Klangfarbenmelodieeen gemiste kans
Festival van Vlaanderen - Aalstop zoek naar eigen gezicht II
FIRMA DELDI
■Pil
mg
Matthijs Piet
Fabricatie voor zuiderse gerechten, kroketten en
delicatessen
Specialiteit van diverse lasagne
Import verse ansjovis
Artisanaal bereid
Levering gratis
Oude Gentbaan 40, 9300 Aalst - tel. 053/77.45.66
16 Nieuwe Gazet van Aalst 10 september 1982
Vorige week werden Jean-Philippe Collard met een programma van
Franse pianomuziek en de Tallis Scholars met 16e eeuwse koormuziek
voorgesteld; vandaag volgen het Haydn-concert met Tom Koopman en
het liedrecital van Julia Hamari.
3 Aalst Sint-Martinuskerk donderdag 23
september 20.30 uur Amsterdams barokor-
kest (leiding Ton Koopman)instrumentale
kerkmuziek van Haydn.
programmasymfonie nr. 26 in d «la-
mentatione» allegro assai con spirito -
adagio - menuet
concerto voor orgel en orkest nr 2 in D
allegro moderato - adagio - allegro
symfonie nr 44 in e «Trauer» allegro con
brio - menuette e trio - adagio - finale
(presto)
symfonie nr 49 in f «La Passione»
adagio - allegro i molto - menuet - finale
(presto)
toelichting Van Gogh. Mozart, Gezelle,
jn zeg zomaar wat. Tot onze verbazing
merken we dat zij niet alleen geniale
kunstenaars waren, gedreven, twijfelend
aan hun kunstenaarschap, vechtend te
gen windmolens, maar ook doodgewone
mensen die konden genieten van een
natuurgeluid, gezelschap/een babbeltje
op straat. We zijn bijna van nature ge
neigd een doek of een gedicht te inter
preteren vanuit een visie die berust op
een anekdote, een legende soms, vanuit
een etiket dat jarenlang op een kunste
naar kleeft. Van Gogh was krankzinnig,
Mozart een klankbron. Gezelle een
poëziepuier. Zo zien ze er voor ons uit,
ten onrechte.
Haydn we zitten volop in zijn herden
kingsjaar heet nu eens vadertje, dan
weer Sturm und Drang-rebel Zijn sym
fonieën kregen zoveel titels opgeplakt
dat we niet meer onbelemmerd kunnen
luisteren. Muziek die alleen maar mu
ziek wil zijn wordt vaak als programma
tisch afgeschilderd, soms als een ver
lengstuk van de barok. Bovendien zijn er
geen grenzen meer aan het streven
naar authenticiteit. Ik zou zeggen
Haydn wordt in zijn herdenkingsjaar bij
na meer beschreven, bepraat en geïn
terpreteerd dan gespeeld. En elke criti
cus zingt daarbij zijn eigen wijs
Men is het erover eens er gaat van
Haydn een zekere rust en humor uit, iets
volks ook. Hij was een man die zijn ogen
en oren openhield, in contact leefde met
natuur en weer en mens. Hij was diep
gelovig. Het spreekt uit zijn oratorium
«Die Schöpfung» en zijn missen. Hij
voelde zich in Eisenstadt bij prins Ester-
hazy niet altijd rimpelloos gelukkig Hoe
zou het anders Van hem klinkt instru
mentale kerkmuziek Kerkmuziek is
meestal synoniem met vocale muziek
de menselijke stem dient en looft haar
Schepper. Toch was er in de 18e eeuw
in de liturgie ook plaats voor concentre
rende werken. Zo is een grote lijst orgel
concerten bewaard gebleven van men
sen als Salieri, Mozart, Wagenseill en
Galuppi. Ook Haydn is hier op zijn
plaats. Wellicht het beste voorbeeld in
die zin zijn zeven woorden aan het kruis,
instrumentale muziek om de gelovigen
tot gebed en inkeer aan te zetten.
