ACHT TONEELVERENIGINGEN AAN
HET WOORD
DE GESCHIEDENIS VAN
HET DAENSISME
IN PRENTKAARTEN
12 - 5-5-1978 - De Voorpost
Ronald Scliollaert, Gracienne Van Nieuwenborgh. Marline Vereycken en Luigarde Matthieu (SJ)
Het toneelleven te Aalst uiteraard amateurtoneel zit momenteel tamelijk vast in het
zadel. Althans met de kwaliteit van de produkties ging het in sommige verenigingen de laatste
jaren in galop vooruit. Het publiek reageerde daar gunstig op. Toch staat er achter de
toekomst van het amateurteater in Aalst een vrij groot vraagteken. Want aan de horizon
doemt bijvoorbeeld het enorme kuituurcentrum op, dat voor het plaatselijk toneelle>en
beslissend kan zijn: loopt het er omheen, of loopt het zich erop te pletter? En zijn er nog zoveel
andere faktoren. Een zware vraag: kunnen de verenigingen blijven bestaan zoals ze bestaan,
of moet men tot samensmelting overgaan?
Cher dit alles had De Voorpost een paneelgesprek met mensen uit de verschillende klein-
Aalsterse toneelverenigingen. Klein-Aalst nog, omdat de problematiek hier nog gans anders
ligt. De deelnemers aan dit paneelgesprek één per toneelvereniging werden informeel
gekontakteerd. Zij werden niet afgevaardigd door hun bestuur, en spraken dus uit hun eigen
naam.
Dit moet wel duidelijk gezegd worden. Het was een eerste en zeer konstruktieve
kontaktname, waarbij men duidelijk de problemen onder ogen wou zien.
Het paneel bestond uit: Lutgarde Matthieu, «Hoger Op» (H.O.): Martine Verevcken, Land
Van Riem» (L.v.R.); Gracienne Van Nieuwenborgh, «Kunst, Licht en Vrijheid» (KLV);
Ronald Schollaert die de deelnemers kontakteerde «Arbeid en Kunst» (AK); Chris
Verhoeven, «De Schakel» (D.S.); Ulrich D'Haese, «Nieuw Leven» (N.L.); Norbert De Sutter,
«Voor Taal en Vrijheid» (VTV); en Erwin Van Herreweghe, «De Katharinisten» (DK).
Roel Van de Plas: «We liepen
allang met de idee rond om een
gesprek te hebben met alle toneel
groepen om te spreken over hun
werking in de stad, en de toekomst
die er o.m. in verband met het
Kultureel Centrum niet zo roos
kleurig voorstaat. Het leek even
wel interessanter de verenigingen
rond één tafel samen te brengen
om zo te horen waar de zorgen bij
de verschillende verenigingen lig
gen.-
DE VOORPOST: Wat vinden
jullie van de samenwerking met
de stad en de officiële organiza-
ties i.v.m. het toneelbeleid.
Geeft men aandacht aan wat
men vraagt?
H.O. (en ook N.L.): wij hebben
dit probleem niet omdat we in een
eigen zaal spelen.
KLV: Er wordt inderdaad weinig
aandacht gegeven aan wat ge
vraagd wordt.
A.K.: Er kwam geen reaktie op
verscheidene brieven die we richt
ten. Zo zou op 7 december 1977
een vergadering belegd worden
met de verenigingen waarop
Schepen Roels uitgenodigd was.
Onverwacht kwam een speciale
gemeenteraad deze plannen
dwarsbomen. Maar uitstel is
blijkbaar afstel geworden, aange
zien er geen antwoord meer
kwam.
En wat de akkomodatie betreft
in de stadsschouwburg?
A.K.: Wat goed is moet ook wor
den gezegd. Er is gratis stadspcr-
soneel beschikbaar, eveneens gra
tis de zaal zelf. Het is een verwor
venheid onder deze konditics te
kunnen werken.
Het bleek evenwel dat de proble
men die men in de stadsschouw
burg heelt slechte electncileits-
leiding, bijvoorbeeld in ze
kere mate ook bij de verenigingen
voorkomen. Ook daar kan de ak
komodatie wel wat beter op som
mige punten.
