EXCLUSIEF
P
II
00
n i *J
Gelder aan haar schrijftafel in het hospitaal
kenhuis weg te halen. «Zelfs de
mensen die pas geopereerd waren
haalden ze uit het ziekenhuis
weg», zegt zuster Bea, die het
verder nog heeft over de trouw van
de zwarte verplegers die zij in be
scherming namen. Ook zij praat
over plunderingen en diefstallen
die de laatste tijd schering en in
slag waren geworden. «Men kon
het aanvoelen dat er iets op lil was.
Maar niemand kon zeggen wan
neer het zou uitbreken. En dan
plots was het aanrollend oorlogs
geweld daar: wreed en afschuwe
lijk. onmeedogend en alles ver
slindend. een spoor van vernieling
en dood achterlatend. Het was
wreed. De zusters van het hospi
taal besloten op post te blijven.
Zolang het ook maar mogelijk
was. Maar het voorbije weekend
werd de toestand onhoudbaar, zo
dat een evakuatie zich opdrong.»
Volgens zuster Bea waren de bin
nenvallende troepen Katangezen
die uit Angola kwamen.
Tijdens het weekend bereikte het
hospitaal zijn kumulatiepunt.
naast de vele gewonden kwamen
ook blanken en zwarte burgers er
een veilig onderkomen zoeken. In
Ze hebben zich terdege van hun
taak gekweten, geen geweld ge
bruikt en toch het maximum aan
mensen, zonder onderscheid van
nationaliteit, uit de onmenselijke
ellende van Kolwezi gehaald. Hun
optreden was humanitair, erop ge
richt menselevens te redden. Wat
ze ook hebben gedaan. De hou
ding van de Franse militairen was
anders. Blijkbaar lag hun opdracht
ook op een ander terrein». Meer
wenst zuster Bea daarover niet te
zeggen. Wel herinnert ze zich nog
hoe de Belgische para's werden
ontvangen in het hospitaal. «Er
waren veel Vlamingen bij. Toen
we hen vroegen of ze een glas bier
wensten, weigerden ze beslist. Op
een aandringen van ons kon men
op hun gezicht twijfel aflezen. Bij
een derde vraag hapten ze gretig
toe. Naast onze vreugde was dat
het enige wat we hen konden aan
bieden. Maar we deden het met
een gul hart. Onze jongens hebben
dat zeker ook naar waarde ge
schat.»
Over het onthaal in Kamina, Kin-
sjasa en Zaventem is zuster Bea
een en al lovenswaardig. Het was
uitstekend georganiseerd, voor
zover men in die omstandigheden
in een vreemd land aan organisatie
kan denken.
EEN ANDER REGIME
Ook aan zuster Bea stelden we de
vraag of ze nog terug wou. «Ik zie
de Zaïrezen zeer graag», zegt ze.
«Met pijn in het hart heb ik dat
land verlaten. Het grote probleem
nu is evenwel het heersende re
gime dat geen voldoende waar
borgen kan bieden op veiligheid.
Het regime is korrupt. De orde
machten zijn het ook. Het Zaïrese
leger is zonder de minste tucht.
Het steelt en plundert en is vooral
uit op uurwerken. We hebben
zelfs gezien hoe een neger zijn
schoenen moest afstaan aan een
soldaat, gewoon omdat die er zin
in had die schoenen af te nemen.
Dergelijke dingen stemmen tot
nadenken. Ze brengen je bij de
vraag: als de kleine man zo is. hoe
ziet de top er dan wel uit? Zes-
sentwintig jaar Zaïre is niet niets.
iim
Augustus I960. Kongo is onafhankeiyk. Op de foto van links naar rechts:
"iria Marnier, pater Wilfried De Meers-
Marie Rodrigues
zuster Bea De Gelder zuster
man uit Zele-Heikant
de gangen werd slaapgelegenheid
gemaakt voor de onvoorziene gas
ten die zich in het grote gebouw
veiliger voelden.
Dan was het zover: de evakuatie.
De bevrijding. Zuster Bea heeft
met trage stap haar hospitaal verla
ten Toch kon ze niet nalaten de
zieken nog een laatste maal iets te
drinken te geven. Een weeskindje
heeft ze nog verzorgd en dan heb
ben de zusters het personeel van
het hospitaal meegedeeld dat ze
weggingen Het was hoog tijd.
Met een auto van vrienden reden
ze naar de luchthaven van Kol
wezi. Hun wagen werd opgehou
den. De patrouillerende soldaat
raadde hen aan een paar wagens
bijeen te brengen en dan verder te
rijden. Wat ze ook deden. Zo be
reikten ze de luchthaven.
GEEN KRITIEK
Ze vindt het vreemd dat in ons land
kritiek wordt uitgebracht op de
houding van het Belgisch leger.
