in den gemcenteraed openlyk gezegd hééft dat MBruncau niel
alles gedaen hcèfl wat hy zou hebben moeten of konnen doen, of
wel 'l Verbond die 't publiek met geweld wilt doen gelooven dat
M. Bruneau alles gedaen heéfl en zal doen Hierop verwaglen
wy antwoord maer wy zullen zo niet krygen
SAMEiXSPRAER
tusschcn M. Rogier en eenen Franschman over de wet op het
middelbaer ondcrwys. (Vervolg).
Den Franschman: Gy hebt gezeyd, M. den minister, dal
liet Belgisch gouvernement uyt kragt der grondwet, en
gewis uyt kragt van den 2de" paragraphe regt hééft lot het
openbaeï' ondcrwys; dat hel gouvernement openhaer onderwys
moet hebben; dat het zelfs te kort zou blyven aen zyne pligten,
indien het geen onderwys gaf; maer M. den minister, om geene
verloeren woorden te wisselen, is dit serieus gezeyd?
AI. RogierSerieus en wel gemeynd ciloyen't is immers
hierop dat myne wet is gegrond en gemotiveérd.
Den Fr. Als het zoo is, dan kan ik u vóór geen verstandig
man aenzicn;uwe grondwet kan zulken zin niet hebben, en
heeft noyt deézen zin gehad.
M. R. En waerom niet? de wóórden der grondwet zyn
immers klaerliet openbaer ondcrwys, gegeéven ten koste van
den slael zal dóór eene wel geregeld worden.
Den Fr. AI. den minister, gy wilt hier te veel den slimmen
speé!en:gy wilt de sophistcn navolgen, die hunue valsche
gedagteu weélen te slaeven op wóórden die zy in deézen of dien
wetboek of in andere schriften vinden, maer zy hebben de
bchcudigheyd van die wóórden af te scheyden van andere
woórdén, dewelke den egten zin en bediedenis geévcn; met
dergelyke munl ben ik niel van zin van my te laelen betaelen,
Ai. den minister
AI. R. Wal wilt gy dan citoyen? Kan ik de grondwet
anders verslaen als de wóórden luydcn?
Den Fr. Om de grondwet te verstaen, moógt gy u niet
enkelyk by eenige wóórden bepaelen, dit waer sophistery zoo
ik daer heb gezeyd, gy moet de omstandigheden inzien in de
welke de wet is gemaekt het doel dabden wetgeéver hééft
willen bereyken; en daerenboven, gy moet geheel den samen
stel den ensemble inzien, al de wóórden die de grondwet over
deéze stolfe heéfl: nog klaerder gesproken, gy mogt u niet
bedienen van den bygevoegden paragraphe alleen, gelyk gy nu
doel, gy moet ook den eersten in d'oog hebben, en die twee
paragraphen moet gy met eikanderen uylleggen, met elkandcren
doen accordeéren, of gy zyl aen dwaeling onderworpen, gy kont
de waerheyd niet kennen en is het deézen Regel niet dien men
zoo wel in de reglsgeleerdheyd als in de redencérkunde moei
volgen? Kan AI. den minister my eenen anderen aenwyzen?
Al. R. By neen ik; hier kan ik niets legen zeggen;
hel is alzoo.
Den Fr. Wel nu als gy den eersten paragraphe melden
tweeden vergelykt, wilt doen overeenkomen, wat zin zult gy
dan hebben? Wat zult gy dan moeten zeggen? juyst het tegen-
strydig van het gone gy'nu beweert; by den eersten paragraphe
word de vryheyd van onderwys uylgesproken en vastgesteld;
maer hel gouvernement kon denken «lat het zoo wel als een
ander van die vryheyd gebruyk mogt maeken; van dit voórregt
word hel gouvernement in den 2den p. beroofd het word onder
voógdy gefield, het moet oorlof hebben permissie vraegen om
onderwys te mogen hebben, dus is het verre van daerloe ge
houden en verpligt le zyn.'.. van onderwys te geéven gelyk AI.
