N° 184. Zondag 12 July 1874. 4de Jaergang.
WEKELYKSCH NIEUWSBLAD.
De Bende van Jan de Lichte.
Aelst, 11 July.
Buitenlandsch Nieuws.
G-azette vail Aelst
Het Bureel van liet I»Iad Is geveallgd In «la Uapelleetraet INI* 11, waer allo brievan, golden, enz. vrachtvry moeten loegezondeu worden.
Abonneinenteprys £S fr. •sjaora, vooraf betuelbaer. Voor den bulten kan moil Inacbryvou In al do poatkuntooren, en voor da lundelyke gemeontan by do brlefdfugera-
De beschaving by middel van bet kristendom
dringt van dag tot dag dieper in Japan.
Een bewys daervan is dat al algoden, vvaer-
aen aldaer niemand meer gelooft, te koop aen-
geboden worden. Daer zy van brons, van goed
koper en soms van nog kostelyker metalen ver-
veerdigd zyn, vindt liet gouvernement van den
Mikado een groot geldelyk voordeel in den ver
koop dier onnuttig geworden beelden. De dag
bladen bevatten wegens dien verklop een aen-
tal aenkondigingen in het engelsch, in den aerd
der volgende: Te koop te Karna Kura, een zeer
schoonen afgod met zes armen. Hy is vyftien
voet hoog en werd in brons gegoten te... raed
eens?... wel te Sheffield, in Engeland.
Zoodat er in Engeland fabrieken en maet-
schappyen bestaen hebben, of misschien nog
bestaen, voor het maken en verzenden van af
goden en van andere voorwerpen ten gebruike
van het heidendom. De aktionnarissen dezer on
dernemingen zyn sterk te beklagen, want het is
te voorzien dat hunne dividenden eone merke-
lyke daling zullen ondergaen.
AMERIKA.
De goud- en zilvermynen der Vereenigde-
Staten langsheen de kusten van den stillen Oce-
•aen, hebben gedurende de vyf-en-twinlig laet-
ste jaren, voor eene weerde van 7 milliards,
943,224,670 fr. opgebragt aen staven van die
kostelyke metalen. Galifornië heeft daervan de
dry vierde, byna uitsluitend in goud, geleverd.
De staetvan Nevada heeft daerin voor meer dan
1 milliard bygedragen. liet grootste gedeelte
van het goud en zilver is naer Engeland over-
gebragt, dat er alleen voor 5 milliards frank van
heeft ontvangen. Er hebben ook gedurende dit
25jarig tydvak, groote verzendingen naer China
en Japonië plaets gehad.
In Romagna is de bevolking er niet ver van
af, den hongerdood te ondergaen.
Voor eenige dagen, dreigde te Forli de op
roer te zullen uitbersten; eene uitgehongerde
volksmenigte bedreigde de graenkooplieden en
plunderde stoutmoedig de bakkerswinkels.
Daerna kwamen, volgens gewoonte, de troe
pen er tusschen.
Eenige dagen te voren hadden te Faënza,
soortgelyke tooneelen plaets.
Zaterdag morgend was het de beurt van Rimini
gedurende den nacht hadden in het Visschers-
kwartier en in de nabyheid der Romeinsche
poort samenscholingen plaets. 's Morgends ver-
eenigde de hongerige bevolking zich op het
Corso Augusto, en begaf zich irt menigte naer
(i)
TWEEDE DEEL.
VUL
In 't Brekelbosch.
(82® VERVOLG.)
En wat was het? Een spook?...,
't Was al meer dan een spook't Was een lamp
ken dat achter het raem stond te pinken....
En de kapitein was benauwd van een onnoozele
lamp?
