CULTUUR
Louis Paul Boon en de politiek
"Voor Allen" - 21 januari 2000 7
door C.S.C.-VORMINGSWERK GEWEST AALST - OUDENAARDE - RONSE
In vorige editie van 'Voor Allenverwezen wij reeds naar wat
onze medewerker Abraham Ruiz m.b.t. de figuur van de Aal-
sterse auteur Louis-Paul Boon nog in petto had, een bijdra
ge over de politieke visie, of beter diens aankijken van de po
litiek.
Dat het stuk van Ruiz terzake zeer gefundeerd is, blijkt ook
de lovende commentaar van de eminente Aalsterse SP-voer-
man, ere-Parlementair Bert Van Hoorick, die het stuk vóór
publicatie inkeek. V vindt zijn reactie in een apart kader
stukje. C.V.
Ik herinner mij niet ooit een bre
de discussie of gesprek over
'politiek' te hebben gevoerd met
Boontje.
Hij had daartoe geen behoefte,
laat staan de beslagenheid. Hij
gaf mij meer de indruk in geen
enkele politieke school thuis of
op zoek te zijn. Duidelijk was
dat hij anti-klerikaal was inge
steld, maar dat bleek maar een
reaktie te zijn tegen het klerica-
lisme in het algemeen en in het
arme geestelijk Vlaanderen in
het biezonder.
Voor hem was dat een ergerlijke
vloek. Een mengeling van ge
loof, bijgeloof en domheid die
de slavernij in stand hield.
Consequent hiermede was voor
hem de moraal in Vlaanderen,
deze van de slaven, onvoor
waardelijk voorgeschreven door
de 'zwarte rokken' van de heers
ende klasse. Aldus werd een
'moraal' per decreet geldig. De
zwakken en de slaven konden
zelf hun moraal niet schrijven.
Die was ook al reeds geschre
ven door de meester!
In verschillende perioden van
Vlaanderen zijn wij opstandig
geweest, wij wilden vooruit.
De Spaanse overheersing is in
Vlaanderen gebleven. Zelfs na
het vertrek van het leger van het
katholiek Spanje, na vervolgin
gen, martelingen en dood van
hen die niet wilden mede heulen
en dansen naar de wil van het
'dekreet' van dat katholiek
Spanje. Een van die veelvuldige
elementen die Vlaanderen eeu
wenlang op de mg moest dra
gen en als het te zwaar werd op
de blote grond voorttrekken, de
snoods met de zweep op de mg.
De inquisitie en de meedogen
loze heksenjacht, die geen begin
kende, maar ook geen einde. De
meesters-heersers - de onder
drukkers- konden maar steeds
hun macht waarachtig verder
uitbreiden. En tot heden dragen
wij nog altijd de gevolgen er
van.
En dan komt die wervelwind
van de industriële revolutie met
de nieuwe fabrieken, uitgemst
voor de massa-produktie, uit de
lucht vallen. Papieren met de
'reglementen en de nieuwe wet
ten voor de arbeiders'. Geschre
ven met schone letters, doch bit
ter om te eten en ellendig om te
beleven... de slaaf wordt losge
laten richting nieuwe meesters
met een nieuwe slavernij. De
nieuwe moderne vorm van ver
koop van arbeid in de nieuwe
fabrieken. De 'proletariër' is in
aantocht. De nieuwe vorm van
produktie en verdeüng bracht
ook nieuwe vormen van denken
en daden. En niet het minst bij
het samengetroepte werkvolk in
de grote fabrieken, duister en
ongezond, doch ook gevuld met
lange arbeidsdagen en dit voor
een hongerloon.
Vruchtbare grond voor protest
en oproer.
In de lijn van de logica en con
sequent in de ontwikkeling. En
dat kan elkeen lezen in zijn
boek.
'Pieter Daens of hoe in de ne
gentiende eeuw de arbeiders
van Aalst vochten tegen armoe
de en onrecht'.