den minister zegtvraegt men oorlof om iel le mogen doen,
het gone men verbonden is te doen?.. Ten anderen, Af. den
minister, was het gouvernement verpligt van onderwys te
geéven, dan zou het zoo wel véél als weynig konnen geéven,
want zulks dóór uwen beroepen paragraphe niet is bepaeld,
en dan zou het Nationael Congres de Belgen gefopt en schan-
delyk bedroógen hebben, het zou met de eene hand de vryheyd
van onderwys aen de Belgen gegeéven, en met de andere hand
hebben ingetrokken, het zou van den eenen kant de vryheyd
van onderwys verzekerd en van den anderen kant dezelve
vryheyd vernietigd hebben! zegt my eens, M. den minister,
moest hel congres in het jaer 1850 gezegd hebben; Belgen, het
onderwys is vry vóór u, maer het gouvernement moet 80
schooien hebben vóór het middelbaer onderwys alleen; meer
hooge schooien meer Atheneën en collegiën als er na evenre
digheid van bevolking in Vrankryk oyl zyn geweést; het gou
vernement zal u vóór liet middelbaer onderwys alleen meer
dan een half millioen doen geéven, daer vader Willem maer 50
duvzend franken hééft vóór getrokken; moest het congres
verklaerd hebben dat zulks zynen wil en begeerte was, in den
inhoud van deéze wóórden: liet openbaer onderwys gegeéven etc.
zou men van alle kanten tegen deéze beslissing niel geprolcs-
teérd hebben? Zou men met het Nationael Congres niel ge-
lagchen en gespot hebben, niet gezeyd hebbengy gééft ons de
vryheyd van onderwysgy zegt dat allen voorkomenden macl-
regel verboóden is; maer hebbeu wy vryheyd van onderwys, als
hel gouvernement zoo veel schooien mag openen en bestieren?
Konnen w v nog probeéren om hooge schooien op le reglen, als
er hel gouvernement van zynen kant meer als genoeg opregt
en ten koste van het land onderhoud?.. Schoone vryheyd,
zouden de Belgen alle gelyk hebben uytgeroepen, schoone
vryheyd die eer den naem van slaverny verdiendof gy ons
zulke vryheyd gééft, of wy onder Willem staen, dit is al verre
gelyk, met dit Verschil nogtans dat hel onzen zak nu tien mael
meer zal moeten kosten!., en het Nationael congres! AI. den
minister, zou zulke inzigten hebben gehad, met wóórden
hebben uytgedrukl! het Nationael Congres zou de Belgen onder
den naem van vryheyd hebben geketend en gebonden neen man,
gy zyl er niel; de woorden op de welke gy u beroept in plaets van
u mede te gaen, gaen u leeuemael tegen. Hier néémt Al. den
minister eenen snuyf.
petilionnarissen hebben uylgebraekl, nu ook tegen de bisschop
pen gerigt zyn, daerom zyn zy in woede ontvlamd en vallen
op de schandelykste wyze tegen de petitie der bisschoppen uyt.
Den Journal de Liégedie onder hel bestuer van AI. Frèrc,
minister van finantiën is, roept dat den geest van zolheyd de
bisschoppen verblind; den Observaleur, die mededeelingcn
van AI. De Haussy ontvangt, houd staen dat de prelaeten den
weg niet bewandelen in welken God hen geroepen hééft; de
Indépendanceop haere beurt, zegt dal de bisschoppen noch
wys, noch bedaerd te werk gaen; en eyndelyk den Mcssagcr de
Gand, die schynt aen 'tministerie verkogt te zyn, valt ook ge
weldig uyt tegen onze prelaeten; belcéfden wy nog den tyd
van vader Willem, hy dééd hen zoo als zyne vrienden met
Mgr. de Broglie gedaen hebben, op 't schavot klimmen en hun
eene uer tentoonstelling ondergaen.
Te Turyn hééft men den aerlsbisschop in de boeyën geslagen
omdat hy de kerkelyke reglen voorstondIn Belgiën zouden
onze liberale priestershaelers T zelve doen indien zy durfden,
want T is al volk van zelfden deesseinAlaer de Belgen zul
len in tyds 't huys zyn, dat er op gerekend worde....
