IIOMIANDËL.
Een wóórd over de aerdappel-zieMe.
STAETKUNDIG OVERZIGT.
Bezield zoo wy verhoópen, met cene waerc nationali-
(eyt, bórdeelen wy dat een volk, liet welk zyne tael
verzacht, zich vóór 'vromde slaverny ryp mackt'dat ecnc
natie, die zich zelve gevoelt haere tael beschouwt als liet
beste erfgoed haerer vaderen, als het waer afdruksel van
hun bééld, en dien kostbaeren pand ongeschonden aen
hacre kinderen overlevert, zullen wy ons by het egt
vlaemsch houden, en dus aen onze landgenoóten die de
tael als den spiegel van hun karakter en beschaefdheyd
aenzieu, een blad schenken waerin de verwyfde holkind-
sche commissie-spelling nimmer pronken zalop tyd en
stond zullen wy het ongeoórlofd' en schadelyk gebruyk
deézer spelling" aênranden en bewyzen hoe zeer zy den
volksaerd niet alleen kan verbasteren macr zelfs teene-
mael boeier en. wy weéten het voorop, zullen wy
harde tegenk: ïtingen ontmoeten, macr evenwel, geen
zins bedugt voó de onvaderlandsehe en onredelyke
poogingen onzer tegenstreévers, zullen wyunet aenhou-
dendlieyd en moed arbeyden om den grond onzer volks-
zelfstandigheyd die in de tael ligt, tegen de inbreuken
van eenige overdreévene mimiaers van 't liollandsch te
verdedigen.
Daer wy op liet waer liberalismus komen aenspraek
maeken, moeten wy thans rondnyt bekennen de gevoe
lens der Alliance niet te konnen doelen dierhalve zullen
wy het programma van het congres, waéraen alle des-
zelfs leden hebben toegejuyebt, zonder eenige voór-
ingenomenlieyd artikel voor artikel, onderzoeken. Indien
wy nogtlians aen deéze cene niet al te juyste uytlegging
kwamen geéven, zal het ons alleraengenaemst zyn de
tegenbedenkingen van w ie het zy in ons blad te mogen
afkondigen, ons echter voorbehoudende van er op te
antwoorden, aen te neémen 't géén billvk regtveêrdig 011
consfitutionneél is, en van te verwerpen 'tgeén aen deéze
hoed.ieiflgheden tegenstrydig is.
Ecne oflicieéle nota kondigt het huwelyk af van den
hertog van Montpensier met dc infante van iSpaniën,
Dona Luisa. De engelselie dagbladen zyn vóór dit hu
welyk bedugt; doch den Morning-lhrald schynt die
vrees niet te deelen, liy beweert in tegendeel dat deéze
vereeniging de hóóp aen de Carlisten teenemael zal ont-
neémen en den grooten invloed van Narvaez vernieti
gen. Van zynen kant hééft den zaekgelastigden van
Engeland in verscheydene nota's aen den voorzitter van
liet cabinet der ministers toegezonden, laeten gevoelen
dat indien het huwelyk kwamc verweézenlykt te worden,
de sriendschappelyke betrekkingen tusschen Engeland
en Vraukryk zouden konnen onderbroken worden of teil
minsten verminderen, Hy poogt te bewyzen dat Engeland
regt hééft van zich in deéze zaek te mengelen, en dat de
belangen van het spaensch gouvernement verëysselien
van den vrede onder de mogendheden niet te stooren. Van
eemiu anderen kantzyntcr te Madrid petitiën in omloop
0111 van de koningin te verkrygen dat liet huwelyk der
infante Luisa geene plaets hebbe.Wat het huwelyk
der koningin raekt, alle partyën zoo in Spaniën als in
Vraukryk en Engeland, keuren het zelve goed.
Brieven nyt ltaliën melden dat Don Miguel in Portu-
tael eene opstandige krygsverrigting bereyd, om zyne
aenhangers, die op liet punt waren met de koninglyke
troepen handgemeen te worden en die nu verslaegen zyn,
te ondersteunen. De verlegendheyd van dit land is groot.
