De nieuwe legerwet en
de klerikale kasleelheeren
Bloemlezing.
iMINOVE.
Uit Sottegem.
Uil Herzele.
Onze nyveraars en handelaars zouden
niet meer verplicht zyn vreemden in dienst
te nemen en ae zonen onzer burgerij zouden
een aantal winstgevende betrekkingen kun
nen bekleeden, die thans maar ongelukkig
lijk in grooten deele aan vreemden toe
vertrouwd worden ten grooten nadeele van
onze stadsgenooten.
De ondervinding overigens is de beste leer-
meesteresse en cyfers zyn ook de beste be-
wyzen
In 1897 rightte het Staatsbestuur als
proef enkel twee handelsafdeelingen in, de
eene gevoegd aan eene Vlaamsche, de andere
aan eene Waalsche Middelbare school. De
uitslagen, vastgesteld na de twee vereischte
studiejaren, waren afdoende, zoodanig zelfs
dat een aantal steden, al het voordeel in
ziende van dusdanige inrichtingen, eene
aanvraag indienden tot het bekomen eener
handelsafdeeling. In 1900 wendde ons stads
bestuur eene dergelijke poging aan en sedert
dien is het onwerkzaam gebleven en ik
vraag my te vergeefs af waarom.
Wat andere steden van veel minder be
lang bekomen hebben, waarom zou ons dit
geweigerd worden, vooral, daar wy ons to
taal in de vereischte voorwaarden bevinden.
Ziehier, Mijnheeren, volgens ingewonnen
inlichtingen, de namen van steden, zetels
van Middelbare scholen met handelsafdee
lingen
Namen der Bevolking Getal leerlingen
steden derstaa in de middelbare
afdeeling.
1. Antwerpen 297,000 151
2. Gent 163,000 85
3. Schaerbeek 71.000 127
4. Mechelen 58,500 97
5. Brugge 53,700 49
0. Laeken 31.000 81
7. Vilvoorde 14,700 70
8. Hal 13,800 117
9. Peruwelz 8,600 111
10 Borgworm 4,800 108
11 Limburg 4,600 66
(prov. Luik)
En Anlst telt 33,000 inwoners in cfe
middelbare afdeeling zyn 1 46 leerlingen,
in de voorbereidende afdeeling zyn ongeveer
300 leerlingen dus te zamen voor heel de
school meer dan 400 leerlingen t
we mogen dus vast besluiten dat onze stad,
recht heeft op eene handelsafdeeling, te meer
daar de behoeften onzer nijverheid en
handelstreek zulks dringend eischen.
Kosten dier Inrichting.
Mogelijk zult gy opwerpen dat de kosten
van inrichting te groot zyn stel u gerust
Mynheeren, er zal volstrek aeene vermeer
dering van het onderwijzend personeel noo-
dig wezen en de bezoldiging der leeraars
valt gansch ten laste van het Staatsbe
stuur. Al, wat de stad zou moeten bekosti
gen, is het in orde brengen van twee klassen
met eenige afzonderlijke lessenaren, en eenig
schoolgerief. Dus één maal eene uitgave
van eenige honderden franken om alles in
regel testellen.
Lokalen.
t„ Men werpe my ook niet tegen dat de
noodige plaats ontbreekt. Zulks kan ik niet
aannemen, vermits in 1883 er op het 2* ver
diep der school, klassen in aanbouw wa
ren voor het Atheneum. Het zoude vol
doende zijn die klassen af te werken om
de vereischte plaats te hebben tot het geven
van het onderwys aan de leerlingen der
beide studiejaren van onze toekomstige han
delsafdeeling.
Samenvatting
Ziehier dus, Mynheeren, de samenvatting
mijner gezegden en der beweegredenen die
ik uiteenzette om de stichting eener han
delsafdeeling te bespreken en u voor te
dragen.
4. In 1897, verklaart het Goevernement
zich groote partijganger der Handelsaf
deelingen en raadt de stichting aan daar
waar 't nuttig is.
2. Het ALGEMEEN ONDERWIJS onzer
Middelbare school is onvoldoende op prak
tisch gebied voor wat handel en nijverheid
betreft en byzonderlyk hierin Aalst centrum
van een ijverige nijverheid en handelstreek
Het PROGRAMMA der 2 studiejaren,
opgemaakt door het Staatsbestuur is prak
tisch en uitgebreid en zal aan de jongelingen
toelaten onmiddeiyk bedieningen van ver
trouwen te bekleeden.
