N° 188. Zondag 9 Augusty 1874. 4(,e Jaergang.
WEKELYkSCII NIEUWSBLAD.
Dö Bonde van Jan de Lichte.(1)
Aelst, 8 Augusty.
Uuilenlaudscli Alieuws.
G-azette van Aelst
Het Bureel von liet 1»I«<1 gcvemtigd in «le ifapellestraet 1*1" 11, waer nlle Itrievon, golih-ii, enz. vraclitvry moeten toegezonden worden,
lenteprys .5 Ir. 'ejaera, vooraf botaftlbaur. Voor den bulten kan men inachryvon in al «le poetkuntooren, en voor «le landclyke goiueanton by «lo brlt^fdriigcra*
SPANJE.
Ziehier eenige wetensweerdige byzonderhe-
den die in eene korrespondencie over Spanje
voorkomen
Spreken wy vooreerst van de twee Europa's.
Europa is verdeeld in twee zeer verschillende
deelen:
Hot eene is zeer groot, inwendig volkomen
gerust, zeker van de toekomst en sluit zich aen
by den stoffelyken vooruitgang onzer eeuw. Dit
is Noord-Duitschland, Engeland, Oostenryk,
Rusland.
Het andere is zeer klein, inwendig zeer be
roerd zonder toekomst en niet verder gevorderd
in den stoffelyken vooruitgang als bet eerste.
Dit is Frankryk en Spanje. Waerom deze vol-
maekte vrede in het eenê deel en die gestadige
beroering in het andere? Het antwoord is ge-
makkelyk. Het groot Europa eerbiedigt nog
steeds het oude regt, de legitimiteit. Het klein
Europa zoekt het nieuwe regt te stichten, name
ly k de revolutie.
Thans komen wy aen de dry Spanje's.
Wy zullen beginnen met de Spanje's van het
nieuwe regt
Het Spanje van den staetsaenslag van Pa'via,
dat noch dén vooruitgang der Carlislen, noch
dien van bet bankroet kan tegenhouden, ontstond
teCadix in4868,uiteene monsterachtige samen
spanning en heeft de bloedigste demagogie en
de grilligste gouvernementen beleefd.
De diktatuervan Prim, de regeering van Aine-
deus, de socialistische republiek van Pi y Mar-
gall, de roode republiek van Salmeron, de zoo
gezegde konservatieve republiek van Caslelar,
de staetsaenslag van Pavia en de diktatoriale
republiek van Serrano.
Zes gouvernementen in min dan zes jaren. Wy
beklagen de europesche kabinetten die, gedu
rende dit tydstip, reeds drymael erkend hebben,
hetgeen wy de spaensche anarchie noemen, na-
nielykPrim, Amedeus en Castelar.
Aldezerevolutionnaire gouvernementen had-
dengebrek aen wettigheid, geld en toekomst en,
na de tooneelen van Alcoy, Malaga, enz., hebben
zy het land in eenen burgeroorlog gewikkeld,
waerdoor op dit oogenblik meer dan 300,000
Spanjaerden onder de wapens staen."Men begrypt
dat de europesche kabinetten zich niet haesten
om ditmael MM. Serrano enCic te erkennen.
2° Het Spanje van den jongen don Alfonso,
zoon van Isabella, hetwelk den terugkeer zoude
zyn tot die reeks van pronunciamientosdie Spanje
tot den ondergang gebragt en Europa geërgerd
hebben.
Ziehier de voornaemste:
In 4837 ontrukt de sergeant Garcia, met den
dolk in de vuist, aen koningin Kristina, de kon-
slitulie van dat jaer.
In 1840, wordt deze koningin door Espartero
verjaegd. In 1843 brengt Narvaez haer terug en
Espartero wordt weggezonden. In 1818 vloeit
't bloed by stroomen door de straten van Madrid.
In 1831 wordt Isabella gedwongen de absoluli-
sche fraklie barer party tot het gezag te roepen.
