"ZONDAG 11 DECEMBER 1856.
ELFDEN JAERGANG. - W 357-
Vertrekuren uyt de Statie Aeisl VAER
Vertrekuren uyt verschillige Statiën.
AELST, den 15 December 1856.
Het zal er toch eyndelyk van
komen.
BE ONDERSCHEIDINGEN.
De Romeynsche Hunsels of
Huynsels.
Periderm. .5-40 8-05 10-00 3-30 5430 8-50. »r Gend, Brugge, Qstende 8-10 11-'25 1-25
ï&okemi 8-05 10-00 3-3055-30 8-50. 3-30 -45-3(11® klas langs. Dendermonde.
iBrussel'7-50I8-15. I Korlryk, Mouscruen, Rvssel (langsLede) 8-»10
Mccholen Antwerp., 5-40 -8-05—10-»3-30. i 11-255-34).
T.euv Thien Luyk, »«r\5-40 8 05 10 3-30 8-15 Dnoi-nyk, Rvssel (langs Alh 7-501-05—5-15
'Landen,St.Truvën, Hasselt. 5-40lO-» -3-30 <j Kin. Genwd'sb. Ail»,7«-5.>'-1-055-158-» 15.
i Gend 810-11*425—1-25—850. L Be«{jeu,Qmevrniii7-58-1 05-5-15.1® en2® kl.
Te lede staen al de konvoys. To idecem st aen d»*7,f vertrekkende van Alh 0-30 4-10
0—00 en-deze vertrekkende van AHst'7-30 1-205-30.
ran Aeist 0-00-'des
8-00 's avonds.
•Staen te.GYSEttKM stil al de \konvovs uytgenomen d»*7.en vertrekkend'
•morgens en 8 50 's avonds en van Dendermonde ten 0-1)0' 'sohioigens
Sta»>n te S.\vTitFRCKV de vertrekken nvt Athfi-30 's worg..4 en 0-0U das avonds. \»m.Den
derleeuw 8-05 's morg. 1-20 en 8 40 des avonds.
VAN LOK EKIN VAEK
'Denderimmdo, ftélst 6-43 9-30 3-15 7-20.
^inove, Geernrdsbergen, Alh 5-30 9-30—3-157-20.
VAV ATH VAER
'GeeraerdsbeigenNinove, Aelst, Dendet monde, l.okeren 6-309-554-00.
tieeraerdshergen. Ninove Aelst, Dendermonde. 6-3U9-5544)07-15.
tllrussel rlangs-Denderleeuw) 6- '0 0 00 7-15.
•tiend, IlniggR, Osiende,6-30 (langs l.ede.) 9-55—47-1-5 (langs Dendermonde.)
A N CEVÜ NAER
'Aelst, Rrass, Ninovo, Vtli"7-10 -12 20 - 3 00—7-30.
VAN BRUSSEL iVAER
Vs^st, Gei*l 7-lö - 12-30—0-00 8-00.
'Nitw>ve> (Jeeraertrlsliergeii, Ath langs Denderleeuw') 7-15 12-30 8 00.
V V DI NUHIt «invul: v a er:
Wrnssi-I langs Aelst) 7 25-11-33—0-00-8-00 I. Meelt6-05—"8-30 10 2')i-():>.
AA 1st, 7-25 8-4')— 12-30 4-15 6-10- 8 -00.
DEN DENDERBODE
Sedert tien jaren hebben wy onophoudelyk alleen
gewerktomonderonze landgenoten het princiep te versprey-
den dat namclyk den Sla(!t onbevoegd is om een onderw.ys
te geven, en dal de <5 a millioenen die men jaertyks van
de burgers afperst om liet staetsonderwys te betalen,
eyndelyk zullen strekken lot ondergang van godsdienst,
zedeleer en vaderland. In 'teerste beeft men dees princiep
zoo niel als eene dwaeslieyd, ten minste als eene utopie
aenzien. Maer allengskens zyn zeer vele van dit gedacht
(teruggekeerd en eyndelyk zyn de onwederleggelvkste
daedzaken, dedietreurlykste gevolgen onbetwistelyk kouien
bewyzen dat wy in de waerheyd waren.
