Strijkkwartet Nationale Opera
27 september Belfortzaal
London Pro Musica't kan vriezen
't kan dooien
VAN DER WAERDEN
BIEDT MEER
Toneelgezelschap
,,'t LAND VAN RIEM,,
brengt creatie...
Liilike
Programmabespreking Festival van Vlaanderen
r
12 Nieuwe Gazet van Aalst 21 september 1984
Strijkkwartetten zijn in de geschiedenis en in de loop der jaren bij het
Festival herhaaldelijk te gast geweest. Hun repertoire bestreek daar
bij uit veiligheidsredenen het vertrouwde en geruststellende kringetje
van Mozart-Haydn-Schubert-Dvorak. Eén enkele keer hoorden we
een boeiende en eigentijdse Penderecki.
Het Strijkkwartet van de Natio- organist aan de St.-Clotildekerk.
nale Opera komt nu met een
andere wereld uit deze discipline.
Gauw vermelden dat de klassieke
bezetting met 3 solisten (harp-
fluit-klarinet) uitgebreid werd,
wat het kleurenpalet natuurlijk
in gevoelige mate verbreedt en
merkwaardig genoeg soms zelfs
versoepelt.
Het ensemble: het kernstrijk
kwartet heeft een internationale
bezetting: de twee violisten,
Kowalski en Shida zijn van
Poolse en Japanse afkomst, alt
violist Longrée is Belg, cellist
Zanloghi Fransman. Suzanne
Mildonian uit Italië treedt als
harpiste op naast Carlos Bruneel
(fluit) en Hans Vanneste (klari
net).
Programmaeen buitengewone
maar wellicht zeer mooie
avond
Uitsluitend Franse muziek, meer
zelfs, in hoofdzaak komposities
uit het prille begin van deze
eeuw. In de muziekgeschiedenis
wordt deze tijd de periode van de
nuances genoemd, vooral dan
om zich tegen het Duitse, Ita
liaanse en Russisch geweld af te
zetten. De 5 komponisten die
hier aan bod komen hebben dus
behalve de geboortegrond
hun esprit, hun gezamenlijke
afkeer voor al wat over de Oost
grens gebeurt, de politieke om
standigheden, de oorlog en hun
zoeken naar nieuwe wegen
gemeen. Er zijn persoonlijke
kontakten, relaties en afwijzin
gen. Er is de onderlinge en voort
durende beïnvloeding, meer
zelfs, er is het heel bewust niet-
willen-schrijven-zoals-de-
andere, wat, hoe je het draait of
keert, ook een vorm van navol
gen is.
Deze muziek is diepgaand en
teder, breekbaar en hard als
spinnerag, onvoorspelbaar en
herkenbaar, de voortdurende
verrassing onder de charmes
betoverend. De titels van de wer
ken alleen al zijn klankwonders
om in je mond te laten smelten.
De natuur, het stille, inneembare
onwereldlijke moment is overal
de dichtersregen, de maneschijn,
de regenboog, maar nooit het
brute geweld van het onweer.
Pierne Gabrièleigenlijk orga
nist. Hij volgde Franck op als
Van hem wordt beweerd dat
zelfs als het onderwerp zwaar
was de toon bij hem altijd
licht blijft. Luister naar de sfeer
van de geprogrammeerde wer
ken Variations au Clair de lune,
Voyage aux pays du tendre, een
werk voor strijktrio, fluit en
harp (1951). Bij deze woorden al
voel je de adem waarin het licht
en het notenpalet baden.
Albert Rousselhij is de groot
meester tussen Debussy en
Ravel. Wegens zijn geboorte
stad, Tourcogne wordt hij wel
eens een halve Vlaming
genoemd, vooral dan omdat hij
regelmatige bindingen had met
Brussel waar verschillende krea-
ties van zijn werk plaatsvonden,
ook al omdat hij schrijver van
een «Vlaamse Rapsodie» is. Hij
is onder geen enkele school te
plaatsen, evenmin onder het
nogal vage etiket «impressionis
tisch» te vangen. Hij schrijft
Roussel, nooit 'in de aard van'
of 'a la manière de...'. Zijn Sere
nade op. 30 wordt zijn meest
Franse partituur genoemd, een
nooit volprezen werk. Een van
zijn leerlingen was Erik Satie,
dat spreekt boekdelen.