Typisch voor de drie vanavond gepro
grammeerde symfonieën is dat ze in mi
neur zijn geschreven. Het nr. 26 «La-.
mentatione» ontleent haar sfeer aan een
gevoel van eenzaamheid dat Haydn kan
hebben beklemd in Eisenstadt. afge
sneden als hij was van het gewoel en
het vrolijke leven te Wenen. Het lang
zame deel (adagio) is gebaseerd op de
gebruikelijke liturgische formule van Je-
remias' klaagliederen. Deze melodie
wordt als cantus firmus door andere in
strumenten gecontrapunteerd. De beide
andere, nr 44 «Trauer» en nr. 49 «La
Passone» dragen iets ernstigs in zich
schaduw naast zon, innigheid naast
geestige invallen. De vertrouwde toon
aarden uit je jeugdjaren zijn in elk geval
weg. Hier worden geen wolken in de
hofkring verdreven, hier spreekt men
van mens tot mens Ongewoon ook is
dat in de treursymfonie het menuet vóór
het adagio komt en dat de 49e begint
met een traag gedeelte een adagio «La
Passione» doet in haar openingsbeeld
denken aan Schuberts eerste variatie in
zijn strijkkwintet «Der Tod und das Mad-
chen». De titel zou naar de Goede Week
kunnen verwijzen, naar de bange en
toch hoopvolle verwachtingen van de
christenen, naar de brutaliteit van de
soldaten die Christus bespotten en be
ledigen.
Het concerto voor orgel en orkest nr 2 in
D staat in Haydns Entwurfkatalog aan
geduid als «concerto per il clavecimba-
lo». De mogelijkheid (en de moeilijkheid)
blijft open omdat Haydn net als Mozart in
zijn orgelsonates geen pedaal gebruikte.
De aanwezigheid van pauken en trom
petten geeft er een feestelijk karakter
aan dat aan de barok doet denken,
vertolking Ton Koopman is voor mij
verbonden met de kerstplaat van Her
man Van Veen. Hij begeleidde op een
verrukkelijke manier, met het enthousi
asme van een gedreven kunstenaar.
Maar Koopman is meer. Hij was laure
aat in Brugge, en zetelt er nu in de
jury. Maar Koopman is meer. Hij heeft
een grote belangstelling voor de muzi
kale bronnen uit het verleden en tracht
door het gebruik van oude vingerzettin
gen en de kennis van orgelregistratie-
en techniek de barokmuziek zo getrouw
mogelijk weer te geven. Daarbij maakt
hij gebruik van oude instrumenten of ko
pieën. Hij nam voor Philips concerti en
divertimenti van Haydn op en ik sta er
borg voor dat het resultaat af is door
zichtig van klank en dynamisch van aan
pak.
4 Aalst - Stadhuis dinsdag 28 september
20.30 uur Liedrecital door de alt Julia
Hamari, begeleid door Edelmiro Arnaltes,
piano.
Het slotconcert van het festival is onge
woon en verdient een stormloop. Julia
Hamari zint een kleurrijk programma bij
een, niet traditioneel, niet behoudend
van Mozart naar Schumann en Liszt,
van Mahler naar Wolf.
programma
W A Mozart
An die Freude, K.V 53
Ridente la calma. K V. 152
Als Luise die Briefe ihres ungetreu-
en Liebhabers verbrannte, K.V. 520
R. Schumann
Frauenliebe- und Leben; opus 42,
nr 1 - 8
Seit ich ihn gesehen
Er. der Herrlichste von allen
Ich kann's nicht fassen, nicht glau-
ben
Du Ring an meinem Finger
Helft mir, ihr Schwestern
Süsser Freund. du blickest mich
An meinem Herzen, an meiner
Brust
Nun hast du mir den ersten
Schmerz getan
F. Liszt
Die drei Zigeuner
Oh, quand je dors
G Mahler
Wo die schónen Trompeten blasen
Ich bin der Welt abhanden gekom-
men
Rheinlegendchen
H Wolf
Verborgenheit
Der Gartner
Auf ein altes Bild
Er ist's
toelichting
In Mozarts tijd werd het lied geschreven
voor de huiskamer Zijn liederen zijn dus
uiteraard intiem van sfeer en stemming.
«An die Freude» staat in het teken van
de kinderlijke musiceervreugde Als elf
jarige (hij had de pokken op dat mo
ment) wijdde hij het aan het dochtertje
van zijn arts. «Ridente la calma» is een
charmant en bevallig conzonetta. Het
lied zou als een opera-aria kunnen
doorgaan. Waarschijnlijk is alleen de
begeleiding van Mozart. «Als Luise die
Briefe...» is sterk dramatisch geladen en
benadert de geest van Schubert Er is
vuurwerkmuziek in de begeleiding.
Schumanns liederenkrans is gebaseerd
op gedichten van Chamisso. Het zijn
acht kleine liederen die het leven en de
liefde van de vrouw weergeven. De mu
ziek volgt nauwkeurig de psychologi
sche leidraad van de gedichtencyclus
Schumann die juist toelating had gekre
gen met zijn geliefde Clara te trouwen
maakt van deze argeloze poëzie een
rijkgeschakeerd klankjuweel.
