NI NO V E.
APOTHEKERSBOND
Diploomfabriek voor Onderwijzers.
Een Weel-al.
22 jaren de klerikalen
aan hel roer.
Vrijheid van geweten.
Verdeeliog van 't Werk.
ZONDAGUUST.
W
Ter gelegenheid der plaats Tan onderwijzer
welke eerstdaags in onto gemeenteschool gaat
openvallen, sprakeu wij over oen paar weken
over de klerikale diplom enfabrieken.
Het onderwerp schijnt ons gewichtig genoeg
om er nog eens op terug te komen
Verheft en veredelt men de ouderwijzer»
soo verheft en verodelt men do natie zegde
eens de groole Diesterweg.
L)at ouze katholieke Regcering deze stelliug
verwenscht, is begrijpdijk daar zij alleen door
't eruieligeu vao t "fficieel ouderwijs, het
volk kau onweleud houden en bet blijven be-
beerschon.
Oie-elfle katholieke Rogeeriog vreest Oen
leerplicht, ze vreest het degelijk ouderwijs,
ineen wjord ze vreest de volksontvoogding.
Die woeste ktcrikalen weten heel goed dat
Ouarui J nooit vergaat, dat het de goede plan
ten overschaduwt en doet kwijnen. Daarom
dan ook verspreiden zij met kwistige hand het
oakruidzaad over den akker run 't openbaar
ouderwijs om de goede vruchten van dit laat
ste te vernietigen.
Dit onkruidzaad wordt voortgeteeld door de
Centrale Jury's of, beter genoemdDi-
ploomfabri eken - ons door de katholieke
Regeeriug opgeJraaid ingevolge art 9 der
schoolwetten van 1884 en 1895.
Onder de wot van 1842 bestond er een jury
van den Staat, die zich naar do verschillende
Normaalscholen begaf om de eindexamen af te
nemen en d bekwanmbeidsdiploma's af te le
veren. Dit examen was ernstig.
Onder de wet van 1879 richtte het liberaal
Goevernem nt de Staatsuormaalscholeu op
goeden ernstigeu voet in, doch het mocht zijn
uitstekend werk niet voltooien, daar zes jaren
later de katholieke Regeering e m tiental dezer
gestichten, sloot om ze door hare vormscholen
te kunnen vervangen.
Daarbij bracht ze nog het bovengenoemd
examn vóèr den Jny-Ceutrale in voege.
Voor deze jury's mag iedereen zich aanbie
den personen die nooit eeue normaalschool
zagen jongelingen onbekwaam tot het af
leggen dor overgangsexamen leerlingen uit
do uormaaisoholen weggezonden enz. enz
En al zulke personen worden onderwijzer
gebomhai deerd door deze Centrale Ju y's,
tonder de minste voorbereiding tot het too
belangrijk ambt van opvoeder der jeugd.
Reeds meermalen is het gebeurd dat leerlin
gen, na 8 jaar studie iu cene sangeuome-
ue nt Stailsuoimaaischonl, het ccsticnt moes
ten verlaten (olwel voor onbekwaamheid, of.
Wel voor slecht gedrag), zich voor den jury
van het diploomfabriek aanbolen en
onderwijzsr gezalfd werden lil
Eenigen tijd daarna worden ze, door de
machtige voorspraak van den Pastoor, tot
onderwijzer benoemd in de eene of andere
klerikale gemeente, terwijl hun brave school
makker, die regelmatige stuiiea doet, dezelve
nog tweu jaar iu de Normaalschool voortzet
vooraleer gelijk gesteld te worden met zijnen
gobuisdeu Of weggejaagden oudmedeloerling,
Eu zulke bekwaamheidsgetuigschriften wor
den overvloedig afgeleverd zulke gediplo
meerden spelen schoolmeester in al onze kle
rikale gestichten. En klepper Woeste durft
dan nog beweren dat het personeel der pap
en andere klerikale aangeuomene scholen alle
waarborg leveren van bekwaamheid waar dan
nog zelfs de helft der onderwijzers dikwijls
niet gediplomeerd fijn.
Ja, in de aangonomene scholen zijn er nog
honderden en honderden jengddnllers, den
naam van onderwijzer ouwaarJig, die niet het
minste getuigschriit bezitten en we moeten
het veroudesrtellen vermits ze het niet doeu
zich onbekwaam gevoelou om voor den fameu-
zen Jury Central te verschijnen.
En zulke onderwijzers moeten de toekomst
van een volk voorberei len zulke mannen
mogen hst opkomende geslacht verlagen en
verbeesten om des te beter sten ipilaren te
blijven van het klerikale domperskraam.
