iteeën to ontneëmen.De talryke aenkoopen van wapens
dóór de Iersche boeren gedaen, hebben de aendagt van
het gouvernement gaonde gemaekt. Overal zyn de by-
eenkomsten van gewapende persoonen verboden. Ove
rigens is de ellende in Ierland ten top gesteégen.
tn Portugael zyn de zaeken tot thans toe niet Veranderd.
In Spaniën hebben thans de algemeenekiezingen plaets
waervan niet ongeduld denuytslag verwagt word.Eene
miuisLcrieclc crisis is vóór eenige oogenblikken op ban
den geweest, om dat de koningin weygerde eenen amb-
tenaer, M. Pacheeo, af te stellen. Doch de verwydering
van dien staetsman, hééft daedelyk de crisis doen ver-
dwyuen.
Eenige staetkundige beschouwen in de versmelting der
Krakansehc republiek, den ondergang van Oostenryk
zelf. Deéze manier van zien, gelyk den Liberal Liégeois
liet doet, schynt ons te voórbaerig; geene-oog, hoe
scherpziende zy ook zy, is bekwacm zoo ver in het toe
komende te dringen; maer het géén wy weéten, is dat
een ryk dat samengesteld is uyt volkeren die in aerd,
zeden, tael, godsdienst etc. verschillen gelyk Oostenryk,
altyd gevaer loopt. Het geen ook zeker is, is dat alle
kleyne staeten belang hebben in den val eener te volko-
merie magt, want de groote mogendheden hebben niets
meer ter lierte dan de onafhanglykheden zoo veel moge-
lyk te vernietigen, en dit, ten voórdeele haerer eygene
.gezagvoering. Aldus zouden wy, Belgen, verlangen dat
Polen uyt zyne onderdrukking opstond, dat Lombardiën
zyne vrvheyd weerkreeg ete.
In Schleeswyk blyft alles voorduerend in verwarring,
tot heden is er nog aeu geene de minste overeenstem
ming te denken.
Den aenval der Americaensche vloot tegen de Mexi-
eaensche stad Alvarado, is mislukt. Al de vaderlanders
zyn in den Mexico onder de wapens geroepen om te zc-
gepraelen of met de republiek te sterven. Santa-Anna is
met zyn leger te Potosi.
Telkens dat wv dóór de nieuwsbladeren verneémen
dat de eene of andere stad of gemeente de inhuldiging
viert van het standbeeld eens grooten mans, vinden wy
ons als met tegenzin gepraemd 0111 te vraegen hoe het
staet met het op te regten gedenkteeken aen Diderik
Martens en altyd moeten wy antwoorden: men denkt er
nog niet aen. Nogtans, willen wy hier geenzins onze
plaetselyke overheden over deéze naelaetigheyd beschul
digen; de tegenwoordige omstandigheden dringen meer
op andere noodzaekelykheden aen die onze bestuerders
thans geheelyk verschoonen. Niettemin, men gelieve ons
te aenhooreiï, 't is eenen onzer agtbaerste lettervienden
die ons in de belangen der weétensehappen en in die van
onze stad zelve, reeds lang heeft aengemaend van onze
stem te verheffen om de dankbaerheyd niet alleen van
onze stad, maer van ganseh Belgiën aen te prikkelen.
De inhuldiging van het standbeeld ter gedagtenis van
wylen den agtbaeren heer Peeters, weêrdigen volksver
tegenwoordiger en Burgemeester van Westerloo, die op
l december jongstleden heeft plaets gehad, doet ons
onder andere vraegen of Diderik Martens waerlyk die
groote eer die wy hem willen toekennen, verdiend heeft'?
Indien ja, waer zyn deszelfs titels betwist men aen onze
stad niét meer van de geboórteplaets diens helds te zyn
Zal zy voordeel trekken uyt haere dankbaerheyd jegens
eenen man die haer eertyds verkleefd en nuttig was
op dit alles konnen wv dé gunstigste antwoord geéven.