4. VELE STEDEN hebben èene handels
afdeeling in hunne middelbare school tot
stand gebracht en de uitslagen zyn uiterst
bevredigend.
Aalst die veel aanzienlijker is dan me-
nigen dier steden en waarvan de schoolbe
volking grooter is mag dus aanspraak ma
ken op eene handelsafdeeling.
5. De NOODIGE LOKALEN bestaan in het
huidige gebouw der Staatsmiddelbare
school DE JAARLIJKSCHE KOSTEN zijn
ten laste van den Staatalleen de kosten
van inrichting zouden ten laste van de
stad zyn en deze zouden slechts tot eenige
honderde franken klimmen.
(■evoelen van den
Bestuurder der School.
Laat mij nu ook toe Mr,n u te herinneren
de woorden die de heer Aerts, bestuurder
der Staatsmiddelbareschool onder andere
uitsprak, bij de feestviering van de 50# ver
jaring der school, als antwoord op de rede
voeringen van den heer Burgemeester en
den heer Schepen van Onderwijs, die bei
den op dit feest in heerlijke en treffende
woorden den bloeiden vooruitgang en het
langdurig bestaan onzer Staatsmiddelbare
school hadden gewenscht
Ziehier die woorden
Mynheeren, onze middel bareschool
heeft thans haar 50 jarig bestaan bereikt.
50 jaren bij de raensch, 't is de avond des
levens, 'tis 'toogenblikwaaropmen reeds
de welverdiende rust te gemoet ziet 't is
c< t oogenblik ook waarop we ongelukkig-
lijk reeds de dood beginnen te vreezen.
c< Maar, onze middel bareschool kan nooit
sterven, ze mag zelf op geen rust aan-
spraak maken neen, ze moet leven, ze
moet zelfs jong en krachtig blijven, be
et kwaam om te voldoen aan altyd nieuwe
noodwendigheden, raedegaande met den
vooruitgang der beschaving. Te dien
einde, moeten we, om te volstaan aan alle
o vereischten van tnd en plaats, haar onop-
houdend nieuw bloed inspuiten om haar
c< een eeuwige jeugd te verzekeren.
Dat bloed, Mr#n, neven de toewijding
van het onderwijzend personeel waarop
(n men altyd zal mogen rekenen, is ook de
kostbare steunder bestuurlijke overheden,
om aan de school alle nieuw schoolgerief
te bezorgen noodig volgens de nieuwe
leer methoden, om de verbeteringen in te
voeren die de lokale noodwendigheden
vereischen. En, om er maar een enkele
aan te wijzen zal ik het inrichten noe-
men van eene handels-af'deelingwaar-
van 't bestaan zich ten zeerste in onze stad
x> doet gevoelen.
Reeds heeft het stadsbestuur by 't Goe-
vernement er op aan gedrongen om der-
er gelyke inrichting te bekomen, en ik hoop,
aat gezien de groote genegenheid die
het aan het onderwys toedraagt, het
c< nieuwe voetstappen ten dien einde
zal aanwenden, aie, ik ben ervan over-
tuigd met een goeden uitslag zullen be
er kroond worden. Alsdan. Mr#n, zullen we
u manschappen kunnen leveren die eer-
er vol hunne plaats zullen bekleeden in het
groot Nijverheids en Handelsleger waar-
van een voornaam deel in Aalst garnizoen
houdt.
Ziedaar, Mynheeren, de gevoelens van
den bestuurder der school en van het onder
wijzend personeel.
We mogen op hunne medewerking reke
nen, ze vragen en wenschen met ons de
stichting eener Handelsafdeeling hunne
genegenheid is op voorhand aan die instel
ling toegezegd, 'k was daar overigens reeds
lang van overtuigd en laat my ook toe in
't voorbijgaan en 'k ben zeker, Mynheeren,
de tolk van u allen te zyn hier in 't openbaar
hulde te brengen aan de werkzaamheid en
de verkleefdheid der heeren Bestuurder en
leeraars in 't volbrengen hunner taak.
M. UEA'S.
Ik wil u ook, Mijnheeren, de laatste
bespreking mededeeien die, nopens het
punt dat ik behandel, zich in de Wetge
vende Kamers heeft voorgedaan. De heer
RENS bezorgd met de belangen onzer be
volking heeft, zooals ik, nu 't nut voor onze
stad eener handelsafdeeling by de Middel
bare school, aan den heer minister doen uit
schijnen en de stichting van dergelijke in
richting aangeprezen.