Het gerugt is alhier in omloop dat de nieuwe administratie
der Hospicen onder voorzitterschap van den heer Cornelius
Evit, voórneémens is vóór eene aenzienelyke somme grond-
goederen acu Begynhof en Hospitael loebehoorende, te ver
koopen en met de ilaervan te ontvangen somme akliën op den
slaet aen te koopen. De reden op welke de nieuwe adminis
tratie deéze verkooping grond, is dat zy hierdoor de inkomsten
der llospicen zal vermeerderen. Niemand kan deéze reden
goedkeuren wanneer men zal overdenken hoe wisselvallig de
tyden zyn en hoe dikwils de hospicen van Aelst reeds dóór
veranderingen van gouvernement in hunne inkomen geleden
hebben. En inderdaed, naer men zegt, zou ervóór eene somme
van ongeveér 200 a 500 duvzend franken of guldens actiën op
Oosteuryk, Holland en Vrankryk in de administratie berusten,
welke hóogtens goed zyn om kabinetten meé te beplakken of te
vercieren.... Indien zulks waer is en dal de gerugten van dit
voórneemen van verkooping ook vóór egt mogen aenzien wor
den, dan kunnen wy de hospicieheeren niet genoeg aenspoóren
van dit voórneémen af te zien. Uyt deéze verkooping zou voél
den notaris natuerlyk een schoon stuyverken komen, en dit
voóruylzigt doet ons begrvpen waerom den heer Evit in zyne
oude dagen zoo gretig is geweést om andermael den presidents
zetel in de administratie der hospicen na te jaegen.
WERKZAEAIIIEYD VAN ONZE AIINISTERS.
Is er iemand die menschen kent, de welke jaer uyt en jaer in
zoo veel werk, zoo véél bezigheyd hebben, dat zy weéten waer
eerst aen beginnen, en de welke in plaets van hunne bezighe
den te verminderen, deéze nog geduerig zoeken te vermeer
deren? Alenschen die noyt vermoeyd zyn ofschoon zy niet
weéten waer hun hoofd staet? Zulke menschen zyne onze
ministersonze ministers hebben bezigheden zonder getal of
maetzy moeten zich bezig houden met yzeren wegen en met
steenwegen met koophandel en scheépvaertmet inkomende
en uytgaende regten zy moeten zich bezig houden met hooge
en leege tribunaelcn, met deurwaerders en procureursmet
kooien en gevangenhuyzen met dieven en moordenaerszy
moeten zich bezig houden met landbouw en nyverheyd met
peèrden en koeyè'n met fabrieken en werkhuyzen met expo-
siliëti en concoursen met kruyskens en medaliën, lot met-nati-
onaele beéldekens loc wat hebben onze ministers werk Zy
moeten bezig zyn met borgemecsters en schepenen met ont
vangers en douaniersmet controleurs en verificateurs met
gouverneurs en ambassadeurszy moeten bezig zyn met
soldaeten en garde civiquemet kaporaels en generaelsmet
canons eu caissons, kort om zy weélen niet waer eerst aen
beginnen, maer al dat werk al die bezigheyd is verre van hun
te verveélen of te vermoeyën, want boven al hun werk willen
zy nog schóól gaen houden, en niel eene maer 80 schooien en
groote schooien openen. Daer by gaen zy zich nog bezig houden
met telegraphen te maeken daer zyn wel tclegraphen, en
telegraphen die véél hebben gekost, maer deéze gaen zy vernie
tigen, en vervangen dóór telegraphen naer de lactste goesle
Hier mede hebben zy hunnen buyk nog niet vol, zy gaen aen
de Sambre en aen de Alaes wondere werken verrigten, en die zoo
diep maeken als de zee.' de vaert van Zelzaete is ook nog niet
voltrokken met al het geld dat zy reeds hééft gekost, en daer zy
dag en nagt aen werken. Jammer is 't dat al deéze minislerieéle
bezigheden zoo schrikkelyk véél duyten moeten kosten het is
immers met honderde duyzende franken dat er vóór de slaets-
sehoólen, vóór de telegraphen, vóór de canalizatiën der Alaes,
vóór de vaert van Zelzaete gevraegd en dóór de ministerieéle
knikkebollen zyn toegestaen geweést. Borgers en boerkens 'tzal
uwen zak gedenken gy zult van deéze byplakken weétcu te
spreéken
*T Verbond zegt dat wy niet ronduyt zouden durven zeggen
wat wy over onzen yzeren weg meenen en zulks omdat de
calholyke denkwyze het eens is om 't groot nationael werk te
verwerpen Wy zullen onzen konfrater hier antwoorden dat
wy uyt al onze begeèrte den yzeren weg wenschen én daer toe
af onze poogingen zullen inspannen, maer dat onze begeêrten
en poogingen zullen verydeld worden gelyk zy reeds zyn very-
dcld geweést dóór eenen egoïst dien alle man kent. Dat er de
calholyke denkwyze tegen is, is een trouweloos bedrog van den
kant des Verbonds't hééft nu dry jaeren liberalen-tyd geweést
en nooyt is deéze kwestie verder van haere oplossing geweést.
