4
«PRIESTER DAENS» DOOR HET
NEDERLANDS TONEEL GENT
DWAALLICHTJES
BALLET VAN
VLAANDEREN
WEER UNIEK.
10 - 21.12.1979 - De Voorpost
Dat het NTG ««Priester Daens» naar het boek van Louis
Paul Boon van 22 december tot en met 20 januari voor
het voetlicht brengt zal elke Vlaming en zeker die uit het
Aalsterse, bakermat van het Daensisme, wel beroeren.
Voor Aalst des te belangrijker daar de dramaturg Frans
Redant die het stuk brengt samen met regisseur Walter
Moeremans een rasechte Groot-Aalstenaar is. Uit Hof-
stade namelijk alhoewel momenteel wonend in het
Antwerpse en reeds ruim tien jaar verbonden aan het
Nederlands Toneel te Gent.
aan de figuur toegevoegd. Gent in 1917, blijft in Duitsland
Wel was hij gewoon in de huid tot de amnestie van 1929, wei
van de kollega-joumalist ge- gert iets te maken te hebben
kropen en alles van naaldje tot met de bezetter tijdens wereld
draadje verteld alsof hij het oorlog II, schreef toneelstuk-
zelf allemaal had weten ge- ken en kreeg met «Jan Vle-
beuren. Hij had de beweging minckx», een geromanceerde
verstrengeld met het opko- autobiografie van de strijd der
mend socialisme maar had Daensisten, de dnejaarlijkse
vooral oog voor de «petite his- staatsprijs.
toire», voor al die kleine daqe-
Inbreng van de Aalstenaar is
onder meer het feit van zijn
persoonlijke relatie met Louis
Paul Boon, zijn eigen engage
ment en de bekendheid met
Aalsterse toestanden en aal
sterse mentaliteit. «Oiljsters»
is een der moeilijkste wereld
talen meent Walter Moere
mans
In een fantastische bezetting
met Roger Bolders, Herman
Coessens, Raf Reymen, Bob
van der Veken, Cyriel van
Gent, Lieve Moorthamer, Gui-
do van den Berghe, Jan Moo-
nen, Blanka Heirman, Mark
Willems, Chris Thys, Ludo
Leroy, Jappe Claes, Eddy Ver-
eycken, Peter Marichael,
Machteld Ramoudt, Wim de
Wils en vele anderen kan U dit
stuk meemaken op maandag,
donderdag, vrijdag en zater
dag te 20 uur en op zondag te
15 uur in het NTG aan het St.-
Baafsplein 7 te Gent. Geen
vertoning op 5 januari. Plaats
bespreking van 10 tot 14 uur
elke dag uitgezonderd woens
dag. Telefoon 091-25.32.08. U
ziet er op de scene evolueren
Paus Leo XIII, onderpastoor
Ponnet, bisschop Stillemans,
koning Leopold II. baron Leo
de Betnune, Charles Woeste,
Adolf en Pieter Daens, arbei
ders en arbeidsters, Aalsterse
socialisten, Edward Anseele,
hofdames, een pater kapucijn
en nonnen.
De bewerking is van Frans
Redant en Walter Moeremans
die tevens de regie voert.
Het Daensisme heeft rond de
eeuwwisseling ons land op zijn
kop gezet. Politiek gezien voor
velen een zo mooie droom dat Luc Delaforterie. Er zijn verder lijkse feitjes die zo vaak verlo-
de utopie ook vandaag nog op de studies van Hendrik Elïas, ren gaan. Vooral ook had hij
de maag blijft liggen. Het Karei van Isacker en Lode zijn boek weten te brengen in
Daensisme had zovele facet- Wils. de taal van het volk, verstaan
ten en zovele faktoren speel- Toch zou het duren tot Louis baar tot en met. Wat van heel
Frans, Sterck: uito«Yor-HpjJ^:
ker van «Klokke Roeland» te
Ninove, auteur van «De Socia
le Kwestie» en «Onze Dor
pen» geboren te Aspelare.
Frans Lambrecht: hoefsmid
te Outer die na de schoolstrijd
alle klanten verloor en «de
koude smid» werd genoemd,
deed het Daensisme in Bra
bant binnendringen.