Doch wij, liberalen, zijn m 't meer naasten
liefde bezield, wij willen bekwame vakmannen
die ons volk zullen vooruithelpeu, zijn toe
stand verbeteren door onderricht, dat hem het
besef zijner eigenwaarde moetgeven. Wij
zullen strijden voor volksontvoogding en ont-
slaving, want wij vreezen geeue verlichte
volksmassa, maar hebben ze integendeel noo-
dig om ons laad te bevrijden van armoede en
endergang.
Wij huldigen den leerplicht we willen
een degelijk lager onderwijs, gegeven
door ernstig voorbereide ouderwijzers welke
jaarwedden zullen genieten, die hun rullen
toelaten zich met hart en ziel op de edele
taak der opvoodiug toe te leggen.
Een laud dat de onderwijzers verhdt en
veredelt, zul eens aau de spits der natiën
staan I
Het bobaagt de klerikale politiekers
onzer Btad niet, dat we verheugd zijn
over den zegepraal door de liberalen in
Engeland behaald op de oü -bewaar
ders, die den rooversoorlog tegen de
Boeren van Transvaal op hunne con-
sientio hebben.
Eon hunner penvoerders gaat zoover
te beweren, dat een dier broeders de
wereld door bekend onder den naam
Ignorantijn opsteller is geworden van
Dendergalm.
De weet-al wil den toestand der par
tijen in Engeland verklaren en bewijst
dadelijk zelfs den toestand van Belgie
niet te kennen. In Belgie zijn de libera
len zoomin tegen den godsdienst als in
Engeland of Holland maar in Engeland
en Holland ziet men de geestelijken
(noch katholieke, noch protestantsche)
niet in de eerste rangen van hot poli
tieke klerikale leger plaats nemen
gelijk ze dat hier in Belgie doen. In die
landen willen de priesters hunne macht
en invloed niet in de plaats Btellen van
de burgelijke macht in die landen die
nen kerken en tempels niet tot politie
ke meetinghuizen waar de godsdienst
misbruikt wordt om de slechtste poli
tiek op te dringen.
Overigens de weet-al spreekt zich da
delijk tegen, de Engelsche achteruit
kruipers zegt hij, of Tories gaan mi»
snel vooruit dan de Wighs die tot her
vormingen geneigd zijn, den vrijhandel
voorstaan.
ernstige kwestien van geloof en gods
dienst.
De Engelsche liberalen zoowel als de
Belgische huldigen de vrijheid van ge
weten en zoo de katholieke volksverte
genwoordigers van Ierland in vele ge
vallen met de liberalen stemden, be
wijst dit enkel dat de liberalen in de
bres staan voor ieders rechten al zij
het ook voor katholieken.
De uieet-al heeft misschien nooit ver
nomen dat de Ieren in t Parlement tot
geene partij behooren, maar een af
zonderlijke groep vormen, die nu eens
met de Tories, dan en dikwijls met de
Wighs stemmen volgens de belangen van
hun lang verdrukt Vaderland het
eischen. Overigens aan de liberalen of
Wighs komt de eer toe de eersten iets
voor de Ieren te hebben godaan van
1 de Tories hebben ze nooit anders gekre
gen als beloften.
In opzicht van beloften zijn de To
ries of vasthoudisten in Engeland ruim
zoo sterk als de Woestisten van ons land
vooral als de kiezing Dadert.
De Eugelscho liberalen of ze katho
lieken of protestanten zijn, willen dus
de vrijheid van geweten, en willen
voorwaarts, op den weg der hervormin
gen.
De kiezing der groote liberale meer
derheid is daarenboven eene waarborg
van vrede in Europa en elders.
Het doet ons genoegen dat de kleri-
kalen van Aalst zich in den triomf der
Engelsche liberalen verbeugen en ho
pen hen eerlang het genoegen te ver-
Bchaffen vroolijk te zijn over den zege
praal van bet Belgisch liberalism, dat
ook demokratiseke hervormingen in
zijn programma beeft met de vrijheid
van denkwijze, en den leerplicht gelijk
in de andere landen van Europa.
Verdubbeling der Staatsschuld
Verzwaring der krijgslasten
Verdubbeling der gendarmerie
- Vermeerdering der belastiogen
Afsc'aaflhg der gemeentescholen
Verdubbeling der gevangenhuizen
Belasting op de eetwaren
Verhooging der pastoorsjaarwedden
100 miljoen 'a jaars op den geDevor
En... 't pensioen van 9 centen daags.
Vijf honderd millioen voor nuttelooze for
ten.