M. WOESTE.
M. Woeste heeft na hem die kwestie ook
aangeraakt en ziehier zyn gevoelen en let
terlijk wat hy er over zei
Wat het 't stichten eener handelsafdee
ling by de Staatsmiddelbare school van
Aalst betreft, de heer Minister van Kun-
sten en wetenschappen zou 't stadsbestuur
erover kunnen raadplegen, en wanneer
het zyn gevoelen zal doen kennen hebben,
hetgeen, ik twijfel er niet aan, 't gevoelen
zal zyn van de groote meerderheid der in-
woners, dan zullen we zien wat er te
doen staat.
Hewel, ik ben overtuigd, Mynheeren, dat
't gevoelen van 't overgroote deel onzer be
volking, wanneer ze 't voordeel van derge
lijke instelling zal overleggen, zal zyn dat
eene handelsafdeeling alhier onmisbaar is
Overigens indien ge 't verzoekt dan wil ik
my verbinden om u eene petitie in dien zin,
van een groot getal huisvaders, te bezorgen
Ziedaar, Mynheeren, wat ik u over die
kwestie te zeggen had. Ik heb het als een
plicht beschouwd ze hier in den gemeente
raad op te werpen en ze breedvoerig te be
spreken omdat het in 't voordeel van 't alge
meen is, van al onze stadsgenoten.
Ik vraag dus dat de gemeenteraad mijn
voorstel zou willen stemmen waarbij te
beginnen van de maand Oktober aanstaan
de eene handelsafdeeling aan de Staats
middelbare Jongensschool zal verbonden
zijn.
Ik doe, Mynheeren, een oproep tot al myne
collegas, 't geldt hier eene kwestie van al
gemeen belang de politiek heeft hier niets
te zien, de middelbare school is noch libe
raal, noch katholiek, noch socialist
't is een openbaar gesticht, zonder politieke
kleur, het staat open en ten dienste van
iedereen het onderricht is er allerbest
en een ontegensprekelijk en tastbaar be
wijs daarvan is dat vele katholieke ouders
er hunne kinderen heen zenden omdat
ze overtuigd- zyn van het degelijk en
goed onderwys dat de leerlingen er genieten.
Myn voorstel heeft alleenlyk voor doel
dat onderricht nog te verbeteren en op de
hoogte te brengen der maatschappelijke en
lokale noodwendigheden 't geen ik vraag
is alleenlyk rechtvaardig en billyk en daar
om durf ik hopen dat het door heel den raad
zal gestemd worden.
M. De Hertschepen van onderwys Ik
heb heel aandachtig en met belangstelling
naar de rede van M. De Windt geluisterd
we kunnen nochtans over zyn voorstel van
daag niet stemmen en ik vraag u het naar
de sectie te zenden het orgauiek reglement
zegt, en M. De Windt heeft het overigens
zelf aangehaald, dat vooraleer de gemeente
raad de kwestie mag bespreken en beslissen,
het gevoelen moet gevraagd worden van de
besturende kommissie der school en van den
Bestuurder en we moeten ons daaraan ge
dragen.
Af. De WindtDe wettelijke weg is zoo
als gy daar zegt, M. de Schepen, maar is het
my geoorloofd u te vragen welk uw gevoe
len over die zaak is.
M. De Hert't Is onnoodig myn gevoe
len nu doen te kennen, laat ons vooreerst
handelen volgens 't reglement.
M. De WindtDan veroorloof ik my toch
aan den heer Burgemeester te vragen, die
Voorzitter is der besturende commissie, deze
laatste zoo gauw mogelyk byeen te roepen
en we hopen dat haar besluit voordeelig zal
zyn en we de kwestie in de toekomende ge
meenteraadszitting zullen behandelen.
M. De Burgemeester. We zullen ons
best doen en de zaak grondig onderzoeken
M. De Windt. Ik dank u voor die
woorden heer Burgemeester we mogen
dus hopen op een goeden uitslag.
De raad gaat alsdan over in geheime
zitting.
De toepassing van de nieuwe leger
wet toont ons wat bestuur we sinds 26
jaar ondergaan.
Bijna al wat aristo is wordt van den
dienst ontslagen
De zoon van den prins van Ghimay
is gereformeerd hij zal dus geen sol
daat worden. Zijn vader is klerikaal
gemeenteraadslid te Chimay.
