DE COMPUTER IS EEN
GEVAARLIJKE VRIEND
RENDERENDE
BIJVERDIENSTE
HUGO UYTTENHOVE UIT SCHELLEBELLE
WOORDENBOEK VAN DE
VLAAMSE DIALEKTEN
10
Met Hugo Uyttenhove te Scheliebelle gaan praten is vooralsnog niet
makkelijk. Het moet bijna «tussen twee vliegtuigen in» gebeuren.
Als hij voor een heel korte vakantie uit de States thuis b. Zoals
enkele dagen geleden. Over twee jaar keert hij voorgoed terug.
Hoogstwaarschijnlijk met een doctorsdiploma op zak. Op de State
University of New York studeert hij komputerwetenschappen. En
omdat hij al een heel stuk b opgeschoten in die voor ons al te
komplekse «duivelskunst» waarin een voor ons onbegrijpelijke
Babylonische taal wordt gesproken, b hij ook assbtent te Cortland,
een stad in de buurt van New York.
Na zijn humaniora belandde hij
voor de eerste keer in het
onmetelijke land dat Columbus
zoveel eeuwen geleden tot ons
aller heil en zegen zou ontdekt
hebben. In 1967 vloog hij als
achttienjarige voor het eerst de
Atlantische Oceaan over als één
van de talrijke studenten die via
een studiebeurs van de AFS
International Scolarships een
stukje Amerika kunnen en
mogen verkennen. Hij deed er
nog meer zijn «Opus 1» werd
in première uitgevoerd. Een
bewijs dat hij muzikaal ook
ergens staat.
Hugo Uyttenhove moet uit dat
verblijf heel w'at positiefs
hebben overgehouden drie
jaar na zijn «come-back»
scheepte hij opnieuw in. Hij had
intussen niet stilgezeten. Toen
hij in 1968 thuiskwam bood
men hem een programmeurs-
kursus aan. Na drie maand zat
die erop en Hugo ging bij een in
de buurt van Gent gevestigde
afdeling van een Amerikaanse
petroleumfirma aan de slag.
Niet om rekensommetjes te
maken of zich over de
boekhouding te buigen hij
kwam in het geofysisch depar
tement terecht, een departe
ment dat zich inlaat met het
opzoeken van eventuele olie
bronnen. Hij kreeg de verant
woordelijkheid voor het uitdok
teren van de aan de komputer
toe te vertrouwen programma's.
Zijn job obsedeerde hem. Hugo
Uyttenhove wilde niet zomaar
een programmeur blijven zijn
aspiraties reikten na een poosje
veel verder, omdat hij mettertijd
de toepassingen van de fysica en
de geofysica op de komputer
ruimer ging bekijken. Niet dat
komputerwetenschappen en fy
sica in elkaar vloeien, wel
omdat sommige problemen via
dat «tuig» kunnen opgelost
worden...
Er stak niets anders op dan die
komputerwetenschappen gron
diger in te studeren. En omdat
bij ons in geen enkele universi
teit die fakulteit bestaat, zat er
slechts één ding op weer de
Atlantische Oceaan over
steken...
TALEN
Van 1967-68 tot 1971. jaar
waarin Hugo op de States
University van New York
belandde, hadden de komputer
wetenschappen een fantastische
ontwikkeling doorgemaakt
van de eerder bescheiden
«tinie-sharing», een soort van
schrijfmachine die. samen met
een aantal «zusjes» op een
centrale eenheid werd aangeslo
ten. naar zeer gekomplieeerde
«wondertuigen» die je zelfs
toelaten wiskunde te studeren.
En niet alleen dat ook
geschiedenis kon men via die
nog voor velen «onbekende»
doceren, al zijn de verschillende
talen die het ding spreekt niet
speciaal uitgedacht voor die
leerstof.
Talen Inderdaad. Er bestaan
verschillende. Fortran bijvoor
beeld. maar die is dan weer
omslachtiger dan APL die in
één lijntje zoveel kan vertellen
universiteit had ik heel gauw
door dat de Amerikaan, en
vooral de student dan. niet de
facto «nee» zegt als hem iets
speciaals wordt voorgeschoteld.
