f lm tof <m/ bbie
DE BALLADE VAN DE GROTE GRIEZEL:
EEN RAAK SCHOT!
32 - 15-12-1978 - De Voorpost
De toneelgroep Kunst, Licht en Vrijheid bracht één van de meesterwerken van Michel De
Ghelderode op de planken: De ballade van de Grote Griezel, de Ghelderodes toneelstukken
worden veel gespeeld in het buitenland, maar deze Belgische schrijver lijkt in ons land
onbekend, of moeten we zeggen onbemind?
Eén grote griezel, maar een sterk stuk teater. JM
Een kassukses spelen kan elke
toneelgroep, maar KLV bewijst
haar inzet én haar kunde door
elk jaar een stuk te brengen dat
een bewust-afstand nemen
van het gewone spel is. Dit sei
zoen is dat de Grote Griezel
geworden. In de vroegere
stadshalle. Schoolstraat, werd
een speciaal podium gebouwd:
een verhoogde planken vloer
van een twintig meter lang en
een vijftal meter breed. Er wa
ren echter heel wat neven-
piato's aangebracht, zodat de
toeschouwer zich voortdurend
op andere plaatsen waande.
Het publiek werd tussen de
verschillende plato's in gezet,
zodat men eens in de aktie en
een volgende keer tussen de
akties zat. Soms is de ene toe
schouwer wat bevoordeligd,
maar als het spel zich aan de
andere zijde afspeelt, moet hij
al zijn zinnen gebruiken om het
te kunnen volgen. Op het
grootste middenplato krijgt ie
dereen dezelfde rechten. Toch
moet de aandachtige toe
schouwer als het ware met de
afstand meedenken...
Qua ruimte werd er eigenlijk
niets nieuws getoond: men
heeft eenvoudig teruggegre
pen naar de middeleeuwen.
Het stuk zou evengoed in een
traditionele toneelruimte kun
nen gespeeld worden, het is
trouwens in 1935 geschreven
voor een toen «gewone» ruim
te. Maar de Ghelderode
droomde er indertijd reeds van
het publiek in de ban van de
aktie te houden. Daarom werd
het toneel in deze tijd een eigen
gelaat gegeven, zodat de men
sen aan den lijve konden bele
ven en ondervinden, wat de
Grote Griezel is. De bedoeling
is en blijft de wreedheid van het
fascisme aan te klagen, de
mensen ergens het lijf-aan-lijf
effekt te laten ondervinden, het
fysiek tastbaar te maken.
Daarom werd aan het geheel
een doodse, makabere, ontzet-
-tende indruk gegeven, het werd
een soort ceremonieel.
en dekorelementen lijkt het ons
een veeleisend spektakel. Dat
de KLV-ers zoiets durven op de
planken brengen is niet alleen
bewonderenswaardig, maar
ook de manier waarop het ge
beurde dwingt ons tot dank
baarheid. Iedere akteur of ak-
trice moet gespeeld hebben in
een soort artistieke waanzin en
met een komplete overgave.
Van de regisseur, Anton Co-
gen, die niet alleen zijn beste
beentje voorzette, maar zijn
hele hart in het stuk stak, ver
namen we dat de overgang
tussen «het stuk lezen» en «het
stuk opgevoerd zien» enorm,
bijna onmogelijk is. Voor dit
monumentale spektakel op vier
of vijf plato's was een totale mo
torische kracht nodig. Dat deze
amateurs vaak tot twee, drie
uur 's nachts repeteerden zon
der morren is zeker waardeer
baar. Het resultaat hiervan is
verbluffend! Waarschijnlijk
komt dit door een zelf-
overtuigd zijn van het gevaar
en willen de spelers met vlees
en bloed ingaan tegen het
overal dreigende fascisme, zij
het dan alleen maar op het tea
ter. Het heeft des te meer zin,
daar wij op dit ogenblik leven in
En kan dat niet een figuur uit een schilderij van een Vlaamse Primitieve voorstellen? (JM)
VAN VLAAMSE AFKOMST
Michel de Ghelderode is een
auteur van Vlaamse afkomst.
