VOOR VRIJHEI» WA AR HEID EN RECHT.
1882.
Aalst, 12 October.
N®120.
Fr. 4-00
Fr. 4-73
aankondigingen
De abonnementsprijs
Necrologie.
's jaars voor de stad.
15 C""" den drukregel
VOORUIT
verschijnt wekelijks
den Donderdag
in den namiddag.
's jaars voor heel het
land.
OORUIT
is voorop betaalbaar
De aankondigingen
verzoekt menuiterlijk
des Woensdags voor
C ure namiddag te
zenden.
HET NIEUWE SCHOOLJAAR.
Het eindigen van de vakantie brengt
natuurlijk de lagere-sclioolvraag nog
maals ten berde. Van alle kanten ko
men goede tijdingen. Geene oflieieele
gestichten misschien waar het getal
leerlingen niet is aangegroeid, en bin
nen weinige jaren, na liet uitwoeden
van den storm, wij liehhe.ii er de
vaste overtuiging van zul liet open
baar onderwijs in de verloreuste van
onze dorpen zijnen gewonen gang heb
ben hernomen:
De zedeles, die hieruit hoeft getrok
ken te worden, is, dat het Staatsbe
stuur goed ingegeven was, wanneer
hel zwoer, de schoolwet toe te passen,
evenals ware de schoohwist niets an
ders gelijk hij inderdaad niets an
ders is dan eene ellendige comedie,
gespeeld door inuink en door non.
De ongeziene razernij, waarmede de
apostels van vrede het ambtelijk onder
wijs hebben hesprongen, is eene on
vergetelijke bladzijde in onze geschie
denis- Winneer, na hemel en aarde
te hebben bewogen, en hun kruis
beeld stnk geslagen op alwie en -w»,
hun zoo maar in den weg stond, zij er
eindelijk in gelukt waren, hier en daar
eene buitenschool te ontvolken, dan
legden zij de soutaan af en verander
den van masker. Zij richtten zich, als
eenvoudige burgers die het vaderland
liefhebben,tot de regeering, en eisehten,
in den naam van de spaarzaamheid dit
maal en van alle bestuurlijke beginselen
het sluiten van die school zonder
scholieren hel opzeggen van dien
meester zonder leerlingen.
De school is gemaakt voor de scho
lieren, zegden zij, en niet de scholieren
voor de school is er dan een meester
zonder kinderen, houdt op een
meester te zijn. en de minister hoeft
hem te ontslaan, even als de eenvoudig
ste boer het voorbeeld werd gege
ven zijn koeiwachter ontslaat
van het oogenlilik af dat hij geene
koeien meer heeft.
Onberispelijk misschien was deze
buitenpastoorachtige bewijsvoering on
der oogpunt van louter bestuur edoch,
de staatkundige kant der zaak be-
hcerscht hel vraagstuk nit gunsch zijne
hoogte.
De regeering heeft het begrepen. Zij
is dan ook te werk gegaan met eene
kalmte, onverstoorde beradenheid, als
als ware er niets gebeurd. Ondanks
dien leerlingenafval bij hoopen. alles
bleef in denzelfden toestand Daar werd
geene school te min geopend, geen
meesfer te min benoemd. Eene soort
van grootheid lag in 's ministers be
trouwen op de toekomst Hij voelde zich
ten innigste overtuigd dit overigens
met heel bet liberale leger dat de
ontvolking van de ambtelijke scholen
slechts eene voorbijgaande afdwaling
is, die niet eens komt uil het hart van
het verleide volk, die uitsluitend werd
bewerkt door de dwingelandij van
priester en eigenaar, en voor wier kort
stondigheid het, in afwachting, de
moeite niet waaard was, den gewonen
gang van het schoolbeheer een oogen-
blik op schorsen.
Die houding van de regeering heeft
als liet ware iets treffends.
Moeit de stengheid van voorhandig
onderwerp ons eenig Inn troerend voor
beeld toelaten, wij zouden zeggen dat
zij doet denken aan dien vader uit de
Vei tellingen, wiens eenige zoon in eene
vlaag van onbezonnenheid het ouder
lijk huis1 had verlaten. Alhoewel de
arme grijsaard voortaan ganscii alleen
zat in de ruime eetkamer, de tafel bleef
niettemin gedekt met liet dubbele boord
zoonN eertijds.en alle dagen verwacht
te de vader, met dezelfde hoop en de
zelfde liefde, het verloren kind op de
steeds opengeblevcne plaats van den
discli.
