ZONDAG 10 DECEMBER 1847.
TWEEDEN JAERGANG.Nr 66.
AELST, den 18 December.
BUYTENLANDSCH STAETKUNDIG OVERZiGT.
Dit blad verschynt des Zaterdags in den namiddag onder de
dagteekening van den daerop volgenden Zondag.—Den prys der
inschrvving, by trimester, is bepaeld op 1 fr. 75 e., dien der
annoncen op 20 eenlimen den drukregel. De persoonen die
vóór een geheel jaer inschryven, mogen alle dry maenden kos
teloos eene annonce van 10 drukregelen in ons blad doen plaet-
sen. Indien iemand regtveêrdige klaglen of gegronde rekla-
men in 't algemeen belang le'doen heeft, by mag* o*p onze onpar-
tydigheyd rekenen; aen deéze zullen \vy plaets in onze kolon-
nen verlcenen en dezelve ondersteunen. Dit weekblad zal
verdergewaegen van alle brochueren, schriften, boeken, prin
ten, etc. waervan een afdruksel aen deszelfs opsteller zal wor
den toegezonden. De naemen der persoonen die ons eenige
stukken zouden begeéren mede'ie deelen, zullen geheym ge
houden worden, ten zy \vy in regie gedwongen wierden dezelve
ie doen kennen. Gcenc stukken waervan wy de opstellers niet
kennen, zullen in ons blad opgenomen worden. Men
word verzogt alle artikels, annoncen, geld etc. vragtvry toe ic
zenden. De redactie van dit blad gelast zich met al wat den
druk aengaet.
CLIQUE SCUM.
DEN DENDE
BODE
BEKENDMAEKING.
De persoonen die tegen den 1 January aenstaende ten
bureele van den Dender-bode inschryving neémen, zullen
al de nummers van heden tot Nieuwjaer naestkomende
gratis ontvangen.
Elk N'. van den Dender-bode afzonderlyk genomen,
kost 28 centimen.De niet gefrankeerde brieven of mede-
Heelingen aen den Dender-bode toegezonden, worden ge-
weygerd.
liet ministerie, na zyne bescherming aen den landbouw be
loofd te hebben, zal ook, Iragten in de noodwendigheden van
het volk, van den armen te vóórzien. Hel programma zegt
Bezield dooreen gevoelen van distributive rechlveêrdigheyd
vóór al de belangen en vóór alle klassen der saemenleving,
gelooft hel ministerie dat al de aendagt en de werking des
gouvernements bezonderlyk zich moeten vestigen op het ma
tt terieél en morael wclzyn der arme en der werkende klassen.
Onder dit betrek zal den toestand der Ylaemsche bcvol-
kingen de eerste plaets in de voorzorgen en in de akten van
het gouvernement bekleedcn.Hel is niet mogelykvankoel-
bloediglyk de ellende en den nood in welke ve..-le distri kien
der Vlaenderen, voórlyds zoo bloeyende, gedompeld zyn, te
beschouwen. Het is noodig dat deéze distrikten uyt dién staet
van verval worden opgeregt. Het gael hier de eer aen der
Vlaenderen, de eer van het land en van het gouvernement.
Om eene ziekte te gencézen moet men der zei ver oorzaek
wegneémen. Welke is de oorzaek van de ziekte der tw ee Vlaen-
deren, van hunne verschrikkende armoede? De kwyning van het
handgespin, het welk de vier vvf'de van de vlas-nyvcrheyd
uytmaekt en welke nyverheyd de9/io van het platte land bezig
houd; men moet dus het vlassen-handgcspin doen herleéven of
eene andere mogelyke nyverheyd aentoonen, daer den armen
werkman brood en onderhoud mee winnen kan.
Men raaekt ontwerpen met hoopen; den eenen wilt doen
kantwerken, den anderen zyde weéven, eenen derden zyde
twynen vóór naéy-garen; maer al deéze nyverheden zullen aen
den tienden der arme geen werk opleveren of de fabricatie
zal de verbruyking overtreffen; aldus moeten die dry nyverhe
den, als geschikt om aen de twee volkryke proviciën van Vlaen
deren werk en onderhoud te bezorgen, vóór belachelyk gehou
den worden. In de zitting der kamer van 4 Dcc. belrckkeïyk
de 500,000 franken ter verzagling der armoede, hebben rede-
naers van middelen gesproken om de ellende der Vlaenderen
ter hulp te komen en den minister hééft ook eenige bespiege
lingen voérgebragt om bet deel van zyn programma hier boven
te bewerkstelligen. Den beer Gilson, wildehethandgespin doen
veriaeten, en bet mecanik aenmoedigen, by wilde alleen de
weévery behouden en aenporren. Maer weet deézen lieer w el
dat eenen weéver aen vvf spinsters werk levert, en dal hy aldus
devyf zesde van den armen zonder brood lact?Ily wilde
de mecanik spinneryën aenmoedigenmaer onze vlas mecaniken
die nu misschien en uyterlyk 14,000 werklieden den kost doen
winnen, konnen hunne voortbrengsels nog niet vertieren, mog-
teu zy in deézer voegen vermenigvuldigen 0111 aen de derde
onzer arme spinsters werk te verschaffen, zy zouden niet alleen
geheel Europa maer geheel den aerdbodem van garen konnen
vóórzien. Kan men hier wel eene gezonde inbeelding in vinden?
