N° 60. Zondag 18 February 1872. 2d' Jaergang.
WEKELYKSCH MEI WSIÏI. VI)
VAN DYGK.
Nog de afgedankte min isters
Aelst, 17 February.
Roem in Nederlaeg.
Gr2lZett6 V2LEL Aölst
Het Bureel v„„ het hlad I. geve.tlsa lu de K»„ellc.tr»et A- 11, »aer „He brieven, gelden, ene. vrnehtvry moeten toegezonden „orden.
Abonne.ncnt.pry. K fr. jner., vooraf botaelbacr. Voor don bulten bon men ln.rhry ven In „1 de po.tbnntooren, en voor de Inndelyke gemeenten l.y de briefdrager..
daen; waer men het vreemde schouwspel by-
woonde van vyf afgewezen ministers gevierd en
gefeest, verheven, door de dankbaerheid en de
bewondering hunner landgenooten, veel hooger
dan de hoogste eereambten v$n den Staet een
burger verheven kunnenJa, kon de ydelheid
toegang vinden tot het hart dier grootmoedige
en vaderlandsminnende slachtoffers dei- afgunst
en des onregts, ware het gevoel van gekweten
plicht en onbevlekt behouden eerhunne zoetste
vergelding niet, zy zouden hunnen val mogen
toejuichen.
Eene laetste' teleurstelling en eene laetste
schande zullen de party hangers der wanorde
best gevoelen in juny toekomende. Even ajs in
4857, hoopten zy de katholieken te ontmoedi
gen en alzoo de aenstaende kiezingen te berei
den in hun voordeel.
Maer sedert 1857 zyn de lyden sterk veran
derd. Het land is met bedrog en ydel 'gezwets
niet meer om te leiden; het wilt vooral geenen
oproer, geene wanorde, geene parysche Com
mune: het heelt ondervonden langs welke zyde
zyne beste vrienden staen. Van haren kant, na
met zulk doorslagenden uitslag beproeld te heb
ben hetgeen waertoe zy is bekwaem, na in de
luisterlyke manifestatiën der dry laetste maen-
den hare krachten te hebben hertemperd, na
nogmaels het önlzagwekkend getal barer vrien
den en- gezindgenooten te hebben geteld, zal
de katholieke party waerschynlyk niet zeer
haestig zyn om, voor onwaerdige tegenstrevers,
het terrein te laten schieten. Nooit heelt zy meer
blyken van kracht en leven aen den dag gelegd,
en dit zullen de Baratisten ter dege gewaer
worden.
Wy komen de schitterende manifestation te
herinneren waervan het, afgewezen kabinet-
d'Aneihan liet voorwerp is geweest.
Voegen wy erby dat dezelfde ministers, Ly-
dens den oproer van Brussel een aental adres
sen hebben ontvangen, vol gelukwenschingen
over hunne moedige houding en waerby hun
tevens werd verzocht aen het bewind te blyven
en hun werd verzekerd dat het land met hen
was.
Die adressen zyn bekleed met meer dan vyf
duizend handteekens verzameld in de provinciën.
Insgelyks werden er hun adressen gestuerd
door acht-en-veertig katholieke kringen, door
twee-en-dertig ki'esvereenigingcn en door acht
andere maetschappyen.
Wy herhalen het, dergelyke manifestatiën
zyn anders uitdrukkelyk dan het wanordelyk
geschreeuw van eenige uitgekochte slraetloo-
pers, die misschien nog schaemte genoeg in het
lyf hebben om liefst ongekend te blyven en wier
akten al wie treffelyk man is in 't land en in
Brussel, opentlyk heeft afgekeurd. I)ie betuigin
gen en de geest welke de provinciën en de
groote meerderheid der hoofdstad bezielt, zeg
gen genoeg dat die bevolkingen geenszins ge
stemd zyn 0111 het juk te ondergaen van eene
oproerige ïfiinderheid aen welke zy verre zyn
het monopoliumvan het verstand en de verper-
soonlyking der openbare zedelykheid toe te
kennen.
ONDERWYS ZONDER GODSDIENST.
Zaterdag verleden is het budjet van binnen-
landsche zaken eindclyk gestemd geraekt.
