DE GILLES... EN KARNAVAL
7
vroegere jaren tussen de plui
men, aren van tarwe en haver
in een kroon van veldbloemen
geprikt. Steeds bekommerd
om de bewonderaars door
zijn schoonheid te verblinden,
versierde de Gille in die tijd
zijn hoed met de mooiste
sieraden uit de juwelenkoffer
van zijn echtgenote en hechte
ze op de omgedraaide boord.
Brochen, spelden, gespen en
staafjes droegen met parels en
briljanten bij tot het geheel
van zijn typisch karakter in
een vorm van weelderigheid.
Het Gille zijn was vroeger wel
voorbehouden aan een elite.
Nu vinden we op de voorzijde
van de hoeden slechts na-
maakju welen.
Bij de huidige Gille is het
gezicht bloot. Er was een tijd
dat de Gille te Binche een
masker had.
Bij de Aalsterse Gilles worden
de kostumes noch in groeps
verband, noch individueel ge
kocht. Het is zo dat er een
kontrakt bestaat tussen
Binche en Aalst, dat bepaald
dat Aalst elk jaar van een
nieuw kostuum en hoed
wordt voorzien. Rond nieuw
jaar rijdt de groep per bus
naar het atelier te Binche om
de maten te nemen.
De woensdag na karnaval
vertrekken de kostumes terug
naar Binche. Vandaar dat de
Aalsterse Gilles steeds piek
fijn en fris voor de dag
komen.
UIT HET DAGBOEK VAN
DE GILLES
Het spreekt vanzelf dat een
echte Gille eens september,
oktober aangebroken voor
een groot deel konverseert in
karnaval en gilletermen. Ver
schillende voorbereidende
aktiviteiten vergaderingen,
repetities met muziek, aan
passen van kostumes e.a. gaan
de zondag en maandag van
karnaval vooraf.
Enkele dagen voor de grote
dag vormt het belangrijkste
gespreksonderwerp in gille-
kringen het weer. Weerberich
ten, gissingen ontstaan door
innerlijke wensen zijn aan de
orde van de dag. Immers
stortregens of hevige sneeuw
buien zijn een rampweer voor
de Gilles-groep. Het kan ze
verhinderen hun pluimenhoed
op te zetten omwille van de
enorme schade die aan deze
prachtdingen kan aangebracht
worden. Het slagen van de
"Gilles-ommegang" hangt dus
voor een groot deel van de
weersomstandigheden af.
ZONDAG
Rond 11 uur komen de Gilles
samen bij de materiaal-
meester. Gilles en muzikanten
kleden zich. De Gilles zetten
alleen de baret (muts) op; de
beschermdoek voor de hoed-
riem wordt in de broekzak
meegenomen. De muzikanten
die hier ook een kleine
pluimenhoed dragen zetten
die op. Niemand mag zich
gekleed reeds naar buiten
begeven. Iedereen wacht tot
iedereen klaar is.
Eerst gaan de voorzitter en de
sekretaris buiten, gevolgd
door de verantwoordelijke
van de muzikanten die zijn
formatie opstelt.
Terwijl de muziekanten de
eerste tonen van de "Morgen
begroeting" spelen, komen de
Gilles buiten en stellen zich al
dansend op hun plaats. Nu
heeft de Gille alleen de rijsbos
in de hand. De Gilles doen
daar hun eerste dans mee.
Met de rijsbos in de rechter
hand, ritmisch marcherend,
begeleid door tromgeroffel,
begeven de Gilles zich naar
hun lokaal.
De Gille geeft zijn rijsbos af'
aan de ceremoniemeester, en
gaat naar de repetitiezaal
waar de laatste hand gelegd
wordt aan hun hoofdbescher
ming baret en bescherm
doek. De Gilles helpen me
kaar onderling. Als iedereen
klaar is, is het ogenblik voor
het overhandigen van de hoed
aangebroken. De Gilles voor
zien zich ook van een mandje
gevuld met sinaasappelen,
ffedat de muzikanten zich
hebben opgesteld, begeven de
Gilles zich, met hoed en
mandje naar buiten. Het
mandje houden ze in de
linkerhand en de hoed onder
de rechterarm, rustend op de
heup. De rij die rechts had,
doet dit natuurlijk andersom.
De Gilles marcheren nu naar
het beginpunt van de stoet,
ieder houdt een afstand van
ongeveer 1,50 meter. Daar
aangekomen zet iedere Gille
zijn hoed boven op zijn
mandje, in afwachting van het
vertrek van de stoet.
Geen enkele Gille zal de stoet
verlaten, een bestelwagen met
een voorraad sinaasappelen,
zowat 10.000 volgt. Daar kan
een dorstige Gille tijdens de
stoet ook drank bekomen.
