VIJFTIGSTE IJZERBEDEVAART
ONDER GOUDEN ZOMBIZON
II1V AAI STIRS TIBM
n
UhLbVb HfiLu 1 Lllu 1 [Hifi
N
- I J
1920 (~V V ïfj 1977
jCr^Y
A
'1
'iiïifü
5/^j»wfeiï?iy
14 -15-7-1977 - De Voorpost
j
«s*
Alk
Op 3 juli 11. togen terug duizenden Vlamingen op bedevaart naar de Graven van de Ijzer.
Telkenjare, goed of slecht weder, lokt de herdenkingsplechtigheid op de IJzervlakte van her
en der Vlamingen. Dit jaar was het een jubileumbedevaart, de vijftigste. De zon was van de
partij en overkoepelde het geheel met een gulden schijn.
Zoals we in een vorige editie reeds schreven was de deelname van de Aalstenaars aan deze
jubileumbedevaart groot. Zowel wat betreft de regie, het showgedeelte, de presentatie en de
toespraken was Aalst flink vertegenwoordigd.
Kris Yserbijt tijdens de generale repetitie (js)
HISTORIEK
-Hier liggen hun lijken al* zaden in 't
zand. Hoop op den oogst. O Vlaan-
derenland- Deze verzen van Cyriel
Verschaeve staan te lezen op het witte
kruis tussen de puinen van de eerste
IJzertoren. Om die lijken van Vlaamse
soldaten, die tijdens de 1ste wereld
oorlog sneuvelden, is het in de jaren
20 allemaal begonnen. Wat in 1920
een bescheiden hulde aan Joe English
was met nauwelijks 150 aanwezigen,
groeide in de jaren dertig uit tot Ijzer
bedevaarten met meer dan 100 000
deelnemers. Dit jaar waren we aan de
vijftigste uitgave toe Deze manifesta
tie is niet mee weg te denken uit de
strijd voor de Vlaamse ontvoogding
Hoe het allemaal begon kunnen wij
lezen in een tekst die in 1929 door het
Llzerbedevaartkomitce verspreid,
werd.
Het «Komitee der Jaarlijksche Bede
vaart naar de graven van de IJzer»dat
onder het voorzitterschap stond van
prof. Daels uit Gent. schreef toen:
-Eenzelfde gevoel van trouw aan de
doden bezielde en verbond ons allen,
wanneer eindelijk het blaffen der ka
nonnen ophield en de oud-strijders van
het slag- naar het arbeidsveld terug
keerden.
De doden stonden in het middelpunt
aller verering, zij waren ons houvast in
moeilijke en droeve dagen. Echter
kwamen verwaande toeristen welhaast
de ingetogen stilte storen en de vrome
pelgrims verjagen., de graven van
onze gesneuvelden dreigden hoe lan
ger hoe meer verlaten, de zerkjes van
«Heldenhulde», vervangen te worden.
Om zulks te verhouden en den band
tusschen levenden en dooden te veren-
nigen en te verstevigen werd door het
bestendig Komiteit der Bedevaarten
naar den Ijzer herinnering aan de ge
vallen IJzerjongens hooggehouden en
ieder jaar een Vlaamse verbroeder-
ingsbedevaart naar hun graven inge
richt.-
EERSTE BEDEVAARTEN
De eerste bedevaart.was een herden
king van de fronlkunstenaar Joe En
glish. Op zondag 5 september 1920
werd op het kerkhof van Stecnkcrke
(Vcurne) een gedenkteken ingehul
digd. De plechtigheid begon te 11 uur
Na een mis volgde de inhuldiging van
het gedenkteken, een bloemenhulde,
een vlaggenfeesl en een rede. De
hoofdingrediënten van de huidige be
devaarten waren reeds aanwezig tij
dens deze eerste bedevaart.