Zijn er reeds konkrete vragen
geweest?
Dit bleek niet het geval, ook al
omdat de voormelde vergadering
nooit plaats had.
Hier zou o.a. gesproken worden
over het behoud van de stads
schouwburg en de vernieuwing
ervan. Ook over de realizatie van
het Kultureel Centrum zou uit
voerig worden gesproken
A.K.: Er zijn in Groot-Aalst 15
volwaardige verenigingen. Men
zou toch best tot een overlegkomi-
tee komen, waar Mare De Bie ook
een fel voorstander van is. Uiter
aard a-politiek, maar met geman
dateerden uit de verschillende ver
enigingen. Dan zou de druk mis
schien groter zijn.
Wat mankeert er dan aan de
zaal?
K.L.V.: Er is weinig nog in orde.
A.K. (bijgesprongen door
V.T.V.): En toch is het een plezie
rige zaal om erin te spelen.
V.T.V.: En gezellig.
Inderdaad, maar is het platteau
niet te klein?
K.L.V. en A.K. Velen moeten
het met minder doen. We durven
niet doorvragen! Dat durfden de
Katharinisten wel
K.L.V.: De belichting schept
problemen. De elektriciteit is zelfs
gevaarlijk-
Er is te weinig licht in de kleedka
mers.
N.L.: De zaal is minder goed on
derhouden. Maar achter het doek
is het goed spelen.
V.T.V.: Het is een fyzisch moei-
'i.ikc schouwburg.
D.K.: Juist, maar de stad denkt in
het vooruitzicht van het Kultureel
Centrum. Zullen ze nog wat doen?
EEN TWEEDE GROTE
VRAAG betrol de evolutie in de
prodtikties die de laatste jaren
op de programma's stonden. Er
kwamen vrij goede stukken. Nu
en dan durft een vereniging het
aan een -groter» stuk te bren
gen. Maar elke toneelvereniging
keert terug naar zijn eigen to
neel. Relatief weinig mensen be
zoeken de voorstellingen van de
-konkurrentie». We hebben
Het bleek dat er. builen bijv.
Claus, weinig toneelwerken te
vinden zijn.
Misschien ware daar in het over-
legkomitee over te praten?
D.K.: Inderdaad, ook al om te
vermijden dat twee groepen het
zelfde stuk spelen, wat de konkur
rentie nog meer opdrijft. Voor de
akteurs is dit zeer moeilijk.
A.K.: Ja, en dan komt er nog bij
dat men hierdoor naar het publiek
toe de indruk geeft dat men elkaar
helemaal niet kent.
Wordt dit niet op de jaarlijkse
vergadering afgesproken?
A.K.: De programmatie of plan
ning is dan nog niet gekend of nog
niet volledig. Misschien al het eer
ste stuk van het seizoen.
Het overlegkomitee is er dus
dringend nodig.
Praten over toneel met Chris Verhoeven. Ulrich D'Haese. Norbert De Sutter. Erwin Van Herreweghe (SJ)
hier acht verenigingen in
Klein-Aalst. Zou men niet beter
samensmelten. Of met andere
woorden: zouden minder ver
enigingen beter toneel kunnen
brengen?
Inderdaad, er bestaal een eerder
ongezonde konkurrentiegeest tus
sen de verenigingen die allemaal
beter dan de andere willen zijn
Een bewijs daarvan is. dat men
kort na elkaar zelfs dezelfde pro
dukties op de planken bracht. Er
zijn pogingen geweest om samen
een produktic te brengen, maar die
zijn afgesprongen (Dirk Martens-
jaar, bijvoorbeeld). Toch zou dit
een voordeel zijn om later in het
Kultureel Centrum «binnen te ge
raken».
Algemeen was men evenwel van
oordeel dat samensmelten een on
haalbare zaak was. omdat de ver
schillende besturen nogal /ellbc-
houdend zijn
A.K.: In 1977 werd iedereen uit
genodigd om te bespreken of best
mogelijk was samen één grote
produktic te brengen, al was het
maar of vooral daarom voor
de inhuldiging van het Kultureel
Centrum. Maar dit blijkt finan
cieel nogal zwaar uit te vallen.