Het is een groote misslag te den
ken, dat, wanneer wij Jsproken van
klerikalen, wij alleenlijk, of zelfs bij
zonderlijk de katholieken bedoelen. Er
zijn immers zeer vele katholieken, die
in bet geheel niet klerikaal zijn, en er
zijn integendeel vele niet katholieken,
zelfs godloochenaars, die klerikalen
zijn en kwezels van de ergste soort. Iu
ons Vlaamsche volk ligt zulken diepen
grond van gezond verstand, van scherp
en deugdelijk oordeal, dat, ware het
niet gedurig opgehitst en opgejaagd,
men ortusschen zeer zelden klerikale
dweepers zou aantreffen.
Wij spraken, onlangs nog, met eenen
veratandigen landmenBch, over die
Babzegde ons de brave man voor
slotwoord, iedereen moet leven gelijke
hij wil sterven, en als eeD mensch wel
leeft, en rechtzinnig is iu zijn geloof,
God de Heer zal wel zorgen dat zijne
ziel haaft waar zij 'wel is.
Die brave man, in zijne platte, alle-
daagsche taal, drukte eene diepe filoso
fische grondwaarheid uit.
De mensch moet leven gelijk bij wil
j sterven. Peist op uwe uitersten, zoo
roept ons de katholieke leering toe.
Peist op uwe uitersten, zoo spreekt tot
ons ook de gezonde rede. Hij die een
doel wil bereiken moet de middels ge
bruiken, en wil men invers geraken,
men moet zich aan den gang zetten, 't
Gaat alzoo in stoffelijke zaken 't moet
alzoo gaan in geestelijke zaken. De
mensch leeft gelijk hij wil sterven. De
menscli is volkomen vrij van zijn leven
te schikken gelijk hij het wil 1 hij heeft
zelfs de macht wij zeggen de macht,
maar niet bet recht, van zijn leven
slecht te schikken maar vermits de
mensch een verstandig wezen is, moet
hij zijn leven schikken op mensche-
lijke, 'tis te zeggen op verstandige wij
ze. Zoo niet, hij zal handelen als een
dom en dwaas schepsel, voorwerp van
afkeer en verfoeijing voor zijne mede-
I burgers.
Het recht dat de mensch bezit van
zijn leven te schikken naar zijne belief
te, onder toezicht van zijn geweten en
zijn verstand noemt men de vrijheid van
gewetenen die vrijheid is de allerkost
baarste onder alle vrijheden. Voor het
gebruik dier vrijheid, is de mensch ver
antwoordelijk voor God alleen en nie
mand anders kan ons daarover reken
schap vragen noch kan, en mag, en
zal ons niet een verstandig mensch ver-
loeien en vervolgen, omdat wij van die
vrijheid gebruik maken.
Niet een verstandig mensch, zeggen
wij. Wij missen.
Een klerikaal zulks zal doen. In zijnen
opgeblazen hoogmoed denkt de katho
lieke, de protestantsche, de schismatie
ke, dejoodsche, klerikaal, dat hij al
leen gelijk heeft, dat hij alle verstand,
alle wetenschap alleen bezit, en waar
hij de macht heeft, zal hij u het mes op
de keel zetten u toeroepen Geloof wat
ik geloof, of sterf.
Daarom ook is de geschiedenis van
het klerikalismus, eene schandige,
bloedige geschiedenis. Alle klerikalen,
wat ook hunnen bijnaam zij, hebben
broederbloed op hunne handen, en de
ontelbare bladen op dewelke hunne ge
welddaden geschreven zijn, verwekken
schrik en afschuw.
u Als een mensch wel leeft, en recht
zinnig is in zijne oveutniging, God de
Heer zal wel zorgen dat zijne ziel haalt
waar zij moet zijn.
Nogmaals, bet gezond verstand van
onzen VlaamscheD boer, levert ons de
ware oplossing. Wat kan immers aan
den mensch meer gevraagd worden,
dan wel en deugdzaam te leven, en
rechtzinnig te zijn van geloof. Wat kan
de mensch anders doen dan recht-
zinnig en te goeder trouw datgene te
gelooven, dat hem ingegeven wordt
door zijne gezonde rede, zijn gezond
verstand, onder toezicht en getuigenis
van zij streng geweten en, zelfs aan-
veerdende dat hij zou faleD, zelfs in dat
geval, zou hij niet missen met zulke
grondbeginsels te aanveerdeu, die, bij
hem, door geest en bert, door verstand
en geweten, goedgekeurd zijn.