De tweede bedevaart had plaats op 18
september 1921 op het slagveld van
Steenstrate. waar een roerende hulde
gebracht werd aan de gebroeders Van
Racmdonck, op de plaats zelf waar ze
in eikaars armen sneuvelden Een
drieduizend bedevaarders kwamen
hier samen
De derde bedevaart bracht op 27 au
gustus 1922 te Westvleteren een lief
devolle hulde aan «den heilige van
den IJzer: Renaat de Rudder- Het aan
tal bedevaarders beliep 4.000
Voor de vierde bedevaart trok men op
26 augustus 1923 naar het soldaten-
kerkhof te Oeren (Alvenngem) om
openlijk eerherstel te brengen aan 36
tijdens de oorlog geschonden
«Heldenhulde-zerkjes -
Óp het einde van dit zelfde jaar besliste
de regering onder voorwendsel «aan
de militaire kerkhoven éénzelfde aan
blik te geven- alle kruisen en gedenk
stenen, die op de graven van de IJzer-
soldalcn stonden door een uniform -
zerk te vervangen. De zerkjes van
Heldenhulde zouden dus van de gra
ven der krijgskerkhoven verwijderd
worden.
Op de Ijzerbedevaart van 31 augustus
1924, die voor de eerste maal te Diks-
muide plaats had en waarop 8.000 be
devaarders aanwezig waren, werd be
sloten de liefdeszerkjes te redden en ze
bijeen te brengen op een zinnebeeldig
Vlaams kerkhof. Daarvoor moest een
stuk grond aangekocht worden
Het was de nu 93-jange Edward
Clauw,
destijds te Diksmuide een Restaurant
uitbaatte die belast werd een stuk
grond langsheen de IJzer uit te zoeken
en te kopen.
Terwijl het komitee pogingen aan
wendde om in het bezit te komen van
de bedreigde Heldcnhuldezcrkjes.
werden er einde mei 1925 op bevel van
de militaire overheid honderden ver
brijzeld om er macadamwegcn mee
aan te leggen. Dit lokte natuurlijk een
golf van verontwaardiging uit in
Vlaanderen.
Daar de verbrijzeling van de zerkjes
het plan van het komitee ten dele had
verijdeld werd nu hoofdzakelijk ge
dacht aan de oprichting van een IJzer-
gedenkteken.
UZF.RTOREN
De idee van een groots monument was
eigenlijk niet nieuw, want Joe English
tekende in 1916 reeds als in een vi
sioen een monumentaal kruis, waarop
de letters AVV - WK (Alles Voor
Vlaanderen - Vlaanderen Voor Kris-
tusi waren aangebracht met errond
kleine kruisjes, die de graven symboli
seerden van gesneuvelde soldaten.
Door hel bedevaartkomitee werd een
wedstrijd uitgeschreven: 39 schetsen
en maquettes werden ingestuurd. Op
30 augustus 1925 werd juist voor de 6r
Ijzerbedevaart, waarvoor niet minder
dan 30.000 Vlamingen waren samen
gestroomd te Diksmuide het ontwerp
van de gebroeders Van Averbckc uit
Antwerpen bekroond. Een algemene
volksinschrijving werd opengesteld om
het monument te kunnen financieren.
Tijdens de 7' bedevaart van 22 augus
tus 1926. waarop 60 000 Vlamingen
aanwezig waren, werd de eerste paal
van het IJzcrgedcnkstcken door Moe
ders cn kinderen van gesneuvelden in
de grond geheid.
Dc werken aan de IJzertoren startten in
mei 1928 Cyriel Verschaeve legde en
wijdde in alle eenvoud de eerste steen
van Vlaanderens grootse monument
op 7 juli 1928. De toren werd plechtig
ingehuldigd tijdens de II' bedevaart
op 24 augustus 1930 in aanwezigheid
van naar schatting 100.000 bedevaar
ders.
Dc tweede wereldoorlog betekende het
einde van een bloeiende bedevaartpe-
riodc. De bezetters lieten immers geen
massamanifestaties toe.