Wy zullen over de zaek van den yzeren weg wydloopig han
delen in een onzer opvolgende Nummers.
KLUBSPETITIONNEMENT.
en te beschimpen waervoór dit klubsorgaentje reeds eene
regterlyke vcroórdeeling hééft ondergaen waeracn hel moeye-
lyk is te ontsnappen dóór onnoozele Verbondsargumenten van
exceptio obscuri libelli. En, wie zou hel gelooven, den Dender-
bode is uyt het Concert gebannen omdat Smerdis, in een oogen-
blik van contemplatie geóórdeeld hééft dat den Dcndcr-bode
geene gazette is maer een schimpschrift Armen sukkelaer
hoe moet dit schimpschrift hem op 't herte liggen om deézes
verbanning te eysschen Alaer telkens dat hel schandblad den
Mépliislophclcs, legen '1 welk er dóór het comileyl eene verban
ning was uylgesproken en dit op aenklagl van den quidam
telkens dat dit schandblad legen den Dcndcr-bode optrekt, is 't
geen schimpschrift maer wel eene ernstige gazelle, en dan ook
word het in '1 Concert toegelaeten. Kan men wel een oogenblik
twyflëlen aen de noodzackelykheyd eenen man zoo als Smerdis
te bezitten Bid dan, Aelstenaers, vóór zyne behouding, want
zonder hem, zoud gy nog in de boeyën en in de slaverny zug-
tcn even als de Turken, gelyk men "het lydens de gemeente-
kiezingen van 1848 op de mueren der straelen heéfl aengeplakt.
'T is van hem dal men zeggen mag: hy is gekomen in 1847
vanhy hééft gezien, hy hééft overwonnen venil, vidit, vicit.
1mm, (HÏedegcd.)
WIE VERKOOPT ER APPELEN VOOR CITROENEN
Eenen gedienstwilligen libcrael heéfl ons deéze week de
petitie VOOR hel wetsontwerp op 't onderwys dóór zeven leden
van onzen gemcenteraed gelcekend,' in den Monileur aenge-
weézen.... Wy lazen hetvermaerd stuk T welk sterk naer den
look riekt en den stempel draegt eener verregaende verslaefd-
heyd. Alaer hel zy, op '1 eynde bemerken wy iels dat aerdig
voorkomt en wacrop wy de aendagl roepen van wien het aen-
gaet. Omdat onze heelekoppen de meerderheyd van geheel den
gemeenleraed niet konden krygen om VOOR de hactelvke wel
op T onderwys te petitionueéren, wat word er gedaen Om de
kamer appelen vóór citroenen te verltoopenworden op de petitie
de negen naemen der tegenwoordig geweést hebbende leden
gesteld; slcgts zeven van deéze hebben VOOR de petitie ge
stemd, te weélen: Al AI. DcGheesi, Th. Dommer, Evit, Jouret,
Cumoni, Lievens cu Boeltwee leden hebben er TEGEN
gestemd, le weélen: AIM. Van Santen en GheeraerlsAlaer
hoe komt hel dat deéze twee hoeren aen de kamer en dóór den
Monileur aen geheel T land worden aengeduyd als hebbende
ook VOOR die belagchelyke petitie gestemd Zullen die heereu
tegen deéze zaek niet openbaerlyk prolesleéren Wy gelooven
dat hunne eer zulks vereyschl.
Geheel T land hééft de minislerieéle komedie verstaen
welke onzen kleynen hansworst met zyne meesters over den
yzeren weg in de kamer heéfl gespééld, geheel 'l land heéfl
begreépen hoe onbehendig onze ministers met hunne creaturen
den yzeren weg van Gend op Brussel langs Aelst naerdeGriek-
sche kalenden hebben verzondenHet Verbond van Aelst
alleen uytgenoinen poogt aen onze iuwooners appelen vóór
citroenen le verkoopen met hun te willen wys maeken dat de
verwerping van dit ontwerp gedaen is om er de uytvoering
laeter van te verzekerenVan de calholyke representanten
hebben wy vóór onzen yzeren weg niets te verwaglen, zegt hel
Verbond, dit werk zal slegls ondereen liberael bestuer gemaekt
worden.... Onnoozelen konfrater, hoe is het inogelyk u zoo
dwaeslyk aen de galg le klappenEr zyn nu slegls 25 calho-
lyke agtcruylkruype.rs in de kamer, waerom werkl AI. Bruneau
NU niet, NU dal de groote meerderheyd liberaele voóruylloo-
pers zyn (Wy zullen op deéze zaek tcrugkeeren.)