Diderik Martens die 'eenen verheven leeraer der 011de
en berugtc hooge schóól van Loven was, heeft den eer
sten de drukkonst in de Nederlanden ingevoerd, en den
eersten drukte liy te Aelst, zyne geboórte-stad. Dit alles
is klaer beweézen in een werk dat over eenigen tyd dóór
de zorgen van den heer advocaet De Smet, deézer stad,
verscheen, en waerover de letterkundige wereld hem
véél geluks wenscht.Zie daer zyne titelen die alleen
vergenoegen 0111 Martens naein onsterfelyk te maeken,
want zy hem op de 17 plaetsen der nuttige mannen die
het menschdom hebben helpen verlichten; bovendien is
geheel Belgiën hem de grootste weldaeden verschuldigd.
En inderdaed, indien de drukkonst de eerste der weé
tensehappen niet is, zv is ten minste de sterkste. Het
is waer, zy dient tot verspreyding zoo wel van het kwaed
dan van 't goed, maer zy is ook de getrouwe bewaerster
der waerheyd, en, meer als andere, hééft zy tot de be
schaming der natiën bygedraegen. Dan, Martens, ons
den eersten met eene drukpers begiftigende, hééft ons
in staet gesteld van voordeel te trekken uyt de verlichtin
gen van de meer in den wegder beschaevlng gevoorderde
volkeren, zoo als de Italiaenen, Spanjaerden,etc.die als-
toen over de uytgestrekste landen gezag voerden. Ten
anderen, zou ei' niemand willen dat er geene gedrukte
werken bestonden, en 'tis eveneens onbetwistbaer dat
de drukkonst niet eene der voórnaemste nyverheden is
van Belgiën. Wat zou men van eenen man zeggen die
op zyne eygene kosten eene nyverheyd in 't land bragt
geschikt 0111 in 't vervolg zoo véél ermen te bezigen dan
hedendaegs de drukpers doetMen zou dien tot aen de
wolken verheffen en met eer en erkentelykheyd over-
laeden.
Tot dit punt onzer redeneérig gekomen, vraegen wy
ons: Wat heél't men tot. thans ter eere van Martens gedaen?
en eylaes! wat moeten wy antwoorden? Weynig ot niets.
Op deéze openhertigebekenteniswordenwy schaemrood.
Nogtans, wy hebben het reeds gezeyd, wy beweêren
niet dat onze stadsbestuurders thans de taek op zich moeten
neémen van die onrechtveêrdighevd te herstellener zyn
i dringendere noodzaekelykheden die by het naderen van
het guer jaergetyde ai hunne zorgen verdienen. Maer
wie zal konnen zeggen dat deézen staet van zaeken altvd
den zeiven geweest is, en dat er de schuld niet van te
sch uyven is op die dewelke in betere tyden ónze stad be
stierd hebben?
Ondertusschen, daer de inrigting van een letterkundig
genootschap alhier staet verweézenlykt te worden, en waer-
toe wy al onze mogelyke medewerking en onderstand be-
loóven, zie hier wat wy vóór te draegen hebben
1" Dat, onmiddclyk 11a deéze inrigtinger onder de
leden des genoótschaps eene commissie benoemd worde
0111 de beste middelen te beraemen tot het bereyken van
een zoo billyk als edel doelwit.
2° Dat mén stappen doe 0111 van het gouvernement en
van den provinciaelen raed te bekomen het geen andere
steden verkregen hebben. Indien men aen Antwerpen,
Gend, Brugge etc. bylagen verleent om aen derzelver
uytsteékende mannen gedenkzuylen op te regten, waer-
om zouden wyhet récht tot de zelfde gunsten niet hebben.
3° Dat men tot het zelfde eynde in de bureelen onzer
nieuwsbladeren en elders inteekeningslysten opene.
4° Dat men eenen oproep doe tot al de Drukkers van
Belgiën.
5° Dat men den zelfden oproep doe tot onze muzieksge-
noótseliappen op dat zy by het eyndigen des winters
Concerts zouden geéven 0111 dóór derzelver opbrengst
de onkosten eens op te regten standbeélds te helpen
bestryden enz.
