T
Ie Jaar.
Donderdes 1) December 1886.
■■■LU""
Aan onze Lezers:
Buitengewoon nummer
'i
Abonnementsprijs
LIBERAAL WEEKBLAD VOOR
5 fr. voor de stad. 1
5 fr 50 voor den buiten,
PRIJS PER NUMMER 10 CENTIMEN.
voorop betaalbaar.
Men abonneert zich
op alle postkantooren voor den bui een voor de stad, ten kantoore van het blad,
40, Korte Zoutstraat, 40, Aalst.
IiET ARRONDISSEMENT AALST.
Gewone, 15 centimen
Prijs der aneoncen Eeklamell] 75 0entim6n
Yonnissn op de derde bladzijdej SO centimen
per drukregel.
Men maakt melding van elk werk waarvan een exemplaar aan het blad gezonden wordt.
Handschriften worden niet terug gezonden.
Nee spo nee metu.
AALST, 8 DECEMBER."
De personen die een abonnement
op iTon Uendergalm zou
den nemen voor het jaar 1887, zullen
van heden af tot nieuwjaar het blad
kosteloos ontvangen,
Het eerste jaar van ons bestaan spoedt
ten einde. Met zekere zelfvoldoening
durven wij op onze afgelegde loopbaan
terugblikken, omdat wij gelooven, in de
mate onzer krachten, getrouw te zijn
gebleven aan ons programma en onze
beloften. Die terugblik zal ons aanspo
ren om op den ingeslagen weg voort te
gaan en, voor zoo veel mogelijk, naar
verbetering en volmaaktheid te streven.
Wij zullen meer om meer onze krachten
toewijden om onze lezers op de hoogte
te houden van alle in- en buitenlandsche
gebeurtenissen, van handel, nijverheid,
landbouw en kunsten. Wat wij reeds dit
jaar, ter gelegenheid der junij kiezingen
eu van 'twerkenkwest,deden zullen wij,
met het nieuwe jaar, meer om meer uit
breiden wij zullen, in afwachting dat
ons blad tweemaal ter week, in het zelf
de formaat, kunne verschijnenwan
neer bijzondere gebeurtenissen de al-
gemeene aandacht op zich roepen, onze
a üonnciiteiidoor een buitengewoon num
mer van ons blad op de hoogte trachten
te houden.
Lit zal van onzentwege eenige opoffe
ringen eisschen, voor de welke de gene
genheid onzer lezers en liberale vrien
den ons zal instaan.
l)e Redaktie.
DIENSTPLICHT.
s nummer >au lón Augustus, zegge
..ijke burgers, slaapt gerust, uwe zone
I,. reve s mo.en b ïjven, en nort
.ut** j..ar uuw ransel niet moeien dragon, liet
meerendeel onzer katholieke rolksvertegen-
woordige 8 zijn teen© naai tegenstrijdig aan
alle rechtvaardige militaire hervormingen zul
len dus evenmin voor het ontwerp d'Oultremont
als voor het project Reernaert stemmen.
Roeree: keur heeft sedertdien het Land van
Aalst volgens gezalfde gewoonte onze
.voor ie i niet verdraaid en beweerd dat wij voor
csevé's aanzien allen die n et eenige jaren in de
kazerne doorgebracht liebbsn, waar, voegt het
hl ad erbij, noch zeden noch godsdienst heer-
Bclien.
Thans hebben de vergaderingen, en de daar
uit gesproten veldtocht onzer conservatieve as-
sociatiën tegen den persoonlijken dienstplicht
ingespannen, al deze valsche volksvrienden
ontmaskerd, en klaar bewezen wat onze cleri-
calen willen
De arme loteling die niets te verdedigen
heeft alleen soldaat on gelijk M. Herne-
leers in zijne verfoeilijke ikzucht m door zijne
terugwerkende aanvallen het klaar doen zien
heeft, willen zij dat tot zelfs bij ons nationaal
krijgswezen een hemelsbreed verschil zou blij
ven bestaan tusschen het kind van den kapita
list en het kind van den werkin v.