Caplet Andrézoals Roussel
meldde Caplet zich als oorlogs
vrijwilliger in 1914. Bindingen
met Debussy zijn er ookhij
hielp verschillende van zijn wer
ken orkestreren. Wie met koor
muziek vertrouwd is, weet dat
Caplet nieuwe technieken intro
duceerde en vokale muziek
schreef met veeleisende partijen.
Vandaar wellicht dat dit aspekt
van zijn werk nauwelijks in het
dagelijks koorcircuit voorkomt.
Zijn 'le masque de la mort
rouge', een griezelverhaal naar
de roman van E.A. Poe is een
kompositie voor harp en strijk
kwartet. Het roept een halluci
nant beeld op van deze fantasti
sche vertelling. Het is trouwens
opvallend hoe Poe een steeds
weerkerend leverancier is voor
de Franse impressionisten.
Debussy en Ravelde grote
goden onder één noemer.
Met Debussy, de keizer van de
klankkaleidoscoop, bereiken we
de top van de berg. Zijn 'danse
sacrée et danse profane' uit 1904
dateert uit het jaar waarin hij
zijn vrouw verliet. Wanneer deze
een zelfmoordpoging onder
neemt breekt het schandaal los
en keren de meeste vrienden zich
van hem af. Een niet zo geluk
kige periode in zijn privé-leven
dus, maar wel de tijd waarin 'la
mer', 'Images' en een heleboel
pianowerken het licht zien.
Bijna in hetzelfde jaar (1905)
schreef Ravel zijn 'Introduction
et Allegro'. Voor hem is het de
bewustwording van zijn eigen
specifieke kracht. Ook is het de
tijd waarin de verwijten dat hij
teveel van Debussy leent wel heel
bitter gaan smaken. Vandaar
zijn kloeke uitspraakIk ben
gelukkig dat ik weet dat ik
muziek kan schrijven, en daar
buiten niets.
Als U tijdens deze avond voor de
eerste maal kennismaakt met
deze intieme Franse kunst, wed
den dat U dan dit laatste werk
het mooiste vindt
Strijkkwartet van de Nationale
Opera, donderdag 27 september,
Belfortzaal, 20u.30. F.C.
Festival van Vlaanderen (1)
"SCHAFTTIJD,, toneelspel van Paul Coppens
RegieMieke Leemans
metPaul Coppens en Fons Vinck
Zaterdag 29 sept. zondag 30 sept. en maandag 1 okt. 1984 te 20 uur in
Netwerkcentrum, De Ridderstraat 28, Aalst
"Schafttijd,, is een tragi-komedie over twee bouwvakkers die we tijdens
hun dagelijkse schafttijd leren kennen als totaal tegengestelden wat hun
levenswijze en karakter betreftde ene gelukkig getrouwd, heeft een kind;
de andere is de vrijgezel, de rokkenjager.
Twee levens... elk met hun eigen dromen, elk met hun eigen manier om het
leven te léven... en te OVERleven. Hun mens zijn... Hun wérkmens zijn...
Twee werelden die uiteindelijk in elkaar storten... want de crisis slaat toe...
En ook hier dan weer de tegenstellingde ene weet zich een vuist te maken,
de andere zoekt heil in de drank. En toch blijft kameraadschap hen binden.
In "schafttijd,, staan de twee personages model voor ieder mens, onder het
motto"Het leven is een strijd,,. Een voortdurend opboksen tegen de harde
maatschappij. Een steeds opnieuw zoeken naar de zin van het leven...