Hadde het Staatsbestuur gebukt, had-
de het, in hel nederigste dorptje van
Vlaanderen, eene offieieelc klas geslo
ten, omdat de vijand hel middel had ge
vonden ze te ontvolken, alles ware in
gevaar gebracht.
Wij spreken niet van die talrijke kin
deren, die, met bet hernemen d >r leer
gangen,blij en moedig teruggekeerd zijn
naar de dusverre ledigstaande gemeente
school, en die wel andere zullen mede
slepen, Welke er op hunne beurt nieu
we medebrengen zuilen. Zij zouden om
zou te zeggen gedwongen geweest zijn
zij konden toch niet zonder onder
wijs blijven tegen wil en dank, en
bij gebrek aan beiers, in hel pastoors-
gesticht ingelijfd te blijven, en voor al
tijd misschien waren zij verloren voor
onze zaak.
Daar is meer. Indien die regeering
de minste stap ware achteruit geweken,
de ontmoediging sloop in onze rangen,
die nochtans zoo veel bemoediging van
noodc hadden. Een triomfkreet zou in
tegendeel uit het klerikale kamp opge
gaan zijn. En niet zonder reden. Die
begint te deizen is niet verre meer van
te vluchten. 'tWare de beste bres ge
weest inde muren van liet gemeenteon
derwijs, en een# eerste blijft doorgaans
niet lang alleen.
Hadden onze vijanden geweten, dat
het genoeg was, de twee derden of twee
vierden der leerlingen van den onder
wijzer af te trekken om dezes school
door het Staatsbestuur te doen sluiten,
het openbaar onderricht hadde geleefd
in onze verkwezelde buitendorpen.
Op liet zien van den te behalen prijs,
zouden de gezalfde mannen verdubbeld
hebben van woede. Nu was een leerling
min toeh altijd maar een leerling min,
en de gedoemde school bleef desniette
genstaande recht. Dan had het achter
blijven van één kind den val kunnen
meeslepen van de school zelve. Men
oordeele wat de gewetenlooste van de
tegenstrevers niet zouden hebben be
proefd, om onze leerlingen te doen da
len tol liet getal, waar de minister be
slist had dat liet te besluiten van de klas
zou beginnen, dit is, zooals zij het luid
keels vroegen, dat men de geuzenban-
kenopenbaar alsbrandhout zou verkoo-
pen en het geuzenlokaal verhuren tot
paardenstal
DE EXAMEN RN DE CATIIOLIEKE
NORMAALSCHOLEN.
He schoolonderzoek is onder alle be
trekkingen zeer leerrijk en liet verwon
dert ons geenszins dat de ciericole dag
bladschrijvers op hetzelve zoo verbit
terd zijn.
Niet alleen brengt het ongehoorde
feiten van dwang en drukking aan den
dag met dewelke de geestelijkheid ge
poogd heeft de uitvoering der wet van
1879 onmogelijk te maken, maar het
ontsluiert nog zaken die waarschijnlijk
zouden verholen gebleven zijn en die
ons al meer en meer doen klaar zien in
den cleriealen onderwijswiukel. Ward
alles schijnt in dit kamp aan winkel te
gelijken.
Zou leert ons het eukwest te Pali^bi
in Luxemburg feiten kennra - dte een
zerker licht werpen avér'de wijze oj»
dr welke de leerlingen der broederkens
uormaabc'nöleu hun diploma ontvingen
en uit dien hoofde is de zaak van groot
belang, daar de clericale bladen niet
ophouden het broederkens onderwijs
zoo hoog te roemen.
Mijnheer Thomas Boreux. kantonale
opzichter van het lager onderwijs 1c
Berlrix heeft onder eed verklaard hoe
hij, tijdens de examen der leerlingen in
de normaalscholen van Carlsbourg en
Malonne trucs onderschept heeft die
hem ten hoogste verwonderden.
Omtrent het jaar 1872, maakte die
lieer deel van den jury te Carlsbourg.
Het lid van den jnry met het vlaamsche
vak gelast had, gelijktijdig] met den
professor der vlaamsche taal van het ge
sticht. voor noen een dictaat gereed ge
maakt hetwelk terzelfder tijd voor op
stel ter vertaling moest dienen,
Na den noen maakte M. Boreux de
opmerking dat liet dictaat te vroeg be
reid was en dat de leerlingen wel niede-
deeling van het stuk zouden hebben
kunnen krijgen. Die opmerking werd
gegrond bevonden en men koos een
ander onderwerp.
