F
I
K
ZOABAG 20 SEPTEMBER 1846.
EERSTEN JAERGANG. Nr I.
AELST, tel 19 September.
I - -
Dit blad verschynt des Zaterdags in den namiddag onder de
dagteekening van den daerop volgenden Zondag. —Den prys der
inschrvving, by trimester, is be; aeld op 1 fr. 75 c., dien der
annoncen op 15 centimen den ti. akregel. De persoonen die
vóór een geheel jaer inschryven, mogen alle dry inaenden kos
teloos eene annonce van 10 drukregelen in ons blad doen plaet-
sen. Indien iemand regtveèrdige klagten of gegronde rekla-
men in 't algemeen belang te doen lieéft, hy mag rjp onze onpar-
tydigheyd rekenen; aen deéze zullen wy plaets in onze kolon-
nen verleenen en dezelve ondersteunen. Dit weekblad zal
CUIQIJE SUUM.
verder gewaegen van alle brochueren, schriften, boeken, prin
ten, etc. waervan een afdruksel aen deszelfs opsteller zal wor
den toegezonden. De naemen der persoonen die ons eenige
stukken zouden begeéren mede te doelen, zullen geheym ge
houden worden, ten zy wy in regte gedwongen wierden dezelve
te doen kennen. Geene stukken waervan wy de opstellers niet
kennen, zullen in ons blad opgenomen worden. Men
word verzogt alle artikels, annoncen, geld etc. vragtvry toe te
zenden. De redactie van dit blad gelast zich met al wat den
druk aengaet.
den dender-bode
De nooiizaekelykheyd eener onafhanglykc en onpar-
tydige gazette die slegts de waerheyd en 't algemeen
welzyn tot rigtsnoer hebbe, doet zich alhier van dag tot
dag meer gevoelen, niet zoo zeer om dóór de zelve de
regtveërdige klagten die geduerig tegen alle slach van
misbruyken opryzen, uyt enkel genoegen te zien afkon
digen, maer wel om ze zonder onderscheyd van persoo
nen onbekrompen dóór kragtdaedige bewoordingen te
bestraffen, en aldus die en geéne onregtveêrdigheden
deéze en zulke haetelyke willekeurigheden cpenlyk tegen
le gaen en teenemael poogen uyt te roeyën. Dit edel doel
dan willende bereyken, hebben wy onder de bescher
ming van een goed aental weldenkende en treffelyke per
soonen op ons genomen, een onverslaefd, een onafhang-
lyk Catholyk-Liberael weekblad, dat zich in alle omstan
digheden zal eerbiedigen, te laeten verschynen, aen
welks inschryvers wy, benevens de onomkoopbaerste
regtveërdigheyd in alles en vóór alle, eene opregt calho-
lyke en zuyvere denkwyze waerborgen.
Nogthans, mensch zyn wy, en by gevolg aen dwaeling,
aen misslag onderworpen derhalve betragtèn wy niets
vueriger, dan, dat men ons des noods te regt wyze, op
dat wy, openlyk durvende verklaeren onder geenen lioe-
genaemden invloed te zullen bukken, altyd hulde aen de
waerheyd zouden konnen bewyzenwant, ofschoon wy
weéten dat waerheyd gepaerd met regtzinnigheyd meer-
maels haet baert, zullen wy evenwel nooyt vóór de zelve
terug deynzen,
Ondertusschen, daer alle denkwyzen vóór 't geluk en
de ruste van den staet in 't algemeen, en vóór elke
bevolking in 'tbezonder, vreédzaem hoeven gedoogd te
worden, gelyk in d'eerste dagen onzer omwenteling toen,
de ieverigste catholyke, onze geestelykheyd zelve, in al
hunne staetkundige betrekkingen schier "eenen eertitel
zogten als liberaele gehouden te zyn, hebben wy geen
zins geaerseld aen ons blad den naem en de hoedaenig-
heyd van Catholyk-libcraei toe te eygenen, overtuygd dat
deéze twee hoedaenigheden konnen en zelfs dienen ge
paerd te gaen.