De zoon van den graaf van Viller-
montis gereformeerd hij zal dus geen
soldaat worden. Zijn vader is klerikaal
provinciaal raadslid te Couvin en kle
rikale burgemeester te Boussu.
De zoon van den heer Petit is gere
formeerd hij zal dus geen soldaat
worden. Zijn vader is klerikale burge
meester te Nismes.
Zietdaar, katholieke werklieden,
hoe de wetten in België door een kleri
kaal gouvernement toegepast worden.
De werklieden en kleine burgers
moeten den ransel en het geweer
dragen de zoons van de klerikale
heeren leven van 't vet van het land.
Wat het vaderland betreft, ze geven
er den brui van.
Vergelijkt en oordeelt
Van af 1879 woedde de schoolstrijd
in ons land. En juni 1884 wonnen de
klerikalen de meerderheid in de
Kamer, en nu kreeg de walgelijke,
door de klerikale op touw gezette
schooloorlog een ander aanzien.
MM. Jacobs en Woeste waren
ministers geworden, de eerste had het
onderwijs onder zijn beheer. Honder
den onderwijzers en onderwijzeressen
werden afgedankt en gebroodroofd.
Onder hen bevond zich de groote Jan
Van Rijswijck later Burgemeester van
Antwerpen.
Jan van Rijswijck was sedert 31a December
1880 leeraar in het grondwettelijk en bestuur
lijk recht bij de jongensnormaalschool te Ant
werpen, die door Minister Jacobs werd afge
schaft, maar door de stad Antwerpen heropend
werd. Jan van Rijswijck werd uit zijn ambt
ontslagen bij koninklijk besluit van 29 Sep
tember 1884.
o
Brief aan Victor JACOBS.
Antwerpen, 3 October 1884.
Den heer Victor Jacobs minister van het
Inwendige en van het Schoolwezen te
Brussel.
Heer Minister,
Ik heb de eer u de ontvangst te melden
uwer aanschrijving van den 30" der vorige
maand, waardoor myne bediening als lee
raar by de normale afdeeling voor ouder
wijzers te Antwerpen opgezegd wordt.
Toen ik dit factum ontving waren wy in
huiselyken kring vergaderd. Ik opende en
las vluchtig
Ik heb de eer... ontslagen... van uwe
bediening... bedankt voor uwe diensten...
hoogachting en daaronder uw geauto-
grafieerd hanteeken.
Het zou te vermoeiend zyn, inderdaad,
indien gy alle stukken van dien aard, die
uit uwe bureelen komen, eigenhandig moest
teekenen.
Een geautografieerd handteeken wordt,
meen ik, in het Fransch griffe genoemd
klauw.
Zou dat soms het zinnebeeld z\jn van uw
ministerschap
Och, Heer Minister, er zyn by ons noch
tranen, noch tandengeknars geweest.
Ik ben advocaat, ik heb eene broodwinning.
Doch by de ontvangst van uwen brief,
bekroop my een gevoel van innig medely-
den met hen die niet hetzelfde kunnen zeg
gen.
Ik verbeeldde my dien brief binnenvallende
by een bescheiden onderwyzer, er als een
bom losbarsten .e, gansch het gezin met
tranen overstelpende, de wanhoop het
lyden aanbrengende.
Want de treurige werkelijkheid lag daar
duidelijk vóór myn oog opengespreid. Ik
hield tusschen de vingers een dier ongeluks
boden, die gy over het heele land heenzendt.
't Is dus waar, zei myne vrouw, wat de
gazetten schryven
Natuurlijk 1
En zy die geen ander bestaan hebben
Moeten er een zoeken.
En als zy niet vinden
Dan is het de ellende.
Maar dat is verschrikkelijk I afschu
welijk I
Ten volle.
Terwyl had het kind, tusschen ons beiden
in gezeten, schippeken-veeren gemaakt van
uwen brief.
Het begreep niet. Trouwens, het is een
der gelukkigen zyne wangjes zullen niet
invallen, het zal zyne moeder niet zien
weenen, zyn vader niet zien knarsetanden
door uwe schuld.
Ik hield er aan, Heer Minister, u te zeggen
welk onthaal uwen brief ten onzent te beurt
viel.
Indien allen, over wie uw klauw zich
uitstrekt, u even vrijpostig schryven, zult
gy een aardig dossier kunnen meebrengen
naar uwe advocatenstudie, als gyer zult
gaan uitrusten van de vermoeienissen des
bewinds.
