STAETKüNDIG OVERZIGT VAN 9 TOT 16 OCT.
hoogagtbaere persoonen) toegclaeten de historie en het
publiek recht in zyne hoofdstad te ondei-vvyzen Om dat
Don Miguël in zyn i-yk den Roomsch-Catholyken gods
dienst uytsluytelyk willende behouden, het, volgens den
Messager, onbezonnen en gek zoude geweest hebben die
leergangen te laeten onderwyzen doói- persoonen die den
zelfden godsdienst niet beieéden, en dat die twee aen-
aenzienelvke personnagiën de hervorming waren aen-
gekleéfd.
Ons herhaelende; indien den godsdienst (de religie)
van het onderwys afhangt, en dat het onderwys op zyne
beurt afhangt van de leerboeken en schriften daer by,
voórnaemelyk nog, van de onderwyzers. Indien de
Roomsch-Catholyke kerkvoogden alleen bevoegd zyn om
over godsdienstige zaeken te beslissen en te beschikken;
Indien zy uyt hoofde hunner bediening belast en gehou
den zyn den godsdienst te bewaeken en in zyne zuyvcr-
hevd te bewaeren, moet men hun noodzaekelyk in de
gestigten van openbaer onderwys dóór de borgerlyke
magt ingerigt en in een ryk ahvaer den Roomsch-Catho
lyken godsdienst de religie van den staet uytmaekt of
waer zyne vryheyd grondwettiglyk gewaerborgd is, een
wettig gezag toekennen tot het keuren der boeken en
schriften, vóór het onderwys bestemd, en tot het benoe
men der leermeesters acn welke men de opvoeding en
onderrigting der jeugd wilt toebetrouwen. Hun deés ge
zag ontkennende, is al het overig dat men hun zou willen
toeëygenen onbeduydend en belachelyk.
Den 3C° artikel van het programma begeert de inrig-
ting van een openbaer onderwys onder het uytsluytelyk
bestier der borgerlyke magt, met vcrwyücring van de be-
dienaers der godsdiensten ten titel van Gezag.De hee-
ren van het liberael congres denken dus dat de Roomsche
geestelykheyd reeds een te groot gezag op het openbaer
onderwys uytoeffentmaer hebben onze kerkvoogden
wel eemg gezag op het onderwys dat dóór den staet word
gegeëven? Dat zy op het opper-onderwys geen het
minste hebben, moet niet beweézen worden. Is het
opzigt en bewaeking die den artikel 7 van de wet op het
léeger onderwys hun toekent, hun een gezag verschaffen?
is het keuren der boeken die uytsi.uytelyk van zeden en
religie handelen, dat men hun overlaet, hun een gezag op
het onderwys toekennen Volgens ons geen het minste
want al dit gezag kan den minister naer goeddunken
vervdelen, en een gezag dat naer goeddunken kan very-
delcl worden, mag men geen gezag noemen. Ilct libera-
lismus wilt dat ieder een zyne pligten met de volkomenste
vryheyd uytoeffene, het is dus wederom het liberaiismus
niét dat de leden van het liberael congres bezield heeft
in het voorbrengen van den3e"artikelvan hun programma.
Wat vereyscht het liberaiismus in een land gelvk Bel
gian, alwaer geenen heerschenden godsdienst bêstaet,
maer alwaer de volkomenste vryheyd van alle hoege-
naemde godsdiensten grondwettiglyk gewaerborgd is
De volle vryheyd van het openbaer 'onderwys, waer van
wy in eenen toekomenden artikel zullen handelen.
In den avond van 10 deézer is het dobbel houwelyk der
koningin van Spaniën met den infant Don Francisco en
der infante Luisa met den hertog van Montpensier te
Madrid, voltrokken.M. Bulwer, afgezant van Enge
land, heeft den (3 de hoofdstad van het Schier-eyland
veriaeten, eenige ueren 11a de aenkomst der fransche
prinsen. Het wetsontwerp betrekkelyk de ligtïng van
troepen, is door de 88 tegenwoordige senateurs aengc-
nomeii.Ofschoon Cabrera zich thans in Spaniën be
vind, werken zyne aenhangers vrugteloos 0111 de carlis-
tisclie party te doen herleéven. Het spaensch blad El
Esperanza, verzekert dat men eenen gepensionneérden
kapiteyn hééft aengehouden gewapend met twee gelae-
dene pistoólen, geschikt 0111 den hertog van Montpen
sier te dooden. Verdere mierigten beweêren dat deéze
moordpooging slegts gewaend is en op eenen akt van
krankzinnigheyd uytloopt.