En op blz. 8.
'Misschien dat het een weinig
zijn nut kon hebben voor wie
een vergelijking wil maken met
de sociale en politieke strijd van
vandaag... of van morgen'.
Om na te denken voegt hij die
doordringende boodschap eraan
toe. Wij moeten de mensen een
geweten schoppen.
Dit is een volle zin, de vuist.
Samenvatting van de socialisti
sche boodschap en strijd!
Kan gedragen worden op de
kop van iedere socialistische be
toging of achter de rode vlag,
bewust gericht voorwaarts voor
een democratisch socialisme!
Voor mij: het staat vast dat
Boontje geen militant was die in
betogingen op kop met de rode
vlag ging meestappen of aan de
hoek van de straat het socialis
me verkondigde.
Hij had daarvoor noch de stem,
noch de gaven. Hij liet dat aan
redenaars zoals een Bert Van
Hoorick, voor wie hij een grote
bewondering koesterde.
Niet enkel als echte vrienden
maar nog veel meer voor zijn
uitzonderlijke gaven van massa
leider op weg naar de vrijma
king!
Toen ik aan Boontje eens zei dat
Bert mij gezegd had dat indien
hij de 'pen van Boontje had' dan
grijnsde hij en zei 'zeg eens aan
Bert, moest ik zo een 'stoute
muil' hebben...
Het woord en het geschrift heb
ben in de menselijke geschiede
nis een voorname rol gespeeld
en dikwijls een dominante func
tie!
Geen brood op tafel waaraan de
politiek niet heeft mede gebak
ken met geschrift, woord en
daad!
Wie Boontje heeft gekend en
zijn geschriften aandachtig en
onbevangen heeft gelezen, valt
het niet moeilijk tot het besluit
te komen dat deze man diep ge
troffen was door het onrecht en
-niet steeds- duidelijk roepend
pleitte voor sociaal recht.
De woordenkramerij van de
'geleerden' die hun leven slijten
in ivoren torens en daarbinnen
over bergen woorden beschik
ken om toch iets te zeggen, zelfs
als ze niets te zeggen hebben, en
ook hetzelfde om hun meester
schap te bevestigen in de ge
schiedenis die nooit is geschied.
Vanaf de eerste ontmoeting met
Boontje had ik inderdaad de in
druk te doen te hebben met een
socialist. Wel-is-waar met een
biezonder type van socialist.
Een schrijver, in zijn tijdperk en
ongeacht in welke politieke
kleur zijn verschijnen gebeurde
is een mysterisch type... zijn pen
blijft niet altijd binnen de gren
zen van een programma, die
glijdt wel eens uit. Het is ook
maar goed zo.
Maar over wat in Spanje ge
beurde in de jaren 1935-1939
was hij expressief duidelijk:
Franco met zijn Francisme is
een product van dat onverdraag
zaam katholicisme, met een on
zichtbare macht, alom aanwezig
en moordend pijnlijk voelbaar.
De wereld heeft dat verschrik
kelijk toneel kunnen bekijken in
die jaren en nadien aan de lijve
ondervonden met de 11de we
reldoorlog van 1940-1945... Op
zijn manier met zijn nu vol
doende bekende stijl, benadruk
te hij de niet te veijagen pijn die
veroorzaakt werd door de on
kunde of onwil van de (burger
lijke) Westerse democratieën
om halt te roepen aan de opmars
van dat vernietigend en ver
woestend fascisme.
En overal waar deze rotzooi te
vinden is zal de beschaving blij
ven uitglijden.
De beschaving en de zo hoog
geprezen democratie zijn tedere
planten, die verzorgd en gekoes
terd moeten worden. En hoe
dichter bij de humanistische
zorgen, hoe schoner en hoe ster
ker deze bloeien. Onkruid en
rottigheid vindt men overal en
zeker bij de 'boeren' die nooit
geleerd hebben hun velden te
onderhouden, al was het maar
om te voorkomen dt de pest bij
de gebuur zou overwaaien. Ach,
die smerige verstuiving die de
beschaving en de opgang van
meer zuiverheid hindert. Opge
let voor die beschavingen die
verzuimen zich te beschermen
tegen de dodelijke verstuiving.