In 1854, opstand van O'Donnell, die zyn mani
festvan Manzanaris uitgeeft en Espartero terug
roept. In 1856 zend liy hem opnieuw naer
Logrono. Sedert dit tydstip tot 1868 hebben ver
scheidene pronunciamientos, waervan twee on
der het besluer van Prim, Spanje met bloed be
vlekt; eindelyk dit van Cadix werpt den troon
van koningin Isabella omver.
3" Spreken wy eindelyk van het Spanje van
't oude regt, wiens kenspreuk is: God, Vader
land, Koning. Dit Spanje bevat lieden een groot
derde deel van het schiereiland; de andere twee
derden wachten slechts op de aenkomst van den
koning, om zich te wapenen en hem toe te jui
chen. liet is algemeen bekend de republie-
keinen en de Alfohsisten loochenen bet niet, dat
de overgroole meerderheid der Spanjaerden
Cariist is. Hoe zou don Carlos, indien het zoo
niet ware, zonder de hulp van eenige vreemde
mogendheid, zonder leening en op een jaer tyd,
een leger van 100,000 man hebben kunnen in-
rigten, waervan iedere veldslag een zegeprael
was?
Ziehierthansonsbesluit: Indiener nog logiek
bestaet in de politieke wereld, moet hel groot
Europa, dat isDuitschland, Engeland, Oostenryk
en Rusland, don Carlos erkennen, omdat het
legitimist is.
De andere natiën, welke wy om byzondere
redenen niet genoemd hebben, moeten hem er
kennen, omdat zy konservatief zyn.
Voegen wy er by dat de eenen en de anderen
deze erkenning moeten doen om den europc-
schen vrede en de aenzienlyke belangen, welke
zy in het schiereiland hebben, te waerborgen.
ULITSOHLAND.
Zouden de betrekkingen tusschen Frankryk en
Duitschland, opzichtens de kwestie van Spanje,
meer gespannen zyn danmen het teParysschynt
te gelooven?
Eene depeche uit Madrid maekt ons bekend
met den beknopten inhoud derinededeeling, die
over dit ontwerp door den prins vanHohenlohe
en den hertog Decazes zou gedaen geweest zyn.
Zy zou kkaer en duidelyk zyn.
De regeering van Duitschland zou in zekeren
zin het fransch gouvernement pramen, zyne grens
der Pyreneën voor de krygsoperaliën der Car-
listen te sluiten, en aendringen op de noodige
maetregelen om een einde te stellen aen den
staet van zaken, strydig met 't regt der volken
Men moet echter uit het oog niet verliezen,
dat er hier maer kwestie is van eene niet-olli-
cieële inligting, doch waervan wy verpligt zyn
rekening te houden, ten aenzien van den toe
stand, waerin de pers van Madrid zich bevindt.
Men mag aldaer maer schryven hetgeen het
gouvernement wel wil toelaten, en van dan af
is men genegen als nauwkeurig te beschouwen,
in zulke gewigtige kwestie, al hetgeen het gou
vernement niet verbiedt.
Wy zullen er byvoegen, dat eene depeche uit
Berlyn ook evenmin ollicieël als deze van
Madrid, deze laetste stellig loochent. Men
verzekert dat deafgezant van Duitschland geene
geschrevene mededeeiing aen den hertog Deca
zes gedaen heelt. Zy bevestigt nogtans, dat de
prins van Hohenlohe aen den minister van bui-
landsche zaken van Frankryk eene mondeling-
sehe mededeeiing heeft gedaen, maerzy bekent
ten zelfden tyde dat de depeche der dagbladen
van Madrid valschelyk heelt uitgelegd hetgeen
er te Versailles door den vertegenwoordiger van
't duitsche keizerrykover die kwestie gezegd is.
Wy kunnen maer de feiten aenhalen,gelyk zy
ons door den telegraef overgemaekt worden.