Den gcldelyken toestand van Portugael verslegt dage-
lyks; de bank hééft aen het bewind, 't zy uyt kwaedwil-
ligheyd 1 zy uyt onmogèlykheyd, eene leeningvan 120,000
ponden steel, geweygerd.
Ter gelegenheid van het houwelyk des hertogs van
Montpensier, hééft den koning van Vrankryk aen een
groot getal staetkundige en andere gevangene genade
geschonken. Op 10 sept. 11. is een handel en scheép-
vaertverdrag tusschen Rusland en Vrankryk geteekend
geworden; dit verdrag rust op eene wederzydsehe ver
slandhouding. De Fransche hebben in eene expeditie
in 't inwendig van Taïti mislukt. Deéze tyding hééft het
ministerie doen besluyten aen M. Bruat, gouverneur der
fransche bezittingen in Oceaniën, onderstand te zenden.
M. Jonli O'Connell komt tot onderluytenant des graef-
seliaps van Kerry in Ierland, benoemd te worden.
Talryke benden verhongerde boeren doórloopen de ge-
meentens van Ierland, dringen zelfs tot in de steden 0111
er zich leévensmiddelen aen te schaffen. Alle óógenblik-
keti vreest men vóór aenvallen tegen de troepen.
De radicaele van Geneven (Zwitserland) hebben zich
heviglyk verzet tegen het bcsluyt van den grooten raed
betrekkelyk de zaek der zeven catholvke cantons, die
zich tegen de aenvallen der vrye korpsen vereenigd luid
den. De radicaele hebben! zich van de stad meester
gemaekt. Den staetsraed heeft zyn ontslag moeten geé-
ven, en een voórloopig bestier is daedelyk ingerigt ge
worden
Den uytslag der kiezingen van Keulen is geenzins
voldoende vóór het staetsbewind. Het meestendeel der
gekoózene leden zyn vyandig acn het gouvernement.
Nae 't voorbeeld van verscheydene steden van Saxisch-
Prüyssen, lieéft het arrondissement van Gramberg in
Silesiëri geweygerd zich in den provinciaelen raed te
doen vertegenwoordigen.
Om in Schleiswig het aenzien der duvtsche bondsverga
dering te verminderen, heeft het Dcénsch bestier de on-
afhanglyke drukpers getoomd; 't gouvernement wilt dóór
deézen maetregel het volk beletten van gunstig aen te
neémen het voorstel dat moet gedacn worden van Schleis
wig in het duytsch verbond in te lvven.
I11 alle steden van eenig aenzien, niet alleenelyk van
Vrankryk, Engeland en Duytschland, maer ook van Bel-
giën, zelfs te Dendermondc, geniet men de onschatbaere
voórdeelen van een leés-kabinet. Deéze instelling zoo
nuttig, zoo prysweêrdig indien zy wel bestierd word,
ontbreékt nog aen onze stad. Zal er dan niet eenen vader-
laudschen lettervriend in onze gemeente opstaen en de
eerste gronden leggen van een genootschap dat eerlang
zoo gelukkige vrugten van genegenheyd tot onderrigting
en beschaeving zou voortbrengen
By middel eener kleyne vergelding zou men zich in
het iocael des gënoótschaps of zelfs te huys een zoo aen-
genaem als nuttig ja noodzaekelyk tydverdryf konnen
verschaffen, want op onze dagen waer alles naer voort
gang streéven wilt, waer is den mensch die in 't belang
der saemenleéving, geene onderrigting noodig hééft
Yeéle, ja zeer veéle zyn dorstig nae deéze kostelvkc wel-
daed en moeten dezelve gebrek aen gelegenheyd met
spyt als hersenschimmig acnsehouwen.