Hij werd geboren op 3 april
1898 te Elsene en overleed op
1 april '62 te Schaarbeek. Na
een hevige mystieke en morele
krisis, brak hij met het katoli-
sisme. Reeds op 18-jarige leef
tijd begon hij waardeerbaar te
schrijven Een toeval bracht
hem tot het toneel: ter illustratie
van een voordracht over Poe,
schreef hij in 1917 La mort re-
garde a la fenêtre. In bijna al
zijn latere werken zou de dood
aan het venster staan
Vanaf 1931 werd hij, na zijn
stuk Sortie de l'acteur. wat men
noemt «un homme qui écrit
dans sa chambre». Toen
schreef hij zijn beste werken,
waaronder De Grote Griezel.
(La ballade du grand macabre -
1935). Kenmerkend voor zijn
werk is de zin voor het myste
rie, het bovennatuurlijke en het
irreeële, die gepaard gaat met
een volkse spontaneïteit. Het
volledige oeuvre van de Ghel
derode is stevig geworteld in
het volksleven, maar niet min
der in de nationale geschiede
nis. Het is visueel, het spreekt
tot al de zinnen...
Hij zoekt naar het diepere we
zen van de mens. De gemeen
schap echter belet de mens
zichzelf te zijn: zij nivelleert!
de Ghelderodes personages
lachen om hun tranen te on
derdrukken
HET LEVEN WEER
LEEFBAAR MAKEN
Het geheel is het verhaal van
Breugelland, dat evengoed
Vlaanderen kon heten. Men
toont de toeschouwer alle mo
gelijke heersende ondeugden:
menselijke onverschilligheid,
wreedheid, onderwerping,
machtswellust en noem zelf
maar verder op. Een filosoof
voorspelt het einde der wereld,
maar wordt niet au serieux ge
nomen. Maar inderdaad: de
dood komt om te vernietigen.
Hij maakt echter een keuze en
vernietigt slechts diegenen die
het leven in Breugelland on
draaglijk maken. Het wordt
prachtig gesuggereerd: de
goeden blijven over en de
slechten worden gewoon ge
hangen... Tenslotte heeft de
dood zijn taak volbracht en
sterft op zijn beurt. Hij trad op
'als een soort wreker, of als ie
mand die een bevrijder is voor
de mensheid. De Grote Griezel
is iemand die probeerde het le
ven weer leefbaar te maken.
Tot slot komt dan «An die Hof-
nung» (van Beethoven) een
boodschap brengen: er blijft
nog hoop voor alle mensen!
MET DANK!
Over het werk van de KLV-
mensen kunnen wij in dit geval
moeilijk oordelen. Gezien het
karakter van het stuk en de
speciale kreatie door de speel-
De vernietigingsscène (JM)
een sociale toestand die veel
gelijkt op deze van de jaren vlak
voor de wereldbrand en dit zo
wel op mentaal als socio- eko-
nomisch gebied. De geestelijke
mens van nu is inderdaad rijp
voor de Grote Griezel.
Moest NU zo een figuur op
staan, met moderne middelen:
hij zou een kans hebben! De
duistere wereld en de even
duistere chaos van het fa
scisme steekt overal ter wereld,
ongestraft, de kop op. Wij den
ken maar aan Spanje, aan het
dragen en invoeren van nazi
symbolen... de openbare in
stanties laten het oogluikend
toe. Zij doen er niets tegen. Met
dit stuk wordt echter een lege
batterij weer opgeladen, met
elektriciteit van deze tijd. Men
poogt de mensen een sein te
geven, een vingerwijzing te ge
ven: wat te doen als we weer in
die toestand raken Jusemina
(Olivia De Roo) en Adriaan (Jo
zef Ledegen) verpersoonlijken
de jeugd en de liefde. Zij zijn het
hoopgevend element: het le
ven gaat voort Maar zit er niet
ergens een addertje onder het
gras? Zij zullen een nieuwe
maatschappij vormen, maar...
met dezelfde ingrediënten. Zij
spelen hun rol voortreffelijk.