Dat begeaadigd volkje kan dus niets aange
leerd worden 1 Door de kwezelachtige opvoe
ding welke zij genoten hebben, beelden zij zich
in dat wi j nog onder het regiem van den ouden
goeden tijd moeten staan, van voor de fraasche
erawenteling, van dit voor hen zoo gunstig
tijdstip met zijne hatelijke verdeeling der
volksklassen, van trots en gewe'd. Zij beelden
zich ia dat zij uit een bijzonder alach van
vlaeflchen bloed gesproten zijn.
Was het M. llomeleers niet die in de brus-
selsche katholieke associatie uitriep Men
wil ons onze zonen ontrukken op den voor hun
gevaarlijksten leeftijd op den ouderdom dat
hun karakter en geest zien volmaken wanneer
zij beginnen te gevoelen en te denken en zich
eene loopbaan uitkiezen 1 En deze clericaal
van zuiveren bloede, de belediger onzer oiicie-
ran, schoot ia eene fransche c .lère hij de ge
dachte alleen aan de afschaffing van het rem
placement.
Maar wat het kind onzer werklieden betreft,
onzer arme buitenlieden die zich geeneu plaats
vervanger kunuen koopen en dikwijls de onont
beerlijke steun zijn van het huisgezin, aan de
zen denken onze klerikalen niet, wat kan dat
M. Hemoleurs schelen het zijn lijfeigenen,
jongens van 'nen memendalle die gewoon zijn
van hunne kindsheid af te lijden en 11 verduren
tea protijte des rijken waarom zouden zij geen
soldaat worden V Is het niet de lotbestemming
van «ion armekanonneuvlceschw orden de werk
jongens, vleesch van vermaak worden de wcik-
meisjes Is dat altoos zoo geweest, waarom
verandering aan die toestand brengen Waar
om het niet rechtuit verklaard
Ziedaar de heerlijke redenen dei genen die
verzachtingen inde sociale toestanden gingen
brengen, en een enkwest hebben bevolen.
Maar weten dan die onvoorzichtigen niet
welke hachelijke stonden wij beleven hebben
zij dan het begin van oproer en de geweerscho
ten van 20 en 27 Maart vergeten zien zij dan
niet dat het roode socialisme langs hoe meer
veld wint, denken zij dan niet aan de sombere
toekomst welke zij ons dcor hunnen weder-
8pannigen geest van terugwerking doen ingaan;
weten zij dan niet dat zij de burgerij zelf ïu uet
verder! storten in plaats haar te redden.
Ten allen tijde en in alle omstandigheden
hebben de clericaleu beweerd de vrienden van
het volk te wezen. Zij waren het nooit en in
dees geval nog min, maar wel altijd zijiie he
vigste vijanden. Zij hebben het volk altijd met
woorden, met beloftens gepaaid, nooit door da
den of door weldadige hervormingen.
Zij hadden hier eene edele zending te vol
brengen, eene der noodzakelijkste onrechtvaar
digheden te herstellen d.e de verbitterde gemoe
deren eenigzins zou doen bedaren hebben zij
hadden hier eene schreeuwende ongelijkheid
kunnen doen verdwijnen. Zij hebben die gele
genheid den rug gekeerd zij tuonen zich an
dermaal de vijanden van het volk, welks toe
stand onuitstaanbaar wordt.
Eenigan echter der conservatieve associatie-
mannen, wien eene zoo zwa.ro veraut.voor.ie-
lijkheid vrees inboezemde, hebben nochtans de
stem verheven ten voordene der afs matting van
het verouderderde remplacement bij het leger;
maar hunne stem werd overs.-lira uwd door
©enige ikzuchtige helhmaeis der overgroote
meerderheid.
En zoo wordt de comedie gespeeld Het ont
werp des hoeren d'üultremo.it, schoon na ir de
sectiën verzonden, is geoordee d en veroordeeld
geworden in de elerikale voorkeuken reeds,
waar ons mser andere zui'e spijzen zijn brreitl
geworden dat project is ©mie misgeboorte ge
weest die bij de algemcene d sc issie in de Ka
mers op eenen erbarmüjken niet zal uitdraaien;
men mug er zeker van zijn. Dwaalbegrippen en
vooroordeelen breekt men mo i ijk af.