De Ieés-kabinetten vervangen de openbaere bibliotheé-
ken en verdiénen 'zelfs op deéze den voorkeur, vooreerst
vóór wat de dagbladen betreft die men nergens in de
boekzaelen aentreft; en vervolgens, 0111 dat zy op alle
stonden van den dag toeganglyk zynde aen de letter
vrienden met weynig onkosten vuer, licht, en nuttige
neren verschaffen. Mogt onzen oproep by eenige letter
kundige minnaers byval ontmoeten, geêrne zouden wy
het luttel tyds dat ons overblyft slagtofferen, om aen dit
vaderlandsch werk de hand te leenen, en aldus onze stad
aen andere steden gelyk te konnen stellen.
Thans dat het recensement of algemeene volksopneé-
ming gedaen is, blyft het vóór een ieder nog een gelieym
welk oogwit meii hierdoor bereyken wilt. Zommige
nieuwsbladen hebben deézen geheymzinnigen maetregel
hevig beknibbeld en aenzien den zeiven als den voorbode
van zekere fiskali teyt die er zal uyt volgen; of hunne ver
moedens gegrond zyn of niet konnen wy vóór den oogen-
blik niet zeggen; den tyd zal leeren mét wat inzigt al die
aerdige en nieuwsgierige vraegen gedaen zyn, en waertoe
deéze buytengewoone onkosten strekken, die toch dooi
de gerecenseérde of opgenomene moeten betaeld worden.
Wat ons egter zeer vremd is voorgekomen, is dat den
minister in eene in den Moniteur afgekondigde circulaire
verklaerd hééft, dat men in de werkingen van het recen
sement geene de minste liskaliteyt moest beschouwen,
zonder verder van iets te gewacgeu. Indien den lieer
minister kwaede vermoedens van wege het volk vóórzag,
zou hv niet zeer wel gedaen hebben van openlyk te ver-
klaerèn waertoezulke maetregcls dienen moeten? Waer-
0111 geheel dé belgische bevolking in onrust gebragt
Waerom de gispingen niet vermeéden daer, waer liy ze
vermyden kon, wel te verstaen indien er waerlyk geene
■fikaliteyt agtcr verborgen is Wat er van zy, wy her-
liaelen'liet, den tyd zal leeren, maer met dit alles zullen
er wederom ettelyke duyzende franken die met den aen-
staenden winter zoo wel zpuden konnen besteéd worden,
misschien aen noodelooze onkosten verkwist worden.
-Wy hebben opzigtelyk het uytdeelen van ons blad
in verscheydene gemeentens eene sóórt van trouweloos-
heyd ontdekt die niet genoeg kan geschandvlekt worden.
Zoinmige ruraele brievendraegers veynzen ons blad naer
zyne bestemming mede te draegen, maer in plaetsvan het
aen de aengeduydde persoonen te bestellen, houden zy
het zelve in hunne brieventassen, andere weéten er ten
voórdcele van wy weéten niet wel wie, een woordje van
minagtingop te zeggen, en poogen aldus den goeden by
val dien ons blad overal ontmoet, te krenken. Doch wy
zullen van heden af maetregelen weéten te gebruyken
0111 zulke schandelyke handehvyze tegen te gaen, wy
zullende persoonen die ons zelf de kuyperyën hebben
ontdekt aen den dag brengen om onze regtveèrdige klag-
ten te staeven, en indien zulks nog eens gebeurt, zullen
wy zonder medoogendlieyd de ongetrouwe draegers van
hunne bediening doen afzetten. Dat zy dus oppassen.
Deéze wéék heeft men ons eene brochuer toegezonden
getiteld; YAbbé Olinger ou le fabricant de dictiunnaires
aux abois. Dit aerdigen tevens niets beduydende schimp
schrift is eene fabrikatie van zekeren heer Sleeckx, brus-
selschen bastaerd-vlaeming, die de gegronde kritiek van
wel bevoegde oordeelkundige over zynen splinternieuwen
hollandschen woordenboek niet weétende te verdedigen
zich in schimpredenen en armzalige praetjes uytlaet.
Niet dat wy hier den heer Olinger of zyne werken willen
verdedigen, want deszelfs woordenboek, behelst hy zoo
véél onbetaemelyke uytdrukkingen niet dap dien van M.
Sleeckx en consoórten, is toch ook een verbasterd en zeer
onvolmaekt stuk, waerin de leerlingen zich meermaels
verliezen; maer wy konnen moeyelyk verdraegen dat
eenén spotter gelyk M. Sleeckx altyd den bovenzang
hebben wilt, en eens dat hy, dóór de redekunde by d'oor
geneépenisgelykMM. Vantioom, Olinger,en meer andere
naemlooze doch volgens hunne werken oordeelkundige
mannen kortelings gedaen hebben, nog altyd zyne snoeve-
ryën voortzet.