In deze wagen bevindt zich
ook reservemateriaal, klom
pen, hamer, nagels, riemen
(dit in geval het leder in een
klomp moest begeven).
Tijdens de stoet wordt door
de muzikanten afwisselend
getrommeld en Gillesmuziek
gespeeld, afgewisseld marche
ren zij ritmisch of dansen.
kostumering en symboliek
Zoals vroeger reeds gezegd neemt de Gille deel aan een ritueel; een overlevering van ceremonieën
die werden gecelebreerd voor de terugkomst van de lente in de verdwenen beschavingen.
Deze kostumering is niet zo eenvoudig. Ze draagt in zich een symboliek, die ongetwijfeld een heel
rerre oorsprong heeft.
benevens enkele varianten is deze kledij door de eeuwen heen dezelfde gebleven.
Duidelijke kentekenen wijzen nog steeds op het primitieve model der Inca's. De bultigheid van de
Bille, herinnert ons aan de voorgewende mismaakte lelijkheid van de Inca, analoog van deze
Ike we heden te dage nog terugvinden bij de tovenaars en dansers in heh hart van Afrika,
/roeger werden dergelijke bulten verkregen door pakken stro op de borst en de rug, geklemd
ussen het lichaam en de bloes te dragen. Heden draagt men in Aalst voorgevormde kussens in een
ynthetische materie.
T 4
^r-k-
naden en daarboven nog eens
beschermsokken. Voor het
vertrek van de stoet wordt in
elke klomp een groot glas
cognac gegoten, dit om de
voeten te verwarmen en te
verharden.
Het verwondert wel een zo
luxueus uitgedost personnage
op klompen te zien. De vraag,
waarom geen fijne lakschoe
nen ligt voor de hand. Die
klomp heeft een doel. We
mogen veronderstellen dat de
Gille de houten klomp aange
nomen heeft als zijnde een
luidruchtiger objekt dat het
ritmeren van de kadans over
eenkomstig de wijsjes verge
makkelijkt.
De Gille draagt een mandje in
biezen, gevuld met sinaas
appelen. De oorsprong van dit
mandje is onbekend.
Tijdens de stoet mag een Gille
geen handjes drukken. Als hij
een kennis ontdekt, dan
brengt de Gille gewoon een
groet met de rechterhand
waarin hij een sinaasappel
houdt. Iedereen werpt op het
signaal van de Gilles-leider.
Na de stoet begeeft hij zich
weer naar het lokaal waar een
grote rondedans uitgevoerd
wordt en duchtig met appel
sienen wordt gegooid. Hoe
den worden daar opgeborgen,
mandjes afgegeven, waarna de
Gille zijn dorst kan lessen en
honger stillen. Geen enkel
Gille mag zich in kledij alleen
ergens begeven.
Achteraf gaat de groep weer
begeleid door muzikanten
naar het huis van de mate-
riaalmeester, alwaar zij zich
van hun kledij ontdoen.
MAANDAG
De zelfde gebeurtenissen als
de zondag herhalen zich gedu
rende de dag. De Gilles gaan
in kortere stoet opnieuw door
de straten van Aalst,
's Avonds krijgen ze een
receptie met champagne aan
geboden.
Daarna verzamelen ze zich
uitgerust met hoed en mand
voor de rondedans met
Bengaals vuur op de Grote
Markt. Dit jaar zal het Ben
gaals vuur vervangen worden
door een feërieke verlichting.
De Gilles zingen er hun eigen
lied en gooien naar hartelust
met sinaasappels.
Na dit evenement dat door
een groot Aalsters en vreemd
publiek bijgewoond en mede
beleefd wordt, vertrekken de
Gilles met de lege mand in de
rechterhand opgestoken het
einde van hun uitgang.
Een Gille in 1895. Een Aalsterse Gille, 1973
De kledij bleef nagenoeg onveranderd
In het perspectief van het rijk
gevulde verleden van de stad
zijn de Aalsterse Gilles herop
gericht. Ze beschouwden zich
niet als een karnavalgroep,
doch wel als een kulturele-
folkloristische groep, vandaar
dat zij de karnavalstoet voor
afgaan.
Terecht kunnen we zeggen
dat dit zeer geslaagd initiatief
de eer van de stad Aalst hoog
houdt.
Met fierheid dragen de
Aalsterse Gilles de keizerlijke
kleuren op een eenvoudig
vlaggetje, zoals Brueghel ze
schilderde op het schilderij
"De strijd tussen de vetten en
de mageren".