Prosper De Pelsmaeker: ad-
vokaat te Denderleeuw die de
hem te antiklerikale Daensisti-
sche partij verliet, rechter en
docent aan de RUG.
Alois De Backernotaris te
Denderhoutem, genoemd «de
bosadvokaat», gebroodroofd
opent hij een winkel te Schaar
beek, verkozen als volksverte
genwoordiger toen hij, vlak
voor de verkiezingen reeds
was overleden.
Hilaire Van de Velde: Nieu-
werkerkenaar die zich als dok
ter te Aspelare vestigde.
Viktor Soens: na konflikt met
het bisdom week hij uit naar
Amerika waarna hij zich in
Strombeek-Bever vestigde.
van «Priester Daens» bij te
wonen op zondag 13 januari
te 15 uur.
Start te Aalst aan het HRITO,
Boudewijnlaan te 14.15 uur.
Inschrijfprijs, kaart en bus,
200 fr.
Ook kinderen kunnen mee
naar de gelijktijdig lopende
opvoering van «Hansje en
2:;stjs» m iviarionettentea-
ter «Taptoe» voor de prijs
van 100 fr., car en vertoning.
Gelijktijdig heeft in de hall
van het NTG een tentoon
stelling plaats onder het
motto «Toen het leven nog
een kortstondig verblijf was
in de tekstielfabriek». in de
oude St.-Baafsabdij gaat een
tentoonstelling door
«Kinderarbeid».
In te schrijven bij Paul Van
Veelbetekende foto «De fabriek». Een repetitiefoto genomen door L. Monsaert. (-)
Ook met de Kulturele Kring 200 fr. Inderdaad, een gunst-
Meldert kan U mee en dit op prijs.
over zondag 13 januari naar de Ook van buiten Meldert kan U
vertoning te 15 uur. mee en we kunnen U onder-
Start aan het Parochiecentrum weg opladen zo U goed af-
den Wijngaerde, Merestraat te 13.45 uur zeer stipt. spreekt.
58 c te 9430 Nieuwerkerken. Prijs: autocar met parketplaats Inschrijvingen door betalen of
Tel. (053) 21.04.94. eerste helft van de zaal slechts storten van 200 fr op postreke
ning van J. Muylaert, Dorp
te 9392 Meldert - Aalst nr. C"
- 052.52.26 - 68.
Tel.: 052: 35.65.16.
Te Meldert kan U inschrijvet
bij elke bestuurslid.
Een unieke kans. Te grijpen. I
De zuster aan de ingang of was het slechts een leek ning, dus ging ze zich toe- was nu eenmaal niet met
verwelkomde me op een duidelijk beroepsmatige wijze, leggen en richtten tot die te verwerken. Er was g<
Goeiedag en wat kan ik voor je doen Veel kon ze nietanderen, want er waren er uitkomst meer. Nog mindi
daarvoor zag ze er veel te belabberd uit slechts me het toch nog zo velen rondom een toekomst. Ze scheurt
nummer van de kamer geven. Ze bekeek me heel even haar die behoefte hadden haar rekening in duizei
vreemd, tja veel tijd had ze er niet toe, maar wie komt nu aan een of ander. Mensen snippers.Wie had er nt
Charles Fréderic Auguste een zelfmoordkandidate opzoeken? Niet alleen de blik van die haar konden gebruiken, belang bij. Niemand hi
Woeste: zoon van konsul van (jeze receptioniste maar ook de zaal waar ik slechts na veel En of ze haar gebruikt had- haar nog nodig. Zelfs zij zt
d Kauoort h„ moejte en peilen belandde van de koud-groene den. Gedurende jaren. Ja- niet meer. Ze zette een tier
muurbetegeling tot de in honderden facetten opgesplitste ren waren het slechts bij ge- tal glazen met water en
lampen toe schenen een afwerende, een echt racis- ven bleef. Helpen en moed lerlei drankjes die ze in har
tische instelling tegenover mijn persoontje uit te stralen, inspreken. Ze gaf beetje bij bar vinden kon klaar. Daaj
Minutenlang zoeken en vragen links en rechts deden me beetje haar ziel in stukjes en naast hopen van pilletje!
tenslotte belanden in wat men "intensif care" pleegt te brokjes weg. Aan al die an- Een kaleidoscoop van klei
ren. Rode, gele, blauwr
Pruisen te Brussel bekeert hij
zich tot het katholicisme, advo-
kaat te Brussel, voorvechter in
de strijd tegen de liberalen,
volksvertegenwoordiger in arr.