Jongens, sprak Jan, het deugt hier niet. Als ik
iemand, uit erkentenis voor bewezen dienst,, het
middel aenduid om 's nachts niet bestormd te wor-
den in zyn huis, schryf ik hem voor zyn licht niet
uit te dooven en een hondje binnen te nemen. De
lamp slaet er, en, ongetwyfeld, ligt er het hondje
nevens. Zy zyn op hunne hoede en vvy, wy moeten
aftrekken. En daerop vertelde hy ons hoe, by
dedryjaer geleden, toen hy nog geen kapitein was,
hy met Pier De Moor, Jan Triest en Frans De Vrieze
het kom plot hadden gemaekt 's nachts in te breken op
het kasteel van Wichelen. Van dit aloud kasteel, ge-
naemd het kasteel 't Zeyp, blyven slechts de grondves
ten meer over benevens iels als een klein hofstedeken.
Over een zeventigtal jaren bestond hel nog in zyn
geheel. Het was daer dat, rond dien tyd,M. Deohamps,
vader van den tegenvvoordigen aerlsbissehop van
Mechelén, uit Frankryk overkwam om met behulp van
cenen anderen franschman, oenen priester, eene kost
school in te rigten. Weinige jaren nadien vertrok hy
naer Melle, waer hy het vermaerd Pensionoael begon,
thans besluerd door de hoeren Josephieten, en waer
Mgr Victor Dechamps in 1810 geboren werd; hoe Bavo
Cardon, van de parochie, hun den weg had gewezen,
hoe die zelfde Bavo hun had verzekerd dal er veel
laken en sarge te knippen lag en hoe er, voor het
oogenblik, maer ééne persoon op hel kasteel was, en
hoe zy nog lans de onderneming hadden moeten opge-
(1) Eigendom der Gazette van Aelst.
liet plein Cavour, waer zich de voornaemste
broodbakkeryen van Rimini bevinden.
In eenen oogwenk lagen de deuren der brood
winkels op den grond en het brood werd ge
roofd. Weldra daegden de policie en de troepen
op en gelukten na veel krachtinspanning er in,
de orde te herstellen.
Van dien dag af heeft het gemeentebestuer
van Rimini, de broodpryzen op de helft vermin
derd; doch dit is slechts een tydelyk hulpmid
del, dat niet bestendig kan zyn.
Er is vooral gebrek aen werk, en indien het
gouvernement van Victor-Emmanuël geene wyze
en ernstige maetregelen gaet nemen, ten einde
aen dezen toestand een einde te stellen, mag
men met reden vreezen, dat er weldra onlusten
zullen uitbersten over de gansche uitgestrekt
heid van Romagna.
FRAAKRYK.
Frankryk is op het punt in eene nieuwe cri
sis te vallen, de zwaerste misschien, die het tot
hiertoe gehad heeft. Ditmael is de worsteling
niet meer tusschen de groote party der orde en
de revolutie: zy is tusschen de monarchisten,
getrouw aen den Koning, en de liberale roya
listen, die zich aen het zevenjarig bestuer klam
pen, om zich niet te moeten uiten tusschen mo
narchie en republiek. Door hunne valschevoor-
zichtigheid gewonnen, door hunne listen om
ringd, schynt de eerlyke Mac-Mahon zelf, op
wiens aenkomst men zooveel hoop gevestigd
had, het begryp van zyn tydelyk mandaet ver
loren te hebben.
Daegs na de revue van den 27 juny, in plaets
van ter beschikking van zyn land en van zyn en
koning dezen degen te stellen, die de beraed-
slagingen van Frankryk beschermt neemt
hy de pen, en schryft in eene dagorde aen het
leger deze ongelukkige verklaring:
De Nationale Vergadering, my voor zeven
jaren de uitvoerende macht toevertrouwende,
heeft in myne handen, gedurende dezen tyd, de
orde en den openbaren vrede gesteld. Dit deel
der zending, die my is opgelegd geweest, be
hoort u eveneens toe. Wy zullen ze tot het einde
toe volbrengen, overal het gezag der wet, en
den eerbied, dien men haer verschuldigd is, hand
havende.