Porpemaas (Odilon Mortier)
geeft ons een levensecht beeld
van de lamme goedzak. Hij
drinkt, geniet van het leven en
trekt zich niets aan. Gracienne
Van Nieuwenborgh beleeft
haar rol zo intens, dat ze zelf
niet merkt dat haar stem een
paar maal op het passend mo
ment overslaat. Zij is een echte
Kwijlekwalle op het toneel: een
voorbeeld van machtswelluste
ling, een wreed, sadistisch en
egoistisch gemeen wijf. Haar
spel boeide de mensen zeer,
hoewel het moeilijk te aanvaar
den was: zij vertolkte de vinger
in de wonde
Ook het spel van Videbolle
(Ronald Schollaert) werd ge
waardeerd. Deze weten
schapsmens, denker en werker
wil de mensheid iets beters
brengen. Hij is het ook die in
staat is de wereld na de grote
ramp herop te bouwen. Hoewel
hij duidelijk niet bestand was
tegen de Kwijlekwalle (hij is té
gevoelig en té verstandig) lijkt
hij door de komst van de grote
griezel wel herboren Aspicus
(William Boulembercq) en Basi-
licus (Carolle De Jonckheere)
vertolken de rollen van minis
ters op een zo korrekte manier,
dat wij ons even in ons vader
land wanen: Beide ministers
tonen zich als een echte poli
tieker, maar dan in de slechtste
zin van het woord: als machts
wellustelingen. Zij proberen
zichzelf te bewijzen, lossen de
problemen op op een eigen
manier en proberen elkaar
steeds een voetje te lichten.
Om de haverklap nemen ze
dan ook ontslag... Gerrit Buys
(Prins Goeleven) is zeer over
tuigend overgekomen. Hij
wordt eerst gemanipuleerd
door zijn beide ministers. Door
een toeval ontsnapt hij aan «de
grote ramp» Daarna wil hij de
goede zaak dienen en helpt
mee aan de opbouw van een
nieuw land. Brigitte Corten was
een echte ijlbode. Zij ook ver
dient een pluim voor deze ver
tolking. Maar de hoofdfiguur in
het stuk, dé Grote Griezel, (Ne-
krozotar Guido Van Hecke) -
leek niets meer op een ama
teur. Zijn spel was zo overtui
gend, spontaan en meesterlijk,
dat de aandachtige toeschou
wer hem dadelijk als favoriet
zou uitroepen.
Verder kunnen wij niets meer
dan de andere medewerkers
feliciteren met hun intens werk.
Het stadspersoneel en de
technische ploeg van KLV
zorgden voor een sober maar
doeltreffend dekor. Hoewel er
weinig rekwisieten waren (een
kast, een zetel, een boom, een
troon en een paard) spraken
deze dingen voor zichzelf Zij
bereikten het beoogde doel.
Hilda Wauters trad op als regi
eassistente en Romain Mortier
zorgde voor het passende «ge
luid». Roel Bal versterkte de ef-
fekten door zijn prima belich
ting en Van Goethem Maria is
uiterst vindingrijk aan de kos
tumering bezig geweest. Hoe
wel slechts vervaardigd van
beschilderde jute, onder
streepte zij het ware karakter
van iedere spelersrol.
Ten slotte richten wij een spe
ciale dank aan het «Grote Ba-
chus der menigte» We verna
men dat deze groep mensen
het op één week klaargebokst
hebben om deze enorme mas-
sarol degelijk uit te voeren. Ilse
Beemaert, Jean-Paul De Boit-
selier, Franöne De Bolle, Laeti-
tia Lefevre. Johan Pauwels,
Jan en Katinka Pottie. Dolf Se-
deyn, Vera Smgelyn en Ann
Van Malderen bewezen hier
mee uitstekende krachten te
zijn. Zij moeten eveneens
enorm gewerkt hebben om
dergelijke uitvoering te kunnen
brengen Waarschijnlijk zitten
zij vol builen en krassen door
het langdurig over en weer_
kruipen over het plato. Maar de
speciale sfeer die zij brachten
was onmisbaar in het stuk.