Hel Verbond van Aelst kan niet verkroppen omdat wy als
publiciste op de petitie tegen de wet op 't onderwys hebben
geleekend. Hel heéfl vóór 't wóórd publiciste de oneygene
betcekenis van slaetsreglsgeleerde, slaelsregtsleeraer, siacts-
reglskundige schryver gevonden etc., lerwyl den Diclionnaire
de la Conversation in zyn 45 boekdeel bladz. -417 het volgende
zegtLe publiciste est celui qui écrit sur des malières publi-
ques, telles que la constitution, les intéréts, les lois du pays
etc.. etc. Si Pon étudie, en elTet, un pen le fond de lout ce qui
conslilue ce qu'on peul appeler le publici-smc acluel, soit dans
les discussions particulières, soit dans les discours ou débals
ile la tribune, dans les colonnes des journaux ou dansles
innombrables brochures vouées a ce qu'on appelle sujels poli-
tiques etc. etc. Den publiciste is deézen die óp openbaere zacken
schryfl zoo als de grondwet, de belangen, de wellen van een
land etc. etc. Indien men inderdaed wat overwcégt over den
grond van al wat men mag noemen hedcndaegsch publicismus,
't zy in de nfzonderlyke beraedslaegingen, 't zy in de redevoe
ringen of debatten van openbaere vergaderingen, Tzy in de
kolonueu der gazellen of in de onlelbaere brochueren toegewyd
aen 'l géén men politieke onderwerpen noemt etc. etc. Waerom
wilt liet Verbond andere beleekenissen geéven aen 't wóórd
publiciste? Om den eenvoudigen publiciste van den Dcndcr-bode
in den grond le booren en aldus aen 't publiek appelen vóór
dlroenen le konnen verkoopen zonder dat hel bedrog, de listen
en de aepenspelen vóór den dag komen.
Den notaris Smerdis, den advokaet Polka en den gcfron-
sten vrede regt er doen hun beste, zy werken geheele wee ken en
zweden water en bloed om in 'l Verbond iels aeneengeslooten
te krvgen waerniede zy T publiek konnen blinddoekenmaer
ziende dal hel niet gaet, dal den eenvoudigen publicist van den
Dcndcr-bode hun op ti'hielen zit, verkoopen zy aen 'l publiek
appelen vóór citroenen met hun geknoey dan le leggen op den
rug van eenen audenaerdschen sul aen wie men zou konnen
wvs maeken dat hy liberael is als hy 'svrydags en zaterdags
zou durven vleesch eéten
Het Verbond willende andermael appelen voör citroenen
verkoopen, poogt ons op le vvzen dal wvden yzeren weg zullen
krygen dóór de KUNDE, INVLOED en 'WERK Z A E M11YI) van
Al."Bruneau Goeden hemelAL Bruneau kundig, invloed
hebbend wcrkzacm Zou onzen konfrater ons eens willen
zeggen 1" waerin de kunde van Al. Bruneau besloet als men
zviie handsworslery en eygenbact daerlaet; 2" waerop hy nog
invloed heéfl ten zy op cenige dom hoofden uyt de Vier Winden;
5" waer hy anders zvne groote werkzaemheyd hééft getoond ten
zv in zich le doen benoemen als directeur van den yzeren weg
van Jurbize met 15,000 fr. jaerwedde.... AI. Bruneau wi rk-
?aem Wie is er dan den leugeuaer of wel Al. Cumont die
De vremde huerlingen welke de ministerieéle dagbladen op
stellen, gevoelen dat de petitie der bisschoppen op de calho
lyke in Belgiën eenen groolen indruk doet; zy zien ter'zell'der
tyd dal al de spotternyën eu walgelykheden die zy tegen de
Uyt Nil-St.-Vincent is eene petitie voor de aenneéming van
't wetsontwerp op 't onderwys naer de kamer gestuerd en in
den Monileur opgenomen. Dit stuk was bekleed metiOgefa-
brikeérde valsche handteekens Alet 40 handteekens dit
NIEAIAND verlegenwoórdigen of verbeelden Met 40 hand-
