kalvereifQf :al alleefec In de huidigetijd hebben «bedevaarten» veel aan hun belang verloren en zijn plaatselijk georganiseerde bedevaarten vaak verworden tot een karikatuur van wat een bedevaart vroeger was. Het is vaak eens een aangename door-de-weekse uitstap, in een gezellige konfortabele bus met kassettespeler, naar een of ander bedevaartsoord waar, in versneld tempo, de religieuse plechtigheden worden afgehandeld, waar eens lekker wordt gegeten, w?ar men voor de kinderen allerlei fraais en moois meebrengt en die dan in de namiddag wordt gekombineerd met een bezoek aan een of andere toeristische merkwaardigheid, een vijver, een speeltuin, een vliegveld en noem maar op om 's avonds dan bij de thuisreis te belanden in een of andere ouderwetse of hypermoderne danstent. Als uitstapje niet te versmaden; als «bedevaart» nogal ongeloofwaardig. WAT WAS EEN BEDEVAART? Bedevaarten waren indivi duele of meestal kollektief ondernomen min of meer verre trektochten (trekken plus in het Duits «wallen» vanwaar de naam «Wall- fahrt») naar druk bezochte heiligdommen waar het we melt van vreemden (in 't La tijn «peregrini» vanwaar het Franse «pélérin» of het Ne derlandse «pelgrim») om, al biddende, zonden uit te boeten of gunsten of gene zing af te smeken (vandaar «bedevaarten»). Grote be devaartplaatsen waren en zijn nog altijd zeer talrijk. Een konkreet aanknopings punt, een relikwie, een ver blijfplaats, een tempel, trekken de eenvoudige ge lovige immers meer aan dan een metafysische godheid, profeet of heilige. komst uit moeilijkheden na komelingenschap maar ook opbouwing in het geloof en in het besef gestaan te heb ben op de heilige plaatsen .en aan de heilige handelin gen te hebben deelgeno men. De pelgrim aanvaardt vaak zijn tocht te doen "in bijzondere voorwaardenhij moet een. bepaalde wijze van gaan volgen, hij moet enkel van aalmoezen leven en dergelijke meer. BIJ DE ORTHODOXEN: In het orthodoxe Rusland heeft het bedevaartwezen een zeer hoge vlucht geno men met bedevaarten bvb naar het Holenklooster bij Kiew, naar het Drievuldig heidsklooster bij Moskou, naar het klooster van So- lowki in de Witte Zee en naar de vele als wonder doend beschouwde Maria- Ikonen. ren ook de bedevaarten. Dit zoeken naar bovenaardse waarden speelt een derge lijk grote rol dat bvb. Lour- des, Benares en Kairoean groter en langduriger aan trekkingskracht uitoefen den dan goudsteden als Dawson en Coolgardie. In het algemeen liggen godsdienstige gebeurtenis sen aan het ontstaan van bedevaartplaatsen ten grondslag. Zo wordt de berg Arafa bij Mekka een hoogtepunt van de Moha- medaanse bedevaart, be schouwd als de plek waar Adam en Eva elkaar na de verdrijving uit het Aards Pa radijs terug hebben ont moet. Soms zijn het heilige over blijfsels die de mens aan trekken zoals bvb. de tand van Bouddha op het eiland Ceylon. Vooral relikwieën brachten dienst doen. Vanzelfsprekend heeft de toeloop van pelgrims de ho telindustrie in belangrijke mate bevorderd. Bedevaart plaatsen hebben meestal een gespecialiseerde han del en zelfs industrie in re ligieuse artikelen en souve nirs. Dikwijls waren het de eerste plaatsen waar de ge sloten ekonomie 'werd op gegeven, waar ekono- mische vooruitgang werd geboekt en waar nieuwe ideeën groeiden en werden uitgewisseld. Bedevaartsteden hebben ook een belangrijke rol ge speeld bij de verbrefdingvan kunststijlen en de litera tuur: zo vindt men Ro- maans-Byzantijnse koepel kerken langs de reisroutes naar Santiago de Com- postela. Ook de versprei ding en verrijking van de legenden over Karei de Gro te en over Roelant zijn door de pelgrims in de hand ge werkt. BOETEBEDEVAARTEN: In de Middeleeuwen legden de rechtbanken, zo kerkelij ke als burgelijke, regelma tig