Aalst in 1874, genoot bijzon
der vertrouwen van Leopold II
spoorde de Paus aan tot voor- -
zichtigheid i.v.m. Rerum Nova- noemen. Daar waar zij die een ononderbroken bewaking deren. Ze was het stalen
rum, zet zich af tegen mgr
Abbeloos, kardinaal
Goossens, mgr. Stillemans.
Streed te Aalst tegen Daens.
Het stuk zelf
De auteurs hadden over
Daens wel een vijftal stukken
kunnen brengen wat impliceert
dat een keuze diende te wor
den gemaakt. Keuze die uiter
aard steeds subjektief blijft.
nodig hebben terecht komen. Je vindt er hart-prostaat-en harnas waaraan eenieder witte, vooral witte. Ze slikl
maagpatiënten. Maar je vindt er ook deze die op een of die het nodig had zich kon en dronk. Dronk en slikti
andere manier getracht hebben een persoonlijke oplos- vastklampen. Meestal ble- Haar lichaam en maag re#
sing te zoeken voor hun eigen probleempje namelijk dit van ken het een soort vampiers geerden fel op al dezjc
hoe kan je nou in deze kontekst nog werkelijk leven. Met te zijn, parasieten die vreemde indringers. Nefi«
LEVEN bedoelen ze dan heel Wat anders dan gewoonweg slechts op haar gekunstelde deze laatsten wilden h{f
maar ademen. Het gaat er om intens dat te beleven levensmoed teerden. Tot op nog niet laten afweten. To«
waarover we slechts gedurende een heel beperkte tijd de dag dat ditzelfde harnas deed ze kokhalsend en br£
kunnen beschikken namelijk het BEWUST leven. Toch hol begon te klinken. Dat ze kend verder. Plots scheni
vonden we onze partner. Ook een tikje belabberd, maar wanhopig begreep dat ze alle scherpe kanten te ve|
den er bi) «Mm'S. wat„efcnie. kan worden ge- zeer bewust en_ realistisch genoeg om onze vragen le niets meer Je geven ^had vagen.jeondergingjeil
woord er lang nog niet over Daens» op de markt gooide, zegd, dit boek deed zich lezen bracht omdat ze in de huidige
gezegd is, het laatste boek en niet alleen de Grote Markt en slorpte U op als een opwin- realiteit er anders eerder naïef
nog niet geschreven. van Aalst, opdat Daens weer dende thriller. De droge stof zouden kunnen^Jit komen.
Over Daens werd al heelwat op de tongen zou rijden en de was dramatisch geworden. u~*
gepubliceerd. Er is het boek grote massa bereiken. Zo ontstond dan het plan om
over priester Adolf door zijn Boon had nochtans geen ont- deze stof te dramatiseren, op
broer Pieter. Er zijn de twee hutsende nieuwe feiten ont- de planken voor het voetlicht
pockets door Pieters kleinzoon dekt, geen originele facetten te brengen er dus een toneel
bewerking van te maken.
Vorige week was het terug een topdag in de sporthal in
de Rozendreef. Het Ballet van Vlaanderen trad op voor
een geselekteerd publiek.
Elegant en -cepel zouden we zeggen bij het zien
opvoeren van een nummer van dit vermaard baliet.
(Rik)
jrlijk de
an zijnt (Rik)
Boontje zelf zou het echter niet
meer mogen beleven.
Uiteindelijk is het er dan toch
van gekomen, niet echter zon
der vallen en opstaan. Mis
schien zullen historici er op
aanmerken dat in het stuk
nogal vrij met feiten wordt om
gesprongen doch het toneel
heeft zijn eigen wetmatighe
den. In funktie van opbouw en
spanning dient de stof immers
gekondenseerd te worden en
geordend.