Je moet natuurlijk met prima
argumenten uitpakken om hem
te overtuigen... Ik probeerde het
via een kursus Nederlands.
Een kursus voor Engelsspre
kenden dan.
Zonder vooraf te vergaderen
bereikt men in de USA niets. Ik
hield mijn «propagandamee-
tings» onder verschillende vor
men en op de meest onvoorstel
bare plaatsen ergens in de
buurt van een tennisterrein na
een oervervelende match met
een of andere dienstchef. of
ergens in een dikke lederen
zetel van een naar tabaksrook
geurend kantoor. Ik moest mijn
kursus. mijn «produkt», immers
verkopen. De «bazen» van de
universiteit ervan overtuigen
dat ik. primo, leraarstalent
bezat, en secundo (tevens van
primordiaal belang) dat mijn
initiatief een aantal belangstel
lenden aantrekken zou.
Een tweetal keren had ik te
Brussel bij de American Field
Service enkele Amerikaanse
studenten wat kennis van het
Nederlands bijgebracht. Verder
reikte mijn «ondervinding» niet.
Als referentie bleek dat echter
voldoende. Misschien ook wel
omdat men veronderstelde dat
het initiatief toch nooit van de
grond zou komen... Probleem
nummer twee was hpe aan het
minimum van tien leerlingen
komen. Eén week publiciteit
voeren en met zelfgemaakte
«muurkranten» de plusminus
5000 Cortlandstudenten «be
werken». volstond. De inschrij
vingen werden vrij vlug afgeslo
ten 35 leerlingen was al heel
wat.
Mijn argumenten Wie in
Europa zijn vakantie door
brengt moet zeker naar Amster
dam. Moet je Nederlands voor
kennen. Wie Duits had gestu
deerd. kon zó overschakelen op
Nederlands, dat bovendien een
gemakkelijke en leuke taal is.
Nederlandse Kuituur is het
programma, in een nieuwe
vorm dan nog wel, opnieuw
gestart.
Kon een kursus Nederlands
gekombineerd worden met
eigentijdse technieken zoals
de komputer Ik probeerde het
uit. Moet ik vertellen dat het
lesgeven in onze taal nu met dit
fameuze tovertuig gebeurt De
programma's ontwierp ik zelf,
met het materiaal uit het
studieboek en met de toestem
ming van de auteur. Niet
iedereen kwam in die geselek-
teerde groep terecht. De kom-
puterstudenten gingen evenwel
snelst vooruit...
Hoe het hele zaakje in mekaar
steekt De student neemt
telefonisch kontakt op met de
komputer. Zodra hij zijn naam
heeft «doorgeseind», «spuwt» de
machine alle gemaakte vorde
ringen uit. De leerling weet
onmiddellijk hoé ver hij eigen
lijk staat, welke fouten hij
maakte, zowel in zijn vertalin
gen als in de antwoorden die hij
gaf op gestelde vragen. Slechts
aan één les tegelijk kan de
student werken en moet die met
een minimum aan fouten
beëindigen. Anders dient hij
gewoon te herbeginnen. De
komputer stelt vragen en geeft
opdrachten. Binnen de sekonde
wordt elk antwoord geëva
lueerd. Indien nodig wordt de
student «gezegd» wat zijn fout
precies was. Er kan ook een
beroep gedaan worden op een
ander programma. Een soort
«noodoproep». De leerling kan
echter een vraag drie keer
beantwoorden of evenveel maal
een zin pogen te vertalen. Als
het dan nog verkeerd is, of al te
veel hulp wordt ingeroepen,
verliest de «mens» punten.
Zolang de student zijn les kent.
rijzen er geen problemen. Doet
hij het bar slecht, dan verbreekt
de komputer alle kontakt en
stuurt de «onwetende» huistoe.
Die kan terugkeren als hij zijn
studieboeken opnieuw doorge
nomen heeft.