bedevaarten op als straf voor bedreven misdrijven. Naargelang de «zwaarte» De basiliek te Lourdes REEDS IN DE OUDHEID! Reeds bij de Grieken waren de drukst bezochte orakel plaatsen Delphi, Epidauros en Dodona. In Egypte was het de tempel van Amon bij de Siwah-oase die, niette genstaande zijn ligging middenin de woestijn, zeer veel pelgrims trok. In Syrië was de beroemdste tempel die van Atargatis te Hiëra- polis en in India werd Bena res het meest bezocht om dat Sjiva er zou hebben ge woond. Niets zou echter de pelgrimsstad bij uitstek, Mekka, kunnen evenaren. IN HETKRISTENDOM In het kristendom vindt de bedevaart haar oorsprong in de gekoncentreerde aan dacht voor Kristus'mens- heid in de grote kristolo- gische strijd in de Oosterse Kerk, die leidde tot een be zoek aan de heilige plaatsen van zijn geboortedorp, le ven, lijden en sterven in Pa lestina, speciaal dan het Heilig Graf. Daarbij waren dan betrok ken de plaatsen van de oud en nieuwtestamentische heiligen. Spontaan groei den hieruit in het Oosten de bedevaarten naar de graven van Simon de Styliet in de Syrische woestijn, van Me- nas in Egypte, van Babylas in Antiochië en in het Wes ten naar de graven van Pe trus en Paulus en de kata- komben in Rome, van Jaco bus in Santiago de Com- postela, van Cyprianus te Carthago, van Felixde Nola, van Martinis in Tours. Talrijk zijn ook de Maria-be- devaartplaatsen die steunen op historische of legenda- 'ische gebeurtenissen. Men zoekt immers in de bede- /aartoorden al wat de mens gaarne bezit: genezing, uit- NA DE HERVORMING Na de Hervorming waren de bedevaarten minder in trek doch in de 19e eeuw en 20e eeuw leefden ze terug op. In onze huidige tijd zijn gro te kristelijke bedevaart plaatsen Altötting in Ober- bayern, Lourdes aan de voet van de Pyreneeën, Fatima in Portugal, Loreto in Italië, La Salette in de Franse Al pen, Lisieux op de weg naar Bretagne of Normandie, Chartres op een 80 km van Paris, Rocamadour in Zuid- Frankrijk, Mariazell in Steiermark (Oostenrijk), Ke- velaer in het Rijnland en Trier eveneens in West- Duitsland waar de H. Rok wordt bewaard. Eveneens Czestochowa in Polen, Ein- diedeln in Zwitserland en Echternach in het Groot- Hertogdom. België heeft een ontelbaar groot aantal bedevaart plaatsen maar de voor naamste zijn dan toch Hal le, Brugge, Scherpenheu- vel, Oostakker, Banneux en Beauraing terwijl in Neder land primeren Amsterdam (Stille Omgang), Brielle (de martelaren van Gorcum), Dokkum met de H. Bonifa- cius en Maastricht met de H. Servatius. BEDEVAARTEN AANLOOP TOT TOERISME? Er wordt wel eens beweerd dat de godsdienst een, der faktoren is die de mensen er toe aanzette een vaste woonplaats te kiezen. An derzijds is zeker dat de reli gie aanleiding gaf tot reizen en trekken. Men trok er bvb. op uit om de heilige oorden te vinden waar de zon op kwam of onderging; men zocht het Beloofde Land of het Verloren Paradijs. Tot deze soort reizen beho- de mensen tot de bede vaart. Daarom trachtten pel grimsplaatsen zoveel moge lijk van deze kostbare res ten in hun bezit te krijgen. Zo werd de schatkamer van Saint-Sernin te Toulouse met haar enorm aantal re likwieën een der drukst be zochte rustpunten op de weg naar Compostela. Zelfs zou kunnen gezegd worden dat het toerisme met deze bedevaarten een aanvang nam. Vaak hebben de bedevaart plaatsen een bijzondere geografische ligging. Zo zijn er bedevaarten met bronnen of met heilige ber gen zoals in Japan de 3776 m hoge Foedjijama, of in een moeilijk te bereiken omgeving wat dê zaak nog aantrekkelijker maakte en het imago van de bedevaart plaats verhoogde. Sommige waren zelfs quasi onge naakbaar zoals de oase van Jupiter Amon, 600 km wes telijk van de Nijl midden in de woestijn of de abdij van