'T is aldus dat dóór de samenwerking diér middelen
men zou mogen verhoópen van in weynig tyds in staet
gesteld te worden eene schitterende dankbaerheydshulde
te konnen bewyzen aen eenen held waervan wy te geheu-
genis te gebenedyden hebben; aldus zou men welhaest
den statigen oogenblik zien opdaegen op welken de gor-
dyn van vóór Martens eeuwige geheugenistrekken zal
weggeschoven worden, en dat den vremdeling die opregt
vlaemsche dankbaerheyd aen onze kunstminnende Aels-
tenaeren zal komen toekennen, en den spoorslag ontwae-
ren dien onze lettervrienden dóór de belooning der ver
diensten aen de leerzugt der vlaemsche jeugd hebben
weéten toe Ie brengen.
tigen eene schuylplaets in vinden mag, hoe groot en hoe
menigvuldig zy ten dién eynde zouden mogen weézen
en hoe kostelyk ook hunne inrigting zou mogen zyn.
Vóór wat de koloniën of volkplantingen aengaet, wy
moeten onze medeborgers naer Santo-Thomas niet stie
ren, onze Kempen, onze Ardennen en onze Wcstviaen-
dersche zee-kusten, leveren landeryën genoeg op, die
dóór de beploeging lot vrugtbaerheyd konnen gebragt
worden om een deel van onze arme eene schuylplaets en
een bestaen te bezorgen, als zy zorgvuldiglyk bestierd
worden. ilier van levert ons de volkplanting van Mel-
Iray in Vrankryk een levendig voorbeeld op.
De bestierders van die volkplanting, welke sedert acht
a negen jaeren opgeregt is, en aeu jongelingen zoo liet
schynt is toegeschikt, hebben over hunnen handel en
nylval een verslag gedaen, waer van onzen belgischen
Monileurin zyn blad van 18 July 1845 eenige uvttrek-
sels hééft overgenomen. Aidaer buyten den landbouw,
zyn ook alle ambagten ingevoerd, en wy vinden er onder
andere deéze plaets
Alzoo maeken wy reeds dóór de handen der bewoo-
ners onzer volkplanting, al het noodig vóór onze klee-
ding en vóór ons onderhoud, van de holblokken en
schoenen tol de hoeden toe; wy maeken dóór ons
eygen onze werktuygen vóór den landbouw, onze
meubelen, onze hangbeddens, onze schrynwcrken, wy
bonwen onze huyzen
Sedert 1840, boven onze onkosten van instelling, 0nie
B uylgaevm van onderhoud en eenen bovenmaetigen hoop
van werktuyyen van alle sóórten, waervan het cyfjer op
onze inventarissen beloopt tot fr. 107,282-59 hebben wy
gebouwd ieder jaer voor de sommen die beloapeu heb-
ben lot, in
1840 fr. 44,025—10
1841 64,001—15
1842 78,257—75
1843 42,007—64
1844 45,948—39
Den armen verwekt de aendagt van alle; men schreeuwt
tegen de duerte der leévensmiddeleu, den voorstel van
M. Eloy de Burdinne en van twintig zyner medemakkers,
is by hunne tegenstrecvers, in weérwi'l zyner ontoepasse-
lykheyd aen den tegenwoórdigen stand, uyt liet geheu
gen nog niet verdweénen, even als of den goéden koop
der cétwaeren den noodlvdenden redden kon. Den volks
vertegenwoordiger M. 'Verhangen wilt de hervorming
van onze linaucie-wetten en onder deéze de afschalling
van de rechten op het zout en hy vermeynt aldus ook
den behoeftigen ter hulp te komen. Veéle van zyne vóór-
stellen moeten wy goedkeuren; maer wat kan dit alles
aen den armen baeten Dat hy het zout 2/s min be-
taele, en het brood vóór de helft van den tegenwoórdi
gen prys bekome, en nog kan hy het niet betaelen. I11
de Vlaenderen vinden wy er met duyzende die zich met
raepen voeden en dezelve nog steélen om zich dit arm
zalig voedsel te bezorgen.
Den eenigsten middel 0111 den armen weezenlyk te
helpen, is hem werk te verschaffen en laeten geld te win
nen. Mag hy werken en geld winnen dan zal de duerte
van het brood en van het zout hem noch hinderen noch
lastig vallen, en moet hy zonder werk en winst blyven,
vrugteloos vóór hem zullen deeétwaeren goedkoop zyn.
Den minister stelt als daedelyken hulpmiddel vóór,
eene menigte voórgenomene yzere wegen, kanalisatiën
en bestraetingen; maer geene van al deéze werken kon
nen onder de bytende koude van den winter aenvang
neémen, en den armen kan tot de lente niet wagten.-
Den eenigsten daedelyken middel is het uytdeelen van
twee millioenen in geld daer hy ook gewag van maekt.