D.K.: De behoudsgezindheid
moet inderdaad overwonnen wor
den. Hoewel een bestuur zeer ver
dienstelijke leden kan hebben,
moet toch in vervanging worden
voorzien. Het is moeilijk optornen
tegen een gevestigde macht. Zelfs
een initiatief om met jongere men
sen iets uit te bouwen is gestrand,
hoewel het entoeziasme groot
V.T.V.: Dit proces is bezig. Wij
zitten integendeel met een tegen
gesteld probleem: men kan ook te
véél jonge mensen hebben. En
meewerken aan een gezamenlijke
produktic? Dat is inderdaad moge
lijk
N.L.: Onze vereniging is er warm
voor te maken. Maar gaat het iels
opleveren? Het werd reeds meer
maals geprobeerd.
D.S. en H.O. bleken evenmin be
zwaren te hebben.
L.v.R.Het bestuur staat niet
open voor een fuzie. Het is zeer de
vraag of men spelers zou uitwisse
len.
K.L.V.: Er zijn wel mensen be
reid voor de samenwerking, maar
er zijn er niet zoveel beschikbaar.
Hetzelfde schoentje nijpt ook bij
A.K.: Een kleine kern die het
werk verzet, en een achterban die
zich niet moeit met het beleid.
Maar voor samenwerking: geen
probleem.
Het «overkoepelend orgaan»
nu: zou het nuttig zijn om
buiten de gezamenlijke pro
dukties ook tot een gezamen
lijk -arsenaal- van accessoires
te komen, een gezamenlijk
fiche-systeem van toneelwer
ken, een gezamenlijke biblio-
teekEn wel om tot het on
derste van de kan te kunnen
gaan?
D.S.: Zeer pozilicf
H.O.: Louis Pauwcis heeft zelf al
een eigen archief
A.K.: Ronald Schollaert blijkt
zelf ook aan een archief bezig.
H.O.: Bij ons worden de stukken
besproken. Iedereen kent de stuk
ken die gespeeld worden.
Hoe gebeurt de keuze van de
stukken?
H.O.: Iedereen leest er. en men
bespreekt de stukken.
V.T.V.: Iedereen krijgt nu de
keuze
K.L.V.Waar dit vroeger in het
geheim gebeurde, kan iedereen nu
wel meesnuffelen.
Blijkbaar toch een probleem dat
misschien op te lossen is door
een -data-bank- voor toneel
werken?
A.K.: Ja. indien het overlegkomi
tee slaagt. Als elke vereniging één
brochure zou al staan
En de stedelijke biblioteek?
A.K.: Zeker, maar het stadsbe
stuur moet hieraan niets doen. De
schepen kan wel beleidskoordine-
rend werken.
Een v olgende vraag behandelde
het voeren van de regie, meer
bepaald het initiatief om
kursussen-regie in te voeren.
Dit zou voor de stad wel een dure
onderneming worden. Het pro
bleem van de «huisregisseurs» of
aangezochte «beroepsmensen»
kwam hier uitvoerig ter sprake.
Maar zowel in het eerste als in het
laatste geval raakt een regisseur
«versleten» wanneer hij vaak met
dezelfde groep werkt, hij mag dan
al «beroeps» zijn.
Ook over het Kultureel Cen
trum werd uitvoerig gepraat.
Het ware nuttig op voorhand al
met de artistieke en administra
tieve direkteurs in kontakt te
komen, omdat met hen zal moe
ten samengewerkt worden. Er
zijn 15 toneelverenigingen in
Groot-Aalst.
Sommigen zullen in hun eigen
lokaal blijven. En de anderen?
Maar de problemen liggen anders:
Zal een goede artistieke direkteur
de amateur-gezelschappen aan
trekken? Maar ook de professio
nele gezelschappen moeten de no
dige faciliteiten krijgen, want het
Kultureel Centrum zal rendabel
moeten worden, nadat het zoveel
geld zal gekost hebben (er is ook
de nodige akkomodatie voor TV-
kaptatie
En wat zal het publiek doen? Zal
het toneelleven te Aalst niet wij
ken voor (semi-)professionele
gezelschappen?