Mont Saint Michel op een steile rots in de zee ge bouwd, omgeven door drijf zand. BEDEVAARTPLAATSEN Door de toeloop van de ge lovigen ontstonden in de heiligdommen allerlei ge bouwen. Een bedevaart plaats krijgt immers dra een eigen stedelijk karakter met als middelpunt het heilig dom zelf en eromheen pro cessiepleinen en -lanen. Soms is een plaats slechts gedurende beperkte tijd een bedevaartsoord. Bij Almon te in Zuid-Andalousië bvb. waar O.L.V. van Rocio wordt vereerd staan een honderdtal strohutten rond de heilige plek die alleen gedurende de pinksterweek van het misdrijf moest de boeteling, te voet, naar een ver of minder ver gelegen heiligdom beewegen, er biechten en offeren. Voor de grote gevallen kwamen Rome, Milaan of Com postela in aanmerking; voor minder erge zaken koos men korterbijgelegen plaatsen. Zo trok Reinaert uit «het soete Lant van Waes», al hoewel einde 12e eeuw door de koning vrijgesproken toch, uit eigen beweging o zo berouwvol en devoot, ter uitboeting van zijn zonden en ter kwijtschelding van zijn kerkelijke banvloek in «pelgrimage» over Rome naar het Heilig Land. Het «korrektieboek» van Den- dermonde somt, in het be girt der 15e eeuw, een hon derdtal «pelgrimagiën» op, verdeeld óver de vier wind streken, veraf en dichterbij, die aan veroordeelden als boetetocht werden opge legd. Het is wel frappant hoe in onze streken, buiten de drie voornoemde «grote» bede vaartplaatsen, de andere bepaald werden door hun geografische ligging en vooral ook door bestaande handelsrelaties. In het Graafschap Vlaanderen waar in de Middeleeuwen een intense handel bestond met de Baltische landen, o.a. dank zij de haven van Brugge, komen in de straf registers verschillende plaatsen voor gelegen aan de Oostzee, van Lübeck tot Riga. n In Brabant leken deze plaat sen eerder onbekend en wa ren de heiligdommen in de Rijnstreek, van Aachen tot Basel, meer gebruikelijk. In bepaalde gevallen leek het ook mogelijk deze boe tetocht af te kopen tegen een te offeren waarde. Op de tarieflijsten van de steden Gent, Aalst en Den- dermonde komt bvb. de O. L.V. in de Dom van Lübeck voor waar de redemptie (ver lossing) zes pond «parisis», d.i. de helft van een Rome bedevaart en één pond meer dan de pelgrimage naar O. L.V. van Roe Amadour, de traditionele boetetocht zo in Vlaanderen als in Bra bant, Zeeland, het Land van Loon, Luik, Henegouwen en Artois bedroeg. Bij zijn terugkeer moest de boeteling dan aan de recht bank het bewijs leveren dat hij zelf, binnen de vastge stelde termijn, zijn bede vaart had volbracht. Een zeer oud en belangrijk bewijs daarvan is in 1360 in het «Zoundinc Bouc» te Gent ingeschreven. Jan Ra- bau. die een priester had gestoken, werd naar de of- ficiaal van Doornik gezon den om absolutie te krijgen en moest daarna op boete tocht naar Lübeck. Binnen de 8 dagen na zijn thuis komst moest hij aan de schepen van zijn stad «de hand leghen ende sweeren» en «bringhen goede lettren dat hy de voorseide pelgri- magie selve in properen persone ghedaen heeft, om- me dese saeke ende omme gheene andre». In die bedevaartplaatsen verkocht men dan kleine metalen plaatjes, voorzien van één of twee ogen of van een omplooibare pin, om ze op hoed, mantel of reiszak te kunnen vasthechten. De ze bedevaart- of pelgrim Teeckenen» noemde men «vestelkens». Ze waren in tin, lood of zilver, soms zelfs verguld, meestal ge goten, nu en dan ook ge stempeld. Dergelijke «bibelots» waren tot aan de geuzentijd nog te verkrijgen te Dudzele. BEDEVAARTEN EN FOLKLORE: Aanleiding tot het aanroe pen tegen een bepaalde ziekte kunnen o.a. zijn bij zonderheden uit het leven, varrde marteling, de wijze van afbeelding, de naam van de heilige of zelfs de plaats waar de heilige wordt vereerd Zo