Het gebruik van de komputer
als Fortran in tien. Die APL.
uitgeknobbeld door de «wijzen»
van de monumentale IBM
(International Business Machi
nes) is vooral gebaseerd op de
wiskunde en de vele symbolen
die daarin voorkomen, al moet
men die «taal» grondiger
instuderen om ze onder de knie
te hebben.
De vrijwel onbeperkte mogelijk
heden van de komputer hebben
Hugo Uyttenhove ertoe aange
zet een kursus Nederlands
voor Amerikanen te program
meren en er op de koop toe
verbluffende resultaten mee te
behalen. Hoe dat allemaal voor
mekaar kwam. is een apart
verhaaltje.
WAAROM ZOU HET?
•Was het eigenlijk geen gek idee
in de States Nederlands te
willen doceren Wc bezitten
een aantal zeer goeie auteurs.
Maar waarom zou men die in
hun oorspronkelijke taal lezen
als er toch uitstekende vertalin-.
gen bestaan. Zijn kostbare en
kostelijke tijd vergooien om een
taai te leren verstaan, spreken
of schrijven die door amper 20
miljoen mensen als de hunne
wordt beschouwd, is een beetje
paradoksaal. Of niet Men kan
het ook anders stellen op de
Ik formuleerde nog een stuk of
wat «dóóroms». En het sloeg in.
De mensen van het «Departe
ment of Coninuing Education»
zitten nog te schuddebollen bij
de vraag hoe het komt dat
zovelen Nederlands willen ken
nen. Vooral omdat enkele jaren
geleden slechts een handjevol
studenten inschreven voor een
kursus Russisch en Italiaans.
Niet alleen studenten gingen op
de schoolbanken zitten: acht
oudere inwoners van Cortland,
die over de radio vernomen
hadden dat ze Nederlands
konden leren, deden dat even
eens. Zeven weken duurde die
eerste cyclus, met een totaal van
dertig uren «klaswerk». Het
groeide. Men kan nu al. na
voldoende resultaat, krediet
uren krijgen. En na vier
semesters steekt er voor de
leerling zelfs een «Bachelor of
Arts»-diploma in. wat betekent
dat Nederlands evenveel waard
is als de andere gedoceerde
talen Spaans. Russisch. Frans
en Duits...».
GEEN POEN
«Financieel stond ik echter
nergens. Een budget had dc
school niet voor die gloednieuwe
kursus. doch met de steun van
ons bloedeigen ministerie van
duwde de prestaties van de
studenten naar omhoog. Voor
spraakkunst liggen dc punten
twintig procent hoger dan bij
«gewone klaslopers»...
PRO EN CONTRA
Dc komputer vervangt de leraar
niet. vertelt Hugo Uyttenhove.
Men kan er echter ieder vak
mee doceren. Je kunt zelfs een
babbeltje houden met die
«robot», die de student boven
dien «onder druk» kan zetten
steeds maar naar je boeken en
je studeerkamer gestuurd worde
omdat je er niet genoeg van
kent. zet je aan om je dubbel te
plooien. Er zitten ook nog
andere voordelen vast aan «het
tijdperk van de komputer» ze
gaan van het verstrekken van
gewone informatie tot het
uitwerken van de meest gekom
plieeerde programma's. Kijk
maar naar de ruimtereizen...
Er zijn evenwel ook entra's. Eén
ervan is het binnendringen in de
«privacy» van de mens. In zijn
boek «The Assault on Privacy»
waarschuwt Arthur Miller tegen
dat gevaar. -Met een heel
simpel voorbeeld kun je best
illustreren wat allemaal moge
lijk is. Je gaat naar de tandarts.
Daarvoor moet je zes dollar.
Maar dat betaalt de verzekering
wel. Later stuurt de maatschap
pij je echter een briefje dat
precies die ingreep niet gedekt
is en dat je zelf in je geldbeugel
moet tasten. Je schrijft terug
niet akkoord, heren. Doch een
tijdje later ontvang je een
tweede verwittiging. Je protes
teert weer. Niets aan te doen.