En evenzoo, op het ordewoord der biss hop
pen, naar den willeen gehoorzaamheid eener
conservatieve partij biijft een ailerbetreurens-
waardige en verongelijkte toestand hierin Bel
gië bestaan waar elders in Europa geene spo
ren meer van te vinden ziju; bier waar de klo'e
steeds dieper eu dieper gemaakt wordt tusschen
den zoon van den rijke en ilen zoon van den
arbeider klove die weldra misschien door de
-chcrvea der onlusten en de splinters der revo
lutie in eenen iievigen schok zal moeien aan
gevuld worden.
Nooit hebben onze aehteruitkruipende cleri-
kaleu eene grootere fout bedreven dan deze be
voorrechting bij het leger op dezen oogenblik
te willen blijven behouden. Dat zon hen wel
duur kunnen opkomen
J. B. G.
Sctioolyerwoesting1.
M. De Vriese was schoolmeester te
Aartselaar bij Antwerpen zijne vrouw
bestuurde de meisjesschool.
In 1884 wilde het clericaal bestuur de
twee scholen afschaffen, doch tegeno
ver den tegenstand der 20 familievaders
moest men toegeven en zich vergenoegen
met de jongensschool af te schaffen.
Twee vrije scholen werden te gelijker
tijd aangenomen.
Madame De Vriese werd behouden
haar man werd op wachtgeld gesteld.
Op eenen morgend kwam er een mi-
nisterieelen briet af en M. De Vriese was
schoolmeester genoemd te Dolhain op
VIJF UREN IJZEREN WEG afstand
van zijne vrouw en vier kinders.
Men merkte op dat M. De Vriese, vla-
ming gewoon zijne lessen in 't Vlaamsch
te geven, nu in 't Fransch moest gaan
onderwijzen en men speculeerde waar
schijnlijk op de moeëilijkheden die hier
uit zouden gesproten hebben om de ver
volging verder te drijven.
Men verbrak's mans harte, men wist
dit, men wilde ook den ambtenaar kren
ken.
Allen tegenstand was te vergeefs
Den dag- van 't vertrek
hem vijftig brave lieden van Aartselaar
tot aan de spoorbaan.
Degenen die M. De Vriese naar be-
hooren waardeerden, bleven toch onder-
tusschen niet werkeloos.
Zelfs clericaleu, door deze schande
lijke vervolging verontwaardigd, tee
kenden eene petitie om den vervolgden
dichter bij zijn gezin te doen vestigen,
Ivrijscher Thonissen noemt hem als
dan te Leuven in de middelbare school
den afstand is maar acht uur meer.
En Onze Moederde H. K. verwerpt de
echtscheiding
Maar ziehier hetschoonste van 't spel
vergezellen
Over eenige dagen heelt de clericala
raad van Artselaar de afgeschafte jon
gensschool opnieuw geopend enze
hebben er den meester der clericale
school aan 't hoofdgesteld.
M. Jacobs heeft zelf eenen omzend
brief opgesteld en rond gezonden waarin
gezegd wordt dat de afschaffing eener
school niet mag gebeuren door den
schoolmeester af te danken dat men,
wanneer de school op nieuw geopend wordt
den afgedankten meester terug moet in
dienst roepen.
Fin de clericale bestendige deputatie
van Antwerpen en M. Thonissen hebben
de onwettelijke en wraakroepende han
delwijze van de pijpenkoppen van Aart
selaar goed gekeurd.
Moet men niet bekennen dat er voor
de Belgen geen recht of wet meer be
staat, dat alles willekeur is geworden?
Maar ziellier nog een ander feit dat
nog beter den clericaleu haat doet uit
schijnen
M. Grenezwas onderwijzer te Binche
en had de bestuurster vau de middelbare
meisjesschool dier zelfde stad gehuwd.