Hy beweerde de overtreffelykheyd van hel mecanik op het
handgespin! dé verbruykers in het algemeen zyn van een tegen-
strydig gevoelen.Wat is hier uyt te besluyten? Dat hy zich
ergens, van eenen niecanikspinderdit hééft laeten wys maeken.
Ily wilde den uytvoer onzer vlassen aenmoedigen, en den
vlas-kweek begunstigen, datwy, in eene grootere hoeveélheyd
zouden moeten winnen! Is dit van staet-of landbouwkunde
eenig bewys geéven? Engeland hééft onzefvne soorten van vlas
noodig, en het kan deéze zicli elders niet beschikkenzy zyn
daer by voor onze eygenc nyverheyd onontbeêrlyk; konnen wy
staetkundiglyk den uytvoer hier van aenmoedigen, ten koste
van onseygen land Dat men onze gemeene soorten zou willen
buy ten land slucren, zou konnen worden aengenomen, toch
vóór zoo véél zv eenige bewerkingen reeds ondorgaen hebben
zy zouden hier toe ten minsten moeten gezwingeld zyn. Het
vlas in zyne schagtcn droog en zelfs groen, zonder tolrechten
laeten uytvoeren, gelyk als het nu gebeurt, is den armen werk
man moedwilliglyk willen onderdrukken.Ily wilde den vlas-
kweek begunstigenDe hedendagscbe duerle van die grondstof,
is eene genoegzaeme aenmoediging;doch aengezien onze landen
lot voórdeelige vlasoogsten lyflands-zaed, gemeenelyk gekend
onder den naein van Raga'szaed, vereyschen, zou het gouverne
ment deés zaed konnen aenbeveélen, en aengezien dit zaed
zelve verschillend van lioedaenigheyd is waer van het beste
Puykzaed genoemd word, zou het gouvernement deés Puykzaed
aen den landbouwer dienen te bezorgen, liet zelve dóór agenten
doen aen lekoopen, schépen uyt te reedën, om het in Belgiën te
brengen en aen den landbouwer zonder winst, doch ook zonder
verlies te overhandigen. Dit zou het gouvernement dienen te
doen om den vlas-kweek te verbeteren, maer kan men wel,
gezond gesproken, wenschen van deézen te zien vermenigvul
digen? Wy nebben gemeenlyk, graen te weynig, vremde landen
moeten ons reeds hier van voorzieneene gezonde siaelkunde
dient onze onafhangelykheyd te bewerken, en wetgeévers zou
den wenschen onze graen akkers in vlas-landen te zien verkee-
reii! De reden zou de vlasleeling eerder dienen tegen te
werken.De weézenlyke landbouwkunde, van den anderen
kant, verzet zich ook tegen de vermenigvuldiging van den vlas-
kweek.Het vlas is eene vrugt die d'ondervinding leert dat zy
maer uyterlyk alle zeven jacren den zeiven grond bewassen
mag; daerenboven leert zyook, dat de helft van den beploeg
den grond onbekw aem is van vlas, met voordeel, op te brengen.
Daer by, zyn de voórdeelige vlasoogsten zoodaenig onzeker
dat er, in weerwil de groote duerte van die vrugt, veéle groote
en verstandige landbouwers gevonden worden, die weynig of
geen vlas willen zaeyen. De reden, de staet- en land-bouw-
kunde spannen te saemen om ons alle te doen bcgrypendal den
vlas-kweek tot op zyn uylersle paeleu gevoerd is, en nogtans
hééft de kamer niet eenen redenaer gevonden om den heer
Gilson in deéze zyne bespiegelingen tegen te spreéken M.
J)c Ilacrnc schynt er zelfs aen toe le juyehen, doch wy hebben
met genoegen gezien dat deézen toch eenigeneerbied aen het
handgespin loedraegt.
M. Rodenbach, het medelyden tol den armen willende op
wekken, eyndigt zyne redevoering als volgt
Ik vraeg het, inag men alzoo van honger laeten sterven,
ongelukkige die werk vraegen Want hei is geene aelmoes
maer werk dat zy eysehen, en ik herhaele dat het gouverne-
inent gehouden is van er hun te bezorgen.
Hoe! Mynheeren, den staet onderhoud de kwaendoenders,
dieven, en moordenaers; hy gééft liuii kleedsel, kost en bed-
ding en gy zoud van honger laeten steryen treffelyke men-
schen die nooyt legen hunne pligten of tegen hunne eer mis-
dreéven hebben.
Ik bid, ik smeek zelfs den minister van ons onverwyld zyn
algemeen ontwerp om de Vlaenderen te redden vóór le drae-
gen, en ik verhoop dal hy aen zyn wóórd getrouw zal zyn.»
Wy hebben van overlang gezegd dal het gouvernement vcr-
pligt is den armen te onderhouden zonder dc tusschenkomsi
van denbyzondcren borger, enwy herhaelen helmet M. Roden
bach.In onze gevangenissen winnen de gevangene hun on
derhoud met werken, den staet doel er zefs voordeden by.