Misschien zullen deéze weynige regelen hem ook de
gal tegen ons doen roeren, doch wat dit betreft, wy zyn
er niet vervaerd van, wy hebben pen en inkt by d hand
en zyn alle oogenblikken bereyd tegen hem en geheel
zyne lettel-kliek den spellingsoorlog te herbeginnen. Als
dan zullen wy doen zien op welke onvaderlandsche wyze
alle die nieuwe taelhervormers het staetsbestier hebben
by den neus geleyd; dan zullen wy bewyzen welke sleg-
te en gevaerlyke .gevolgen de belgische jeugd loopt dóór
het gebruyk van die nieuwe verbasterde werkjes waervan
de taelprotestanten te Brussel en overal artsenaelen heb
ben opgeregt.Wy gaen thans niet verder in lioóp dat
men ons stof zal opleveren om by ons woord te blyven.
Men verzekert dat er tegenwoordig twee plaetsen
van arrondissements-kommissaris zyn opengevallen, die
van Sl .-Nicolaes en die van Audenaerde; onder de postu
lanten tot het kommissariaet van Sl.-Nicolaes, bevind
zich den Mr. den graef de Kerkliove d'Exaerdc, geweézen
distrikt kommissaris van Eecloo, die aldaer dóór zyne
groote diensten de byzondere agting van alle hééft vcr-
worven. Mogt den heer de Kerkliove het gevraegd ambt
bekomen, men zou het gouvernement over deézen keus en
het distrikt van S'.-Nicolaes over zynen kommissaris
mogen pryzen en gelukwenschen.
Wy hebben een briefje.van M. De Graeve, geneés-
heer alhier, ontvangen, waerin hy ons zegt dat den staet
des jongelings van welken wy in onze voórige nummers
gewaegdeu, zeer voldoende is, en dat eenige dagen goe
den oppas zullen vergenoegen 0111 hem teenemael te her
stellen. Verders is er over deéze zaek niets ontdekt ge
worden.
Wy hebben nogmaels eenen naemloozen brief ge
teekend 'S. R. betrekkelyk het bezoek van den heer gou
verneur ontvangen. Dien brief gewaegt van aerdige tri-
potages waervan wy geene kennis konnen geéven ten zy
den schryver zich aen ons laete kennen. Wy verzoeken
den schryver in 't vervolg zyne brieven vragtvry te zenden.
Men schryft ons uyt Erpe den 10 October
Gisteren vrydag is te Meire eene wel beraemde vlug-
gery verrigt. Een welgekleed dogterken, van 13 of 14'
jaeren, ging vrydag II. by P. Van de Wiele te Meire,
met de complimenten van Mte Erpe,
wiens kindermeyd zy vevnsde te weézen, zeggende
Mynheer lieéft my u doen komen vraegen of gy de goed-
heyd zoud willen hebben, my hier by de weduwe De
Fevter te vergezellen, ten eynde er boter en wat appels
en peêren te haelcn; de meyd Van den Wiele was haest
bereyd, en vergezelde het mevsken by de weduwe De
Fevter, en zelve het wóórd voerde, zeggende dit is de
kindermeyd van Mte Erpe, zy is hier van we
gens haeren heer om boter, wat appelen en peëren ge
zonden waer op de vrouw De Feyter antwoordde, dat
zulke mannen geene boter met den korf haeldcn haeren
zóón Petrus, dit hoorende, en weétende dat men dien heer
nergens iets zoude weygeren, zegde ik wéét wel wat
Mynheer zeggen wilt. Hy nam het meysken den korf af,
vulde dien met noóten, appelen en pèêren en zond het
meysken wel gelaeden héén.
Het meysken 0111 de agtervolging van Petras, die hier
in eenig kwaed vermoeden had te vermeyden, is met
haeren korf by de Dame van den heer gegaen,
lieéft luiere gcschonkene gift, als fruytenierster daer ver-
kogt. Berigt aen een ieder.
Deéze slimme diefegge is thans aengehouden en ter be
schikking van den heer procureur des konings gesteld.