Kortom DE strijd... om uiteindelijk toch de verliezer te worden als de dag
komt datje, moegestreden, de handschoen moet neerleggen. Want zoals in
het stuk wordt gezegd "We zijn hier niks op deze wereld, 't Kan zo mee u
gedaan zijn,,.
Het stuk is met een enorme dosis volkse humor geschreven met niets
ontziende sappige uitdrukkingen die als een waterval uit de mond van deze
twee "echte,, bouwvakkers rollen.
Het tweetal is zo van de bouwwerf gehaald en op de planken neergezet.
Geen schilderij dat met een fijn penseeltje is bijgewerkt, geen mooie maar
verkeerde kleuren...
Wél een foto... een beeld zonder enige vorm van trucage om het mooier
voor te stellen. Het leven zoals het is... de conversatie van twee gewone
mensen zoals die dagelijks wordt gevoerd... ongecensureerd... ongekuisd...
Juist door deze realistische weergave en door het feit dat er aldus geen enkel
gebied een blad voor de mond wordt gehouden is het stuk misschien minder
geschikt voor kinderen...
Het Festival is dus weer uit de startblokken geschoten.
Dat is - zoals u wellicht verder wel lezen zal - een iets te forse uitdrukking.
Mocht u het openingsconcert gemist hebben en daardoor de nachtrust niet
meer vinden, wees dan gerustalle vertrouwde gegevens zijn en blijven
ingebakken. Lang voor openingstijd is het achteraan in de kerk vechten
voor een halve stoel. Lang na openingstijd is het défilé der drukmakers
zich andermaal tot de attractie van het jaar aan het opwerken, de
gezichten van 1 gekregen cultuuravond per jaar zijn er en wie als
vreemdeling bij het binnentreden der kerk het wijde gewijde panorama der
voorbehouden plaatsen krijgt te zien, (waar blijven ze in 's hemelsnaam
vandaan komen?) krijgt meteen een duidelijk beeld van het karakter van
deze stadhier word je door de cultuur niet bestraald, hier w ord je meteen
verpletterd.
London Pro Musica
Vier lokale solisten, een
mannenkwartet, geflankeerd dqor
drie instrumenten. Ze zijn
gespecialiseerd in Italiaanse muziek
lees ik, al is die dan wel voor het
grootste gedeelte uit de handen van
de Nederlanders gekomen. De rode
draad in het programma is Josquin
Des Pres. Voor een keer wil ik kwijt
dat geen polyfoon componist mij
dierbaarder is, in zijn werk is het
complete te vinden, grootse
verwachtingen dus. Het zou ons te
ver leiden muziekhistorische theoriën
te verkondigen, het over zijn invloed
te hebben of hoe zijn muziek
gezongen moet worden, maar
misschien wel hoe het niet moet
gedaan worden.
Als je bij een kwartet twee
buitenstemmen hebt met een
uitzonderlijke begaafdheid en timbre
INTERIEURVERZORGING
VAT
IEN
Steenweg op Ninove 6 - B 9470 DENDERLEEUW - Tel 053 66 86 45
MEUBEL- KEUKEN- BADARCHITECTUUR
Internationale Wohneinrichtungen
Vrij in en uit elke weekdag van 10 tot 12 uur en
14 tot 20
zaterdag en zondag van 10 tot 12 en van 14 tot 18 uur maandag gesloten
maar daartussen twee andere die nog
volop aan het ontwikkelen zijn, dan
krijg je een onevenwicht, een
wanverhouding, dan krijg je een cake
met een knapperige boven- en
onderlaag maar binnenin rauwe
eierstruif, dan krijg je harmonieën die
niet warm maar lauw zijn. Het wordt
in de loop van de avond steeds
duidelijker dat het ensemble ofwel
met een nieuw en onvoldoende
ingestudeerd programma optreedt,
ofwel niet samen ingezongen is ofwel
op zijn grote vertrouwdheid met deze
muziek steunt om met professionele
routine meters hoog zand te strooien.