Het kapittel van liet ohderwys heeft het ma-
C-onniek element dei' Kamer gelegenheid gege
ven tot schandalige aanvallen tegen het Chris
tendom en tot verklaring welke diep bedroevend
en verontrustend zyn voor onze godsdienstige
bevolkingen. Als men weet, als men dagelyks
ziet verwezentlyken hetgeen een gekend orgaee
der logiën eens schreef, te weten dat hei lihr-
ralismus liet vrygedacht is of dat het niets is
dan moet dergelyke tael in den mond van di pu-
tés die zich liberael heeten,niemand verwonde
ren. Nogtans verheugen wy ons dat de logiën
deesmael ten minsten onbewimpeld hebben ge
sproken; thans is het onmogelyk geworden nog
te vergeten welk slach van onderwys onze kin
deren is verzekerd, komt de linkerzyde nog
maels aen liet bewind.
Iiet hoogere en middelbaer onderwys is in
België reeds ten dry vierde zonder godsdienst.
De Universiteiten van den Staet genieten geens
zins het vertrouwen der christene iamiliën en
de Athenea worden allengskens echte kweek
scholen van vrydenkers. Men leert er, gelyk te
Brussél, de jeugd te roepen tegen den priester
en manifestatiën van openbare zedelykheid
te vieren. Slechts eenige dagen geleden stierf
als vrydenker een jonge leerling van het Athe
neum van Bergen, en e/en liberael orgaen der
stad was daer om onbesqhaemd den cc moed en
standvastigheid van dit ongelukkig kind toe
te juicTTén.
Het lager onderwys alleen, ilank aen de wet
van 1842, is tot heden beschut gebleven tegen
de verderfelyke werking dervrymetselary. Doch
deze heeft gezworen dat het daerhy niet zal bly
ven: dit vak van onderwys wil zy volstrekt her
vormd zien naer het model der'Staetsathenea
en Universiteiten.
Ten dien einde eisclit zy de intrekking dei-
wet van 1842, het is te zeggen, dat de priester
buiten de school worde gezet; zy eisclit dat het
bestuer volle toelating geve aen den ondcrwy-
zer om deêl te maken van den Hond van 't on
derwys, bond die enkel een uitvloeisel is der
logiën, eene sectie der vrydenkery, ingerigt om
den godsdienst te bestryden; zy eisclit dat de
Staet het getal middelbare scholen vermeerdere
tot dat het vry onderwys onmogelyk worde; zy
eischt dat eene subsidie van 100,000 franken
aen de stad Brussel, die de wét van 1842 niet
wilt uitvoeren en scholen opent naer het model
van die van Galti-Gamond, waer men de kimde-
Wie lieeft by de beklagenswaerdige voorval
len van november gewonnen?
Het is thans bewezen dat zy, die de muitery
hebben opgeroepen tegen de meerderheid dei-
Kamers en het Ministerie dat er was ontsproten,
tegen den.Koning en tegen onze instellingen, in
hunne hoop bitter zyn te leur gesteld, en dat
hunne snoode poogingen hup niets anders heb
ben voorlgebragtdan schande.Zyhebbemeenen
bedriegput gegraven en zy zyn er zelf in gedom
peld.
Het bestuer, waeropzy zoo verlekkerd waren,
is hun ontsnapt; het is gebleven aen de wettige,
meerderheid des lands. Wel is waer, andere
ministers zyn opgekomen; maer de geest van
het voormalige kabinet geleidt het nieuwe, en,
zyn de namen veranderd, men mag het zeggen,
de persoonen zyn dezelve gebleven. Het is iets
raers alzoo ministers elkander te zien opvolgen
zonder van elkander te scheiden: eendrachtige
strekking, eendrachtige politieke zienwyze ver
binden ze nauw. De oproer had zich verwacht
aen eene grondige verandering, ja, aen eene
gansche omwenteling ten zynen voordeele.
Wat persoonlyk de afgedankte ministers bc-
trelt, deze zyn ver van in de achting des volks
verloren te hebbenwel integendeel
Men had hun verweten in de Kamer, en hun
op hoogeren toon herhaeld in de straet dat zy
's lands vertrouwen hadden verloren en dat zy,
onwaerdigen, maer elfen hunnen zetel te verla
ten hadden. Zy hebben hem verlaten, ja, doch
slechts uit eerbied voor 's Kopings voorregt.
Maer zy die hen met hun vertrouwen hadden
vereerd, zy die hun naer de Kamers hadden ge
zonden en hunne komst aen het bestuer hadden
toegejuicht, zynopgestaen om tegen-dien laster
te protesteeren. Het katholiek kiezei skorps, het
puik van 't land, is saemgestroomd en van de
oevers der Vcsder totdie der vlaemsche Schelde,
weergalmt nog de roep uit duizend verontweer-
digde borsten opgestegen: Zy liegen, zy die u
beschuldigen! Gy zyt ons aller weerdig geble
ven!