Dat kwam overeen met te zeggen, dat Frank
ryk gedurende zeven jaren geenen anderen
vorst dan maerschalk Mac-Mahon zal hebben.
Onvermydelyk kon de Koning noch het monar-
chieke Frankryk zulke uitlegging der wet van
20 november aenvaerden. Alzoo uitgelegd, zou
het consigne van den beroemden soldaet »den
weg sluiten voor den terugkeer van Hendrik V,
en Frankryk beletten zich met zyne noodige
medehulp op de grondslagen van zyn historisch
regt herin te richten, en het overleveren aen
een gouvernement, wel is waer eerlyker, maer
even zoo machteloos als dat van den heer Thiers!
Met laetstgenoemde ging het in spoed naer
de roode republiek; met Mac-Mahon gaet het
ven omdat er daer licht brandde. En, na dal Jan
ons dat ailemael had verteld, trokken wy, om geenen
verloren weg te doen, gevyven naer Lede....
Cottenier, vroeg Pier Pulle, mag ik nu voorlver-
lellen? Het wordt by noen, en gy trekt het zoo blik
sems lang dal ik hacsl geen tyd zal hebben om myn
eigen verhaelsel le plaetsen....
Ik irek het lang?.... Wacht!,... Tusschen Lede
en Veldekenshoek staet een watermolen, en by dien
watermolen slaet een huis, en op dat huis slaet een
dak,en opdat dak staet een schouwen op die schouw
stond....
Zotte Cottenier! riep pachter Adriaen.
Neen, dommerik, op die schouw stond, op slag
van middernacht, Pier De Cock. Daer hy de dunste
was van de vyf, was het lot op hem gevallen....
En wat deed Pier De Cock daer?
Wat hy daer deed? Niemendalle. Maer Putte en
Cruysken kloulerden achterna en bonden Cocksken
een koord onder de armen. De kapitein beweerde
liever zelfden sprong le wagen, maer, zegde hy, hy
wou hel eens afzien.... Dus, Cocksken werd neerge
laten. Een kwaert uers nadien, kroop hy langs de
voordeur uil, zwart als de duivel, met een volle vracht
vlas. Zoo zyn wy gevaren op Wannegem-Lede. Het
vlas werd later verkocht aen Jobels, 't baronije van
Wortegein, en.... er kwam een verken met 'nen- lan
gen snuit en '1 vertelsel is uit.
Disanlqu'il y a environs quatre anssurlesdix lieures
ilu soir its out dié chez ledit Bavo Cardon scavoir lui Jcan I)e
Lichte, Francois De Vrieze, Jean Triest et Pierre De Moor,
qu'ils ontconcerld de voter le chateau de Wichelen et que led it
Bavo Cardon leurs avoit enseignc Ie chamin en le conduisant
hors de la porie, qu'ils ont did audit chütcau oü jls ont trouvd
de la lumière ce qu'il les a empechd d'entrer quoy-que Bavo
Cardon leurs a dit qu'il y avoit dans ce chateau beaucoup de
drap el de serge a prendre. Fardé 1. Proces van Jan De
Lichle, verhoor van 7 November 1748. Sur quoy Bavo
Cardon leur ditil n'y a qu'une personne dans Ie chateau les
Seig" n'y sonl pas. Ibid. Verhoor van 13 november 1748.
Unautre (vol) a Lede pres de Wannegem avec Jean
Cottenier, Pierre De Cock, Gabriel Van der Cruysscn et Pierre
Van de Putle avec effraction qu'ils ont vendu le* lin provenant
met tegenzin en traeg daer naer toe, maer bet
gaet er noodlottig been, en met minder kans
van terug te kunnen keeren, omdat bet onder
wege al zyne zedelyke kracht zal verloren heb
ben. De eenige kans, die bet in deze onderstel
ling heeft om in den afgrond niet te rollen, is
van er door de band van Napoleon uitgetrokken
te zullen worden... Of de commune, of Cesar
ziedaer wat bet zevenjarig bestuer, volge
houden tot het einde toe, bet is te zeggen
tot de uitputting aen Frankryk belooft
Ziellier bet manifest van graef de Chambord,
zooals dit door den Union van Parys wordt af
gekondigd
Franschen
Gy hebt de redding van ons vaderland gevraegd aen
lydelyke oplossingen, en gy schynt op het punt, u an
dermaal daeraen te willen wagen.