Het hoort den belanghebbenden gouvernemen
ten toe, de openbare denkwyze nopens deze
tegenstrydigheden in le ligten.
Is er eene depeche van het duitsch gouverne
ment, dat het deze afkondige; indien er geene
is, dat het die loocheue. In alwachting blyft eene
zaek zeker, te weten, dat er opmerkingen door
Duitschland aen Frankryk gedaen zyn.
Het ontwerp, door het kabinet van Berlyn ge
nomen opzigtens eene tusschenkomst der euro-
peesche mogendheden in Spanje, is, gelyk men
er zich moest aen verwachten, door de spaensche
pers slecht onlhaeld geworden; behalve twee of
dry uitzonderingen, hebben al dedagbladen van
het Schiereiland het gedacht van zulk ontwerp
met kracht verstooten. Er is ook geen politiek
man in Europa, die Spanje en het karakter zy-
ner inwooners kent, die de gevaren van zulke
onderneming niet beseft.
Bismarkis erintusschen in gelukt, Italië mede
te slepen in zyne handeling tegen de Carlislen.
Eene depeche uit Rome, van 3 dezer, verzekert
dat het italiaensch gouvernement, op verzoek
zyner consuls in Spanje, een oorlogschip naer
de spaensche kusten zal zenden, 0111 zyne land-
genooten, die aldaer verblyven.te beschermen.
Dit is ook de bewoording waervan zich de duit
sche bladen hebben bediend, om de beteekenis
en het doel der duitsche betooging tegen don
Carlos uit te leggen.
Te gelyken tyde meldt eene depeche uit Malta
dat, het engelsch eskader naer de spaensche
wateren is vertrokken. Dit telegram zegt niets
meer dan deze eenige woorden.
ver. Gillc greep hel fusickvan Cies,die op schild wacht
stond, ën schoot. Hy had den tyd niet om le zien of
zy getroffen was, want de knecht ook was ontsnapt,
had overal om hulp geschreeuwd en Cies riep ons dal
er volk kwam. Dan vluchtten wy op onzo hourt, en
'l is al^val ons die expeditie heelt opgebragt....
En gy kwaenit van de jagt zonder wild?
Wy hadden,,doemnis, allee is geen musch ge
schoten! En 't was nogtans zoowel besteken, en wy
hadden zoo dapper gewerkt!....
Pier lie Wilde was uitgeklapt en,... hy stopte zyn
pyp. Uie booswicht had die schroomelyke moord ver
teld alsof hel de onschuldigste zaek der wereld gold;
het was op koelbloedigcn lossen loon en met den
glimlach om de lippen dal hy er de minste omstandig
heden van opsomde; elk woord dal hem uil den mond
rolde, was bekwaem den ongevoeligste het haer le
berge le doen ryzen, en zie, onder het dertigtal dat
hem aenhoordc, was er niel ééne, onder de vrouwen
even min als onder de mannen, die den minsten af
schrik, de minste veronlwaerdiging openbaerdc....
Integendeel,al walde moordenaer en zyue complicen
van de aen hoorders ontvingen, was lof voor hunne
vrome daed of spot en scherts omdat zy buileloos
waren gaen vluchten!.... Klopte er dan geen men-
schenharl meerinden boezemdierwangedrochten?....
De booswicht haeldezynen verroesten degen uit en
toonde hoe hy nog met gestold bloed was bevlekt.
Dan vergat men allen schimp om alleenlyk den moorde
naer met de geesldrifligsle loftuitingen te overladen...
Aengemoedigd door den In val welken Pier Do Wilde
ontmoette, sprong Tonen Van der Guehl vooruil en
toondezyn mes: Tonen werd opzyne beurt toegejuicht.
Zy hadden bloed geroken, de jakhalsen, en er moest
nog bloed zyn! Tonen moest vertellen hoe hy Louis
De Vrieze de keel had afgesneden....
Zyn vonnis geelt ons hel portret van Tonen.