Den Dien Public, wan Gend, die thans in de katholyke
drukpers opalen eersten rang «laet, komt eyndelyk ons
gedacht deelen en zegt
Men zou niet komen loochenen, dat het princiep vunJiet
onderwys door ilen sluet in de laetste parlementaire be-
raedslagihgen, harde slagen ontvangen hegft. In tegen-
woordigheyd der talri/ke contradictie» der liberale rede-
naars nopens-den aerd en de palen can het Slaelsonderwtps,
is er eene waerheyd die .schitterend.uyt de beraadslaging
blykt, :te weten dat, in regie, den Stoet noch leeringen
noch geloof hebbende, onbevoegd of anmugtig is een ander-
wys.te geven 't geen oen zedelyke kwestie rankt. M. De
a Potter, oud-ltd vun het voorioopig gouvernementonl-
wikkelt dezelfde thesis in trenen artikel uen den National
gestuurd en waarvan de redeneerkracht ons onweder-
leggdyk schijnt. Xie .hier dezen artikel meer welken wy
zouden begceren het gedacht der Clubistenpers te kennen..
Wy zouden niet alleen wenschen het gedacht van de
klubistenpers over het werk van M. De Potter ie kennen,
maer wy zouden vuriglyker .verlangen dat geheel de katho
lyke drukpers dees princiep wilde bytreden en ondersteu
nen. Daerdoor, en daerdoor alleen'zou dit princiep wel-
iiaest door geheel 't land verspreid en algemeen verstaen
-worden, en eens tot dit punt gekomen, zouden de wet
gevende kamers en 't gouvernement, door een algemeen
petitionnement, gedwongen konnen worden die'wetten
af te schallen, en al de oorzaek weg te nemen van het
verder! waerdoor 't land onvermydelyk zal ten-ondergaen,
.eene jaerlyksche gespaerzaemheyd van ZES a ZÉVEN
MILL10ENEN' FRANKS bewerkenMen oordeele 1111
-over den brief van SI. De Potter welken wy hier letterlik
overnemen
Als men openhertiglyk eene vraeg die duydelyk gedaen is behandelt,
en als men geen belang heeft 0111 ze enverstaenbaer te maken, dan is deze
welhnest opgelost.
Maer al- men omwegen gebruykt en van de kwestie te pas of te onpas
afwykl, als men byzonderlyk gedurig onderscheyd maekt in plaets van
vrylsk de moeyelykheyd te trolseren en regt naer het doel t'« gaen der
voorname kwestie die men uyt het oog verliest, alle oogenblikken onl-
staeu er nieuwe vraagstukken, en 'tgeen eerst slechts twyfelachtig was
word teenemael onoploshaer.
Welk is het vraegstuk van 'tonderwys waermede de kamer zich over
eenige dagen zoo druk heeft bezig gehouden Zie hier de duvdelyke en
klare oplossing.
31oet het oaderwys vry zyn zoo ja, hoe kan het vry zyn Is het
onderwys vrv in Belgian Wat zou er noodig zyn opdat het zou vry zyn
W at zegt de grondwet ten dien opzigte Dat het onderwys vry is.
Slaer den Staet onderwysl; en indien het onderwys vry is, mag dit zyn
klaerblykelyk neen Onderwyzen is eene opinie of denkwyze hebben en
ze door andere willen doen aenuemen 't is den zegeprael van die denk-
wyze willen. Nu. den Staet mag geene hoegenaenide denkwyxe te kennen
geven zonder dadelyk de vryheyd.der denkwyzen van aide leden die den
"Staet uytmaken te schenden.