HET ROODBORSTJE.
De velden waren alóm kael en ledig, den herder dreef zyne
kudden ïn de rammelende stoppelen; den landman zamelde
thans, in den boomgaerd en de tuynen, zyne vrugten inde
geschudde pruymboomen lieten hunne rype vrugten al klette
rend vallen, toen den armen knaep Antoón, zoo ryk als eenen
koning, en zoo vergenoegd als zorgloose jongskens kunnen zyn,
op den sluypweg van een digtbebladerd boschje stond Antoón
was arm, zoo als een kind der bloote natuer; ook kwam dc
bloote natuer overal door zyne slcgte kleederen heénloeren
uyt den afgedraegen hoed kwamen hier en daer zyne witte
hairen te voórschyn, de elleboógen drongen zich tusschen de
pas opgezette lappen van zyn roksken dóór, en aen koussen
dacht den kleynen jongen in dit jaergetyde even zoo weynig,
als aen horlogie's of ringen er ontbrak hem niets om bedelaer
te zyn, dan dat hy niet bedelde.Dit Het hem zyne goede
moeder niet toe; hoe ziekelyk en hoe behoeftig zy het ook, na
de dood van haeren man, hebben mogt, spon zy toch dagelyks
zoo véél zy kon, en leerde het jongsken ook in 't kleyne vlytig
zyn, en iets te verdienen. Een paer ueren des dags moest hy
naer school, en dan het wolrad dracyên; doch, zegde sómtyds
de goede moeder tot het braef kind rust nu wat, op dat gy niet
ziek word ga wat naer buyten, en loop, spring en spéél, op dat
gy, arm manneken ook wéét hoe een kind geniet.
Hoe een kind geniet ondervond Antoón thans geheel, in het
boschje. Het was dien vóór de kinderen zoo aengenaemen tyd,
in welken de zwaluwen zich tot den aftogt verzamelen, 'de
meezen met een schel gefluyt elkamderen lokken, en de rood-
Hebben thans deéze twee benaemingen, afzonderlyk
genomen, het land in eene beweenelyke verdeeldheyd
gebragt, 't is omdat van wederzyds de pligten van waeren
vaderlander, van goeden borger of miskend of verwaer-
loosd zyn geweest.
In een land dat aen een constitutionneél gezag onder
worpen is, gelyk Belgiën, dient volgens ons, iedereen
liberael te zyn, doch dit niet slegts met den naem, maer
regtzinnig en met de daed.Wat is immers eenen waeren
liberael?.. Eenen warmen voorstander van alle burger-
lyke, staetkundige en godsdienstige vryheden, eenen
zorgvuldigen bewaeker van al de regten en vryheden
des volks in 't algemeen, en van eiken borger in 'tbezon
der, hy is altyd befeyd om deéze tegen de inbreuken,
die hel bestier er zou willen of poogen aen toe te bren
gen, te verdedigen, 'tis hy die aen het bestier de waer
heyd onder de oogen legt, en dit met eene volkomen»
belangloosheid en teenemael zonder drift; eenen opreg-
ten liberael, is met een wóórd, eenen man van vréde die,
in een land gelyk Belgiën alwaer vremde heerschappyën
sedert meer dan eene halve eeuw alle slach van gods
dienstige denkwyzerj hebben ingevoerd, de onmogelykhcyd
erkent zonder tweedragt en ruststooring de eene of de
andere te laeten of met geweld te doen overheérschcn.
Be constitutie moet hierin volgens ons, als eenyjneester-
stuk van wysheyd en voórzigtigheyd aenzien worden
zy waerborgt immers in haeren art. 14, de vryheyd
der godsdiensten, deéze van Imnne openbaere uytotjfening,
alsmede de vryheyd van zyne denkwyzen vp alle malerië
uyt te drukken, behoudens beteugeling der misdryven in
de uytvoeriny deézer vryheden begaen.