Hij had zich immer deftig en braaf
gedragen liet onderwijs, dat vroeger in
broerlcenshanden was, rist hij op dege
lijke wijze iu te richten. Eene bewaar
school, een der beste van 't land moest
hem zijn bestaan dank weten bij had
maar eene fout, M. Grenez hij was libe
raal en als vrije burger toonde hij dit
buiten zijne school.
IJie man moest men volstrekt treffen,
vooreerst uit persoonlijke wraak en
verder om anderen den schrik in te ja-
gen.
Men kon hem maar op eene wijze
hard treffen. Men kende de innige ver
kleefdheid welke hem aan vrouw en
kind verbonden op dit zoo grootseh ge
voel had men het gemikt.
M. Grenez werd van Binche naar Hoei
verzonden, op zes ure spoorbaan reizens
van zijne vrouw die als bestuurster der
middelbareschoolde stad Binche niet kon
verlaten.
Dit werd door iedereen als wreed en
kwaadaardig geschandvlekt, clericaleu
zoo wel als liberalen keurden bet gouver
nement af.
Maar een weinig beternis gaat voor
den braven onderwijzer opdagen. Het
gemeentebestuur van Thuin dicht bij
Binche noemt hem hoofdonderwijzer.
Maar olericalen haat slaapt nooit
nauwelijks was deze benoeming gekend
of men veizond Mad. Grenez naar de
middelbare school van Pecq, op het an
der einde der provincie. Henegouwen en
alles was weeral zooals de clericale ver-
volgeis het wenschten.
Wij zeggen het rechtuit, zoo een man,
behandeld gelijk M. Grenez het is, zijn
vervolger moest gaan opzoeken en hem
het hart doorboorde, zouden wij als beëe-
dio-de hem niet kunnen veroordeelen.
Hij die doodt heeft ten minste den
moed van voor zijne daad verantwoor
delijk te zijn, terwijl hij die vervolgt te
laf is om zijne handelwijze te belijden.
En die vervolgers zijn meestal de
pastoors en hunne aanhangers.
Oh hoe zuur zal men hen dit een dag
opwerpen
Waarover Pier Borgers en De Sloef
praatten terwijl zij aan 't visschen zaten
Op zekeren dag zaten Tier Borgers en
De Sloef te zamen aan 't visschen.
't Was een verdrietige dag voor hun,
want er was weinig of niets te vangen;
de Sloef had al vier-vijfmaal van spijs
veranderd en Pier Borgers had er al me
nige chik met eenen halven vloek inge-
wrongen, toen op eens De Sloef recht
spronk en riep Pier gaat gij mede naar
't Scliuitjen om 'nen patakon Waar
toe dient het hier nog langer onzen tijd
te verspillen en ons eene verkoudheid op
v den hals te halen
Ik komzei Pier, hij wreef eens de
mouw onder den neus, nam zijn vis-
schersgerief mede en volgde De Sloef.
In 't Schuitjen gekomen, werden er twee
patakons gevraagd en bij den eersten slok
half uitgedronken.
De Sloef scheen op dit oogenblik wel
lust te hebben om, onder den invloed
der v arme stoof, een uiltje te vangen
d ch Pier Boigers, die geerne babbelde,
verhindeide liem hierin, en, daar er bo
vendien de brave en eenvoudige visscher
iets op het harte drukte, waarover hij
eens gaarne met De Sloef zou gesproken
hebben, ving hij in dezer voege aan
Peer Borgers. Maar vriend De Sloef
wat denkt ge over onze école moyenne
De Sloef. Dat is een goed gesticht,
Peer, een gesticht dat onder alle opzich
ten mag aanbevolen wordeu.
Peer Borgers. En wat peinst gij
over het jesuieten-collegie
De Sloef. Peer, ieder heeft zijn ma
nier van zien, maar ik moet u rechtuit
zeggen, dat de jesuieten in geenen reuk
van heiligheid bij mij staan.
Peer Borgers. Welnu, vriend De
Sloefik ben van uw gedacht, en ik zal
altijd zeggen, dat, als men jongens heeft
die nog moeten leeren, men ze niet be
ter ka zen len, dan naar den école moy
enne. Mijn wijfis van een ander gedacht;
ze wilde onzen Neel per force naar de je
suieten laten gaan en onze Nette naar de
Dames de Marie z mdeu. Ze zegt voor
haar deel, dat ze van goed paart weet,
dat er buiten de scholm der jesuieten en
audere geestelijken, geene bestaan, waar
eene goede opvoeding gegeven wordt.