TE WEINIG GEWAAR
DEERD?
Naar ons gevoelen werden
deze voorstellingen te weinig
gewaardeerd door het publiek.
Misschien komt dit doordat de
voorziene ruimte nu eens niet
een traditionele schouwburg
was, maar een soort fabrieks-,
halle. Vonden de mensen dit
verdacht of past het niet in hun
patroon?
Het wordt de mensen ook niet
aangenaam gemaakt: zij ko
men in het duister binnen via
een lijkkamer, waar de Grote
Griezel opgebaard ligt. Of wil
len de mensen niet dat hen de
zere plek aangewezen wordt?
KLV heeft toch zijn doel bereikt:
men heeft er de mensen wel op
gewezen dat er iets misloopt.
Zij wensen (niet altijd) het pu
bliek zijn zin te geven en hen
verder in slaap sussen...
Het teater van de armoe, wat
de middelen betreft, bleek
maar al te duidelijk een teater
van de rijkdom: zeer rijk aan
spirit bracht het een echte
boodschap
Proficiat mensen van de KLV
én regisseur Anton Cogen
Wij hopen spoedig nogmaals
een dergelijk degelijk stuk te
kunnen «beleven».
De rol van KLV vonden wij zo
belangrijk, dat we even willen
eindigen met een uitspraak van
Frederik Van Eeden: «Neen, ik
houd niet van kunst, maar ik
houd van mensen. Ik heb kunst
niet lief om kunst, maar om de
mens die haar gemaakt heeft»
In de Aalsierse bioskopen ga je zo stilaan merken dat de Kerstvakantie
voor ae aeur staat, cr verscmjnen deze week ze lts reeds een paar films op
hei witte doek waarvan men hoopt dal zij het er enkele weken zullen
volhouden, tot de kerst en nieuwjaarsperiode.
Zo loopt vanaf vandaag in zaal 1 van cinema Feestpaleis een film die
door vele diskofans waarschijnlijk reeds weken met ongeduld wordt
verwacht «Grease», de film met Olivia Newton John en John Travolta.
De film Grease is op zijn zachts bekeken gewoon een lukseuitvoering van
de gelijknamige Brodwaymusical van Jim Jacobs en Warren Casey.
Randal Kleisers film is gewoon ontworpen als massakomsuptie En
daarmee is alles ver gezegd
De taak van de regisseur in deze film is vrij beperkt. De koreografen
hadden het blijkbaar voor het zeggen. Naast de kommerciële muziek is
het alleen dat vleugje humor die de film redt. Je moet de film dan ook
lachend bekijken. Wie de ironie niet inziet is verloren, hij heeft geen film
gezien, maar platen beluisterd.
Centraal staat pen romance tussen Travolta en Newton-John gesitueerd in
het kader van een Amerikaanse High School waar eerstgenoemde zich als
leider van de T-Birds geen sentimenteel gedoe met 'grieten' kan veroor
loven zonder zijn zwartgejakkerd he-man-imago te schaden. Tot groot
verdriet van zijn in hel geheim aanbeden geliefde die zich met haar
romantische ideeën over liefde aanvankelijk niet goed thuis voelt bij de
Pink Ladies, de vrouwelijke tegenhangers van de T-Birds. Zoals hel nu
eenmaal hoort in dergelijke films zal na heel wat moeilijkheden het
verhaal eindigen op een happy-end.
Dat het hier gaat om een kommerciële bedoening blijkt ook uit de hele
entourage. Grote publicitaire kampagnes. verkoop vanT-shirts, posters,
stickers, enz. Ook Aalst bleef hiervan niet gespaard.