Afdokken moet je. Goed
intussen staat je naam al op de
lijst van de «slechte betalers». Je
komt op een «nationaal regis
ter» terecht. Bij de kredietbu-
reau's ben je intussen een
«gemerkte». Zoek je nu werk
ergens om het even in welke
staat van de USA. dan zal je
kandidaat-werkgever kunnen
kontroleren wie je bent via de
«Databannk». Nergens staat te
lezen dat het over die schamele
zes dollar gaat. en ook het
«waarom» van die niet-betaling
is spoorloos. Men weet alleen
dat je een slechte betaler bent.
Als je het bedragje stort, en een
mooi briefje schrijft, wordt je
naam misschien geschrapt...».
Dat is slechts een anekdote,
doch helemaal geen mop. Het
indringen in de «privacy» is
gemakkelijk verschillende
inlichtingen vloeien samen tot
één groot dossier. Een dossier
dat jijzelf niet kent. doch de
verschillende instanties en fir
ma's wèl het verkrijgen van al
die informatie is zo goedkoop
geworden dat de honger ernaar
steeds groter wordt. Erger is,
dat een komputer kwetsbaar is:
omdat het ding op zichzelf
reeds een bom geld kost. kan de
betrokken firma de bewaking
ervan en dus het konfidentiële
ervan niet garanderen. Dc «time
sharing» (de telefoonlijnen die
op de komputers aangesloten
zijn) kunnen afgetapt worden.
Men kan een kopie maken van
een magnetische band zonder
dat iemand het weet... Die band
kan bijvoorbeeld informatie
over salarissen bevatten. Infor
matie die onbevoegden kan
interesseren...».
«Echtaan die beveiliging moet
iets gedaan worden. Dc «Ame
rikaanse Burgerlijke Vrijheids-
unie» is tegen het centraliseren
van dossiers in databanken. Dat
centraliseren is vooralsnog niet
mogen gebeuren. Het wordt nu
afwachten of er een wet komt.
De internationale gemeenschap
voor het afschaffen van de
data-privacy verzet zich tegen
het deshumaniseren van de
komputer tenslotte is men nog
slechts een «nummer»: je
bankkaart. autoplaat, straat
nummer enzovoort, enzovoort,
vormen samen één uit zoveel
cijfers bestaand uniek nummer,
zodat je niet eens meer een
naam nodig hebt...».
METER IS GEK
«De komputer is. bij goed
gebruik, een tuig dat de mens
een heel stuk vooruit helpt. Als
je er domme dingen mee
aanvangt, wordt het effekt
totaal averechts. Neem nu die
kleine dreumes die in de
peutertuin zegt «Mijn meter is
gek». Het wordt opgetekend.
Later, nog steeds in zijn
kinderlijke onschuld, zegt ie
«Ik kapje een oor af». Dat komt
ook al op papien.. en in de
komputer. Later kan dat tegen
die inmiddels volwassene wor
den uitgespeeld een man met
afwijkingen, want hij heeft
gevaarlijke dingen verteld. Men
vergeet er alleen bij te vertellen
wanneer en hoe het allemaal
gezegd werd...».
«Nog een ander voorbeeld je
wordt voorgeleid wegens waren
huisdiefstal. Later blijkt dat je
er voor niets tussenzit. Je
«dossier» zegt niet. over je
vrijspraak...».
Hugo Uyttenhove «Nee. het
zijn niet allemaal voordelen die
eraan vastzitten. Er steken een
heleboel gevaren in. Of je
daarom de komputer mag
veroordelen, is een andere zaak.
Voornaam is dat men er alleen
het goede uitpuurt».
IEDEREEN
De komputer is een belangrijk
«element» geworden in onze
samenleving «Iedereen krijgt
ermee te maken. Precies daar
om zou nicn op alle scholen alle
leerlingen die de leeftijd van
16 jaar bereikt hebben, moeten
initiëren».