Wie ooit zal vergeten de schoone feesten
welke sedert dry maend te Brussel, te Verviers,
•te Namen, te Gent, te 'Brugge en te Antwerpen
hebbenplaets gehad? Heelt België wel ooit zulke
bygewoood? Wat zien zy er in vergelyking,
ellendig en verstootelyk uit, die zoogezegde
manifestatiën der openbare meening, »-die,
met begeleiding van den bloedzang la Marseil
laise, tot schande van ons vry en eeriyk België,
de straten der hoofdstad eenige uren hebben
gestoordZy waren anders edel en patriotisch
die vreedzame manifestatiën der katholieke mee
ning, waer, voor God en Vaderland den hoon
werd gewroken welke wet en regt was aenge-
(vervolg en einde.)
"Een cn dezelfde naem ontvloog uit aller monden:
Van DyokVan Dyck]
Ik! stotterde deze, als verschrikt voor de lack
welke zyne gezellen hem oplegden.
Ja» gy, herhaelden allen; gy zyt de sterk
ste; gy hebt dry uren dag voor u; schep moed en red
ons.
Gansch verslagen door dit besluit, nam Van Dyck
het palet dat men hem aenbood, zette zich neer voor
het tafereel, en op hel oogenblik dat zyn bevend pen
seel de geduchte tack ging aenvaugen, hield hy nog
maels stil
Welke vermetelheidzegde hy..
Vooruit! vooruit! Van Dyck, smeekten zy met
gevouwen handen, al onze hoop rust op u; gy al
leen kunt alles herstellen, vooruit dus!
Van Dyck deed geweld om zyne aendoening te be
dwingen, wierp een moedvollen oogslag op zyne ge
zellen en begon; hoe meer hy de gramschap van den
meester vreesde hoe meer hy poging deed om hem te
evenaren.
Slechts dry uren dag meer, zuchtte hy, en die
frische vleeschkleur op Kubens doek moeten terug-
breugen, dit schitterend koloriet, dien fynen toets die
zyn geheim is! O hemelhelp my.
Dediepe, angstvolle sliltesderverwachting heersebte
in het werkhuis....... De arm der Magdalena was her
steld, de toejuichingen zyner vrienden moedigden
hem aén;de wang der 11. Maegd werd aengeval, daerna
de kin.... De dag was gedacld, het werk was voltrok
ken, en Van Dyck stond op badende in zyn zwoel.
Het moeilykste was gedaen; maer morgen, wat zal
Rubens zeggen, wanneer hy het bedrog zal ontdek
ken?
Voorzekor, niet een der leerlingen zal dezen nacht
het oog sluiten.
Wel zoo, ik ben over u te vreden zegde Roys
toen men hem den sleutel terug bragl,sedert twee
uren zit ik in de voorkamer van het werkhuis en ik
heb zoo min gerucht gehoord alsof gy er niet wacrt;
't is voorbeeldelvk, gy zyt wys geweest als wassen
beeldekens.
Had het de brave dienstknecht gewetenOok nie
mand beantwoorde zyne naïeve tevredenheid; allen
vertrokken met een somber gelaet dat 'sanderendaegs,
toen zy in hun eigen werkhuis verschenen, geens
zins was opgehelderd.
De intrede van Rubens in de school joeg hun de ril
ling over het lyf, doch zyne schoone en staltige trek
ken lieten niels vreemd^verraden.
Hy weel nog niets, zegden zy onder elkander, en
zy stelden zich voor een oogenblik gerust.
De meester ging van leerling lot leerling, onder
zocht het werk, dezen pryzende, genen* aeumoedi-
geude, eenen derden raed of berisping gevende.
Eensklaps sluert hy hel woord tot geheelde school.
Myneheeren, sprak hy ik wil u een tafercel
toonen, een kerktafereel dat ik vervaerdig voor de
bidplaels van eenen kardinael; volgt my.
Koud bloed rees door aller aderen; nogtans zy stou-
den op en volgden slilzwygend den meester; gekomen
in zyne werkzael, ging Rubens regt naer hel tafereel
der Magdalena, en, toonende op hetgeen hy den dag
te voren meende te hebben zelf geschilderd, riep hy
uit:
Dit is waerlyk van myn slechtste werk niet! Nadert
en ziel!
Maer eensklaps houdt hy stil, onderzoekt met meer
aendacht, wryft zich de oogen, en onderzoekt van na
der bv.