Dan volgde een ogenblik stilte.
Een moment dat de hopeloos
heid de man tot éénzaad in de
greep hield. De man die geen
compromissen kon omhelzen,
zonder het gevoel te ondergaan
dat hij zich gecompromitteerd
had.
Persoonlijk geloof ik niet dat
Boontje ooit iets aanvaard heeft
om uit te voeren dat regelrecht
tegenover zijn 'Ratio' stond. In
de jaren 1970 had Oscar Debun-
ne het idee opgevat een soort
periodieke ontmoeting te orga
niseren met mensen die hun me
ning en wenken ten beste kon
den geven over aktuele vraag
stukken. Hij vroeg mij eens
Boontje te polsen, wat ik dan
ook deed. Het antwoord van
Boontje het aan duidelijkheid
niets te wensen over.
'Zeg aan Debunne dat ik geen
plekje op mijn voorhoofd heb
waar geen buil meer staat!' Ik
schrok van dat antwoord niet,
want reeds van bij de vraag aan
Debunne had ik dat antwoord
vermoed; maar zo draconisch
geformuleerd in de strengheid
van de wetgever an oud-Athene,
neen, dat was een verrassing.
Maar ik begreep die mening in
haar logica, zoals velen een lo
gica hebben, 't Sop is de kool
niet waard.
Hij had zijn houding afgestemd
op oude Griekse uitspraken van
filosofen die zegden niet te dicht
bij de politiek te staan om niet te
verbranden en niet te ver ervan
om geen kou te hebben.
Immers, zelfs de klanken van de
uitspraak van Camille Huys-
mans waren tot hem niet door
gedrongen 'Politiek is de kunst
van de mogelijkheden'
En nog graag de volgende over
weging eraan toevoegend.
'De tragiek die alle wereldver
beteraars beschoren is, ligt in
het feit dat ze hun kracht uit
ideale voorstellingen putten, die
niet te verwezenlijken zijn. Hoe
duideüjker het werk wordt dat
men schept, hoe duidelijker
wordt het ook hoe weinig er
van de oorspronkelijke voorstel
ling overblijft'.
Dat er geen volmaakte en geen
rechtvaardige samenleving mo
gelijk is, wist men al in de Oud
heid. Ik ben tot dezelfde vast
stelling gekomen. Daaruit mag
men niet afleiden dat het geen
zin heeft de kwalen in deze
maatschappij te bestrijden. Men
heeft altijd de plicht zijn mede
mens te helpen.
Abraham Ruiz
Ik las het met bewondering. Je hebt Boon goed getypeerd.
Zo schreef nog niemand over hemJa, hij was eigenlijk van na
tuur een pessimist, wel 'socialist' van een bepaalde soort, nogal
antiklerikaal, maar niet met de roeping weloverogen anderen te
beïnvloeden om de maatschappij te veranderen. Hij verheerlijk
te de strijd van de Geuzen, maar verbrandde zich niet aan de
boodschap hun voorbeeld te volgen. Wel éénmaal schreef hij
'schop de mensen tot ze een geweten hebbenmaar hij slikte de
woorden die een boodschap brachten spoedig weer in, door 'ze'
te schrappen in een latere uitgave van 'Mijn kleine oorlog'. 'Niet
te dicht bij de politiek (of bij 'De Vlam') te staan om zich niet te
verbranden en ook niet te ver ervan om geen kou te hebbenIn
derdaad, zo was hij. Dit belet niet dat hij een zeer groot geënga
geerd schrijver was die een blijvende plaats zal hebben in onze li
teraire wereld en in ons gemoed.
Proficiat met uw artikel. Bert Van Hoorick
Vy