Anthone Van der Gucht, bygenaemd Tonen den
Brelcur, geborlig van Aelst, oudl in de 30 jaeren,
lanck ontrent de 5 en half voeten, swarlachtig slee-
u pende hair, bolster van aensicht, wel te passé, en
wet op zyn lederen, dick gebeenl, draegende een
grys laeeken kleed ende soinwylen een bruyn, eene
gebloemde Callcmandre veste en eene bruyne
brocck.
Fardé 54 der processtukken lelterlyk overgeschreven.
De verschillige korrespond entiën uit Spanje
toonen aen, dat dit land in denzelfden onzeke-
ren toestand als Frankryk verkeert, zwevende
tusselien de republiek en d'e monarchie, zonder
te kunnen besluiten om den eenen of den ande
ren regeeringsvorm aen te nemen en te vestigen;
de willekeurigheid speelt er meester, maer daer
ook toont zy magteloos le wezen om aen bet
land de rust en de veiligheid te geven, die bet
zoo dringend noodig heelt.
De Germania zegt gemagligd te zyn, de ty-
ding der dagbladen te bevestigen, dat de prins-
bisschop van Rreslau, in naem der bisschoppen
van Pruisen, eene verklaring naer het pruisiscli
gouvernement gezonden heeft, waerin gezegd
wordt, dat de Kerk zich niet zal onderwerpen aen
de Siaetswelten, voor wat de godsdienstige aen-
gelegenheden betreft. De Kerk erkent geene an
dere overheid dan die van den Paus in deze za
ken. Het antwoord van het staetsministerie be
stond tol nu toe slechts in eene mededeeiing,
dat de verklaring ontvangen was.
FU.WKItYli.
Er zyn onderhandelingen aengeknoopt tus
schen het Vatikaen en'Frankryk om de reeds
lang ontworpen verdeeling van hetdioceesLyon
tot stand te brengen. De eerste uitslag dezer on
derhandelingen zou zyn: het benoemen van
eenen bisschop in partibus, met residentie te
Saint-Etienne.
De policie van Parys heelt in den Creuzot
een aenzienlyk depot van buskruit ontdekt, dat
ongetwyfeld moest dienen tot ondersleuning
eener min of meer verwyderde revolutie.
Al de openbare ambtenaers, zooals maires,
adjunkten, magistraten, enz., die hunnen naem
lieten vooraf gaen door titels als: markiezen,
graven, barons, enz., hebben berigt ontvangen
hunne familiepapieren te overhandigen, die be-
wyzendat zy hiertoe het regt bezitten; zoo niet,
zullen zy voortaen die titels moeten achterlaten.
De policie-agenten hebben woensdag be
vel ontvangen om een waekzaem oog te hou
den en te beletten dat eene legitimistische bro-
cbuer wordt rondgedeeld, ten einde hierdoor
eene monarchieke propagande le maken. Dit
vlugschrift bevat op de eerste bladzyde bet por
tret van graef de Chambord, met deze divisie:
Hendrik V, koning van Frankryk.
Z WIT8EH LA1VD.
Het is den 15 september aenstaende, dat bet
internationael postkongres in deze stad verga
dert. Reeds talryke Staten, hebben aen den
Bondsraed hunne toenadering beloofd, naine-
lyk: Engeland, Rusland, Oostenryk-Hongarië,
Duitschland, België, enz., alleen Frankryk en
Italië ontbreken nog op de lyst der bytredende
Staten.
Voor hel oogenblik droegTonen eene roode (luwce-
len broek welke hy gestolen luid te Burgt by Ant
werpen.
Wie van nahydien kerel in zyn bolstere tronie be
keek, ontdekte er iels in dat eer walg dan yzing
baerdc, Op dit eng verncpen voorhoofd, in die kleine
zwarte oogskens die sluw blikkerden onder hunne
overhelde wenkbrauwen, om dien overgrooten mond
die allyd glimlachte, stond onuilvvischbacr do valsch-
lieid en liet vuig verraod gestempeld.