En zoo hy u eenmaal onder de hand valt,
in later tijd, wanneer gy, afgemat van poli
tiek en jaren, in uw geweten als mensch de
daden van ministerschap zult herdenken,
dan zult gy het verbranden dat dossier,
opdat uwe kinderen het later niet vinden
zouden
Maar ik vergis my dat dossier zal niet
bijeengebracht worden. De anderen zullen u
niet durven schryven. Zy hebben vrouw en
kinderen, zy moeten zich vastklampen aan
hun wachtgeld, zjj moeten stilzwijgend de
met gal en edik doorweekte spons uitzuigen,
die gij hun nog gedurende eenigen tyd
toesteekt.
En gy rekent op dit stilzwijgen. Door eene
zonderlinge, tegenstelling, maar die u eigen
is, paait gy uw geweten met den nood zeiven
dien gy sticht.
Myn geval is verschillend, en ik maak er
gebruik van.
Ik maak dezen brief openbaar waarin ik
u de gevoelens blootleg die my jegens u
bezielen.
Mijne gevoelens het ware weinig, maar
ik durf bevestigen dat alle edelmoedige har
ten erin deelen.
Aanvaard er nogmaals, Heer Minister, de
trouwe uitdrukking van.
Jan Van Rijswijck.
Te dien tijde schreef M. Daens,
even als nu uitgever-opsteller van
Het Land van Aalst en De Werkman
en thans ook volksvertegenwoordiger
over de officieele scholen en onderwij
zers en over de liberalen als volgt
0—
Hoeveel geuze meesters zouden er
op appel staan, indien er niet te trek
ken en te zuigen vielDat van Hum-
beeck zijn mannen eens beproeve en
hij zal ze zien smelten gelijk sneeuw
voor de zon.
We gaan voort met ons onderzoek
over liberaalderij, die sekte moet ge
kend zijn.
1De framassonnerie is een groote
smeerlapperij
2. De liberaalderij is een uitvloeisel
van de framassonnerie.
De liberaalderij brengt regelrecht tot
de zedeloosheid. Wat leert de libe
raalderij, dood is dood
Het is in de geuzenscholen dat de
kinders en in de kazernen dat de jonk
heden meest bedorven en god en zede
loos worden.
Ja, d'officieele meesters krijgen ver
scheidene slechte gazetten voor half
geld.
In eene groote stad van 't land,
eene civiele school uit Frankrijk komt
een bezoek doen en weet gij waar de
meesters hunne leerlingen naartoe
leiden Naarnaar de slechte
huizen.
Moet het u verwonderen dat er
helsch geuzenfernijn zit in het offi
cieel onderwijs Hebben wij niet ge
zien, hoe de solidaire begrafenissen
overal bijgewoond worden door offi
cieele Meesters Hebben zij, bezon-
derlijk sedert 6 jaren hunnen geest niet
gevoed met 't lezen van liberale 1
zetten Laat ons bidden en werken
om een oprecht goed onderwijs te
hebben dat niet afhangt van den Staat
Ge vraagt mij wat die meesters zijn
komen doen in Aalst 'k Hebbe ge
hoord dat zij ek met een boeksken in
de hand bij M. den fabriekant Cumont
zijn geweest.
Zoo uitzinnig plat gemeen en leu
genachtigschreef toenM. Daens weke
lijks tegen de besteonderwijzers, tegen
de deftigste liberalen, om de priesters
te believen, die zijninvorm en inhoud,
thans nog gewoon gekapt-stroo-
Vlaamsch, aan alle kerkdeuren deden
verkoopen
Qu'ilss'en ail lent, riep M. Woeste
uit, de gebroodroofde onderwijzers be
doelende, dat ze er van door trekken
En M. Daens kraait hem na, en
voegt er spottend bijNu kunnendeoffi-
cieele Meesters op de fabriek gaan
werken
Sedert dien heeft hij zijn fanatism
wat ingetoomd, want zijn broeder, en
later hij, werden kandidaat voor de
kamer en trachtten de liberale en geu
zenmeesters op hunne hand te krijgen.
Dat belet echter niet, dat M. Daens,
wiens gazetten nu ook door de pries
ters worden gedoemd, nog er schier
alle weken een artikeltje inflapt tegen
de liberaalderij. Maar dat zullen we
hem telkens betaald zetten.