Een koninglyk decreet mackt gewag van een nieuw plan
0111 den geldelyken toestand des gouvernements te. ver
beteren; dit plan zou naemelyk besiaen inftene vermin
dering van 7,000,000 fr. op de uytgaeven, dit by middel
van eenen aftrok van 10 op de pensioenen en jaerwed-
den ten laste der schatkist.De openbaere schaldis 20
verminderd. De koningin en derzelver familie hebben
zich groote spaerzaemlieden opgelegd. Een ontwerp van
geldfigting is op dit oogenblik voorgesteld, lïeteyland
Madera zou aen Engeland als borgtogt gegëéven worden.
Het engelsch parlement heeft de uytvoering besloóten
van vcrschillige werken in Ierland, om de ellende der
arme dier streékente verzagtetf. ü'Comiell lieéftvcrklacrd
dat de associatie der herroeping aen de goede inzigten
van het gouvernement, hacre medewerking zal verleenen.
De Maetschappy vóór de vryheyd des koophandels,
hoéft thans in weerwil der tegenkantingen van den mi
nister van Landbouw en Koophandel, de toelaeting- be
komen zich te Parys te vestigen.
Den invloed van Abd-el-Kader in Marokko schynt we
derom zeer groot te zyn.De dagbladeren verzekeren
dat hy zou voorgenomen hebbenden keyzer te oiittrooneii.
Den Journal desÜébats verzekert dat het fransch leger in
staet is het hoofd aen de vyandelykheden van «len emir .te
bieden.
Den groot-hertog van Oldenbourg, als oudsten der
zydelingsehe erfgenaemeii, protesteert legen de eysscheu
van den koning van Denenierken, betrekkelyk de erlfenis
der hertogdominen van Schlcswig en llolstein. Den
koning van Beyeren verklaert zich in dit vraegsluk vóór
de Duytsehe Stacten.
Er is kwestie van een handels- en sehcépvacrt-vcrdrag
tussrhen den lfeyügen Stoel en de Ottomanisehe-porte.
Dit verdrag zou de wederzydsche erkenning dier stacten
vóór grondslag hebben. Den Paus rekent hier in op
de dienstbewyzingen van het fransch gouvernement.
Den toestand van Gallieiën en. der republiek van
Cracauw is beweenélyk. Den edeldom en de grondeyge-
naers vertrekken zich. in de stad uyt vrees voor nieuwe
onlusten van den kant der landslieden.
In Mexico komt thans eene nieuwe omwenteling uyt te
bersten. Den verbannen generael Santa-Anna is in zyn
land terug geroepen, en gaet de teugels van het bestier
wéér in handen krygen.
In het belang van onzen hop-handel, gelooven wy
hoogst noodzackelyk de. aendagt der gezwoórene keur
ders gaende te maeken, opzigtelyk een bedrog dat zom-
mige hoppe-kweekers maer al te straffeloos begaen.
Er is naemelyk kwestie van de vervalsching of vermen
geling der in onze streéken gekweekte hoppe met eene
sóórt van wilde hoppe die men omstreeks Gend haeg-
hoppe noemt, en die men aldaer tegen 14 a IS guldens
de honderd ponden koopt. Deéze liaeg- of wilde hoppe
is op verre nae noch zoo geurig noch zoo zacht, immers
heeft de zelve eygenscliap niet dan de onze, en kan der
halve oorzaek zyn dat het bier met diergelyke sóórt ge
brouwd, eenen wilden of onaengenaemen smack zou op
leveren, waerdoór koopmans en brouwers zich zeiven
buyten hunne weet grootelyks zouden konnen benae-
deeligen.
Oórdeelende dat liet niet genoeg is enkelyk het bedrog
aen te wyzen, maer dat het vooral noodzackelyk is den
middel bekend te maeken om soórtgelyke misbruyken
tegen te gaen, zullen wy ons thans van die tweede pligt
kwytcn met aen te toonen hoe men den list zal ontdek
ken, laetende aen de bevoegde overheyd het neémen
van maetregelen om de bedriegers, die aldus aen onze
van ouds befaamde hóppe-merkt haeren goeden iiaem
ontneémen, op eene voorbeeldige wyze te straffen.
Men zal dus de vals'ché of wilde hoppe-bellen uyt onze
gekweekte kennen, 1° aen bet zaeddat van de wilde
hoppe is merkelyk grooter dan helgeén de bebouwde
vervat2° de wilde bellén algemeenlyk korter geplukt,
zyn witter en levendiger dan de onze, doordien zy meest
al op brouwers-basten gedroogd wordende, veel minder
aen de vuyligheden van het houtvuer blootgesteld zyn.