Wat gebeurt er nu Bij het ver
beteren der opstellen bemeikte mendat
de leerlingen die de vlaamsche taal het
minst machtig waren de vertaling van
het. eerste gereed gemaakte dictaat inge
geven hadden.
Het zelfde jaar was M. Boreux lid
van den jury te Malonne.
Wauneer de schriftelijke proeve ge
ëindigd was verdeelde men de leerlin
gen in geroepen van vijf of zes aan de
welke dezelfde vragen voorgesteld wer
den
Een eerste leerling verscheen terwijl
de andere opgesloten werden in eene
afgezonderde plaats waar zij noglans
nog de de vrijheid hadden hunne school
boeken te overzien. De jury bemerkte
dat bij elke serie de tweede en volgende
leerlingen met meer zekerheid en juist
heid antwoordden dan de eerste en zie
hier hoe dit gebeurde.
Wanneer de eerste leerling de zaal
verlaten had terwijl de jury over zijne
antwoorden beraadslaagde blies men op
een koperen instrument eene reek» no-
teu die het b' dzijde aanwezen waar
men liet antwoord op de kwesties kon
vinden, eene tweede reeks noten wees
het nummer dier antwoorden aan.
Een andermaal toen M. Boreux ins
gelijks te Malonne in liet mondelings
exaam de leerlingen ondervroeg bemerx-
te hij dal er waren die soms plotseling
stil hielden en hun antwoord verander
den.
Over dit geval betwelke Dij verschei
dene leerlingen opgemerkt wierd, ver
wonderd en niet wetende waaraan dit
toewijlen, keerde bij zich in eens om en
zag een hroederken-professor van lief
geslicht die bij de tafel genaderd
eenen stamp geven aan den leC'Jiurr die
mis antwoordde.
Hij deed er jjg bemerking van aan
den jury SIS" het broederken trok er stil
Y3n door en verscheen niet meer.
En ziedaar hoe men er met bedrog er
in gelukte eenige diploma'ste bekomen.
Als men nagaat hoe er dan in de cleri
cale gazelten rondgebazuind werd dat
het broederkens onderwijs der normaal
scholen van Carlsbourg en Malonne al
les overtrof en men weet welke trucs er
in liet w erk gelegd wierden om eenige
leerlingen te doen noemen, dan mag
men dit met rede ook al eenen winkel
noemen waarvan de waar niet veel
weerde bezit.
Verwondert gij u nog lezer dat de
cleriealen het schoolonderzoek verwen-
selien
Onder eenen grooton toeloop van inge
togen volk uit alle standen dor samenle
ving, en waaronder wij vele vreemdelin
gen bemerkten, gekomen als vriend, als
kennis,als vereerder of uit erkentenis voer
bewezene diensten, werden verleden Zon
dag Ie Erembodegem do stoffelijke over-
Ldijsels ter aarde besteld vun deu hoogge-
ar- li ten lieer Felix JANSSENS, geneesheer
aldaar sedert 4.7 jaren, uud burgemeester
dier gemeente, onder- Voorzitter der libe
rale associatie van llerzelo en Voorzitter
van bet vijfde scbodl-comiteit des kantons
Aalst.
Aan den boord des grafs werden vijf
lijkredenen uitgesproken door don heèr
dokter De Windt, Voorzitter der liberalo
associatie van "t arrondissement Aalst;
door den lieer A. Van Hauwermeiren,
Inspecteur van 't lager onderwijs te Aalst;
door den ondervoorzitter der faufarenmaat-
seliappij van Erembodegem door den
lieer Joris Singelyn, in naam der Erem-
bodegemsche liberalen en door deu heer
Van De Vyver, dienstdoende hoofdonder
wijzer in die gemeente. Al die redevoerin
gen brachten hulde aan de schilferende
hoedanigheden v.in hart en geest des hee-
ren Janssens en troffen de duizendeu aan
wezigen tot diep in de ziel, zoo dat ieder
een den somheren doodenakker verliet met
het droef' gedachtdo beste, de geleerdste,
de werkzaamste, do edelmoedigste burger
van Erembodegem rust in het graf.
Hij ruste er zacht
Plaatsgebrek he'et ons al de redevoe
ringen op te nemeu. Wij laten er hier twen
volgen
Rede van den heerOndervoorzitter
der Fanfaren maatschappij,
Mijne Ileeren.
Nauwelijks twee en half jaar gele-