Maar de klerikalen van alle kleur,
komen nu op en zeggen «Wij ook,
wij eerbiedigen de vrijheid van gewe
ten. Iu Belgie, bijvoorbeeld, wie is er,
wat ook zijne godsdienstige overtuiging
zij, die zich in zijne vrijheid gekrenkt
gevoelt
Als't u belieft
De klerikalen aanveerden de vrijheid
van geweten niet, zij gedoogen ze
slechts, en verdragen ze, uit reden van
de ongelukken des tijde, en omdat zij
niet verder kunnen ware het hun mo-
gelijk die vrijheid te vernietigen, zij
zouden het doen, en in het duikerke
streven zij uit al hunne krachten, om
dat doel te bereiken. Waren de klerika
len hier volstrekt meester, zij zouden
misschien de andersdenkenden niet
meer levend verbranden gelijk voor
heen, maar zij zouden ze ten minste
schadeloos maken, ze hunne burgerlij
ke rechten ontnemen, of misschien ze
afzonderen iu eenen Ghetto, gelijk de
jauzen het deden met de Joden, die ge-
oofsgenooten van Kristus.
Wij liberalen integendeel, wij gedoo
gen, wij verdragen de vrijheid van ge
weten niet, maar wij aanveerden ze, als
een volstrekt recht, eigen en onaf
scheidbaar van don mensch. De mensch
is, om zoo te zeggen, een geweten dat
leeft, en voor de beredeneerde getuige
nis van dat geweten moet alles buigen,
ten miuste voor 't gene de menschelijke
verantwoordelijkheid aangaat. De vrij
heid van geweten, is de laatste en edel
ste verovering van den geest, over fana-
lismus en vooroordeel. Zij is de rijpe
eu rijke vrucht geweest van eeuwenlan
ge vervolgingen, en om ze te verkrij
gen, hebben tallooze onschuldige
slachtoffers zeeëu bloed gestort.
Maar nu dat zij gewonnen is, nu dat
zij diep gedrongen i3 iu do wetten en da
zeden van alle beschaafde volkeren, is
het gelijk welk klerikalismus mag be
proeven ze omver te trekken, zij blijft
en prijkt, pal en trots, als een ardui
nen rots te midden eener woeste zee,
en de machten der onderaardsche duis
ternissen zullen er vergeefs tegen stor
men.
Twee klerikale gazetten onzer stad
hebben de taak op zich genomen, de lei
ders der liberale partij te Aalst te ver
morzelen en te verbrijzelen.
Meent ge nu dat die klerikale bladen
er zich bij bepalen, de politieke overtui
ging hunner tegenstrevers te bekam
pen, hunne politieke daden te vergui
zen,in een woord denkt ge, dat ze
hunne politieke tegenstrevers met eer
lijke wapens bestrijden. O, neen, dat is
onmogelijk, het gehruik der oneerlijke
wapens is bij de klerikale pennewroe-
ters eene tweede natuur geworden en
eene groot dichter heeft gezegd
Chassez le naturel,
11 revient au galop
Dus de liberale leidsmannen moesten
eraan, ze moesten plat, kapot, dood 1!
Omdat doel te bereiken zouden de
kribbelaars der twee papieren het werk
verdoelen en dan voorwaarts
Met hoon en met haat,
Met laster en smaad
't Werk werd verdeeld 1 De verdee
ling van den arbeid is een staathuis
houdkundig princiep, dat in de mee
ning der helden ook bier van nut kon
wezen en bezonderlijk het werk zou
bespoedigen.
Denderbode zou dus te velde trekken
tegen den Voorzitter der Liberale Asso
ciatie, tegen MM. Jos. De Blieck, GuBt.
Leveau en tegen anderen.
De andere zou 't munten op M. Van
der Schueren, op M. Corn. Van Bran-
tegkem, op Schuermans enz. enz.
Tracht eens eene verzameling te be
komen van de twee pamfletten en ziet
't na,'t is parmentig gelijk ik het u zeg.
Denderbode beeft weken, ja maanden
lang in het privaat leven zijner tegen
strevers gewroet maar 't is hem slecht
bekomen hij heeft zijn eigen gift moe
ten slikken en bij elke poging die hij
waagt, krijgt hij klop op klop 1 Hij is
teinden asem!
De andere De ridders dier wijdver.
rnaardo gazet, hebben zich zoozeer
vergaapt dat ze er hunnne appetijt
bij verloren hebben en hunne smaad-
kracht plotselings verzwonden is.
Hoe een dingon toch komt hee De
liberale hoofdmannen, die moesten ver
morzeld en verbrijzeld worden, laten
zich niet betijen en zullen aan hunue
belagers doen voelen wat deze onmo
gelijk anders begrijpen zouden.
De verdeeÜDg van 't werk, heeft
de klerikale schrijvelaars den uitslag
niet gegeven welke zij ervan verwacht
hadden. Integendeel.
ZONDAG 18 FEBRUARI zal de dienst
doende apotheek REXNEBOOG Nieuw-
straat, alleen open blijven te be-.
i ginnen van 12 uren 's middags,