Een verre nazaat van Charles
Woeste, van Leopold II of een
verre bloedverwant van onder
pastoor Ponnet zullen zich
misschien op lange tenen ge
trapt voelen omdat in sommige
scènes deze personen nogal
beantwoorden. Een triest, maar minstens even menselijk maar dringend, heel drin- sie van een alles zaligm^f
relaas. gend zelf een handvol kend gevoel: ik ga nu slapi
steun, een hartje liefde en en alles, alles is dan anderi.
Ze lag er stil bij. Heel bleek- bij "de vleselijke lust" op het genegenheid nodig had. Het relaas kwam er op eeL
jes. Met een wiebelende meer verheven vlak van Toen had ze tevergeefs ge- tonige, vlakke manier
baxter of hoe dit ding ook "Gods wil geschiedde", klopt aan al die deuren die Soms onderbroken wafcj
heten mag aan een of vertoefden. Zo echt de ontelbare jaren steeds voor neer ze bij haar eigen gfey
daartussenin'Daens erTdè zij- andere kromme haak boven ideale atmosfeer om een haar waren opengegaan, dachten bleef verwijlen, of
nen, mensen op ware men- dit onpersoonlijke bed op- door hen beiden duidelijk toen ze iets kwam geven. Tot ze deze namiddij«
senschaai waar arbeiders en- gehangen. Een glimlach beïnvloed karaktertje te nu bleven ze echter onver- moeizaam wakker werf4
kei verlengstukken van machi- kon er njet af. Het verdriet laten ontplooien. Talenten biddelijk gesloten. Er was Aan armen en ben{f:
nes waren. Ook door het inlas- was te jntens geweest. Te had ze genoeg geërfd. Ook ineens een onoverbrugbare vastgebonden aan de spT
In het stuk domineren een
drietal facetten: het lompen-
proietariaat met één gezicht,
de tweestrijd van twee zich
alles mogende permitterende
sen van Franse teksten ener
zijds en dialekt (hoe moeilijk
ook) anderzijds wordt het stan-
denverschil nog aanmerkelijk
geaksentueerd.
Naar de boutade dat er in
Vlaanderen slechts drie
toneelauteurs zijn, Hugo
Claus, Hugo Claus en Hugo
Claus, moeten toneelmensen
het dan vaak maar zelf voor
mekaar brengen. In casu zijn
grotesk getekend zijn. Het was eens allemaal visueel te zullen
nu eenmaal niet de bedoeling
een psychologisch drama te
brengen, wel een historisch
fresko waann op de eerste
plaats worden belicht de
Daenseri, hun opvattingen,
groot om te slikken voor één een overgevoelig karakter, kloof ontstaan. Nee, nee ze len van wat een kindert
mens. Niemand scheen Erfenis van beide zijden. konden niet helpen. Ze had- leek. Vele zaken kon ze zifc
haar ooit te kunnen begrij- Kwam toen de tijd dat ze den geen tijd meer. Och nee niet meer herinneren. Wtjdi
pen. Niemand scheen ooit gans alleen, absoluut ze waren haar niet verge- ze ook niet mer. Blij dat fin
de moed te kunnen opbren- alleen, moest leren zich als ten, maar ze moest nu toch nog leefde. Dat ze nog bM
gen om haar trachten te trouwe echtgenote te ge- begrijpen dat..., ja wat? stond? Al die buisjes in f
begrijpen. En toch was het dragen. Haar uitdagende rond haar, de barse gezicf
broodnodig. Ze had behoef- lichamelijke schoonheid Dat was de vooravond. Je ten van deze dje haar mof
uloI v««,u *e aan iemand, en niet was er de oorzaak van dat zou het de deemstering van
ditTna wkeitTmisiuktepogiri- alleen aan begrip. Ook aan ze zich een keuze kon ver- haar povere leventje kun-
gen, het team Moeremans-Re- die IEMAND zelf die als oorloven die een andere nen noemen. Ze herkende
laatste ontgoocheling voor doorsnee vrouw ontzegd is. zichzelf niet meer. Was
haar de beker deed overto- Maar alleen bleef ze toch. wanhopig op zoek naar 0pZ0eken. Vinden zou
pen. Die paar laatste uren Ondanks die andere aan- haar eigen ik. Maar die kon het vangen moest ze t
voor ze al verdomde pillen wezige, die men echtgenoot ze toch niet vinden. Ze had Aneen ontbrak haar
met handvollen kokhalzend pleegt te noemen. Deze hem, opgedeeld in ontelba- kracht. De kracht om n
inzwolg, wel bewust wat dit laatste had zijn eigen be- re partjes, weggeschonken ten te wandelen en verder
dant. Wie nu na het boek te
hebben gelezen meent dit nu
sten verzorgen, de omd
ving zelf: nee zo blij waslj
niet. Wat ze wel ging c
as dat laatste dwaallichi
beieven komt uiteraard bedro
gen uit want de auteurs had
den geen historisch en nog
minder een didaktisch werk op
het oog.