In zake fanatism en schoolpolitiek is
M. Daens nog dezelfde van voor 25
jaren. Dat de liberalen het niet verge
ten De staat buiten de school en mil-
lioenen voor de kloosters, ziedaar het
Daens-programma.
Heden Zaterdag, Meiavond, om 3 1/2 ure
Fakkeltochtocht door onze Liberale Fanfa
Morgen, Zondag. 1 Mei, Uitstap naar
A«sclie, ter gelegenheid van de Inhuldi
ging der Vlag van de Vooruitstrevende
Liberale Jonge Wacht.
Wy doen een warmen Oproep tot al onze
Liberale Vrienden, om onze Fanfaren
Voorwaarts »te vergezellen om de vrien
den van het arrondissement Brussel te steu
nen in den stryd die daar geleverd wordt
tegen de klerikale Regeering.
Vergadering om 11/2 uur aan den Libe
ralen Kring. Vertrek om 2 ure, trein tot
Aalst, bijzondere Tram van Aalst tot Assche
Allen op post 1
Schoolstrijd.
(Vervolg).
Ingevolge de wet van 1884 werden ook al de
jaarwedden, zoo van sohoolopzieners als onder
wijzers, gesnoeid en zooveel mogelijk vermin
derd. Gedurende jaren en jaren mocht niemand
eenige loonsverbetering verwachten.
Onnoozele en dwaze geldverspillingen voor
het onderwijsDit was het aanhoudend ge
schreeuw onzer klerikalen, en zij s< breeuwden
zoo luid en zoo hard dat menigen onzer vrien
den ze ook begonnen te gelooven.
Intusschen werd iedereen, die tot het onder
wijs behoorde, in zijne belangen gekrenkt en
vele onzer brave onderwijzers hadden moeite
om in de behoeften van hun huishouden te
voorzien.
Wij herinneren ons nog heel goed de beraad-
slzging van den klerikalen gemeenteraad van
Sottegem waarbij de jaarwedde van den toen-
maligen gemeente-onderwijzer gebracht werd,
naar wij vermeenen, van 1600 frank op 1200 fr.
(minimum). Is dat geene echte achterhouding
van loon En toch noemen de klerikalen zich
de vrienden, de beschermers van 't onderwijs
Talrijk waren de officioele onderwijzers die
in dat geval verkeerdendoch zij waren nog
van de slechtsten niet, want honderden ande
ren, wier scholen zooals te Anseghem, te Eist,
te Lede, te Scheldewindeke, Vleckem, te Vol-
keghem, te Woubrechtegem, enz. om er
maar enkele op weinigen afstand van Sottegem
te noemen werden afgeschaft, werden op
wachtgeld gesteld of op eene andere wijze in
hunne belangen gekrenkt.
Spijtig dat, met den tijd van jaren, vele feiten
van den klerikalen schooloorlog ons zijn ont
vlogen, want het publiek diende volkomen met
de waarheid bekend gemaakt opdat het meer
bestand weze tegen de verleidelijke drogrede
nen door de klerikalen vooruitgezet.
Ja, ontelbaar waren de personen die alstoen
iets te verduren hadden vanwege onze klerikale
inkwisitors.
Daar hebben wij, bij voorbeeld, don heer
Adolf Ilaegeman, een zeer welstellenden bak
ker van Sottegem, door de schuld der klerika
len totaal geruineerd, om bij hom eeneonder-
wijzeresse uit de vrije liberale school op loge
ment genomen te hebben
den heer Maton, onderwijzer te Steenhuize,
getrouw aan do schoolwet van 1879, van ver
driet gestorven omdat hom den biechtstoel werd
ontzegd
de moeder van reeds gemolde Mejuffrouw De
Hover, zot geworden om dezelfde reden als de
heer Maton
den heer Mertcns, hoofdonderwijzer, te Her-
zele, van verdriet gestorven omdat hij, ge
trouw aan de schoolwet van 1879, onder de
orders werd gesteld van zijn vroegeren hulp
onderwijzer
en te Godveerdegem kreeg de onderwijzer,
in volle kerk, de pateen op zijne kaak, om niet
te hebben willen luisteren naar de bevelen van
den dorpsherder.