In zaal 2 een gewezen kaskraker waarvan men hoopt dat hij het ook nu
weer zal doen -Love story-. Meer uitwijden over deze film die destijds
en nu waarschijnlijk ook nog, de tranen met beekjes liet s
waarschijnlijk wel overbodig, ledereen kent wel het verhaal vat
liefde die zo abrupt afgebroken wordt. Voor de sentimentelen
te gaan bekijken of opnieuw te gaan bekijken
Cinema Palace pakt uit met een ander soon films. Daar is n
aan het Kerstprogramma toe. In de grote benedenzaal zal vanaf vandaag
de film - Looking for Mr. Goodhar- lopen. Op zoek naar Mr. Goodbar.
n nog m
De film vertelt ons het verhaal van een meisje dat zich tijdens de werkuren
bezig houdt met de opvoeding van mindervaliden. iets wat haar volledig
in beslag neemt, 's Avonds heeft zij echter toch ook nog de tijd om zich uit
te leven in 's Wereld giften, of je kan het ook anders zien, om zich bezig te
houden met een andere kalegorie verschoppelingen van onze maatschap
pij, zij die van kroeg tot kroeg en van bar tot bar lopen.
In de studio van de Pulace een zeer goede film die wij reeds vroeger op
onze schermen hadden willen zien, -The Turning Point- Het keer
punt Deze film van Herbert Ross met in de hoofdrollen Shirley
MacLaine als Deedec, Anne Bancroft als Emma, Mikhail Barychnikov
als Yuri en Leslie Browne als Emilia voert ons naar de ballctwercld.
Emma en Dcedee die vroeger de beste vriendinnen waren hebben elkaar
al jaren uit het oog verloren. Emma maakte een schitterende karrière als
sterdanseres maar voelt thans iedere dag haar toekom»! meer en meer
bedreigt door jonge daaseressen. Deedec heeft zich zonder zichtbaar spijt
teruggetrokken in de provincie om te huwen met een vroegere partner,
Wayne, van wie zij nu drie kinderen heeft: Emilia. Ethan en Jam na
Emilia is achttien en voelt zich op haar beurt aangetrokken door de dans.
Beide vriendinnen vinden elkaar terug bij gelegenheid van een opvoe
ring. Met ontroering ziet Deedec ook haar vroegere kennis weer. Ade
laide, de direktrice van de American Ballet Company en Michael, de
briljante ansitieke leider en choreograaf die Emma haar eerste triomf
bezorgde Emma moedigt Emilia, van wie zij de meter is. aan om hel
ballet als loopbaan te kiezen en krijgt het gedaan dat Adelaide en Michael
een auditie afnemen van de jeugdige danseres. Emilia wordt aanvaard en
venrekt naar New York voor haar opleiding. Emma die meer en meer
verdrongen wordt door Carolyn, een debutante en tevens lijdt onder
diktoriale eisen van een avant-garde choreograaf, stelt al haar hoop en
koncentreen al haar energie op Emilia van wie zij het talent beseft
Emilia wordt verliefd op Yuri, de sterdanser van het ballet, maar zijn
ongedwongenheid en trouwloosheid baren haar weldra heel wat zorgen
Deedee komt haar dochter vervoegen en knoopt terug betrekkingen aan
met haar vroegere minnaar Rosie. Weldra komt het tot een krisis tussen
moeder en dochter. De initaticvcn van Emma en wellicht ook de al te
grote plaats die Emilia heeft ingenomen drijven Deedec terug naar
haar eenzaamheid en rakelen haar half vergeten spijt en twijfels terug op.
Terwijl Emilia, tans besloten de voorkeur te geven aan haar karrière. haar
eerste suksessen kent, laait een oude en verdrongen rivaliteit tussen de
vroegere vriendinnen weer op. en jaagt hen in het harnas tegen elkaar.
Een film die wij vooral aanbevelen aan balletliefhebbers, maar die daar
naast ook een zeer goed verhaal met sterke psychologische basis. Een
film voor cinefielen.
S.J.