Elke der revolutiën, sedert 80 jaren opgekomen, is
een schitterend betoog geweest van het monarchiek
gevoelen des lands.
Frankryk heeft het koningdom noodig. Myno ge
boorte heeft my tot uwen koning gemaekt.
Ik zou te kort schieten aen den heiligsten myner
pligten, indien ik geene uiterste pooging waegde om
de barreel der vooroordeelen, die my nog van u
scheidt, om le werpen.
Ik ken al de beschuldigingen, tegen myne politiek,
tegen myne houding, myne woorden en daden ingc-
bragl.
Tol zelfs myuc slilzwygendheid dient tot voorwend
sel van onophoudelyke uitvallen. Zoo ik ze sedert ver
scheidene maenden onderhield, was 't alleen omdat
ik de zending van den beroemden soldaet, wiens de
gen u beschermt, niet moeilvker wilde maken.
Maer heden, in tegenwoordigheid van zooveel op
eengehoopte dwalingen, van zooveel verspreidde leu
gens, van zooveel bedrogen eerlyke lieden, is de slil
zwygendheid niet meer niogelyk.
De eer vordert van my eene krachtige proleslalie.
In de inaciid October laelslleden verklarende, dat
ik bereid was de keten onzer lotsbestemmingen her-
aen te knoopen en het geschokte gebouw onzer na
tionale grootheid herop te beuren, met do medewer
king van al de regtzinnige lieden, zonder onderscheid
van rang, van oorsprong of party.
Bevestigende dat ik niels lenig trok der verklarin
gen, zonder ophouden sedert 30 jaren, in de olficicele
en afgezonderde dokumenten vernieuwd, die in aller
handen zyn, rekende ik op het spreekwoordelyke ver
nuftvan ons geslacht en opde klaerheid van onze tael.
Men heeft geveinsd te verstaen, dat ik de koniuk-
lykc magt boven de wetten plaelste, en dat ik, ik weet
niet welke gouvernemenleele kombinaliën droomde
op willekeur en absolutism gegrond. Neen 1 De kris-
lene en fransche monarchie is in zyne wezenlykhcid
zelf eene gematigde monarchie, die niets heeft te ont-
leenen aen die gouvernementen van avonluer, welk©
gouden bergen beloven en naer den afgrond leiden.
Deze gematigde monarchie bevat hel beslaen van
twee Kamers, waervan de eene door den vorst in be-
paeldc kategoriën, en de andere door hot volk, vol
gens de door de wel geregelde wyze van stemmen,
benoemd wordt. Waer kan men hier de plaets voor
willekeur vinden?
De dag dal wy gezamentlyk voor de belangen van
Frankryk zullen mogen werken, zult gy leeren hoe do
eendragt van volk en koning aen de fransche monar-
En uw uitvinding?
Ziet, schertste Cottenier, hel schynt dat ik het
nu le kort heb gelrokken! Myne uitvinding is deze:
dat het lot nu toe de gewoonte was van in le breken
langs achter of langs voren en dal wy le Lede zyn
ingebroken langs boven. Dat heb ik uitgevonden, gy
weet het wel Cruysken; gy wacrt- erby toen ik den
raed gaf van langs de schouw te werken....
Cruysken lachte luidkeels:
Ik kon bliksems niet raden,'schaterde hy, wacrop
hel moest uitkomen, en T is nu dal!.... moesL gy ons
daerom een half uer lang zitten overzagen?,...