Aan Dirk Martens hebben de
Aalsterse Gilles eveneens hun
huldeblijken betoond. Ze
gaven een postkaart uit, waar
de Gilles zich rond Dirk
Martens hebben geschaard.
Wereldvermaard zijn de
Gilles. Dat zij reeds tot in
Zaire doorgedrongen zijn
blijkt uit een bijgaande foto,
genomen in het voormalige
Leopoldstad in het expojaar
1958.
AKTIVITEITEN DER
AALSTERSE GILLES 1974.
Vrijdag 11 januari Drie
koningenfeest met ritmische
oefeningen.
Vrijdag 8 februari Verkie
zing Prins Karnaval show
met heksenbezem - dans,
muziek en lied.
Zaterdag of zondag 23 of 24
februari deelname aan de
stoet, voorafgegaan te 14 uur
van de dans met heksem-
bezem op de Grote Markt.
Maandag 25 februari 14
uur dans op de Grote markt
deelname aan de stoet.
21 uur show met feërieke
verlichting en massale appel
sienenworp op de Grote
Markt.
BIBLIOGRAFIE
D.J. Van der Ven, Het carna-
valsboek van Nederland,
1950.
Alfred Labrique.Le carnaval
de Binche, 1930.
Cahiers du Folklore Wallon,
Le carnaval traditionnel en
Wallonië, 1962
ROEL VAN DE PLAS.
ratelbel. Bellen zijn een
symbolische voorstelling van
de zon en hun geklingel moet
alle hekserij, boze geesten en
andere noodlottige krachten
verdrijven.
Aan zijn voeten draagt hij
klompen uit gerookt zilver
pop ulierenhout gesneden, en
VERSCHILLEN TUSSEN
AALST EN BINCHE
Wijzen we er eerst op dat er
vooral geen konkurrentie be
staat tussen Aalst en Binche.
Aalst is als het ware een
antipool in het Vlaamse land.
Vandaar de volledige mede
werking van de verantwoorde
lijken uit Binche, inzonder
heid de heer S. Glotz, stads
archivaris en konservator van
het "Internationaal museum
van Karnaval en van het
Masker."
1) Aalst Er bestaat slechts
één groep die nu 72 man
schappen telt.
Binche Er zijn meerdere
groepen. Ze hangen voorrl af
van handelaars. Er bestaan
ook verschillende klieken en
door de Gille zelf.
6) Aalst: Alle Gilles hebben
een hoed en dragen die 4 uren
op het hoofd.
Binche Nieiedereen heeft
een hoed. Ze dragen hem
slechts 2 uren en hebben
altijd iemand bij zich om
tidens een rustperiode de
hoed vast te houden; diezelf
de persoon bevoorraadt met
appelsienen.
7Aalst De heksenbezem of
rijsbos wordt gebruikt
Binche Ze hebben een "ba
guette".
8) Aalst Op hun rug is het
wapenschild van de vereniging
te ziep vermengd met dit van
de stad.
Binche Enkel het wapen
schild van de stad.
Er was eens een tijd, dat de Gilles maskers droegen
groepen in familieverband.
2) Aalst Ze worden allen
samen afgehaald in de Zonne-
straat en met het volledig
orkest.
Binche de Gilles worden
stuk voor stuk afgehaald bij
hen thuis door één of twee
muzikanten.
3) Aalst Muzikanten dragen
een hoed met korte pluimen
en een volledig Gilles
kostuum.
Binche de muzikant is in
burger.
4) Aalst: Er zijn mannen,
vrouwen en kinderen als Gille
verkleed.
Binche Slechts mannen en
jonge knapen nemen deel.
5) Aalst: De sinaasappelen
worden gekocht door de
vereniging.
Binche Aankoop gebeurt
9) Aalst Onze Gilles werpen
sinaasappels, met "zachte"
hand.
Binche Tijdens de feesten
lijkt Binche een versterkte
stad. Het zou niet de eerste
keer zijn dat daar ruiten
stukgeslagen worden door de
krachtige worp met een si
naasappel.
10) Aalst Na sluiting drinkt
Aalst champagne in over
vloed. (Gezondheid
Binche Een Binchois-Gille
drinkt voor het vertrek 's
morgens 1 glas champagne.
BESLUIT Er zijn overal Gilles
(Mons, La Louvière, St.-Gillis
Brussel, Charleroi, Genk). Dit
zijn echter paradegroepen die
buiten hun stad deelnemen
aan verschillende manifesta
ties.
Als de Gilles 's morgens
vertrekken, hebben ze een
rijsbos in hun handen. Deze
heksenbezem is het zinne
beeld van het verjagen van
duivelse geesten.
Het mooiste sieraad van de
Gilles is de hoed.