Liszt is ons als liedcomponist minder
bekend Ook in deze materie vertrekt hij
vanuit een pianistieke visie. «Die drei
Zigeuner» is een ballade van Lenau en
lijkt eerder een Hongaarse rapsodie met
obligaatstem Elk van de drie zigeuners
misprijst het leven en demonstreert dat.
«Oh, quand je dors» ziet in een droom
de geliefde Zoals Petrarca Laura moet
hebben gezien.
Mahler is niet te scheiden van de men
selijke stem. Hij begint waar Beethoven
eindigde Waar instrumenten geen uit
weg meer vinden om gevoelens te ver
tolken, om de zoektocht van een pieke-
raar te verklanken, komt Mahler terecht
bij de menselijke stem. Veel van zijn
symfonieën bewijzen het. veel ook van
zijn liedcyclussen die bijna als symfo
nieën kunnen doorgaan en die stuk voor
stuk uitingen zijn van zijn rusteloze
geest «Wo die schónen Trompeten» uit
«Des Knaben Wunderhorn» is een bal
lade in rondovorm. De oorlog is er een
vernietigende indringer. Waanzin en
dood gaan hand in hand. De slotwoor
den «das ist mein Haus» von grünen
Rasen» wijzen naar Bergs «Wozzeck»
die in de buurt zwerft. «Ich bin der Welt
abhanden gekommen» is Mahler op de
ziel geschreven de wereld is niet ge
maakt voor kwetsbare mensen. «Rhein
legendchen» toont een ander facet van
Mahlers persoonlijkheid. Het voorbij
stappen en nazinderen van militaire mu
ziekkapellen had voor Mahler iets som
bers, iets fatalistisch De Oostenrijkse
Landler anderzijds vertoont een opge
wekte, blijmoedige aard. Die vinden we
hier terug.
Geen groter meester in het treffen van
de juiste sfeer als Hugo Wolf. Bewonde
raar van Wagner. Aangegrepen door
twijfels. Prikkelbaar. Vlijmscherp criti
cus. Na allerlei mislukte pogingen vindt
hij zijn uiteindelijke bestemming het
lied. Zo werden zijn 53 Mörike-Lieder in
buien van driftige bezetenheid in drie
maanden afgewerkt. Wolf vermijdt het
theatrale effect, zoekt de intimiteit, het
gesprek van mens tot mens. Hij is het
eindpunt op de weg Schubert-Schu-
mann. Het gedicht wordt belangrijker
dan de melodie. Het zwaartepunt ver
schuift naar de pianopartij die haar eigen
leven gaat leiden. De stem wordt afge
stemd op het woord, niet de glans. De
begeleiding is als een sterk spannings
veld.
«Verborgenheit» herinnert aan Wagners
Wesendonck-Lieder en koestert gevoe
lens van melancholie. «Der Gartner» is
een verfijnd miniatuur. «Auf ein altes
Bild» vertelt hoe Jezus als kind op de
schoot van zijn moeder speelt terwijl in
het woud de boom groeit waaruit zijn
kruis zal worden gemaakt. «Er ist's» is
een ode aan de lente, afgerond door een
lang aanhoudende toon van de stem en
een spiloog van grote afmetingen door
de piano.
vertolking Julia Hamari is een alt. ge
boren en gevormd in Hongarije. Ze was
en is te gast in alle grote Europese
opera's en beheerst een uitgebreide lie
derenschat. Haar platenopnamen om
vatten een heel stuk muziekgeschiede
nis Vivaldi, Gluck en Cimarosa. Wag
ner. Tsjaikowski en Mascagni In het
festival van Vlaanderen trad ze op onder
Rilling, Muti en Haitink.
Edelmiro Arnaltes die haar begeleidt is
een Spanjaard. In Granada studeerde
hij muziek en filosofie. Aan de Hoch-
schule für Musik in Wenen rondde hij
zijn studie af Naast zijn activiteiten als
solist, treedt hij als begeleider op van
o.m. Christa Ludwig. Katia Ricciarelli en
uiteraard Julia Hamari.
Mag ik tenslotte nog even herinneren
aan het volgende
- Pierre De Smedt begeleidt vanop zijn
beiaard.
- Kristiaan Van Ingelgem zet zijn orgel
cyclus verder.
- kaarten zijn te verkrijgen op de cultu
rele dienst in de Kattestraat.
- wie belangstelling heeft voor het rijk
gedocumenteerde programmaboek van
het festival (het kost 150 fr. en is er 600
waard) vindt het op dezelfde dienst (te-
lef. (053) 77.11.11 (toestel 245).