En toen kwam dc bevrijding. Dc
Vlaamse beweging was destijds letter
lijk onthoofd. Alle kopstukken zaten
in dc gevangenis, waren naar het bui
tenland gevlucht, of moesten zich stil
houden
Tegen die achtergrond moet de eerste
aanslag op de IJzertoren gezien wor
den Tijdens de nacht van 15 op 16 juni
1945 werd een grote bres geslagen in
een der flanken van de toren.
De tweede aanslag had plaats in de
nacht van 15 op 16 maart 1946 om
streeks 2.15 uur. Hoewel de veldwach
ter die op 200 meter daar vandaan
woonde dc slag zeker moet gehoord
hebben, waarschuwde hij pas te 7 15
uur dc rijkswacht Te 9 uur kwam het
parket van Veurne ter plaatse.
Uit een eerste onderzoek bleek dat de
vernieling het werk van vakmensen
was geweest. Door de ontploffing had
men enkel vernield wat men wilde
vernielen.
Specialisten om dit werkje op te knap
pen waren er in Diksmuide genoeg
Nabij dc stad lag een ontmijmngsbatal-
jon en ook in verzetsgroepen waren er
specialisten opgeleid
Het onderzoek leidde tot arrestaties in
april 1948 van een aantal personen, die
na korte tijd werden vrijgelaten. Het
dossier werd op 2 juni 1951 definitief
Een proppensvolle bedevaart"» weide (js)
pplaus voor het gebeuren, Vlaanderens grote dag (js)
gesloten met de buiten vervolging stel
ling van de verdachten. Het voorname
Belgische rcchtsapparaat had gefaald
cn kon dc schuldigen, die door ieder
een met de vinger werden nagewezen
niet vinden.
In 1948 werd terug een Ijzerbedevaart
georganiseerd waaraan 12.000 bede
vaarders deelnamen. Het jaar daarop
waren er terug 30.000
In 1952 besliste het bedevaartkomitee
de toren te laten herbouwen in de trant
van het eerste monument De jaren
daarop konden de weer groeiende
massa bedevaarders de toren uit de
grond zien verrijzen. Het nieuwe mo
nument werd ingewijd op 22 augustus
1965.
BEDEVAART
In de jaren 60 onderging de bedevaart
een geleidelijke aanpassing. Rond dc
vaste kern met eucharistieviering,
bloemenhulde, gelegenheidstoespra
ken. liederen en eed van trouw werd
meer en meer een soort massaspekta
kel opgebouwd. Dit viel niet in de
smaak van sommige oud-strjders,
maar sprak de jeugd wel aan
JUBILEUMBEDEVAART
Dc teksten van deze 50" Ijzerbedevaart
werden geschreven door Johan van
Mechclen. De regie was in handen van
Herman Slagmulder, bijgestaan door
Chris Boni en Bert Eclbode, Dries
Bruyninckx en Diedcrik Van Durmc
Dc korcografic werd verzorgd door dc
Aalsterse Kunstgroep Alkuone. Voor
de presentatie stonden Kris Yserbijt,
Herman Cocsscns en Jef De Medts in.
Als orkest was er het koperensemblc
van Theo Mertens cn als koor dc Ma-
riakontorij uit sint-Niklaas, o.l.v. Jos
D'Hollander, De muzikale aanpassin
gen cn het dirigeerstokje waren in han
den van Fernand Van Durme.
Traditiegetrouw startte deze 50" Ijzer
bedevaart met een plechtige eucharis
tieviering aan de voet van dc Pax-
poort Dit jaar werd de mis opgedragen
door de priester dichter Anton van
Wilderode, bijgestaan door Herman
Bosteels, sinds 1959 priester-leraar
aan het Sint-Maartensinstituut te
Aalst, en door Joris Ceuppens,
Vlaams missionaris in Haïti
Na een korte inleiding richtte Rik Van
de Scmpcl. ondervoorzitter, zijn op
roep tot steun tot dc bedevaarders. Dc
hr Van dc Sompel wees er de aanwe
zigen op dat de inkomsten praktisch
enkel komen van de jaarlijkse Bede
vaart en hel komitee het niet gemakke
lijk heeft om de eindjes aan mekaar te
knopen
Eveneens belichtte hij de schenking
van de klok Nele, twee jaar geleden,
en van dc beiaard.