Bygevolg, daer waer de vryheyd van onderwys een der wetenlyke
grondstellingen van den Staet is, den Staet moet alles door iedereen
laten onderwyzen, en 't is hem strengelyk verboden van zelfs iets t« onder-
\vv7cn of te doen onderwyzen.
Deze redenering lyd geen hoegenaemd onderscheyd, of men moet tegen
•de redeneerkunde zelve opdruysschen en er van afzieu eenige welkdamge
waerlievd vast te stellen.
Maer de grondwet zegt ook dat de wet liet onderwys regelt 't welk
*loor den Staet gegeven word.
De grondwet heeft zich niet willen tegenspreken met ter zeiver tvd de
vryheyd en de opvorming van 't onderwys te verklaren, of in andere
woorden, de pligt voor den Staet van te onderwyzen, en de verphgting
van aen die pligt te ontbreken om de vryheyd van onderwys niet te
•dwarsboomen.
Den aen-ehneld'-n paragraef beteekent dan Indien den Staet onder
wysl, de wet zal regelen hoe het opeubaer oud rwys moet gegeven wor
den. Maer, gelyk het hem verluiden is te onderwyzen, aengezien het
onderwys, en «'de denkwyzen, en de gewetens, en het spreken, en de
druipers vry zyn. zoo zal de wet daeromtrent niets te regelen hebbent*
Wy ontveynzen het ons niet «dat het zou heter geweest zyn ware'dezen
paragraef uytgelaten, te meer omdat-het stellig -verbod van allen preven
lieven maetregel in zake van«ondeFvvys hem 'eeneiiiael nutteloos maekte.
Laet ons van 'l regt komen lot het feyt 't-welk eylaes zoo dikwils aen
het regt tegcnslrydig is den Staet onderwysl; den Staet heeft professors
1 de professor zyn niet, gèlyk den Slaet-zelf, ingebeeldetpersoonen, wezens
van reden die noch geluóf noch leerstelsels liezilten zy hebben de eene
■of andere denkvvyze en zy uylen die min of meer ypenlyk. Is hnn dit
toegelaten? Ja, -als burgers, vermits den slael-ouch noch met hunne be
grippen noch met hunne gewetens te bewoeyën heelt; als amhtenaers
van den Staet, neen, omdat voor hun de handhaving van eenen vaslge-
•steblefi regel, van eene stellige regeltucht ten strengste noodzakelyk is.
Welke zyn dan de opiniên die den professor-in bediening mag uylen
Geene en alle soorten va» opiniën volgens den tyd en de omslamligheden.
Den professoi moet nytsluy lelyk ondei wy zen volgens de opiniën van het
ministerie 't geen hem noemt, hetaelt en afstelt.
Maer de ministers verschynen en verdwynen als bv tooverslag Eh
•wel. den p 10 fes se r moet zmgvnldiglyk de beweging der portefeuilles en
de deukwyze van deze die er meê belast zyn naspeuren, en ingevolge dit
wyzigen of zelfs teenemael veranderen niet -alleen het onderwvs dat hv
geeft, maer zelfs de nytdvukking der opiniën die 4ry.zelf laet kennen.
Aan daeg zal hy «-zich moeten houden nenAlet wner entholicismus, aen
■dit van Rooinen; morgen zal hel hem geoorlofd zyn den .paus aen de Kerk
te onderwerpen; den volgenden 'dag zal hv het mogen wagen de akten
«van den paus -zelf te onderzoeken; dan zal het hem toegelaten zyn de
erfzonde en de Godhcyd van Christus te loochenen; nadien, indien hy
over de ziel komt spreken, zal er hem aenbcvolen worden te zeggen dut,
ofsohoon zy niet sterve, echter begonnen heeft te liestaen: eyndelvk
zal er hem niets meer opgelegd worden dan dal-hy de godsver loochening
en het materiahsmus niet ex proft'sso en al te regtuyt zou onderwyzen.