W.D.B.
Vanaf 3 september tot 3 oktober 1982 loopt in het Museum van het Oud Hospi
taal een tentoonstelling met werk van 4 Poolse en 4 Belgische kunstenaars.
Als hulde aan de beroemde Poolse componist, Karol Szymanowski, werden
deze 8 kunstenaars samengebracht, omdat de aanwezigheid van het «Beeld»
in de hulde niet mocht ontbreken.
Uit de kunstfolder citeren wij«De hier
gehouden tentoonstelling met werken
van zowel Poolse als Belgische kun
stenaars, die voor het merendeel in
het kielzog varen van het Symbolisme
en het Surrealisme, werd opgevat als
een soort «contrapunt» tussen de ver
schillende scheppingsvormen».
Behalve Roland Monteyne, in wiens
werk het oersymbool van de vrucht
baarheid te herkennen valt hebben wij
vruchteloos gezocht naar enig echte
vorm van Symbolisme, laat staan dat
er vertegenwoordigers bij waren die
men onder de noemer «Surrealise»
kan rangschikken.
De 4 Poolse kunstenaars, Jan Berdys-
zak, Jerzy Tchorzewski, Stanislaw
Teisseyre en Antoni Zydron, waren
wel elk op zijn eigen wijze van denken,
verbonden met het muzikale oeuvre
van Karol Szymanowski, maar konden
ons met hun picturale boodschappen
niet aanspreken.
Daarentegen zitten de 4 Belgische
kunstenaars, zowel wat technische
vaardigheid als structurele opbouw
van hun doeken, op een heel wat
hoger niveau. Hier kan geen sprake
zijn van misplaatst chauvinisme aan
gezien wij eerst de werken en daarna
de cur. vit. hebben geraadpleegd.i
De beschilderde dierenhuiden van
Antoni Zydron mogen dan misschien een
relatie leggen naar het pre-historisch
«zijn» van de mens, het blijven objec
ten die zich als decor alleen kunnen
waarmaken.
Stanislaw Teisseyre brengt visionaire en
transparante Romeinse beelden op
achtergronden van tempels en stro
men. Hier valt de technische slordig
heid op. Ook zijn akwarellen liggen ver
beneden de quota die wij hier in Vlaan
deren gewoon zijn.
Jerzy Tchorzewski s akwarellen zijn gril
lig en plantaardig. Noch de opbouw,
de kleurtonaliteit of het steeds zichzelf
herhalende motief kunnen hier
boeien.
Jan Berdyszak tenslotte valt door de
mand met zijn in textiel overtrokken
hout, dat naast zijn louter decoratieve
functie, geen enkele kunstzinnige
reflex bij de toeschouwer verwekt.
Anders is het gesteld bij het aan
schouwen van de sculpturen van
Roland Monteyne en de schilderijen van
de drie andere Belgen Lucques Trigaut,
Jacques Lacomblez en Jacques Zimmerman.
Het beeld van Monteyne «Het verbor
gen gelaat van de tijd» laat de toe
schouwer tot halt komen. Het dwingt
tot gesprek, tot discussie. De duidelijk
herkenbare erotische symboliek
Ongetwijfeld is Jacques Zimmerman de
meest getalenteerde van de groep. Op
de grens van symboliek en structura
lisme brengt hij technisch boeiend
gemonteerde verticalen en gebogen
contoeren in een helder blauw-geel
koloriet, afgewisseld met soms steen-
2"
schijnt hier on-tijdelijk te zijn, het zijn
sculpturen die het oerinstinct visueel
belichamen.
Luc Trigaut brengt met zijn geverfde
tekeningen goed werkhet zijn ineen
gestrengelde vormen die aan een col
lage van textielstukjes doen denken.
Jacques Lacomblez: zijn schilderijen
geven een indruk alsof het ontwerpen
zijn van vloeren of decors uit een ver
verleden. Dit blijft echter, mede door
toevoeging van letters en woorden op
zijn doeken, ruiken naar pamflettoire
kunst.
rode impressies, kortom het blijft een
boeiende wereld van irriële wegen en
gebouwfragmenten.
Het Gemengd Koor van de Muziek
school van Poznan, o.l.v. Leszek
Bajon, leerling van een van de be
kendste koorleiders.van Polen, Stefan
Stuligrosz, bracht enkele prachtige
madrigalen van Karol Szymanowski.
Jammer dat de «picturale klank» van
deze tentoonstelling niet meer samen
horigheid vertoonde. Er waren te veel
dissonanten om deze tentoonstelling
geslaagd te kunnen noemen. tBDW)