Deéze aemnèrkingen vóór welkers egtlieyd wy durven
instaen, zullen, lioópen wy, wel onderzogt worden, en
dienen tot het verbeteren van eenen onzer voorspoeds-
takken waerop wy in 't vervolg nogmaels onze aendagt
zullen vestigen.
Het vraegstuk der aerdappel-ziekte dat thans het
voorwerp der byzondere studiën onzer landbouwkundige
is, heeft ons aengepord hier omtrent eenige gevoelens-
te uyten.
Dat de aerdappelen in 't algemeen dit jaer van de beste
hoedaenighevd niet zyn, kan niet geloochend wórden,
maer dat zy dóór de zelfde ziekte dan het voórleéden
jaer zyn aehgedaen, dit ontkennen wy met de ervaeren-
ste landbouwkundige des ryks want uyt een nauwkeu
rig onderzoek is klaerlyk gebleéken dat de kenteekens
der ziekte teenemael verschillende zyn. Inderdaed, welk-
danig is het karakter der in 1845 geheerscht hebbendé
plaeg.Eene volkomene verrotting der stammen benevens
die van geheel de vriigt; dit jaer(1846) integeedeel, lieéft
ïiien slegts de bladeren en toppen der plant zien ver-
droogen, waeruyt volgt dat dc ziekte de zelfde niet zyn
kan. Wacraen kent men immers eene ziekte ten zy aen
de teekens die haer eygen zyn Indien de bladeren eener
plant die te regt als derzelver Iong»beschouwd worden,-
eene belangryke werking in bet planten-leéven uytoefe-
nen, het is beweézen dat deéze dóór andere groene dee
len konnen vervangen worden, in geval dc bladeren ziek
of zelfs teenemael verstorven zyn. Deéze waerheyd schynt
men uyt de oogen vcrloóren te hebben, ofschoon zy
sedert lange jacren dóór de geleerde 1 reviranus, J)e
Suussure, Woodward, Sennebier, Hales en Donnet in
hunne werken over de uytwaeseming cu inademing der
planten, onwederleggelyk beweézen is.
«Had men dit jaer de plant die, wel is waer, dóór cene
ziekte, docli geene doodelyke ziekte, aengedaen was,
vóór den tyd niet ingeöogst, men zou, gelyk wy hier by
zommige iandbouwers onzer omstrcéken konnen besta-
tigen, de vrugt hebben zien geneézen, en de zelve aen
verdere verrotting niet hebben blootgesteld.
Wy beschouwen de ziekte van het voórleéden jaer, als
eenen waeren cholera of doodelyke plaeg, deéze van dit
tegenwoordig jaer, als eene opregte cholerine; ol om
klaerder te zeggen, wv aenzien den aerdappel ids van
zyne ziekte tot de gezondheyd wederkeerende, werking
die gelooven wy, niemand zou bespeurd hebben, bat!,
het weder aen de herstelling der plant gunstiger geweest,
en had men de voórschryvingen van eenen onzer agt-
baerste en ervaerenste landbouwkundige gevolgd, yoór-
schryvingen die niet op enkele bespiegeling, maer op de
ondervinding gestaefd zyn.
M. Parmentier, die dé eerste aerdappelen in Vrankryk
geplant lieéft, had hier toe eenen weynig vóór den winter
gemestten grond gebruykt, en tot zyne groote verwon
dering bekwam liy vrugten van de beste hoedaenigheyd.
Deéze proeven in Duytschland, Engeland, en dit jaer," in
vcnfthdlige streéken van Belgiën vernieuwd, hebben den
zelfden uytslag [opgeleverd, indervoege dat de aerdappe
len met deéze voorzorg geplant, zeer weynig van dc
ziekte zyn aengedaen geweest.
Wy raeden dus aen onze landbouwers vóór zoo veel
het mogelyk is, van lninne akkers voor den winter 'te
niesten, op dat het mest verteerd zy, als den phmttyd
zal gekomen zyn. Wy zullen hun ook te binnen brengen
dat het gebruyk van mestpoel-vogt meer naedeelig dan
voórdeelig zyn zal, zoo lang den aerdappel niet teene
mael zyne gezondheyd weder bekomen hebbe. Verder
verheugen wy ons dat den aerdappel-oogst tamelyk wel
gelukt zynde, den armen zoo wel als den ryken er zyn
dagelyksch voedsel zal konnen van maeken.