De Slöef. Uwe Trien beeft zich la
ten opwinden door den eenen of anderen
jesuiet.
Peer Borgers. Dat is waar, vriend,
ze heeft er met haren biechtvader over
gesproken, zegt ze dat is een jesuiet.
Maar zeg eens, vriend De Sloef, wat
mengen de jesuieten en de bisschoppen
toch tegen ile scholen hebben, die door
wereldlijken gehouden wordeu, dat er
zoo tegen geschreeuwd, gepreekt en ge
donderd wordt
De Sloef. Dat is heel simpel, Peer
de geestelijken weten zeer goed dat, als
men de menschen door het onderwijs
verlichtte, zooals dit zou moeten zijn,
alsdan het heele papenkraam in duigen
zou vallen. Daarom werken zij maar om
het onderwijs alleen in hunne handen te
hebben, ten einde, li, en de kinderen te
beletten dat zij eens rijp zouden worden
om de waarheid van het stelsel der gees
telijkheid te doorgronden.
Peer Borgers. Ja, ja, ik geloof dat
er zoo iets van inzitDe geestelijken
leeren ons al aardige dingen. Ze zeggen
ons onder andere, dat een jood of een
protestant, hoe eerlijk en hoe braaf zij
ook zijn, niet in den hemel kunnen ko
men als zij voor hunne dood niet roomscli
worden.
De Sloef. Ze leeren ons ook, Peer,
dat de Paus van Rome het zichtbaar
beeld van God is, en dat die man onfaal-
baar is. Dat is ook niet een beetje bij
het haar getrokken
Teer Borgers. Van den paus ge
sproken, vriend De Sloef. ik heb over
tijd aan een voddenkraam op d'Hout-
markt, een boekske gekocht waarin er
van verscheidene pauzen gesproken
werd, onder andere van eenen paus die
Alexander VI heette, en dan van eenen
die Jan de VIIgenoemd wierd, en als dat
waar is, hetgeen ik daarvan gelezen
heb, dan hebben die onfeilbare kareis niet
weinig kwaad gedaan.
De Sloef. Dat hebben ze ook. Alex
ander VI heeft menig mensch naar de
eeuwigheid gezonden, bij middel van
moord en vergiftiging. Hij maakte van
zijne pauselijke woning een verblijf van
schandelijke slemperij en losbandigheid.
Van toen hij nog kardinaal was, had hij
reeds vijf kinderen bij eene bijzit. Later
nam hij eene zijner eigene dochters, Dri
er etia genoemd, tot bijzit en won er ook
verscheidene kinderen bij
Peer Borgers. Maar zou dat alle
maal waar zijn, Sloef? Ik dacht ik, dat
het een slecht boekske was waarin zoo'n
dingen te lezen staan. Ik heb het
verbrand.
De Sloef. Wat ik u daar zeg, Peer,
is de loutere waarheid de historie is
daar om het te bewijzen en hetgeen ge
waarschijnlijk gelezen hebt van Jan de
VIII dat is ook waar, Jan de VIII was
geen Paus maar eene pauzin. Hij was een
vrouw. Zij leefde in de IX9 eeuw en was
Dc Sloef.
vrouwen zijn
herkomstig van Maintz in Duitschland.
't Was eene vrouw dié gekend Avas door
hare schoonheid en haar liederlijk leven.
Zij heette Johanna, maar had sinds lang
het mannelijk kleed aangetrokken, iets
wat hare vrouwelijke listen en lagen in
Griekenland en Italië begunstigde. Zij
was de bijzit van eenen grooten romein-
schen heer, een zoon van paus Leo III.