Ha, 'l is nu dat! En gy met al uwen spiritus,
wat hebt gy in uw leven uitgevonden? Niemendalle,
he! want van uitvinden hebt gy juist zooveel verstand
als een hond van peper eten....
Spytig noglans, antwoordde 'Gabriel, dat de
kapitein, nog geen zestien jaer oud, op Bergstrate niet
ver van Herzele, boer Looi s al zyn hespen langs de
schouw heeft uitgehaeld.
Ja, maer dal is T zelfde niet.
Dal is permenlig het zelfde en gy zyt de uilvin
der niet van de nieuwe methode: 't is Jan De Lichle.
De slimmerik! Was'1 daerom misschien dat
hy het liever eens had af te zien, gelyk hy zegde,
lerwyl ik meende dat het een kael excusie was en hy
zich noglestyf voelde: want hel was immers le on
langs geleden dat de arme jongen uit bcul's handen
kwam.,.. Nu om Teven, maer dat bewyst toch iets,
le weten....
Dat gy niemendal hebt uitgevonden, zoo min
als wy.
Dat bewyst, zeg ik, dat de groote vernuften
overal elkander ontmoeten....
Wal wil dat zeggen, Zot?
Dat verslact gy niet, he! Dat is spacnsch van den
baljuw van Worlcgém, den grootsten domkop die er
onder de zon loopt.... Dieveut kent alle talen,behalve
zyn moeder's tael, want hy kwam juist zynen dikken
dudil vol a Ignacc Jobbeis surnommé le pelit baron du village
de Wortegein. Ibid. Proces van Jan De Lichte, verhoor van
43 November 1748.
chie toegelaten heeft, gedurende zooveel eeuwen, de
poogingen te verydelen van hen, die slechts tegen den
koning worstelen om hel volk le beheerschcn.
Het is niet waer, le zeggen, dat myne politiek niet
overeenkomt met de wcnschen van het land.
Ik wil eene herstellende en sterke magt; Frankryk
wil het met my, zyn belang voert het er toe, zyn in
stinkt eiseht het. Men zoekt ernstige en duerzame
bondgenootschappen; iedereen verstaet, dat do tradi-
tionneele monarchie alleen ons die kan geven.
Ik wil in de verlegenwoordigers der natie wakkere
helpers vinden, voor hel onderzoek der kwestiön, aen
hun loezigt onderworpen, maer ik wil die vruc.hte-
looze worstelingen in het parlement niet, waer de
vorst al te dikwyls onmaglig en verzwakt uitkomt; en
indien ik de formuol verwerp uil den vreemde inge
voerd, en welke al onze nationale overleveringen ver
stoot, met zynen koning, die regeert en niet bestuert,
dan nog gevoel ik my in volkomene gemeenschap met
het verlangen der groote meerdorheid, welke niels
van deze fiktiön begrypt, welke vau deze leugens ver
moeid is.
Franschen!
Ik ben heden gereed, zooals ik gisteren was.
Hel Huis van Frankryk is regtzinnig, loyael ver
zoend. Schaerl u, vertrouwend, achter hetzelve.
Er kome een einde aen onze verdeeldheden, om en
kel en alleen te denkon aen de kwalen van het Vader
land? Heeft het niet genoeg geledou? Is hot geen tyd
om het zyn eeuwenoud koningdom, den voorspoed,
de veiligheid, de waerdigheid, de grootheid, cn
gansch dien stoet van vruchtbare vryheden weer te
geven, die gy zonder dit nooit bekomen zult?
Het is een groot werk, maer, mei Gods hulp, kunnen
wy hel volvoeren.
Dat iedereen, in zyn geweten, de verantwoordelyk-
licid van hot oogenblik ovorwege cn nadenke over de
strenge uilspraok der geschiedenis.