Wie verder wil gaan dan
gewoon een initiatiekursus en
doorduwen naar de top, moet
over bepaalde kwaliteiten be
schikken. Welke die zijn
«Logisch kunnen redeneren. Al
is één derde van de opleiding op
universitair niveau gebaseerd
op wiskunde...».
Over een paar jaren komt hij
voorgoed weer huistoe. Een
vreemde zal hij zich niet voelen:
hij blijft een échte Vlaamse
jongen. Iemand die door de
Amerikanen aanvaard is als één
van de hunnen, doch die er al
eens. een échte SchellebeliJ
vloek durft tegenaan gooien, rf
enige manier om hem uit d»
massa op te pikken. j E
Hugo Uyttenhove hoopt da' 1
tegen die tijd ook ons landje ril
zal zijn om. naar het voorbcc*"
van vooruitstrevende firma's cU
privéscholen. komputerwetei r
schappen als een volwaard»
vak te laten doceren. Eén van dV
pioniers van die wetenschap. flA
Z
een kompetent man. zal hijze
zijn. Iemand die zijn kennis c -
anderen kan en wil overdragei jr
M. VAN HAUWERMEI REI
De studie van de dialekten is onmisbaar in de taalkunde.
Daarom heeft het Seminarie voor Nederlandse Taalkunde en
Vlaamse Dialektologie van de R.U.G. het plan opgevat een
Woordenboek van dc Vlaamse Dialekten op te stellen. Daarin
wil men de woordenschat van Frans-Vlaanderen en de
provincies West- en Oost-Vlaanderen verzamelen volgens
vakgebieden.
Het is de bedoeling daarmee de regionale, metodologische en
lexicale lacunes op te vullen van de grotendeels 19e ceuwsc
Vlaamse Idiotica. Zo zal én de taalkundige én dc liefhebber over
een modern werkinstrument beschikken dat een tegenhanger
kan vormen van het Woordenboek van de Brabantse en het
Woordenboek van de Limburgse Dialekten. beide geredigeerd
in Nijmegen. Het wordt uiteraard een werk van lange adem.
maar vooral kunnen we het projekt onmogelijk tot een goed
einde brengen zonder de hulp van vele lokale medewerkers.
Daarom deze oproep
Wie bereid is om de twee of drie maand een geschikte zegsman
op te zoeken en een vragenlijst in te vullen, schrijve een gele
briefkaart naar het Seminarie voor Vlaamse Dialektologie.
Woordenboek van de Vlaamse Dialekten. Blandijnberg 2. 9000
Gent. Daarop worden volgende gegevens vermeld naam,
voornaam, geboortedatum, volledig adres met postnummer en
de naam van dc plaats (stad,, dorp, gemeente, gehucht, wijk)
waarvoor men wil invullen. Suggesties van andere namen en
adressen van personen die eventueel kunnen meewerken, zijn
welkom.
Wij beginnen met de landbouw, omdat dit een uitgebreid
vakgebied is. met een grote rijkdom en verscheidenheid aan
woorden en uitdrukkingen. Vooral ook omdat in de laatste
tientallen jaren door de modernisatie zoveel veranderd is. wordt
het hoog tijd dat allerlei in verband met verouderde werkwijzen
uit het geheugen van de boer wordt opgevraagd. Anderzijds zjn
met de vernieuwde technieken veel nieuwe woorden en
wendingen geschapen die nog nooit geboekt zijn en die. wie
weet. ook maar een kort leven beschoren zijn. Maar voor de
kennis van het leven van de taal zijn ze van belang.
Wij twijfelen er niet aan dat onze oproep ook bij familievorsers
gretig gehoor zal vinden en danken U bij voorbaat voor uw
antwoord.
Namens de promotoren
Prof. em. Dr. Willem Pée
Prof. Dr. V.F. Vanacker
0!
door aanwerven van abonnementen voor
DE VOORPOST
Zich wenden Oude Vest 34 - 9330 Dendermonde
of telefoneren naar 052-240.60.
pi(
te
de
01
Vc