De Breteur begon.
Wy waren, ik en Lodc, ons leven lang goede
kamaraden geweest: Lode loch meende liet. Ily waft
een behendiger dief dan ik, maer toch allyd vrygevig.
Soms leelde ik ecu gansclie maend ten zynen kosie
zonder dal hy er ooit op sprak. Dien dag was Lode
ryk. Hy had in de bosschen, lussehen Asleneen Zee-
vergem een 'hcelen schal verborgen,een dubbel hand
vol permissieschellingen. Had ik dat eer geweten,
Lode zou nog in leven zyn. Dan, wy gingen ze samen
ontgraven en wy hukken naer dc Forluyn, de kroeg
onder het bosch. Lodc trakteerde en ik vroeg hem
zestien schellingen op leen om er ook een kan tc kun
nen legen zetten. Of de kamaraed my niet betrouwde,
of hy dien namiddag slecht gezind was, ik weel het
niel; maer in plaels van zestien kreeg ik er tien. 'k Zal,
dacht ik in myn eigen, hein dronken maken, en mor
gen als hy wakker wordt, zal ik, op eene of andere
manier, hem weten wys le maken dat hy zyn geld
verloren heeft. Tegen den avond, wanneer Lodc zoo
alleiigskens twee voor eén begon le zien; wanneer, in
zyn vcrdwaeld oog, de gansclie herberg begon te
dansen en de aerdbol mee, zette de baes ons builen
omdat wy te veel la.vvyt hielden naer zyn goesle. Een
loopkeu de deur voorby, slronkeldc Lode; zyn drylip
rolderwind achler, de baen op tol in den sloot. Een
jongsken stormde hem achterna, duwde hem nog
eenen goeden dop toe in hel slyk en kwam hem,
doorweekt, den eigenaer ter hande stellen. Lode, in
zyne zatte mildheid, gal den straellooper een ganschen
halven schelling.
En ik? vroeg ik, de han I reikende....
Wacr zyn wy! vroeg Lode.
Op weg naer Nazaiulh om slapens le zoeken.
Er schoot een gril door Lode's hoofd. Hy stak den
zypelenden hoed op zynen vinger en deed hem
draeiex*.
TWEEDE DEEL.
VIII.
In *t Brekcllxisch.
(86® VERVOLG.)
Cies, sprak Dc Wilde, nam een geweer, Thys
een groot pistool, de anderen hunne messen, en ik
niynen degen.
Zeg eens, vroeg de Zot, hoe zyl gy achter dien
degen gekomen
Men pakt wat men krygen kan, en ik heb hem
verruild met Tonen Siinois van Mokeren, tegen eenen
vierling beste aerdappeleu. 't Is wel een oude ver
roeste kling, myn degen, maer hy doel nog goed werk,
zooals gy het gaet zien. Dus....
De aerdappcl scliynt herkomstig te zyn uit Virginia, een
«Ier Vereenigdc Staten van Amerika. Die plant ging van Amerika
over naer llaliö, naer Duitschland, naer Spanje en vandaer
werd zy verspreid in Ierland en door gansch het grondgebied
van Engeland. Op het einde der XVI eeuw werd de acrdappel
van Italië naer Frankryk overgebragt; men plantte hem eerst
in Franehc-Comté en laler in Burgonje. Doch, daer het eene
nieuwigheid was, misirouwde zich het volk ervan. Men be
weerde zelfs dat de acrdappel de leprooshcid le wege bragt,
zoodal de overheid deszell's gebruik verbood en dat men ophield
het gewas te kweeken. Slechts in 1783, onder Lodewyk XVI,
dank aen den volksminncndon yver van den beroemden akker-
bouwkundige Parmenlicr, kreeg de kostbare knol voor allyd
zyne welverdiende plaets op den akker. Parmenticr begon met
de van overouds ingewortelde vooroordeelen tegen den patat tc
bestryden; maer het hielp niet. Dan verzinde hy den list dien
men weel. Ily beplantte, ten zynen koste,eenen wyduitgeslrek-
len akker van het zavelveld (plainedesS iblons) met aardappelen
en bezette den akker met gendarmen. Verboden vrucht bekoort,
zegt het spreekwoord; en inderdacd, de gansche akker werd
geroofd waer de gendarmen byslondon en de acrdappel was
voor allyd verspreid in Frankryk en in aide naburige streken.