Deze hoge pluimhoed als
hoofddeksel is zeker een
herinnering aan de haartooi
van de inboorlingen van Peru.
Met de gouden sterren, de
rozenblaadjes, de vergulde ko
renaren, de witte linten en de
prachtige struisvogelpluimen
die zijn hoed versieren, roept
de Gille het beeld van de
lente en de heldere hemel op.
Zo'n hoed bestaat uit een
metalen geraamte, met wit
'satijn overtrokken en met
witte bloempjes versierd.
Vooraan staan gouden sterren
en korenaren, Uit het geraam
te vertrekken tientallen zilver
witte struisvogelveren afkom
stig uit Zuid-Afrika. De veren
worden aan elkaar genaaid en
gekruld. Ze zijn tot op 90 cm
vastgehecht en buigen dan in
een wijde bos omlaag. De
hoed wordt op het hoofd
vastgemaakt met een lederen
band en witte linten, verze
kerd door een barette die van
onder de kin naar boven sluit.
De Gille draagt eveneens 2
beschermdoeken, de eerste
rond de hals en de tw'eede
rond het hoofd. Bij het
vertrek 's morgens draagt de
Gille enkel een witte muts.
Het gewicht van de hoed van
de man schommelt zo rond
de 5 kg. De hoed voor de
vrouw weegt 3,5 kg. en de
kinderhoeden ook nog 2 kg.
De grote witte hoeden zijn
De rondedans bij het Bengaalse vuur
een bijzonder leder houdt de
voet. De versiering van die
klompen variëert van witte
pompons tot geschilderde
motieven en kanten kokardes.
Om 4 uur lang te dansen in
dit voor hen wel ongewone
schoeisel, moet een Gille zijn
voeten wel een maand vooraf
verzorgen. Misschien loopt hij
in zijn vrije tijd binnenshuis
op klompen. Wie weet De
Gille trekt sokken aan zonder
erg duur. Naargelang zij be
staan uit 8, 10 of 12 armen
schommelt hun kostprijs
tussen de 50 en 60.000 fr. De
gekleurde hoeden zijn iets
minder duur, toch nog 30 a
40.000 fr. Wij kunnen opmer
ken dat de hoeden weerom de
kleuren van de stad hebben.
Tegenover een witte hoed zijn
steeds twee gekleurde ge
plaatst. Als symbool van de
vruchtbaarheid werden in
Kongolese Gilles Leopoldstad 1958
t was gebruikelijk elk jaar
de Grote Markt die bulten
verbranden. Dit is echter
elast gezien de risiko's
or de kostumes en het
ndgevaar dat dit met zich
ebrengt.
het Gille-zijn oorspronke-
een mannelijke aangele-
iheid, in Aalst waren er
eds vrouwen bij.
konden ons in de jaren
"grtftig moeilijk de vrouw met
broek voorstellen. Bij "De
ie Gilles" werd de broek
or een boerenrok vervan-
"e tl. Van deze unieke Aalster-
an kostumes zijn er gelukkig
,\ele bewaard gebleven. Ze
a te bezichtigen in het
iternationaal museum voor
6 h,rnava' en Masker" te
iche. Museum dat frou-
ns nog zeer veel folkloristi-
ujtie bezienswaardigheden
tit en een beoek de moeite
ujteprd maakt.
d bebben man en vrouw
mc*te'(^e klederdracht.
n "Gilles-kostuum" is zeer
ir ^urrijk. Men beweert dat
bqei ^kleurde verscheidenheid
p) herinnering zijn aan de
ouages die de Inca's zo
verwondden,
f en een halve meter
>ren;Waac* nodig om een
itaat*8 en broek te vervaardi-
,i Op het vivante kleuren-
,eel staan 20 heraldieke
uwen. Tuss en deze teke-
oJïen staan 4 vlaggen, 21
uo,nen en sterren 70
dri/' ro(*e en zwarte.
te oorspronkelijke kleuren
ma k'i ket Aalsterse kostuum
r» geel en rood, zijnde de
1 uren van de stad. Deze
I r aparte stof wordt enkel
n alleen in het originele
9 hf te ®'nche vervaardigd.
'9 "hd de hals dragen zij een
"^belkraag, collorette ge-
n zeer breed over de
'e™®uders uitloopt. Die kraag
"'en bevat 25 m. geplisseer-
kant met gallons in de
e uren van de stad verwerkt.
*'1 deraan hangt een rijke
3 Al*'6""? van gouddraden, dit
i N gewicht te geven. Mou-
en broekspijpen zijn
Aeens versierd met tiental-
walij'meters kant.
jde lenden dragen zij een
eren riem met bronzen
HEYfen-
VER weegt zowat 3 kg. Op de
st hangt ook nog een