wordt de H.Apollonia aangeroepen tegen tandpijn De grot van Mijlbeek (el) 14 - 22-10-76 -De-Voorpost Lede met de «Nood Gods», Mere met de «Ommegang», H. Graf te Jeruzalem daar beulen haar de tanden uitrukten en de H.Antonius de Eremiet, afgebeelcf met een zwijn, tegen varkens ziekten. De H. Roza wordt aangeroepen tegen «de roos» en ook, wegens de toponiem, gebeurt dit te Roozebeke. In Haren bede vaart men tegen «de haar worm» en in Wijnegem te gen «de wijnpokken». Omgekeerd worden bepaal de ziekten genoemd naar de heilige die ertegen wordt aangeroepen. Zo het «Sint- Antoniusvuur» voor var kensziekten, het «Sint-Ka- tarina-Wiel» voor ringworm en sint-Markoen als «ko ningszeer». HOE BEDEVAARTEN? 'Uiteraard kan men zulks op zeer veel verschillende ma nieren doen en hier lopen de gebruikers dan ook lo kaal en regionaal fel uiteen. Zo kan men beloven «blootvoets» naar Halle te trekken en «voor het meege brachte bedevaartvaantje 's morgens en 's avonds 1e leesen», of men kan het doen op de knieën in «een lange processie mannen en vrouwen, rond de kerk krui pende op hun- knieën met op hun hoofd gewijde bede vaartvaantjes». Meestal trekt men drie maal rond het beeld of rond de kerk en vaak is er ook nog een kleine of grotere omme gang te doen. Zo vinden we in Opwijk de St.-Paulus- weg, in Mazenzele de St.- Pietersweg, in Baardegem de Margrieteweg met vele kapellen en in Liedekerke, waar men voor de H.Corne lls bidt tegen de stuipen en voor de H.Ursula tegen het schreien van kinderen de «Muilenweg» met drie grote en vele kleine kapellen. Vaak komt er ook «aanra ken» bij te pas, aanraken dan van een beeld of een relikwieschrijn, als bvb te Halle, te Leerbeek en Grimbergen. In Puurs-Ka^'2' fort bij O.L.V. ten Traa wrijft men om oogziekten genezen met de mantel het beeld in de ogen. Uiteraard komt er ook «offeren» bij. Voor 1914 ferden men nog veel in tura als graan, boter, de kippen, biggen, veulens, Nu worden meestal kransen en geld geofferjiel doch voor genezing van di «nagelziekte» offert men t|__ Tielrode nog nagels en ti De Klinge rozen tegen «bloem op de ogen». Ex-* to's worden geplaatst ui dankbaarheid na bekomefct van een genezing. /ar «GEWIJD» MEEBRENGEN^ Van bedevaarten past hffre vaak iets «gewijd» mee t brengen als bvb. gewijd wa ter, gewijd brood, gewijd olie, gewijde medailles, ga wijde prentjes, gewijde pa ternosters, gewijde bede vaartvaantjes. Op vele bedevaartplaatse komt het water uit een bro bij de kerk of de kapel. St.-Pieters-Jette en te O. V.-Lombeek wordt gewijd wijn meegegeven en te A fligem, Edingen en Oudi naken wijdt men zout om t mengen in het voedsel d< dieren. Te Mollem, Bollebeel wordt haver gewijd di eensdeels zal dienen or met het zaaigraan te mer gen en anderzijds als paai denvoeder. M ARIA-BEDEVAARTEN «Waar men gaat lang Vlaamse wegen...» indacf tig komt men overal aan be devaartplaatsen toegewiji aan de H.Maagd. In Nedei land o.m. de «Zoete Liev Vrouw» van Den Bosch, O L.V. ter Nood te Heiloo «Maria van Sevenwouden te Bolsward, «Us Ljeaffrou te hemelum in Friesland ei de «Ster der Zee» te Maas tricht. Een kleine greep uit de lan ge Jjjst bedevaartplaatse van O.L.V. in onze gewes ten leidt ons o.a. naar Ach> in Limburg, Asse met d Morettekapel, Oudeger met de Lambroekkape Berlare met de Bareldonck kapel, Burst met de kapi van O.L.V. van 7 weeën, Edelare met «de kerselaan Erembodegem met O.L.V ter Muren, Groot-Bijgaai den met O.L.V van Schei penheuvel, Gijzegem me de Boskapel alsook Bug genhout, Hal met «de We£ om», Hekelgem met Kluis kapel en Affligem, Herdei sem met O.L.V. ten Rooze Kerksken met O.L.V. te Nood, Lebbeke met d Troosteres der bedrukten

Digitaal krantenarchief - Stadsarchief Aalst

De Voorpost | 1976 | | pagina 14