Dat is dan voor deze discipline wel
bijzonder gevaarlijk want polyfonie
sluit geen compromissen en
marcheert niet onder de vlag van
"bijna goed,,. Stylistisch gezien kan
je ook vragen stellen (rubato in het
"De Profundis!), de canonvoering,
een elementair gegeven, is
onduidelijk en kleverig. In het
"Profundis,, worden de drie standen
uit de maatschappij die treuren om de
dood bijvoorbeeld voorgesteld door
een canon die symbolisch het verdriet
tekent dat zich van iedereen meester
maakt. Die behandeLinfi en
voorstelling lijkt wel op het vissen
naar schoppen boer die ze zo snel
mogelijk weer kwijt willen.
Bovendien maken de tenoren fouten
die je nooit op zo'n niveau
verwachten zouveel te harde
themavoering, onduidelijke
uitspraak, klinkers die tussen
medeklinkers vermorzeld worden,
ongelijke inzetten, platte klanken
(Benedictus
Kevin Smith, contratenor, leider van
het ensemble afkomstig uit Pro
Cantione Antiqua, is herhaaldelijk
solist. Zijn bijdrage, samen met de
vlekkeloosheid van bas Richard
Wistreich (die dan weer uit, the
consort of Musicke,, komt) wordt het
hoogtepunt van de avond: sublieme
piano in het hoogste register,
beheersing van de deinende ritmiek,
maar jammer genoeg achteraan in de
kerk onhoorbaar in Ockegems Missa
Mi-mi. Dat ze uitgerekend uit deze
mis het Agnus Dei te kiezen waarbij
Ockegem in de slotnoot een 5e stem
als bovenkwint tovert, een hemels en
tijdeloos effekt, maar hier dus niet te
horen is, weer zo'n vreemde
constatatie.
Kleine instrumentale stukjes als
borrelnootjes komen tussendoor.
Tegenover de grote doordachte
composities van de Nederlandse
broers zijn deze Italiaanse vluggertjes
wel hele pretentieloze niemendalle
tjes. Wat ricercare-werk voor luit
"wat 3-stemmige dansjes, zijn best
leuk maar niet om jarenlang in je kop
te hangen. Tussen haakjes: je kan
niemand verhinderen om luitversies
van bestaande werken te maken,
maar dat het Gloria uit de Missa
Pange Lingua van Josquin, een van
de allermooiste miscomposities uit de
hele wereldliteratuur, gruwelijk
verminkt wordt, waarbij de zuivere
klare vokale lijnen als kattejongen
verdronken worden, daar zou de
Inquisitie weer moeten voor
ingeschakeld worden
Conclusie: Pro Musica London is
een degelijk ensemble, dat er echter
niet in slaagt één keer de vonk der
ontroering te laten opwaaien, zelfs
niet in het zeer mooie 5-stemmige
Cipriano de Pore bisnummer. Als we
de hoge eisen die het Festival naar
buiten stelt, hier naar binnen keren
blijven er vragen en rimpels in het
voorhoofd. Vergelijkbare ensembles
zijn hier te lande legio. Het is ons
recht om in deze gespecialiseerde
muziektak van een professionele
groep op elk ogenblik vlekkeloze,
verrijkende, boeiende en vooral
wereldniveau-muziek te vragen.
Traditioneel in Baardegem is de
cursus muziekgeschiedenis die in de
toegangsprijs inbegrepen is. Dat de
procedure, waarbij organisator en
sponsor na afloop het woord nemen
op zijn minst ongebruikelijk is, kan
misschien als noviteit verkocht
worden maar er zijn ook andere
woorden voor. Aan de ene kant
wordt het festivalpubliek steeds als
een rijpe en hoogstaande elite
afgeschilderd, aan de andere kant
blijkt het wel dringend noodzakelijk
om na afloop van een papiertje af te
lezen wie er nu eigenlijk twee uur lang
op het podium gestaan heeft en wat er
gezongen werd. Er zijn blijkbaar van
die avonden waarbij aan alles
getwijfeld wordt. F.C.
