijn die slechts 8 a 9 fr.
per week verdienen: en bij deze krisistijden, waarin, volgens
den geachten Heer Woeste, de politieke ekonomie schijnt te
verbeteren en de loonen klimmen in plaats van dalen, kunnen
zij slechts 4 a 5 dagen per week werken.
Dat men dus een onderzoek instelle te Aalst, dat men
onze arme werklieden ondervrage omtrent hun loonen en
men zal overtuigd zijn van de waarheid mijner beweringen.
En die toestanden heerschen niet alleen in Aalst maar ook
te Ninove en in de andere plaatsen van het arrondissement
dat mij met zijn vertrouwen naar deze kamer stuurde.
Vrijdagmorgen wandelde ik langsheen den Dender, een
vrouw kwam tot mij en bad mij, natuurlijk, om een almoes
ze zegde me dat haar man werkloos was sinds verscheidene
weken en zij vier kleine kinderen heeft.
Het oudste, een meisje van 14 jaar, had eindelijk werk
gevonden in een vlasspinnerij, waar ze moest arbeiden, slecht
gevoed, in een ongezonde atmosfeer, de voeten in lauw
water, van 's morgens 6 uur tot 's avonds half acht.
En weet gij wat dit meisje, dat bij het huidige winter
weer 's morgens en 's avonds vervroren door de koude naar
huis komt, verdient 50 centiem per dag.
Ik vraag U, Mijne Heeren, als dit meisie op 20-jarigen
ouderdom zal gekreveerd zijn want met zoo'n regiem, met
zoo'n lichamelijke en geestelijke ellende die ermeê gepaard
gaan, moet men snel uitgeput, vernietigd zijn en zij op
hare beurt moeder is, of zij dan haar lot niet zal vervloeken,
en de maatschappij en de beschaving waarover wij zoo fier
zijn
16-1-1893.
scheidene persoonlijkheid
dan toch weer met hen daarin Daarmede echter is niet gezegd ten met de inrichtingen ten voor-
overeenstemmend «dat allen een- dat de manchesteriaansche opvat- deele van het volk.
zelfde natuur hebben ontvangen ting van de eigendom te verrecht- E H. Daens antwoordt «Het is
en allen zijn geroepen tot de waar- vaardigen. Het privaat bezit is van hatelijk zijn eigen verdiensten te
digheid van kinderen Gods». zuiver menschelijke oorsprong, het roemen. Maar het optreden van het
Vrijheid is geen eigengerechtigde kan dus van bezitter veranderen, achtbare lid dwingt mij er toe. Wei
ongebondenheid, maar gebonden- wel is iedere mensch gerechtigd nu. ziehier wat ik doe voor de ar-
heid aan de wet Gods en aan de 0m privat bezit te verwerven. On- beiders in nood; ik geef hun alles ding der maatschappij.
wetten der gemeenschap. Gemeen- rechtvaardig optreden tegen de Wat ik heb, al wat ik kan missen, Zonder haar zal de eansche Volksklas socialist worden.
schap immers is geen vrije schep- eigendom is verboden. Maar het ai mijn geld, en ik heb geen for- Onze Volkspartij moet bestaan, zelfstandig er. onafhankelijk van alle
ping van individueele contractvrij- welzijn der maatschappij eischt tuin, geen huis in de stad en geen andere partijen, zij moet hare eigene cn afzonderlijke vertegenwoordi-
heid, neen, zij is geboren uit de «een verdeeling van het bezit dat landhuis; alles wat ik heb is voor ging hebben in gemeente en Kamer.
diepste noodwendigheden der men- meer met de billijkheid overeen- de armen en dezen weten het wel. Zonder die vrijheid kan het Christen Volk met opgebeurd worden
schelijke natuur. stemt*. Het volk mag niet gespitst Dat is mijn schat en mijn eer. dit stoffelijk en zedelijk.
De Kristene Volkspartij is noodzakelijk voor de welvaart en de red-