Indien men eenige alhier verspreyde gerugten mag
gelooven, zou er kwestie zyn van, tér gelegenheyd dei-
inhuldiging van den nieuwen steenweg van Aelst naer
Opwyck, den heer Gouverneur deézer provincie op een
pragtig banket te onthaelen, doch waervan de onkosten
uyt de gemeente-kas zouden betaeld worden.Dat onzen
regering-raed alles zal aenwenden 0111 het hoofd dei-
provincie volgens zynen rang en weèrdigheyd te onthae
len, dit lyd geenen twytlël, maer wy konnen niet aen-
neémen dat den borgemeester, den eersten ambtenaer
onzer stad, aen wie de jaerwedde van duyzend neder-
landsclie guldens slegts word toegelegd om de onkosten
van diergelyke onthaelingen te dekken, die uytgaeven
ten laste der uytgepntte gemeente-kas zou willen leg
gen 117 oórdeelen dat liy karakter en eergierigheyd
genoeg bezit 0111 zulks niet te begeêren. Ten anderen wy
zyn verzekerd dat, indien den heer gouverneur kwanio
te weéten dat deéze onkosten ten laste van de stad zou
den gedaen worden, hy zonder haeperen het banket zou
weygeren te aenveêrden. Wat er ook van zy, wy zullen
de zack onderzoeken en op dezelve terug keeren.
LETTERKUNDIGE AENKONDIGING.
liet onderwys is zoo even, op nieuw, begiftigd gewor
den, 1° met eene 4||C uytgaef der fransch-vlapmschc
spraekkonst door M. F. Bón, welke deézen schryycr
zorgvuldiglyk herzien, merkelyk vermeerderd en niet
eene voórtreffelyke syntaxis, met lysten van onge-
lykvlöeyönde en onregelmaetige werkwoorden verrykt
lieéft. Wy hebben de zelve met de nauwkeurigste aen
dagt doorbladerd en wy mogen, in volle zekerkeyd, zeg
gen dat wy er nooyt klaerdere, kortbondigere eii beter
bèredeneérde ontmoet hebben. Ook twyiëleii wy geen-
zins of het Belgisch Staetsbestier zal den schryver aen-
moedigen en die spraekkonst, dóór zyne Atlieneën en
Collegién, doen aenneémen
2.° Met een Kort Begryp der algemeyne geschiedenis
van het begin der wereld tot liedende byzonderste
daeden van dit. werksken zyn met véél orde gerangschikt,
en met duydelykheyd en stiptheyd verhaeld. Dit is het
eerste werk, in- dat slaeh, hetwelk in Belgenland ver-
scheénen is
5.° Met eene nieuwe verzameling van Opstellen, opge?
maekt uyt stukken met smaek en kundigheyd uytgeleé-
zen, en bestemd 0111, tot toepassing en ontwikkeling aen
de hier boven aengehaelde voórtreffelyke spraekkonst,
te dienen.
M. F. Bón hééft dan eenen des te grooteren dienst
aen de Belgische jeugd beweézen, met schoolboeken te
vervéërdigen in der zeiver egt Vlaemsch nationaele moe-
dertael, zonder de minste hollandsche verbastering, daer
schier al de andere hedendagsehe schryvers haer slegts
gebrekkig hollandsch aenbieden.
Al die geéne, welke belangen in den voordgang van
het Openbaer Onderwys neémen, moeten aen M. F. Bón
dank weéten over zyne zelfopoffering vóór de Belgische
jeugd, en over de poogingen welke hy gestadig aenwend
ten eyndo by te draegen in liet geleyden van der zeker
opvoeding tot eene waerlyk nationaele en vaderlandsche
bedoeling.
De porsoonen die de fabrjekatië [der zyde stoffen
in de werkzaelen van het militaire detentie-linys deézer
stad, zouden begeêren te onderiiecmeu, worden aenzogl
hunne gesloótene soumissiën naer het departement van
justicie te zenden.
Vo^r de noodige inligtingen en voórwaerden vervoege
men zich bv den bestierder van het detentie-Imys alhier,
of wel by den algemeenenbestierder der gevangénhuyzen,
in het ministerie van justicie, te Brussel.
Gebrek aen tyd lieéft ons belet een woord tespreéken over
de pieglige installatie der geestelyke zusters in 't mryskeus
weesliuys alhier. In ons aenst. V zullen wy bier over handelen.