-Onze para's hebben hun werk
meer dan naar behoren vervuld.
Het betekent een heel leven, ten
dienste van de evenmens. Het
heeft immers geen belang of die nu
blank of zwart is Het gaat om de
mens. En die mens wordt in Zaïre
ten gronde gericht. Volkomen.»
Het is een biezonder pijnlijke vast
stelling die helaas maar al te waar
is. Zuster Bea heeft de woorden
niet uitgesproken, maar ze heeft
duidelijk laten verstaan dat er in
Zaïre een ander, een beter, een
eerlijker en oprechter regime moet
komen. Gebeurt dat niet dan gaat
het land regelrecht ten onder. De
vraag is: wie moet dat regime tot
stand brengen? En hoe? En is dat
wel moeelijk?
VERSCHRIKKELIJK
De eerste woorden van de familie
Peeters uit Willebroek, die al 22
jaar in Kolwezi leeft, waren «ver
schrikkelijk». Het kontakt met de
andere Europeanen was niet meer
mogelijk. Onze huizen waren
onze eigen gevangenis geworden
We konden er niet meer uit. Wan
neer er iemand aanklopte en wan
neer we wisten dat het rebellen
waren, vreesden we voor ons le
ven. Openden we niet onmiddel
lijk de deur, dan floten de kogels
er gewoon doorheen.» Hun ver
haal is al even schokkend als dat
van alle anderen. Ook hier grijpt
de gruwel om zich heen. Omdat
wij ons niet als taak liebben ge
steld al deze afschuwelijke verha
len bekend te maken, gaan we er
niet dieper op in. Wel willen we
namen van mensen in herinnering
brengen die door de rebellen wer
den neergeschoten: zoals de Lim
burgse familie Steegmans. Hun
lijken lagen op straat, net voor hun
deur. Of de koelbloedige moord
op het gezin Moermans Ook zij
werden afgemaakt. De kleine Kurt
ontsnapte aan het bloedbad. Zeven
jaar wordt hij volgende maand.
Een kleine jongen die geen tranen
meer heeft om te schreien over de
dood van zijn ouders en broertje.
de oorlogsgruwel ten top gedre-
WERKEN AAN
PASSAGIERSLIJSTEN
Dat was de taak van dhr. Van Keer
uit Schoonaarde, die op het Minis
terie van Buitenlandse Zaken te
werk gesteld is. Hij was een van de
mensen die vanaf zaterdag aan de
telefoon zat en de vragen van de
familieleden van mensen uit Kol
wezi beantwoordde. Een bizonder
moeilijke taak, die met oneindig
veel takt moest worden aangepakt.
Immers, via diverse media werden
verschillende, vaak erg uiteenlo
pende cijfers over het aantal
slachtoffers doorgeseind. Een
juist getal is nu nog niet bekend:
sommigen spreken van 120 blan
ken die zijn gedood, andere bron
nen houden het bij ruim 200.
Spoedig stond de telefoon
gloeiend rood, niet alleen van
mensen die informatie wensten
over hun familieleden, er waren
ook partikulieren die hulp aanbo
den. Mensen die telefoneerden en
hun naam wensten op te geven om
een kind in hun gezin op te nemen
om eerste hulp te verlenen, op-
vanggezin te spelen. «Dat doet
wel deugd», zegt de heer Van
Keer die zich nog goed herinnert
dat er met het samenstellen van de
passagierslijsten heel wat proble
men waren gemoeid.
Men beschikte immers pas zon
dagmorgen omstreeks 9.30 uur
over twee lijsten. Men had 900
namen van blanken, daar waar er
in de streek 1.900 blanken werk
zaam waren. De derde passagiers
lijst werd pas bekend gemaakt vijf
tien minuten voor het vliegtuig in
Zaventem landde. Kort daarop
ontving men een vierde en vijfde
lijst.
Het hele procedée vereiste nogal
wat manschappen: er werd ge
werkt in ploegen van drie perso
nen. Een ploeg had als taak de
namen op te schrijven, een tweede
ploeg kontroleerde of die mensen
voorkwamen op de lijst van moge
lijke passagiers, een derde tenia
poogde de familieleden telefo
nisch op de hoogte te stellen van
de komst en tenslotte was er nog
een vierde ploeg die ervoor in
stond dat de aangekomen passa
giers van de anderen op de lijst
werden gescheiden gehouden.
IS ER NOG HOOP?