Deézen middel is verre van toerevkende te zyn, doch
wat het zy, wy moeten den minister aenporren 0111 deé
zen onmiddelyk werkstellig te maeken; want, van lieden
af is den nood dringende en hy lyd geenen uytstel meer.
Deéze middelen, daerby, zyn tydelyk, en den staet der
arme vereyscht duerzaeme hulpmiddelen. Den armen
heeft tot lieden op zvnen menschlicvenden medeborger
gewoógen, dit moet een evnde krvgen; den staet, het
opperbestier alleen moet in al zyne noodwendigheden
vóórzien.
Maer hoe zal men dit bewerkstelligen Door het op
regten van koloniën en werkhuyzen, waer allen behoef-
In het geheel fr. 272,22005
Zoo dat de volkplanting van Mettray, in 1857, 1858 of
1839 opgeregt, nae allesaBm haere bewooners te hebben z
móeten leeren, binnen de vyf verdere jaeren, alle onkos
ten van instelling en onderhond gekweéten hebbende,
eene som van fr. "379,50205 is voóruyt gegaen en
welke was haere bevolking 500 persoonen uyterlyk,
tvdens het verslag op 545 verkrompen. Moeten wy an
dere voórbeélden hebben, om diergelyke gestigten, zon
der haepering, gelykelykop te regten én 'tonderneémen?
Met duyzende bunderen landeryën wagten in Belgiën
maer de beploeging af 0111 sclioone vrugten voort te
brengen, en eene saemenwoonende bevolking die, boven
den landbouw, het overig van liaeren tyd, aen een voór-
deelig handwerk zou besteéden, is zekerlyk den besten,
indien niet den eenigsten middel om eene lieyde tot
vrugtbaerheyd te brengen. Word voortgezet.
Zondag 11. hoéft de commissie van onderstand vóór de
noodlydende klas haere eerste vergaedering gehouden.
De leden waren dóór eenen politieagent gedagvaerd
Eenen voorstel van wederom eene omhaeling by onze
liefdaedige burgerstedoen, is aëngenomen.Ter deézerge-
legenhevd hoeven wyslegtsden dringenden nood en diepe
ellende "waerin onze ongelukkige medebroeders gedom
peld liggen, te herinneren, 0111 voorop te mogen verzeke
ren dat de welstellende inwooners van Aelst hunne giften
op het ajtaer der menschlievendheyd zullen komen neer
leggen. Ja, wy durven het verzekeren, want het voorleden
jaer er de ontegenspreékelykste waerborg van oplevert.
Bv liet neérschryven deézer regelen, verneémen wy dat
er eene algemeene rekening van ontvangsten en uytgae-
ven is gedaen, maer dat elk aenweézig lid hoogst ver
wonderd was van onder de aèngestipte sommen van
ontvangst, de dóór de stad gestemde 15,000 frs. niét te
vinden. Op de interpellatie van een agtbaer lid, ant
woordde den borgemeéstër geheel verward dat deéze
rekening de commissie niet raekte én op den stadsbudjet
moest gebragt worden. Maer de commissie beweêrende
dat zy zoo wel over deéze som als over die der inschry-
vingen, recht had van rekening te vraegen is er eyndelyk
zeer droog nytgekojnen dat er nog omtrent 26,00 francs
op de 15,000 frs. te goed was. De leden hebben daedelyk
deézen overschot gereclameérd als aen de noodjydende
toebehoorende, en te weég gebragt dat er zondag aen-
staende ook rekening hiervan zal gedaen worden.
Wy ook, wy keuren deéze reclame goed, en wenschen
véél geluk aen die agtbaere leden over de groótmoedig-
heyd diezvin 't verdedigen der belangen van hunne nood
lydende medebroeders hebben aen den dag gelegd.
Vóór de volgende vraegen verzoekt men ons eene plaets
in ons blad
Is liet waer, dat tydens de zitting der commissie van
onderstand, den yzeren weg is op het tapyt gekomen
Is het waer dat een lid onzen borgemeester hééft aen-
zogt met de koophandel-kamer samen te werken om dóór
de spoedige verweézenlyking van dit nuttig werk, aende
arme-te konnen werk verschaffen