En wat -zal het zyn indien er ooyt een proteslantsch ministerie opkomt,
U welk aen den professor-beveelt, en dit onder straf van afstelling, van het
nieuw Baby lome te verachten? Of een joodsch ministerie, 't welk ver
bied de godlioyd van Jesus te verdedigen Of een vrydeiikersmiuisterie
't welk niet wilt hooien dan van nntuerlyke religie Of een rationalistisch
ministerie 't welk toelaet te onderzoeken of de godistery, gelyk «y tot
nu toe verstaen is geweest, niet redekundiglyk, 't is te zeggen noodza
kelyk leyd lot het malerialistnus Of eymlelyk een liberael doctiinarisch
ministerie, het welk den .professor oplegt de afschey ding der 'Kerk en van
den Staet te eerbiedigen, -al niet anders te onderwyzen dan daedzaken
zonder redenering, woorden zonder gedachten, en coffers, en al de zede-
leer te -ontlasten «van -hel gvondstelsel waerop zy berust en van de be
krachtiging die haer verpligtend maekt
Is dit niet de verwarring der verwarringen, de grootste aenstootelyk-
lieyd, het onmogelyke En moet men-zich niet verhaesten vancovereen-
testemmen -dat het onderwys door Uen Staet onvereenbaer is met de
constitutiomiele vryheyd van 't onderwys dat de beperking der vryhevd
vnn denken en spreken, van te ender-vvy zen en te schryven by den pro
fessor, beperking die nogtans in den volstrekten zin* onontbeerlvk is
indien hy voor en ten koste van den Staet onder-vvyst, onvereenbaer is,
altyd in den volstrekten zin, met de vryheyd van burger, gelykelyk con-
stitutionuele vryheyd, en met de vryhevd van opiniën, van geloof, van
drukpers en vau eerediensten die door de grondwet plegtiglyk bekrach
tigd is
Dit is, gelyk men ge woo nel yk zegt, neinen of laten. Maer men moet
^t een of 't ander nemen, niet alle twee te gelyk; want't geen 't eene
uyt drukt't ander loochent het, 'tgeen 'teené vvnerborgt 't andere
verbeurt of escanioteert het. Men moet kiezen. Alle midden tusschen de
vryheyd van onderwys en een welgdanig bestuer van dit onderwys is
kvvakzalvery en foppery.
Men zal vragen wat er nu te doen is. Wy zullen antwoorden NIETS,
indien men vvezenlyk en regtzinniglyk de vryhevd wilt. Indien, integen
deel die vryheyd maer een woord is ten gebruyke der sterkste en
der behendigste om tot hun doel te brengen deze die min sterk en miu
behendig zyn, dan moet den staetsprofessor nauwkeuriglyk doen 'l geen
ieder ministerie op zvne beurt voor zoor zoo veel het Hoor de meerder-
«heyd ondersteund word, wilt dat hy doe, en nooyt noch min, noch meer,
noch op eene andere wyze.
ilier is hel den koning noch den Paus niet meer die alleen peyst;'t is
de .tneerderheyd. Dit is als of men zegde, maeisohappelvk gesproken,
niemand peyst, aengezien hel gebrek van een algemeen gepeys en het
volstrekt gebrek van meening voor de samenleving gelyke /aken zyn.
Doch dat doet er weynig toe de kwestie is niet te weten of het goed of
kwaed is, wys of dwaes, maer eeniglyk of dit beslaet. Nu, dit bestoet zoo
k/oer don den dog.
De tneerderheyd is de sterkste magt; tv doet wat zy wilt in de palen van het
mogelyke. Zy maekt wetten volgens dat er noodig zyn en tegen de akten
die haer bedreygen zy verklaert die akten pligtig van eene bepaelde
straf. Indien zy daer buy ten gaet, hare magteloosheyd berst los en eene
andere meerderheyd werpt haer emverre. De meerderhevd is de eenige
ware magi. Maer "'tis eene onredelyke magt 't is de raagt van de nood-
zakelykheyd zy kan maer uitwerksels van geweld voortbrengen die
slechts konnen veiregtveerdigd worden door het grondstelsel wacruvt
cy voortvloeyën
Eene vraeg blvft er op te lossen KAN DIT AI.LES BLYVEN DUREN?
of liever a HOE LANG ZAL DIT DUREN
De gebeurtenissen zullen voor ons antwoordenl)it v< eene kwestie
van tyd. de potter.