a_,„ Alvast hebben beide auteurs, - voor haar ging betekenen, kommernissen, een eigen aan al die anderen.
hun strijd, steeds in de geest Walter Moeremans die reeds had ze zich intens bezig wereldje waarin hij centraal Die anderen die haar nu als
en binnen de grote lijnen van «Menuet» bracht en eveneens qehouden met haar reke- stond. Het middelpunt van een irritant iets beschouw-
het histonsch verloop doch dantn,1®enen sfadsgenootS ge- nin9- Haar levensrekening, zijn eigen universum rond den. Een overlast. Toen pas
tracht Boon niet te verraden. Ze had getracht zichzelf wiens centrum elke zon of begon ze haar eindafreke-
«Maak er vooral geen politiek eens te zoeken. Een opera- maan maar liefst zonnen ning. Het werd een moeiza-
De^ieintoon^veS'dan^ook^p tie d'e echter fa'ikant uitge- gelet op de glas die ze hem me opstelling van wat ze
het menselijke gelegd alhoe
wel poliiek als back-ground
niet uit de weg te gaan was. Toen volgde er een soort dat deze zonnen of manen danks alle moeite en het
ook meer dan eens verwijzend
naar de aktualiteit.
Enkele personen
uit het stuk
Adoff Daens (Aalst 1839 -
1907): zoon van een schalie
dekker, primus in retorika in
vallen was, want wie was verleenden dienden rond nog had, te verwachten was
zij? te draaien. Hij vergat echter en reeds gegeven had. On-
het Jezuitenkoiiege naar het Volgens Boontje zouden de grimas dje het midden hield ook ebbe en vloed veroor- wanhopig zoeken naar al
noviciaat te Drongen, leraar woorden -socialist, en -ka- - meiiew> me, ihoerrie
noviciaat te Drongen,
te Antwerpen, Bergen en tholiek» er liefst niet in voofko-
Turnhout, theologie te men maar dat bleek dan wel
Leuven, uit de Orde ontsla- onmogelijk
gen uit last aan het hart,
schreef gedichten, zqer
Vlaamsgezind, progressief,
ruimdenkend en tolerant, te
Gent in 1873 tot priester ge
wijd, kollegeleraar te Oude
naarde, onderpastoor te St.-
Niklaas en Kruishoutem,
leraar te Dendermonde tot
de deken naar mgr Lam
brecht schrijft «van meneer
Daens, verlos ons Heer», pri-
vé-leraar en predikant werk
loos na weigeren van de
proostdij Drongen, politiek
journalist en redenaar,
volksvertegenwoordiger
voor Aalst en Brussel, over
leden op 14 juni 1907.
Pieter Daens boekbinder,
kocht met andere «Het Land
van Aalst», stichtte het
volksblad «De Werkman»,
steunde eerst Woeste.