Inderdaad, een vraag die beslis
send is voor de toekomst van
Zaïre. Momenteel zit het zo en
dat leren we uit de verhalen van
mensen die uit Kolwezi komen
dat de korruptic om zich heen
grijpt. Zolang men daar niet mee
heeft afgerekend, zal er wellicht
nooit vrede komen. Een missiona
ris stelde het anders: «Slaagt pre
sident Mobutu er niet in zijn men
sen van voedsel te voorzien, dan
blijft dit alles voortduren.» Het
hongerprobleem zo kenmer
kend voor de derde wereld stelt
zich biezonder scherp in onze
voormalige kolonie. Toch heeft
België al aardig wat financiële en
ook materiële hulp aan dit land
verleend. Wannneer we vaststel
len hoe men daar reageert op onze
hulp want ook de ontwikke
lingshelpers, de missionarissen,
het burgerlijk en technisch perso
neel mag men rekenen tot een
vorm van hulpverlening rijst bij
ons de vraag of die hulp nog dient
verder gezet, of men die helpende
hand wel waardeert en of er geen
andere politiek ten opzichte van
Zaïre en wellicht van heel Afrika
dient gevoerd? Kolwezi is een zo
veelste les geweest. Het optreden
van rebellen en Zaïrese troepen
heeft ons duidelijk gemaakt dat
men nog niet rijp is op een zelf
standige manier zijn eigen weg te
banen. «Zolang je erbij bent gaal
het. Maar draai je je rug naar hen
toe, dan breken ze alles weer af»,
verklaarde Alfons 't Kindt. Van
daar dat de vraag naar verdere
hulpverlening wellicht ook zo om
zichtig moet worden aangepakt.
Het zou inderdaad verkeerd kun
nen zijn plots alle hulp te staken.
De toestand is momenteel uiterst
precair, het ogenblik is aangebro
ken om ons te bezinnen over de
kansen die we Zaïre, Afrika en de
Derde Wereld moeten geven.
SD
Van boven naar onder: De woning van een blank gezin in Kolwezi Door
hei venster zagen ze de lijken op straal liggen. Toen kwam de redding uit
de lucht: ranse para's worden gedropt boven de stad. Na de ontzetting
worden beschermde kolonnes gevormd om naar het vliegveld te rijden
waarde weinige geredde eigendommen worden opgestapeld. Dan wordt
het wachten op de vlucht naar Kmsjasa.
Een ooggetuige maakte deze Joro's: unieke beelden van een gruwelijke
week in Zaires mooiste en rijkste provincie: Sjaba
Dc groep zusters van Pittem met tweede van rechts zuster Bea uit Overmere
K kan ze schrijnende verhalen vertel-
I len. Verhalen die wij in het westen
K nauwelijks durven te geloven.
I Toch zijn ze waar en echt. Het
I voedsel tekort was geweldig. Het
I eerste wat zowel de Zaïrese troe-
J pen als de rebellen dc zusters
J moesten ze kameraden noemen
I op de missiepost vroegen was
I voedselentee.Etenendrinken.de
bestookten.
In hel hospitaal van Kolwezie. dat
een ziekenhuis met 9 zalen, een
materniteit en een kliniek met 30
kamers telt. heerste er die dagen
een biezondere drukte. Gewonden
van beide kampen werden binnen
gebracht en verzorgd. Verschil
lende soldaten dienden geopereerd
aan schotwonden. De dokters be-
Zuster Bea met verplegers voor de ingang van het ziekenhuis
we begrijpen. Zoals we ook kun-
nen begrijen dat de beslissing voor
de kloosterlingen, die zich on-
I baatzuchtig inzetten voor de ande
ren, en daardoor sterk geleid zijn
I door de plaatselijke bevolking,
slechts met de grootste tegenzin
hun post verlaten.
I Ook zuster Bea heeft het over de
korruptie in het land. Daarover
worden dat Westerse mogendhe
den troepen naar Zaïre stuurden.
De invallers waren immers de me
ning toegedaan dat deze goed ge
drilde troepenmacht zich zou
scharen aan de zijde van het Zaï
rees leger. Wat voor een gedeelte
ook gebeurde met de Franse troe
pen die gewapenderhand de door
de rebellen ingenomen stellingen
Zuster Bea (Yvonne) De
Kolwezi (v)
3 j cSsentiele bestandelen om in leven
te blijven. Helaas, eten en drinken
1 was er schaars geworden. We
J zegden het al eerder: hongersnood
j en korruptie, de beste voedings-
H bodems vooreen revolutie. Zuster
'1 Bea weet ook nog dat de rebellen
Jl de eerste dag zich heel korrekt
hebben gedragen, houding die na
verloop van tijd veranderde.
i Vooral dan toen bekend was ge
sloten dan ook in het ziekenhuis te
blijven, ook 's nachts om toch
maar de hulpbehoevenden te kun
nen bijstaan.
Ook de verpleegsters deden dat.
De situatie werd met de dag erger
en de sfeer steeds meer gespan
nen. Toen werd vernomen dat de
Franse en Belgische para's op weg
waren naar Kolwezi, besloten de
rebellen hun gewonden uit het zie-