Dit alles ziet er niet zo rooskleu
rig uit voor de Aalsterse groe
pen.
L.v.R.: De groepen moeten Tu-
zioneren. anders wordt het een fi
nanciële strop
De Volksunie Aalst, afdeling Aalst Centrum heeft op 28
april in het lokaal Gulden Vlies, Esplanade 13, een uitgave
van de Volksunie van een eerste reeks prentkaarten over het
ontstaan van het Daensisme, voorgesteld. Aan dit projekt
zijn verschillende doelstellingen verbonden: de initiatief
nemers willen de mensen op een visueel gemakkelijke
wijze aanspreken.
Zij wensen tegelijk de ge
schiedenis door middel van
afbeeldingen en foto's be
kend te maken om op die
wijze het tijdsbeeld zo ge
trouw mogelijk te re-
konstrueren met een amal-
gaan van soms moeilijke
historische konteksten.
Verder is het de bedoeling
een kwaliteit te bereiken en
aan de man te brengen te
gen een demokratische
prijs. De opzet is dus niet
het geldgewin, maar heeft
ergens een opvoedende
waarde.
Er is tevens een politieke
doelstelling aan verbonden.
Men beoogt een uitdrukking
van het sociaal engage
ment, zoals dat reeds altijd
in het partijpolitiek pro
gramma van de VU inge
schreven was, ter gelegen-
A.K.: In Brussel zijn er 36 neder
landstal ige verenigingen, die toch
allemaal eens het hoofd kunnen
opsteken via de subsidiëring van
Nederlandse Kuituur. Ditzelfde is
ook hier nodig. Want zelfs als wij
het K.C. mogen gebruiken, zal dit
(financieel) zwaar vallen. Het
K C. zal optimaal moeten uitge
baat worden. De funktie van de
Stadsschouwburg en het K.C. ligt
gans anders. En in hoever zal het
Aalsters toneelleven niet verzui
pen in dit K.C. waarin men grote
vedettes zal aantrekken. Gaan we
afzonderlijk een stille dood tege
moet? Nee. indien wc tot een over-
legccntrum komen. Hiervoor is
het nu nog de tijd. We kunnen nu
nog vertegenwoordigd zijn in de
beleidsbeslissingen.
K.L.V.: De kuituur moet naar de
mensen komen. Er mogen uiter
aard bijv. K.V.S. of N.T.G. of
grote vedettes naar Aalst komen.
Maar er is hier een rijk kultureel
leven bloeiende. Dat mag in geen
geval verworden.
D.K.: Maar zal de invloed, ook
samengebundeld, groot genoeg
zijn. Tenslotte moet het K.C. op
brengen. Bovendien is het te ho
pen dat de direkleuren bekwame
mensen zijn. Want het zullen al
leszins politieke benoemingen
zijn. Indien ze maar bekwaam
zijn! Het overlegkomitee is hier
dus zeker op zijn plaats
K.L.V.: Kunnen de Aalsterse
verenigingen hun eigen centrum
niet gratis gebruiken?
A.K. We hebben eigenlijk geen
toneelpubliek. Wél een publiek
dat naar een vereniging komt
kijken. In het K.C. zullen we de
mensen terugvinden die nu uit
Aalst weglopen.
Is een semi-professioneel gezel
schap in Aalst mogelijk?
A.K.: In het K.C. niet. Wel zou
kamerteatcr leefbaar zijn. In de
oude schouwburg dan
Konkluzie: Voor de amateurge
zelschappen is het dus zo goed
als uitgesloten dat zij elk hun
voorstellingen zullen krijgen.
En misschien zelfs helemaal niet
wenselijk. De voorkeur gaat dus
naar het behoud van de oude
stadsschouwburg.
A.K.: Alle mogelijkheden moeten
aangewend worden om de be
staande zalen te verfraaien.
K.L.V.: Maar toch blijven aan
spraak maken op het K.C
A.K.: Natuurlijk, het overlegcen-
trum werd oorspronkelijk ook als
«surveillance» op het K.C. be
doeld.