M. De Decker komt al wederom eenen banvloek uyt
te donderen tegen de romeynsche weegtuygen, die gekend
j zyn onder den hunsels of huynsels, welke hy teenemael
wilt verbieden. Die soort van weegschalen zvn te oud, zy
zyn van hel progres niet meer, zy moeten vernietigd
worden nictlegenstaende dat zekere nyverlieden dezelve
niel konnen missen. Den heer minister heelt eene commissie
van geleerden geraedpleegd,-en deze commissie wilt van
geene hunsels meer hooien. Er moet dan naer de klaglen
der belanghebbende niet geliiyslerd worden, dit ware
t onnoozel, die klagers weten niet wat zy zeggen, 't zvn
domkoppen die niet weten wast zy noodig hebben, CRETIiN'S,
met een woord, die niet kennen wat er op eenen wind
molen van doen is.
Nogtans er zyn zeer 'veel petitiën naer de kamer gestuurd
0111 de huynsels tc mogen behouden, en onder andere door
de gemeealens van Galmaerdenttierne, Tlidllembeke,
-Herll'elingen, Hevkruys, D igaerdeu, l'ipaix, Gallaix, Gend,
Schoorisse, Iionsse, door de gemeentens van het kanton
«van Cliievres, Beringen, door de gemeentens des kantons
Oosterzeele, door vele gemeentens uyt Braband, uyt Oost-
Vlaendereu en byzonderiyk uyt het aVrondissement Aude-
naerde. En meltegenstaendê die petitiën heeft M. De
Decker gladaf geweigerd de huynsels te laten gebruiken.
Wat meer is, de commissie der'volkskamer die over deze
petitiën verslag gedaen had, had zich (en voordeele dei-
petitionnarissen verklaerd, maer M. den minister heeft
hunne vraeg van de hand gewezen en is hierin door al de
hberaters geholpen, ondersteund «en toegejuyeht. Verschei
dene conservatcjirs-representauten hebben de zaek dér
mulders verdedigd. Zie hier de woorden van eenige
redenaers
M. COOMANS ondersteunt die petitiën en doet de gegrondheyd der rekla-
men vati de mulders nog beter nylschynen. Ily deukt dat de wet, indien
men haer nauwkeuriglyk wilt onderzoeken, het gebruvk der romeyncn,
hunsels of huynsels gelyk men die noemt, niet stellig verbied. Overigens)
groote weegschalen kunnen in de molens niet gebruvkt worden, "voor-
eet st, omdat de plaets ontbreekt, en nadien om dat de handeling van
groote weegschalen vnlt veel gewigten moevelyk word, en meer dan "eenen
persoon vereyscht. Indien men de hunsels nret laet gebruvkt worden in do
molens, «dan zal men eene nieuwe kwelling tegen de mulders hebben in
voegen gebragt, en die iedustrieien veel tyd doen verliezen, die niet meer
waerborg aen het publiek zullen geven. Dc hunsels of huynsels, zvn juvst,
en kunnen tot geen bedrog aelevding geven. Wat meer is," deze manier van
wegen is in gebruyk van over eeuwen, en het publiek heeft er noovl over
geklategd, en is er heden nog te vrede mede.
M. ALEX. RODEIVBACII Mytiheeren, ik geloove dat de talrvke klagten die
de mulders ons toesturen, gegrond zyn. Een koninglvk besluvt laet de
mulders toe, hunne gewoonelyke middelen om te wegen, hunne hunsels
te gebruvken tot den i jatmary aenstaende maer, na dit tvdstip. zullen
«y groote weegschalen met lange armen, of baseuls, moeten bezigen.