Mogt het gouvernement doen werkhuyzeu bouwen, waer al de
arme konnen worden in opgenomen, cn hun werk geéven, de
gezonde zouden ook meer dan hun onderhoud winnen, en dóór
hunne winsten, misschien zelfs in het onderhoud der kranke
doen voorzien.
Op de aenmerking van den heer Rodenbach hééft niemand
geantwoord.Eyndelyk hééft den heer minister van het in
wendig het wóórd genomen, en wydloopig van zyne middelen
gehandeld die, volgens hem de Vlaenderen en al de vlasdistrik
ten redden moeien, doch zonder zyn algemeen ontwerp vóór te
stellenhier toe hééft hy nog verdere inlichtingen noodig. Yvy
zullen in eenen toekomenden artikel zyne merkweèrdige rede
voering onderzoeken en behandelen.
Zommige redenaers hebben in de kamer wederom hef
vraegstuk der afstellingen aengeroerd en begeerden der-
zelver oorzaek te kennen, waerop den minister hun cn-
kelyk vóór antwoord hoéft gegeéven dat de staetkunde
deéze maetregels noodzaekelyk had gevonden en dat het
gouvernement recht had deéze te neémen.
Wy besluyten uyt de antwoord en handelwyze van den
minister dat de afgestelde ambtenaers slegt liuniie iicdie-
ning moeten uytgeoefiond hebben en dat zv bv gevolg,
onweérdig waren hun ambt te bekleeden. Maer, nu is
de vraeg waeroin het gouvernement aen d'af'gestelde
ambtenaers een pensioen hééft verleend? Dit is eene
vraeg die ons onoplosbaer schynt, ten ware men be
weerde dat het gouvernement recht hééft pensioenen te
betaelen aen wien het w ilt, weynig inziende of de pen
sionnarissen het verdienen of niet. Is dit misschien
't géén den minister liberael noemt, alias mild, om ont
zettende sommen naer 't hoofd van ryke mannen te wer
pen, als zy maer uyt de zakken der arme Belgen komen.
Dit is maer by manier van spreéken, ziede wel,%dat wv
zulks vraegen, ondertusschen hooren wy mecrmaels deii
belleman uvtroepen Al de gone die hunne contributie
nog niet betaeld hebbenmoeten zulks zonder uytstel komen
doen, willen zy er niet toe gedwongen worden. Verstaet
gy dit, Belgen, zoo niet, ziet het hier in twee wóórden
LEGGEN of VAST GEGREÉPEN.
Den Zwitserschen landdag hééft het kanton Neufchatel
tot eene zwaere boet verweézen wegens deézes weige
ring van zyn contingent aen de bondgenoóten te leveren.
Meer dan ooyt zyn wy verzekerd dat de eenige vrees
der mogendheden opzigtens Zwitserland, is van het zelve
de hand te zien slaen aen zyne grondwet Voorzeker
zullen mannen gelyk M. Guizot, lord Pahnerston, den
koning van Pruyssen etc. geene legers in beweéging
brengen om de Jesuiten te herstellen ten nadecle hunner
eygene geloofsgenoóten, de Zwitsersche bondgenoóten.
liet vraegstuk der Jesuiten, of liever van 'tCatholicismus
is nimmer aen 't order van den dag. Zv zyn uytgejouwd.
uyt luinne schuylplaetsen gerukt en met bayonnetten-
geweld verdreéven, en daer mee is 'tal. Zy hebben tot
voetbank aen den zegeprael der federaele gediend even
als de overwonnene party hier op 8 Juny gediend hééft
aen de libraele, alsdan geestdriftig thans kalm en te
vrede. Welligt zal dit gezegde ons van Jesuitismus doen
beschuldigen, maer wy vraegen eene gunst, naemelyk,
dat men aendaglig onze staetkundige lyn opvolge en
men zal zien dat wy de belangen des vaderlands verde
digende, den moed hebben de zaeken bv haeren egten
naem le noeineri. Recht en regtzinnighevd in alles en
vóór alle, zie daer ons vaendel.
Wat scheelt het ons immers, aen ons, die onze onaf-
hanglykheyd verworven hebben, dat een nabuerig land
zich naer zyn welgevallen bestiere Wat hebben wy ons
te" bemoeyën met de staetkundige zaeken van andere
volkeren, wy, welkers onzydigheyd eene waerborg onzer
nationaliteyt oplevert, wy, die overigens maer weynig in
de balans van Europa te leggen hebben Wy wenschen
vóór ons deel, dat Zwitserland zich zeiven met zoo veel
vryheden hegiftige als wy er door onze grondwet genie
ten.... Maer zal zulks het geval zyn? De kostelykste
aller vryheden, de vryheyd van geweéten, waervoór de
zeven calhnlyke kantons zich zoo véél rampen beschoó-
ron hebben, die vryheyd is uyt 't herbergzaem grond
gebied van Zwitserland gebannen. Wy vreezen-dat zv
héén of morgen ook Belgiën zal veriaeten, en 'tis daerom