Jean-Baptiste Van Langen-
haeke, landbouwer-advo-
Qua «socialisme», parallel lo
pend met het levenswerk van
Daens komen in het stuk voor
een gesprek tussen Ni-
chels en Van der Meersch in
tussen een spierkramp en zaken. Dat het leven een dat positieve resulteerde
een grijnslach, maar heel, aaneenschakeling van ge- het ganse in een schijnbaar
heel bitter om proeven. tijen is. Soms ook met een onverwerkbaar deficiet. Het
Dochter van een briljante springvloed. Het was niet veroorzaakte in haar een tot
vader, die echter weinig alleen een gewoon maar nog toe ongekende emotie:
maar dan heel weinig vergeten, het werd een deze van nutteloosheid,
scheen te geven om zaken moedwillig ignoreren van Plots meende ze ergens
een café over Aalsterse toe- die met een of ander geloof wat zijn aanwezigheid in de- veraf, heel veraf een
standen iets te maken hadden, daar ze kleine gemeenschap lichtpuntje te zien. Maar
EEN scène met Edward waar ^aar moeder de meest want midderwijl had ie tus- eenieder weet dat in dit
^erfscène in het parlement piëteitsvolle vrouw bleek te sen zijn drukke bezigheden moeras van stinkend egoïs-
met tussenkomsten van socia- zijn die het menselijk ras door, toch de tijd gevonden me en eigenbelang, dit licht-
listen ooit voortgebracht had. voor een paar efficiënte je slechts een dwaallichtje
ha miion Langs de ene kant de zaadlozingen en zijn nako- kon zijn Ze. ploeterde
van Paus Leo XIII, mgr Stille- mogelijkheid om zich zon-, melingschap verzekerd echter verder, door knieën
mans en onderpastoor Ponnet der beperkingen te kunnen moest betekenen. Zij en okselhoge drek om dit,
in dezelfde gewilde kledij ge- ontplooien vader ander- echter, ademde verder, en ze wist het met zeker-
zijds, de verstikkende, pran- moest verder. De minster heir ongrijpbare dwaal-
gend geestelijke toewijding verstrooiing werd dankbaar lichtje toch eventjes tussen
van moeder. Bezitterig, aangegrepen. In haar fanta- haar handen en in dat wat er
spaarzaam, HET voorbeeld sie opgeblazen tot het sum- van haar hart nog overbleef
van de huisvrouw die alles, mum van plezier dat ze ooit te i gen koesteren. Alles
BRjl maar dan ook alles be- zou kunnen beleven. De teve eefs. Een dergelijke
Oost-Viaanderen vond hij halve een afwijking van het ochtenden, misselijk van al lee
kaat uit Appeiterre, onder- schitterend voor de radio door ^aar opgelegde ideo- dat braken, waren er echter var
*"«>- doch^ niet bruikbaar voor gedrag qUa geloofs- steeds weer om haar eraan m
zaken voor haar in een te herinneren dat het nog nv-
Naar Gent! korte gemeenschap ver- eens en nog eens één gro- net
De Oudervereniging van de wekte kinderen overhad, te leugen gebleken was. is
«rest'biedfu'de mogd.jk ocliap haf zichzeH en die partner s»
heid te Gent een voorstelling gedachten in stede van de vond ze geen voldoe- m
speeld als verpersoonlijkers
van de Kerk.
Radio en televisie
Het Daens-feuilleton van de
TV vond Redant een grote
vervalsing van de figuren.
Het radiowerk van
eken. Misschien ging
3 morgen vinden?
werd bedankt voor
zoek. Door haar met e|b
'sschien tot morgi
or de zuster met
?t is nu welletj
eest!".
n ik via ontelbare d<
eindeloze naar fe r
- de gangen, pl
die druilerige re<
voelde ik me ope<
zo leeg. Hol en leeg
alebas van een cha-<
stje.
lanipuleerd en uit
t. Lag bij haar de opl
Bij al die anderen?
nez9lf? DeJru k,
lijn gedaciu-. .oervi
.ikend en automati
vaarts keerde. Zal
s zij ooit eens
;n ik terugvinden? Is
naai de moeite waa
gaat me dit eens ver
JIJ? Jij mens die ik t<
heb liefgehad? W
dan wel? Haast je c
bje nodig!
rik
wees thuis befaamde boe
renzonen, vormde hen tot
bewuste demokraten.
Hektor Planckaert: flamin-
gantisch zoon van liberaal va
der dokter-burgemeester te
Wortegem, doctor in de rech
ten, politieker, schepen te
id van zijn eigen ik
mand die meent te
n leven en niet te
n vegeteren tot wan
j pensioengerechtigi
eikome gaste op die
innige onderonsje
ffie en boterkoeken