Hot is vreemd herneemt hy,hel oog houdende
'op de deelen door Van Dyckhersleld;hel is Rubens
en het is Rubens niet; nogtans hel is wonder wel ge
schilderd, ik beken het, maer een vreemde hand heeft
aen myn doek gewerkt!.... Daorop keerde hy zich tot
de leerlingen en de verslagenheid, welke hunne jeug
dige aenzichten ontstelde, ontdekte hem een deel der
waerheid.
Lael hoorenriep hy, gy zyt gisteren op myn
werkhuis geweest... als jonge gekken die gy zyt hebt
gy weer alles aengeroerder is u een ongeluk ge
beurd.... is het niet waer?Dit doek is uitgevaegd
gcweest*en oen van u heeft de schade hersteld?....Zult
gy antwoorden?Uw stilzwegen maekt my gram...
Lael zien, wie heeft den slag gedaen, ik wil zeggen,
wie heeft dal geschilderd?.... Ehvvel! niemand
spreekt?Waerom noemt hy zich niëttspcak hy op
zachlcren loon, de leerlingen een voor een beziende,
wal vreest hy?.... dat ik hem vvegzendö?.... dat ik
hem berispe?... lk zal hem liever omhelzen, want wat
hy gemaekl heelt is schoon, is groolsch; ik zal hem
van héden af uitroepen als mynen leerling, inynen op
volgerHoeren, hy die dit geschilderd heeft zal
ons aller meester worden; ik ben hel, ik Rubens die
het u verzeker!Wel nuzyn naem?
Van Dyckriepen al de leerlingen, hunnen
"makker plaets makende om vooruil te komen. Van
Dyck! herhaelde Rubens, zynen jongen leerling de
hand drukkende, ik had het moeten raden. Bravo, myn
jonge vriendVan heden af moogt gy my verlaten; ik
kan u niets meer lecren, 'niets, volstrekt niets.... Ver
trek naer Italië; gaet naer Rome, naer Florenlië, naer
Venetië de groote meesters sludeeren.... Slechts éénen
raed zal ik u nog geven, het zal de laetste zynEr
zyn lieden die beweeren dat het portret het penscel
van eenen kunstenaer onteerl. Verre van daer, vriend,
- een wel gemackt portret is van waerde en die waerde
zal de*uwe zyn. Ik roep u uil als koning der portret
schilders.,.. Het hoold is uw vak. Myneheeren,
voegde Rubens cr by, in acuzicn der hérstelling,
schenk ik u de vergiffenis uwer Onbezonnenheid.
Dc leerlingen zoo tevreden de werkzael ziende ver
laten, cn Rubens zei ven met de hand op den schouder
ziende van Van Dyck, sprak de oude Ruys: Myn© ver
maningen van gisteren hebben •cffekt gedaen-, de
meester maekt hun compliment over hun goed ge
drag.... Die goede jongens! nooit meer zal ik hun den
sleutel weigeren, nooit meer!
Van Dyck was alsdan zeventien jaren oud. Geboren
in 1559, gaf hem zyn vader, die glasschilder was, de
eerste lessen in de toekenkunst, èu zond hem nadien
by den schilder Van Palen, Dezen verlaten hebbende
ren de godloochcning leert cn den afkeer voor
den 'godsdienst.
Zoekende die cischen te verregtveerdigen
hebben eenige der maqonnieke sprekers der
Kamer bet op zich genomen legen bel christen
dom uit te vallen. Wie zich meest heeft onder
scheiden is zekere M. Bergé, professor by de
Universiteit van Brussel en deputé dier stad.
Gedurende twee lange uren heeft hy al zyn ver
stand en al zyne geleerdheid ingeroepen, pogende
te bevvyzen dat,-waer het cathohcismus zich
ook hebbe geloond het slechts sëliande en pui-
nen heelt na zich gelaten; dat de Kerk niets ge
daen heelt voor de beschaving, noch voor de
vryheid, noch voor de kunsten.
Onnoodig te bewyzen hoe dwaes, hoe uitzin
nig liet is zuUvs te beweeren; derhalve MM. De
Tlieux, Eug. De Kerkhove en Thonissen hebben
del'hg die taek volvoerd.
Wat in deze kwestie voor het oogenblik meest
troost en gerustheid geeft zyn de verklaringen
van den minister van 't inwendige,M. Delcour:
de wet van 1842 zal hy eerbiedigen en toepas
sen in haren echten zin, en het vry onderwys
zal hy geen deloyale noch tegengrond wettelyke
concurrentie aendoen.