«Beiden, klok cn beiaard, danken wij
aan het initiatief cn dc inzet van dhr
Antoon dc Pcsseroey. en dc hem. door
een goedgekozen ploeg oudleden van
het Algemeen Katoliek Vlaams Stu
dentenverbond, geboden hulp. Het
glorievolle AKVS. dat in strijd en of
fer voor Vlaanderen, dc diepe voor
hielp doortrekken van de romantische
blauwvoeterie naar de huidige nuch
tere federale uitbouw
Bij deze kerngroep sloten grote cn
kleine schenkers van hier en over de
ganse wereld aan; zelfs de trouwen uit
het kleine, arme en verre Haïti lieten
zich niet onbetuigd, zoals blijkt uit het
blinkende kleinste klokje! Tot zover
de hr. Van de Simpel
Na het zingen van de eerste strofe van
-Het lied der Vlamingen-, richtte Rik
Borginon zich tot het publiek met zijn
«Testament van dc IJzerjongens -
Aan de IJzer werden dc Vlaamse sol
daten omwille van ons volk miskend^
vernederd cn verongelijkt. De Neer"
slag van deze ervaring, van dc gevoe
lens en betrachtingen die ze verwek
ten. wordt kernachtig uitgedrukt in het
Testament van onze Doden, met zijn
vier pijlers: zelfbestuur, rechts aar
heid in een waarachtig demokratisch
sociaal en ckonomisch beleid. Nooit
meer oorlog, en Godsvrede
Het Zelfbestuur waarin dc Frontbewe
ging terecht de enige redding erkend
had, werd ondanks onze inspanningen
na zestig jaar nog niet verwezenlijkt.
In materieel opzicht vertoont Vlaande
ren haast geen gelijkenis met wat onze
Doden gekend hebben, dit ondanks dc
beangstigende onzekerheid voor de
toekomst. Boeren cn arbeiders ver
overden door hun eigen inspanning
een meer menswaardig bestaan, gro
tere welvaart en meer bestaanszeker
heid.
Essensieel blijven echter de sociale
ekonomische strukturen onveranderd,
cn schier alles moet nog gedaan wor
den om op dit gebied te voldoen aan dc
eisen tegelijk van rechtvaardigheid en
doelmatigheid.
De Wereldvrede waarnaar zo gehun
kerd werd. is alles behalve verzekerd,
en de handel in wapens waar België
schandelijk aan meedoet, heeft nooit
gebloeid gelijk nu.
En dc Godsvrede waar nu onze hoop
op stelden, heeft niet lang stand ge
houden.
Het is nochtans volkomen terecht dat
de Frontbeweging eendracht in de
Vlaamse strijd doorheen alle ideologi
sche tegenstellingen als onmisbaar er
kende.
De voornaamste bron van onze zwak
heid was gebrek aan eensgezindheid in
het Vlaamse kamp, het opbod van
wege zogeheten radikalc. maar on
werkelijke stromingen, die de strijd
verlamden en onderlinge verdachtma
kingen cn aftakelingcn verwekten
waar dc grootste eendracht geboden
was
Dc generatie van de IJzer is er zich
pijnlijk van bewust dat haar opdracht
onvoltooid is gebleven. Haar tijd is
echter verstreken Het uur van de af
lossing is lang geslagen. Zij komt
reeds over tijd.
In het daarop volgende -Het volk ge
denkt-, «Uzerpsalm-, Het lied der
Vlamingen-, -Bloemenhulde en do-
denappcl-, «Gebed voor het Vader
land- en de liederen Vlaanderen.