Nogtans, dat die plant gekend was in onze Vlacndcren vóór
•1783, en gebruikt werd zelfs by hel geemene volk, bewyst
eene aanhaling uit de processtukken. Zoo lezen wy, Fardé 10,
in de getuigenis van zekeren Laurenlius De Vos, van Mellc, ten
laste van een wyf der bende dat. hem bestolen had, dat zy ten
zynent was binnengedrongen verzoekende eenige aardappelen te
mogen verwarmenpour ij pouvoir rechauffer quclques poul
tries de terre.
(1) Eigendom der Gazette van Aelst.
Zeg eens, die Tonen Simois is hy dezelfde niet
die, eenige jaren geleden, met Trien De Bouvcr, zyn
wyl, op Hookauter, zekeren Jan De Metier heeft aen-
gerand en hem met dreigementen zyn gold heeft doen
afleggen?
Dezelfde, 't Zyn twee vieze protokols, die ouden.
Tonen is 57 en zyn wyf 73; en 'l wyf is de ergste van
beiden. Zy werd le Aelst in 't gevang gezet en zy is
uitgebroken. Dus, alle zes gewapend gelyk het be
hoorde, schoven wy naer Lombeek, vast en zeker er
goede vangst le doen, al moest er menschenbloed
slroomen. Gillis-' schoonbroer liep vooruil om den
weg le wyzen. Wy kwamen aen by den mulder, en,
builen onze verwachting, vonden wy hem aenwezig:
hy zal by zyn vuer. Dan vroegen wy ol er geen werk
le bekomen was op de boerdery. Klaos antwoordde
dal hy sederl lang niet meer boerde, maer enkel hel
malen deed. Dat wisten wy zoower als Iiy. Dan vroe
gen wy otn eens le mogen drinken. Van Lierde liaeldc
gewillig eenige kannen bier op, en wy namen geza-
menllyk plaets by den haerd. Ily zat, de mulder, lus
sehen Thys en De Vrieze. Ik zie hem nog zitten, don
armen vent, bukkend over hel vuer om zyn pypken
aen le steken, geenszins deukend dal liy zynen bietsten
trok aen 'l trekken ging..,. Ik doe teëken acn De
Vrieze, en oogenblikkelyk zat Klaes met Vrieze's mes
in den rug.... Hy vloog huilend op, en Thys loste
hem zyn pistool in den romp. Daerop ontstond eene
wanhopige worsteling lussehen kiaes en Thys; ik liep
toe en boorde den mulder myn kling door het lyl. Het
was een taeie kerel, die mulder van Lombeek, het
leven was er als in geroest; hy stond schuimend le
springen in zyn bloed en bespalte ons van hoofd lol
de voelen. I)al duerde zoo al lang genoeg, en Thys,
om er kort mee le maken, joeg hem zyn mes in de
darmen.... Deesmael viel hy, en ik gaf hem, tot slot
van rekening, met mynen zwaer beslagen schoen,
eenen schop in de hersens; hy spartelde nog een
oogenblik en'twas uit. Middelerwyl had Jan De Vrieze
le doen gehad met hel wyf. Zy zat hem fel in 't haer,
de molenarin, en zy kreeg voor haer moeite, dry vier
messteken in de borst: zy hield er zich mee tevreden,
en wy moglen gerust aen 't rooven gaen..,. Jamaer,
de meid was buiten geraekl en vloog huilend hel
veld in. Gille wou ze inhalen, maer zy was reeds le
O Vonnis LXXXV.