Is bét niet hoogst beweenensweêrdig dat zommige
diergelyke schikking als kettersch hebben willen doen
doórgaën, en de waerborg deézer vryheden als eene
goedkeuring van alle godsdienstige denkwyzen, 't géén
zy niet overeenstemmig met de roomsch-catholykc lee
ring óórdeelden, beschouwen Dit was, wel is waer,
't géén de grondwet van koning Willem in haeren art.
190 schéén te willen doen besluyten, zeggende De
volkomen vrijheid der godsdienstige begrippen wordt aen
elk gewaarborgd. Maer onze constitutie is hieraen tee
nemael verschillende, weshalve zy niet de godsdienstige
gezindheden waerborgt, maer wel de vryheyd van deéze
te veropenbaeren en te verdedigen, vry aen den catho-
borstjes in de strikken der jongens vastgeraeken. Knaep Antoón
had den voói'igèn avond eeuegeheele rey strikken in het boschje
gezet, en ziet, twee schoone roodborstjes flatterden hem by het
naederen angstig tegen. O ryke lieden gy kont onverwagt duy-
zende winnen, zonder dat gy zoo ryk word, als Antoón zicii by
dit gezigt gevoelde. Voórzigtig maekte hy de vogels uyt den
strik los,en droegze teen met twee handen al huppelende, héén.
Gy lieve kleyne diertjes, met uwe heldere zwarte oogjes, met
uwe roode borljes hoe lief heb ik u welk een geluk dat gy
geen van beyde uwe tcedere pootjes gebroken hebten weldra
drukte hy de vogeltjes aen zyne lippen. U, vervolgde hy, zal
Willem van den hofraed hebben, die altyd zoo véél geld ia zynen
zak hééft; hy hééft my twee oortjes vóór een roodborstje be
loofd: twee óórtjeshoe véél geld daer moet ik lang voor
spinnen daer konnen wy meer dan eenen dag van leéven
lioe verblyd zal myne moeder zyn over die onyerwagtte winst
zy hééft ook geenen enkelen penning meer. Twee óórtjes en
die zal hy my aenstonds geéveu. In 't voórjaer kogt hy iny den
eersten me'ykever vóór een óórtje af. En gy, zeyde hy tegen
het ander vogeltje, zult by my blyven de brokjes brood d e gy
hoodig hebt zal ik vóór u uyt mynen mond spaeren, en met een
snelde hy naer dc stad, als" of hy kasteden te koop had. Maer
op eens ziet hy niet ver van zich den vorst voorby ryden dóór
deéze zoo zeklzaeme nabyheyS en diepen eerbied getroffen,
greép zyn handje schielyk naer zyn doórlugtig hoedje, en,
welk een spytdaer vliegt het een roodborstje weg Ver-
slyld van ontsteltenis, en als buyten zich zeiven, vergal hy dat
hy nog eene hand had, en, och hoe ongelukkig daer vliegt
ook het ander vogeltje weg. Daer stond den armen knaep
te kyken de vrolyke wereld schéén hem nu zwart en ledig, de
lyken van ze tegen te spreéken en openbaerlyk te ver
werpen. Doch, wat de constitutie verlangt, is dat men
de persoonen eerbiedige, van welke geloofsbelydenis zy
ook zyn mogen, vóór zoovéél zy deugdzaem zyn. Aldus
handelende, zal eenen catholyken opregt catholyk blyven
en levens waeren liberael zyn,
Deéze handelwyze is volgens ons, niet alleen redelyk,
maer in de omstandigheden waer in Belgiën zich thans
bevind, zelfs noodzaekelykzy schynt ons den kragtdae-
digsten, zoo niet, den eenigsten middel om de zoo zeer
gewenschte verbroedering onder de Belgen te doen her-
leéven, en aldus ook do ontegenspreékelyke waerheyd
van de zinspreuk Eendragt maekt magt,"te verweézon-
lyken.