Vaarwel mijn broederen lied van mijn
land bewezen de regisseur en de uit
voerders dat zij de bedoelingen begre
pen hadden. De teksten van Johan van
Mechclen, gebracht door Kris Yser
bijt. Herman Coessens en Jef De
Medts boeiden de aanwezigen die in
getogen het gebeuren volgden
Kunstgroep Alkuone bracht een su
blieme koreografie. speels, ingetogen,
uitbundig of strijdvaardig al naar ge
lang het aangeroerde tema. Oskar Van
Malder cn zijn koreografen Gerd Hol-
vocd en Andrce Bultiauw raakten de
juiste* snaar. Dc kostumering toege
spitst op de kleuren van de 50" Ijzerbe
devaart. wit-blauw-purpcr. vormden
een harmonisch geheel met het deko-
rum.
De bloemenhulde en hel dodenappal
was terug een van de hoogtepunten
Telkenjare weer valt het rumoer op de
weide van Kaaskerke stil bij dit in
tieme moment, wanneer kinderen
met bloemenkransen in de handen een
hulde brengen aan allen die sneuvel
den voor ons Vlaanderland, hopend op
den oogst.
Dc Mariakontorij uit Sint-niklaas.
die voor de gelegenheid onder de lei
ding stond van Fernand Van Durmc
daar dc koorleider Jos D'hollander op
dezelfde dag twee beiaardkonccrten
gaf in Toronto (Canada), wist de me
nigte tot de massazang over te halen.
Geen gemakkelijke opdracht want ie
dereen zat, lag of stond eronder een
We hoorden v
loze stellingsoorlog en dc vernedd Met j
en verdrukking door een staat, wj vasl;
voor ze, vaak als vrijwilligers, dj He
lijks vielen Ze vertolkten hun zi derlijk
pijn. beheerst maar schrijnend, in ij nomei
letters op dc steen van Mcrkem, dki rcgerj
een relikwie in de gedynamitd mel j
kripte staat «Hier ons bloed, wanii mcn c
ons recht -
2. Het
Hier v
ontwo
De strijd voor zelfbestuur houdt mf die hc
op. als dit zelfbestuur: eigen lot ïnl 3. Hei
gen handen veroverd heeft De v<J
kan verschillen en evolueren, ma on
daarover oordeelt het eigen volk. I b en
kan z'n bedding vinden in dc aktri 8rond
federalistische wereldstroming cnl kamci
België loopt dat uit op een federalist z*?0"
met twee, voor de Vlamingen on bct
bouwen op grond van hun Ncderlanj zotlal
kuituur- cn volksgemeenschap. vertl
ben eerste minister verkondigde dal zwach
unitaire staat met zijn struktuur en i Samei
werkwijze door dc gebeurtenissen al 1 ,1C'
tcrhaald was
We ondergingen dc grondwetshera ,air b'
ning van 1970 j - Hei
We verwierpen ze als slecht, om °P ba*
dat ze geen zelfbestuur vcrwez dcrlan
lijkte, maar in tegendeel de basis Ie St'hap|
van een voor Vlaanderen gevaarli BronsL
gewestvorming, met drie gclijkwi
dige gewesten.
Deze herziening bracht geen oploss f'nanc
n nieuwe herziening, bcgrot
n dit vooruitzicht steil ket
hier verleden jaar. gedreven d erdric
een eendrachtige strijdbare Vlaai w'-da
geest, kort cn klaar:
1het minimum dat aanvaardbaar
een federalisme met twee. Liever g
dan een slecht federalisme.
Vlaanderen geeft geen vierka van h(
gelegc
Vla.uk
vocgdl
Bij hel
het I
Vlaam
-het g
punt, r
die hei
vers gi
geval i
zich ir
Eginoi
wctsoi
strijd
die tic
strijd i
ten dl
hel bic
len do
rond h
beheer
I Dim
ren on
zicne I
derstre
sel, op
Jozef Coene tijdens zijn redevoering (js)