Gelyk er u is hekend gemaekt, is er onmogelvkhevd om in de Im-iten
molens groote weegschalen te bezigen, en tot deo .mogelvkheyd kan
niemand gedwongen worden. In de houten molens is er geene plaets gelvk
er in de steenen molens te vinden is.
Overigens, waerom zou de wet de huynsels hebben willen verbieden?
Het zou zyn omdat men gelooft dat de mulders met deze romevnsche weeg
schalen zouden kunnen frauderen. Maer, in Vrnnkryk is deze manier vu»
wegen nog altyd in voegen. In 1837, heeft men eene nieuwe wet op de
maten en gewigten in Vrankryk gemaekt, en men heeft toegelaten dat de
huynsels voort in gebruyk bleven men kan met deze van 2l) tot 100
kilogrammen wegen, en alles is per kilogram afgeteekend, tot zoo verre
dat men een verschil van 5 grammen vinden kan.
M. maecherman lk konte ook, op niynen keer, de petitiën, over welke
er ons verslag is gedaen, ondersteunen, liet groot getal petitiën welk ons
is toegezonden, bewyst dat de bezwaren, over welke de petitiouiinrissen
klagen, gegrond zyn. Inderdaed, Mynheeren, deze die de bouten molens
kennen, weten dal het byna onmogelvk is groote weegschalen met armen
in de molens te plaetsen. M at de baseuls aengaet, deze kunnen in de
molens niet gebruykt worden. Men 7011 de romeynsche balans, of hnnsel
volgens het tientallig stelsel kunnen ir.ngten, doen yken, nazien en be
waken men zou aldus de mulders veel gemak vérschafTen. en het publiek
alle waerborg geven. Ik roepe de ncndacht van den minister op deze zaek
te meer daer den maetregel geenen uylstel duld
M. EUf.. DB SMET toont zich verwonderd over de oppositie van den
minister legen het gebruyk van de romeynsche balans, en den redenaer
duet opmerken dat in alle molens, houten, steenen, vuer- en watermolens,
deze balans word gebezigd, omdat het de eenigste is die men in dergelvke
lokalen, met gemak en vnet juystheyd, kan gebruvken. M. De Smet Weder-
legt de gezegden en do beweegreden van den minister» en doet uviscbvnen
door praktische overwegingen, dal den hunsel den eenigslen middel is orn
in de molens te kunnen wegen. De baseuls, voornamelvk, kunnen van veen
gebruyk in de molens zyn, niet alleen omdat de gedurige beweging van
den molen die onmogetyk maekt, moer ook, omdat men niet min dan 50
kilogr. met eenen baseul kan wegen, terwvl de mulders meer ma els van 2<)
tot 30 kilogr. moeten wegen.
In Vrankryk zyn de romeynsche balansen toegelaten. Het is nogtans nvt
Vrankryk dat het tientallig stelsel van raaien en gewigten is aengebra^t. in
Vrankryk moet men wel weten wat men doel. Eh wel, in' Yrankrvk
staet men hel gebruyk van hunsels of huynsels, toe, en men ykt de zelve
aldaer, gelyk de weegschalen en de gewigten. Waerom zou men ook aldus
niet kunnen in Belgien te werk gaen Overigens, den hunsel eens pevkt,
kan niemand meer bedriegen. Met andere weegschalen en gewigten kan
men frauderen men kan veranderingen aen de geykte weegschalen toe
brengen, men kan met oude en ongeykle gewigten* wegen maer, aen de
romeynsche balans kan men niets veranderen.
Met de baseuls kan men ook frauderen, als men andere «*ewigten
gebruvkt en.
VERSCIIEYDE LEDEN VAN DEN LINKEN KANT De shlvting de slnvtin» 1
ANDERE LEDEN VA V DIEN KANT Genoeg renticg