De nederlaeg, welke de linkerzyde in de kie
zingen van 1870 heeft ondergaen, heelt zy vooral
gevonden op het terrein van het onderwys; de
brutale doch rcglzinnige verklaringen welke
Bergé en soortgelyken komen te doen, zullen
by de aenstaende kiezingen het liberalismus
weinig voordeel byhrengen.
Schikkingen voor den Vasten.
I. Wy stacn toe het gebruik van vlecsch op de Zon
dagen, 'Maendpgen, Dynsdagen en Donderdagen van
elke week: te beginnen van den eersten Zondag van
den Vasten, tot den Donderdag na Passiezondag mede-
begrepen.
II. Wy gebieden aen degenen, die gebruik zullen
maken van dezen oorlof, zich maer ééns daegs, be
halve den- Zondag, met vlcescb te spyzen, en zich al-
lyd op dezellde maeltyd, den Zondag zelf niet uitge
nomen, te onthouden van allerhande slach van visch,
schelpv sch of anderen.
III. Wy staen toe hel gebruik van boter en van alle
soort van zuivel, gedurende geheel den Vasten; ter
uitzondering van den Asschewoensdag cn den Goeden-
vrydag.
IV. Wy staen toe eieren te clen alle dagen, uitge
nomen den Asschewoensdag, de dry (iualcrlemperda-
gen en de dry laetste dagen van de Goedeweek; de
Zondagen verscheidene malen (hetgeen ook ;d de an
dere dagen geoorloofd is aen degenen, die van het
vasten ontslagen of er niet toe gehouden zyn). maer
op al dc andere dagen ééïi's,en dil alléén op liet noen-
jnael en geenszins in dc collatie. Dit moet ook onder
houden worden op al de andere vastendagen van het
jaer.
Voor de dagen nogtans, op welke het zuivel toege
laten is, staen Wy toe een weinig eieren te gebruikeu
in het bereiden van andere spyzen.
V. De geloovigen, die zich niet zullen bedienen
van de vergunning van vleeseh te eten op die dagen,
verkreeg Van Dyck de gunst van aengenomen te wor
den onder Rubens leerlingen. -t
Vooraleer naer Italië te vertrekken, wilde Van Dyck
zyne dankbaerheid beluigen; hy vervaerdigde dry his
torische tafercelen en bood ze zynen meester ten ge
schenke. Rubens plaelsle ze in zyn beroemd pantheon
en toonde ze de liefhebbers als zynde van de beste
stukken zyner verzameling.
Hoewel reeds ouder de bekwaemste kunstenaers
gerekend, legde Van Dyck zich ernstig toe op de stu
die der ilnliaensche meesters, en, na zekeren tyd ver
bleven ie hebben te Venetië, te Genua, te Rome en in
andere steden, trok hy terug naer bet vaderland waer
hemde roem verwachtte. De Kanunniken van Korlryk
hem een tafereel besteld hebbende voorliet hoogaulaer
'hunner kollegiale, schilderde hy eenen gekruisten
Christus. Het was een meesterstuk; zoo natuerlyk was
het bloedig drama des Calvariebergs voorgesteld, dat
de goede kanunniken,'bunnen indruk verkeerd uil-
leggende, uitriepen dat bet werk afsioolelyk was en
de schilder een afschuwelykekladpot! Die brave mo-
nikken hadden voorvvaer meer verstand van goede
werken dan van kunstgewrochten 1 Noglans deschil-
dery werd geplaetst en bctaeld; maer Van pyck zich
niet meer willende blootstellen aen dergelyke bcoor-
deeling vertrok naer de'n Haeg waer hy de portretten
vervaerdigde van den prins van Oranje, van gansch
zyne familie, van de groolen van 'l hof, van de gezan
ten en ryke kooplieden, ja, zelfs van voorname vreem
delingen, op de l'aem van den kunstenaer naer den
Hacg gekomen. Dc zelfde byval volgde hem in Enge
land waer hy geroepen Vverd door koning Karei I, een
groot liefhebber van schoone kunsten. Overladen van
werk, werd hy genoodzaekl zich by het portret te be
palen hy won zooveel hy wilde; noglans hy werd
nooit ryk, want. hy leefde breed.
Hy trouwde de dochter van lord Rulhven, graef van
Gorëcn, uit een doorluchtig stamhuis van Schotland;
maer de vrouw bragl hem niets by dan eenen groolen
naem en schoonheid. Ily sliert'van de tering in 1601,
in hel twee-en-veertigste jaer zyns ouderdoms. Zyne
weduwe verzamelde een aenzienlyke som uit ovcr-
blyfsels zyner fortuin.