Moet het K.C. opgeheven wor
den?
Nee. zeker niet.
A.K.: 15 verenigingen kunnen er
hun vertoningen niet geven. Maar
men kan gezamenlijke produkties
brengen. 3 of 4 misschien.
K.L.N ofwel elke groep één
speelbeurt? Wc moeten in elk ge-
s al 15 speeldagen eisen.
Het werd een boeiend gesprek,
dat zeker een vervolg zal krij
gen.
Wil fried LISSENS
heid van het feest van de
Arbeid (ingericht door de
VUJO te Aalst en het 17de
partijkongres op 20 en 21
mei, dat integraal handelt
over de arbeid. Het
Daensisme is in Vlaams-na
tionale kringen altijd ak-
tueel geweest, maar kent de
laatste tijd een nog grotere
interesse. Veel toestanden
van toen duiken ook nu
weer op, bijvoorbeeld de
onverdraagzaamheid van
wege de konservatieve kato-
lieken, onder de leiding van
Woeste, ten overstaan van
priester Daens en zijn vol
gelingen en de toestand nu,
waar in Vlaanderen het ge
vaar (of is het reeds een
realiteit?) van een CVP-
staat niet denkbeeldig is!
Denken wij hierbij aan de
recent te Aalst opgerichte
kultuurraad!
De Volksunie stelt tegen
over de onverdraagzaam
heid van één filosofische
strekking, het standpunt
van het pluralisme.
De kaarten reeks (een eerste
in de reeks) bestaat uit acht
goede foto's. Het geheel is
gevat in een kaftje, met een
tekening in jugend-stijl.
Het kunstige van die stijl
komt echter niet overeen
met de inhoud!
De bourgeoisie van die tijd
kon er op het zweet van de
werkers een mooie leefwijze
op nahouden. Voor de ho
gere klassen was die tijd
een gouden periode. De ar
beiders werden uitgezogen
en hadden er geen verhaal
tegen! Na deze reeks zullen
er nog volgen! De VU hoopt
tweemaal per jaar met een
reeks uit te pakken: de ene
voor één mei, de tweede op
het einde van het jaar. Zj
menen dat het een demo-
kratisch, ongewoon ge
schenk kan zijn.
Foto 1 toont ons wat nog
overblijft van de Hoeve J. B.
Van Langenhaecke te Ap-
pelterre. Hier werden tus
sen 1875 en 1885 de
«Roelanders» gevormd die
later de eerste Daensisten
zullen zijn.
We zien achteraan nog een
hoopje stenen, die de re-
tanten uitmaken van het
woonhuis, waar Van Lan
genhaecke lessen gaf. Door
deze sloping wordt eens te
meer bewezen dat we in
Vlaanderen nog nergens
staan in verband met het
behoud van woningen met
historische waarde. Het
huis werd afgebroken om
dat de huidige eigenaars de
slopingspremie wilden ont
vangen! De tweede foto
toont ons een pantoffelfa-
briek. Het is een prentkaart
die uit die tijd dateert en
overgenomen werd. We zien
er een mistig vuil op, de
beeltenis suggereert la
waai, geklop en laat zien
dat zelfs kinderen uitgebuit
werden. Het geheel toont
ons het binnenzicht van een
Aalsterse fabriek, waar om
streeks 1890 vele loonsla
ven werkzaam waren. Sa
men met het proletariaat
vormden zij het arm, uitge
buit Vlaanderen. Kaart 3
toont het embleem van
Priester Daens' drukkerij op
het eiland Chipka, «Ons
huis, tusschen Dender en
Werfkapel». Priester Daens
zelf wordt ons getoond op
de vierde foto. In 1894 was
hij de eerste lijstaanvoerder
en de eerste volksvertegen
woordiger van de Christene
Volkspartij. Prent vijf toont
ons de oude faktuur van de
«Stoomsuikerij fabriek» van
Plancquart uit Zomergem
(Gent).
Een mooie tekening komt er
op voor. De tuin van de fa
briek bestaat nu nog!