2 July 1874. HENDRIK.
Een zeer eenvoudig stelsel van vervoer,
dat men tot heden niet geweerdigd heeft te ge
bruiken, werd verleden zaterdag te Parys, langs
heen den grooten boulevard, tusschen den Tem
ple en de Bastille op de proef gesteld. Dit stel
sel bestaet in 24 yzeren rails die ringvormig en
by middel van scharnieren aen elkander beves
tigd zyn. Ieder wiel van het rytuig is met een
dergelyken ring van rails omgeven, waervan
de middellvn omtrent een zesde grooter is dan
die van het wiel. Naermate het rytuig voortgaet
valt eed der rails ten gronde, hot wiel loopt er
over, waerna de volgende neervaR en alzöo
voorts. Het stelsel is zeer eenvoudig, nogthans
mag men er goede uitslagen van verwachten,
vooral langs eenen weg waer men in regenach
tig weder niet vooruit kan. Het grootste gebrek
dezer nieuwigheid bestaet in de moeilykheid
van het draeien. Het rytuig dat tot proefneming
diende, was eene eenvoudige kar, geladen met
3000 kilos oud yzer. Elkeen stond aen deuren
en vensters te zien naer den vervoerbaren spoor
weg, die by zyn voorbyryden een afgryselyk
gerucht maekte.
Er zyn een groot aental vyffrankstukken
in omloop, waeruit men by middel van fyne
werktuigen, een gedeelte zilver genomen heeft.
Deze stukken zyn daerna vol lood gegoten en
vandeze bewerking blyft slechts een klein zorg-
rooden nous in de wereld te steken toen de vrouw
stierf in T kinderbed..,, 't Was ik die op hare uitvaert,
ter hoogzael van Wortcgcm, den blnesbalg trok, en
voor myn moeite, mogl 's nocnens in 't sterfhuis den
papkctcl uitlekken.... Waer de tyd toch vervaert! En
zeggen dat ik sedert dien reeds twccmael gegeesseld
ben, cn.... dat de moeder van onzen baljuw toch zoo
een brave vrouw was!.... Gy moet ze gekend hebben,
gy, Pier Segers, gy zyt twiutig jaer ouder dan ik.
De vrouw ruste in vrede, en..., uw tong ook.
Hot woord is aen Pier Putte die ons gaet vertellen
hoe hy gevaren is op Zwevezele met zyn koe.
Ge zyt misschien benauwd dat ik u het leven ga
beschryvcn onzes baljuw's moeder? Dal, zyt gy niet
weerd!.... Zoo een brave vrouw!.... Pier Putte, vertel
van uw koe; begin met den sleert, die u, van wegens
den kapitein is toegewezen, cn toute honnctrcté, golyk
de walin, Celia Van der Meulen, zegt.
Ik, viel een wyf in, ik weel een moord le ver-
lellen.
Dees wyf was Wanne Opsomer, geborlig van Naza
reth, huisvrouw van den dief en prangdief Marlen
Clcels, van Petegcm-by-Deynzc.
Tineke, op hel woord moord was schiclyk
opgesprongen, het blinkend mes in de vuist. Hv was
afzichtelyk le aenschouweu gelyk hy daer stond, met
zyn doodbleek .gewrongen wezen, zyne oogen vol
bloed en zyn verwilderd zwart haer. Hy dreigde en
vloekte en schermde in het ruim....
Moorden! brulde hy; hier zal vandaeg bloed
vlieten, of....
Jongens, mydl u, riep Cottenier, met ge-
maekten angst. Heb ik het niet gezegd ons arm Gies-
ken wordt stapel zotl
Jan-Cottenier, ik beroep u: wie heeft myn broer
verraden! Gy weet het: antwoord!
Loopt naer de pompe, gy cn uw broer, en
wasebt elkander mot den schrobber!.... Wat deert
my Pier Geenst? Waer hy zit, uw lekker broerkm, zit
hy wel en bygevolg, lael hem zitten, den verrader...
Wal?
Loop naer den duivel, en. lael ons in vrede I