Graag zouden wij de lijst der slachtoffers
van den klerikalen schoolstrijd uitbreiden, doch
daar die lijst eene te groote longte zou inne
men, verzwijgen wij hier wetens en willens een
groot aantal andere bekende burgers en onder
wijzers uit 't omliggende, die om reden hunner
vrije denkwijze door do klerikalen gekrenkt
werden, daar wij denken dat de enkele hooger
aangehaalde feiten onze lezers zullen doen
zien, dat alle middelen, hoe gering en verschil
lend van aard ook, werden aangewend om den
tegenstrever ten onder te brengen, te doen
sterven, ja zelfs te kleineeren.
En heden nog, zijn die droeve toestanden
verre van tot het verleden te behoorën Nog
dagelijks zien wij het vrijzinnige volk gesmaad,
geüroodrooïd in zijn werk, in zijne nering, door
al wat klerikaal is nog steeds ziet men kin
deren uit de gemeenteschool trokken, onder
nedreiging dat ze hunne eerste communie niet
zullen mogen doenEn men denke evenmin
dat de toestand der ongelukkige officieele on
derwijzers thans verbeterd en voorgoed opge
lost zij! Integendeel
In België en natuurlijk ook in gemeenten
rond ons geliefkoosd Sottegem, zijn duizenden
arme dorpsonderwijzers, min dan 16 jaren
dienst tellende, die sukkolen met ÏOOO, met
llOO, met 1200 frank jaarwedde en met
dergelijk gering inkomen rang moeten houden
en armen neer spelen. Wij vinden er ook hulp
onderwijzers aau OOO frank jaarwedde, wat
gelijk staat met een dagloon vaa2 fr. 60De
öottogemseho straatvager verdient meer En
aan zijn er nog klerikale gemeenteraden die
vinden dat die arme sukkelaars, die tot hun
twmugjarigen leeftijd gestudeerd en gewrocht
neouen 0111 «en diploma van onderwijzer te be
machtigen, te vet Betaald worden en van den
oevoegden Minister een eindje besluit verlan
gen, waarhij zij gemachtigd worden de mini
ma-jaarwedde aan hunne onderwijzers niet te
uetalen
Sedert verscheidene jaren, nochtans, vragen
de onderwijzers een oordje meer jaarwedde en
tijdens de laatste bespreking, m de Kamers,
van de begrooting van het Ministerie van Kun-
sien en Wetenschappen vroegen eenige liberale
vrienden van hot onderwijs een klein krediet
van 140,000 frank tot verhooging der jaar
wedde van de onderwijzers der 5* categorie,
doch de katholieke Kegoering verwierp hals
starrig het voorstel onder voorwendsel dat er
geen geld was zij vond evenmin 4000 frank
om de jaarwedde der professors van het mid
delbaar onderwijs te vermeerderen. Doch wan
neer het erop aankwam oen krediet van 1 rail-
lioen 200 duizend frank voor de nooit
verzadigde paters- en nonnenscholen te stem
men dan werd zonder wetsontwerp, zonder
omwegen, zonder aarzelen door diezelfde ka
tholieke Regeering, die den armen dorpson
derwijzer een boterham weigert, het gevraagde
millioen de kloosters toegeworpen als een
klomp lekker vleesch aan de hongeringe leeu
wen, tijgers en hyena's in den dierentuin te
Antwerpenterwijl, anderzijds, de door de
laatste overstroomingen geteisterde boeren zich
mochten te vredon stellen met het geringe
sommetje van ÏO (luizend frank.
(Vervolgt).
Eenige weken geleden kwam er te X. een
nouneken toe, nog met kort afgeknipt haar
en met de nonnenkleeren aan. Zy had het
hazenpad gekozen.
Op driejarigen ouderdom was zy wees. Zy
werd opgenomen in het weezenhuis van X
en werd er opgevoed in devotie ende gekon
fijt in den Heer. Ze bekwam al spoedig het
diploma van onderwijzeres en deed drie ja
ren klasse tot meerder glorie van God en tot
nog meerder voordeel van de alles opslor
pende corporatie, waarbij ze was in gelyfd.
Het nouneken is eigenaarster van een wel
gelegen huis en van een mooi stuk land, de
meerderjarigheid van het meisje naderde en
alles zou verkocht worden. Maar zekeren
dag was het schoone nonneken de pyp uit
eu ze kwam by hare nabestaanden te X.
Zy kreeg eene goede betrekking by eene
ryke familie in een naburig dorp... by een
liberaalmaar 't werd Pasehen en pastoor
en ouderpastsor dreigdeo het gewezen nou
neken met hel en verdoemenis indien ze niet