Hector Plancquart was een
rijkemensenzoon, die in
1953 arm stierf, na 65 jaar
Vlaams-sociale strijd!
Op foto zes vinden we nota
ties In een Rerum-Nova-
rum-publikatie van 1891.
Alois De Backer en Prosper
De Pelsmaecker bereidden'
het oprichtingsdokument
van de Daensistische partiji
voor. Woeste van reeds een
tegenstander! Beide promi
nenten hebben echter het
werk doorgegeven en bestu
deerd: hun denken .wkam
dus reél overeen met de
geest van de encycliek. Het
handschrift onderaan be
wijst dat De Backer (reeds
toen!) voor een scheuring
tussen de katholieken en de
christelijken was. Rechts
krijgen we via een aanteke
ning het bewijs dat de
grondleggers van het
Daensisme reeds interna
tionaal gericht waren: zij]
zochten en vergeleken hun!
thesissen met andere uit de
Westerse wereld.
Foto zeven toont ons de
krantenkoppen uit die tijd a
de democraat (Priester]
Daen's tijdelijke kieskrant
in 1894), Het Recht als tolkl
oer Ghristene partiji
(Plancqaert), Klokke Roe-!
land van de Roelanders, De]
Werkman (Pieter Daens) en
het land van Aelst (even
eens van Pieter Daens). De
laatste foto van deze eerste
reeks toont ons een Vlaam
se verknechte landman van
1890. Hij is een zinnebeeld
voor de ontbering en de
strijd voor het bestaan.
Door het zware werk (alles
gebeurd manueel) lijkt deze
fiquur afgetobd en uitgezo-'
gen. Door zijn enorme wils
kracht wou hij toch overle
ven. Zijn gelaat is dan ooi
doorgroefd met diepe rim
pels die ons verraden dal
zijn levenswijze niet
makkelijk was! Voor dit uit
zonderlijk werk wenste d*
voorzitter van de VU, afd<
ling Aalst Centrum, de heet
Frans Jos Verdoodt te
danken. Hij bedacht diens
echtgenote met een mooie
ruiker bloemen.
De heer Verdoodt wenste er
echter op te wijzen dat hel
zeer heroisch werk van L.P.
Boon, ontstaan uit een so
cialistisch standpunt een
ware bom werd: dit boek
zorgde voor de popularisa-
tie van het Daensisme te
Aalst.
Tegelijkertijd werden er een
aantal mispunten de wereld
ingezonden! Het Daensis
me kreeg een verkeerde]
faam, die nog verspreid)
werd door de televisie, de
film en straks nog door het
toneel!
Men denkt dat de beweging j
gegroeid is uit een stedelijk
proletariaat. Niets is minder
waar: het Daenisme is ge-
groei uit een landelijke rea-
tie tegen de konservatieve
partijen. Via het martelaar-
schap van Priester Daens is
de faam van het Daensisme
in Aalst gebleven. Maar de
toenmalige lijsten stonden
zeer sterk in beide Vlaande
ren. Er wordt eveneens ge
zegd dat De Backer geen
sociaal mens was! Hij
moest echter voor niemand
onderdoen. Heeft hijzelf
Priester Daens soms niet
gevolgd! Planckaert komt
naar voren met twee ver
zuchtingen: de Daensen
kapot krijgen en zelf in het
parlement komen. Hij heeft
alles echter overleefd'zon
der ooit menig mandaat be
zet te hebben.
Spreker hoopte via de beel
den, een snelle werking te
hopen op de bevolking. Hij
gaf evenwel toe, dat het
zich beperken in foto's, een
grote moeilijkheid was. De
bedoeling van de kaarten-
reeks is zoveel mogelijk
recht te zetten! Hij denkt
hier vooral aan twee essen
tiële fouten: de eerste
Daensiten werden gevormd
door Van Langenhaecke en
de beweging ontstond meer
op het platteland dan in de
stad.
Tot slot werd nog gewezen
op de mogelijke oprichting
van een museum en een ar
chief van de Vlaamse natio
nale strijd. Rein D'Haese is
trouwens bezig met een in
ventarisatie hieromtrent.
R. Devijver