Zie daer den geest van het waer liberaüsmus waervan
wy 't vreédzaem vaendel willen opsteéken, met hóóp van
onder hét zelve alle onze landgenoóten zoo catholyke
als andere te vereenigen nogthans mogteu deéze innige
overtnyging en handelwyze aen zommige te voél of te
weynig liberael schynen, wy verlangen niets vueriger
dan, dat zy ons hunne tegenbedenkingen opcnherliglyk
doen kennen, wy Zullen de zelve -regtzinniglyk en onpar-
tydiglyk behandelen, en onze grondstellingen verder stae-
ven en ontwikkelen.
Boven de verdediging der vryheden en regten van bet
volk, hóéft eenen nieiiwsblad-scliryVér andere taeken op
zich te ncémen. De kwynende vlasnyverheyd en de
daer uyt volgende ontzettende armoede waeraen de bey
de Vlaenderen ten prooy zyn, verdienen voórnaemélyk
zyne aendagt. Wy zullen dan bezonderlyk over deéze
stoffen handelen, niet zoo zeer om de verschrikkelykheyd.
der noodwendigheden af te maelen en te betreuren,
maer wel om dóór voorstellen van werkelyke middelen
den staet aen te dryven onze medebroeders ter hulp te
komen. Daerby zullen wy opzigtelyk de andere tak
ken van voorspoed, nyverheyd, koophandel, landbouw
etc. niet onverschillig Blyven, maer zullen alles aenwen-
den om deéze door vlytigc naevorschingen aen te moe
digen en te verbeteren. Als belangryk vóór koophandel
en landbouw-,tullen >y".weékëlyks d'e beweégingen der
voórnaemste merkten des ryks aenstippen; wy zuilen
.gewaegen van dé werkingen der wetgeévende kamers,
met een wóórd, al wat .leézen&weérdig of nuttig .is, zal
men in ons blad aen treffen.
traenen rolden als pëërlen langs zyne wangen. Ach, myne
roodborstjes! ach, myne'moeder! ach den vorstriep hv al
schreyend, herhaelde keeren uytstaerdé' zyne weggevloógen
roodborstjes miebekeék, en vrong, met optrekkende schou
ders, zyne ledige handen; en stortte dan in lange klaglen zyne
droefheyd uyt, onder welke telkens die wóórdenach myne
roodborstjes myne moederden vorstherlröërend klonken.
Vroeg wal.dit kind hebben wilt, en vraeg het vooral nac zyne
moeder, beval den menschlievenden beheerscher aen zynen,
hem volgenden bedienden; deézen bragt spoedig ziilke vol
doende narigten, als den verschrikten knaep geéven kon, aen
zynen heer terug, en was schielyk daerop mei. deézen laetstcn
in de stad.
Den kleynen Antoón sloop, diep bekommerd, snikkend en
weenend, a'gtefaen, naer het hutje zyner moeder maer hoe,
verwonderde hy zich, toeu hy van verre den bedienden van den
vorst uyt de hut treéden, zyn vastgebonden peèrd losmaekeu,
en'hem op liet zcl'ïe snel wegryden zag 1 hoe verwonderde en
verheugde hy zich, toen de moeder hem toeriepwat hy dan
toch met den landvorst gesproken had? daer er zoo" even
eenen bode van hem geweest was, die nae haeré omstandig
heden onderzogt, en van haere armoede overtuygd, liaer een
geschenk medegedeeld, cn haer, zoo lang tot zy weer gezond
was, een ruym weekgeld toegezegd had. Envoegde zy er
schielyk by, den vorst wilt u, wanneer gy braef en ieverig zyn
wilt, wat laeten leeren. Oogenbiikkelyk was Antoón wem' in
zyn paradyssloeg, met zyne oogen ten hemel, dg-handjes te
saemen, Sprong met wilde vreugd héén en wpéf', eri kon'niet
ophouden van het roodborstje te vertellen/n ?ynen weldoe
ner lepryzen. I
I"?.'