Deze bracht het zoover, dat hij Johanna,
of Jan gelijk gij liem noemen wilt, door
kuiperij tot paus of liever tot pauzin deed
kiezen. De historie zegt niet, door wat
list zij het volk kon bedriegen en haar
geslacht verbergen, maar hetgene waar
is, is dat de paus Jan VIII op zekeren
dag dat hij eene processie vergezelde,
moeder wérd en te midden der straat
tusschen het Colliseum eu de St-Klemens-
kerk, het leven schonk aan een dochter
ken. Ter herinnering aan dit voorval,
werd er op diezelfde plaats een monu
ment opgericht, dat thans verdAvenen is.
Peer Borgers. En om te voorkomen
dat er nog vrouwen tot Paus zouden
verheven worden, overtuigde men zich
daarna iederën keer, als er een nieuwe
paus ncodig was, of de verkozene Avel
van 't mannelijk geslacht was, niet Avaar
Sloef
De Sloef. Juist Peer, ik hoor dat
gij de historie van die pauzen gelezen en
onthouden hebt.
Peer Borgers. Ja, ja, ik heb ze ze
ker onthouden. In den tijd heb ik ze ver
teld aan mijne Trien, maar die zeide, dat
het de duivel Avas die zulke vertelseltjes
verzon, en dat ik van den duivel bezeten
moest zijn, om zulke schandelijke din
gen op de opvolgers van Onzen Lieven
Heer te durven toepassen. Het heeft toen
lang scheef gezeten tusschen mij en mijn
Trien.
Wat wilt ge, Peer, de
doorgaans fanatiek. De
meeste vrouwen zijn seffens te paard als
ge maar een Avoord ten nadeele van een
geestelijken persoon spreekt. Zij maken
zij geen verschil tusschen de religie en de
dienaars van de religieze vermengende
eene met de anderen en als ge 't ongeluk
hebt, haar iets slecht van eenen priester
te zeggen, dan zijt gij voor haar een
mensch zonder godsdienst en tot alle
lcAvaad instaat.
Peer Borgers. 't Is gelijk gij zegt,
De Sloef, ik heb het ondervonden, de
vrouwen zijn dom onder dat opzicht.
De Sloef, Fin wij, mannen, al is 1t
dat wij wat klaarder zien als de vrouAven,
wij dansen toch naar heur pijpen. Dat
Avetcn de priesters heel goed, en 't is
daarom, om ons beter te kunnen bedwin-
geri en overheerschen dat zij altijd en
overal aan de slippen van de vrouwen
hangen om haar op te stoken en de ooren
volte blazen.
Peer Borgers. Ge slaat den nagel
op den kopSloef de biechtvader van
mijn Trien lieeït haar de ooren zooda
nig volgeblazen over onze éeoles moyennes
dat, hoezeer ik er voor ben om er ©nzen
Neel en onbe Nette te laten schoolgaan,
ik er eventwel zal moeten van afzien,
wil ik geen maanden aan een stuk zure
gezichten en bittere v oorden in mijn
liuis hebben. Het is zelfs zooverre dat on
ze Neel, een jongen van 12 jaar, door
opstokerij van zijne moeder, nu durft
zeggen, dat bij nooit naar décole moyen
neal moest ik er hem naartoe sleuren,
maar Avel naar liet collegie zal gaan.
De Sloef. 't Is ongelukkig Peer, als
de man geen meester in zijn huis is.
Peer Borgers. 't Is zeker ongeluk
kig De Sloef, ziedaar nu vier weken dat
mijn huis vol ruzie is voor die kwestie.
En dat het nog voor 't ongeluk van onze
twee kinderen ware, dan zou ik kunnen
denken, dat mijne Trien gelijk heeft,
maar 't is voor 't geluk van Neel en van
Nette dat ik zorg, Avant ik wil geenen
jesuiet of geene kwezel maken van hen,
ik wensch er menschen van te krijgen,
die eerlijk en ordentelijk werken om
door de Avereld te komen en ik geloof,
dat in zulk geval de éeoles moyennes de
beste scholen zijn. Dat is ten minste mijn
gedacht het UAve en dat van verscheidene
Aveldenkeiule menschen, die ik gespro
ken heb. Maar, De Sloef, geef mij nu
toch eens raad. Wat moet ik gaan
O
