«King Lear» en Theater Frederik
in Sint-Niklase stadsschouwburg
Willen is Kunnen slaat zacht
met de deuren
De eerste passen van een nieuw kultuurbeleid?
mlssdhlen xrAer de
keId in
De Voorpost - 29.4.1983 - 27
daarin ligt
(mits een g
neelmatige
UITNODIGING
KUNSTSCHILDERES
Zondagen van 14.30 tot 19 u.
Weekdagen van 9 tot 19 u.
Het stadsbestuur van Sint-Niklaas en de vzw De Spiegel uit Beveren hebben de
toneelagenda van Sint-Niklaas aangevuld met twee belangwekkende produk-
ties. Donderdag 5 mei om half negen 's avonds gooien Het Trojaanse Paard en
het Kaaitheater onder leiding van regisseur Jan Decorte een ander, vernieu
wend licht op de epische tragedie "King Lear' van William Shakespeare en
zaterdag 14 mei, eveneens om halfnegen, brengt Theater Frederik, het jonge
Mexikaanse beroepsgezelschap van de Gentse koreograaf Frederik Van Me 11e,
één van haar expressief zeer gevarieerde programmaselekties.
Zowel de keuze van produkties als deze als het samenwerkingsverband met de
vzw De Spiegel is nieuw voor Sint-Niklaas en wijst op een zeker ongeduld om
het theater beleid nu, nog tijdens het aan gang zijnde seizoen, een nieuw allure
te geven. Kuituurattaché Jan Bral noemt het «afstappen van de nogal stroeve
programmatic van voorheen door soepeler in te spelen op wat in Vlaanderen
op vlak van theater aan bod komt.»
De vaststelling dat het theaterpubliek van Sint-Niklaas verouderd is, een
traditioneel publiek geworden is, noopt tot het doorvoeren van een koerswijzi
ging-
maar zie daarover verder)
de waarde en overtuigings
kracht van zijn werk.
«King» Lear is een enorme
brok epiek en de plot ervan
doet daarom bij samenvat
ting vrij konfuus aan. De
Britse koning Lear verdeelt
zijn rijk onder twee van zijn
drie dochters die beiden een
huichelachtige liefde spe
len. Cordelia, de derde
dochter, komt er niet toe
haar echte liefde te uiten en
wordt verstoten, ook de
graaf van Kent, diehet voor
haar opneemt, wordt ver
bannen, maar hij vermomt
zich en blijft Lear dienen.
Terwijl men Cordelia in
Daan Antheunis ziet het als
kuituurschepen zo: «Ik ben
tevreden», zo zegt hij, «met
de 360 toneelabonnees tien
jaar geleden waren het er
nog maar zestig, maar toch
bereiken wij met onze offi
ciële programmatie slechts
een klein deeltje van het
theaterpubliek. Een stads
bestuur is ook niet altijd de
meest aangewezen instan
tie om er méér mensen bij te
betrekken. Vandaar onze
samenwerking met de vzw
De Spiegel De Spiegel
werkt op een zeer oordeel
kundige manier aan een
nieuw theaterpubliek,
maar kan bepaalde initia-
met zijn halfbroer Edgar,
een gevecht dat in zijn na
deel wordt beslecht. Ed
mund bekent nog dat hij
Cordelia liet ombrengen.
Coneril kan het allemaal
niet meer aanzien en slaat
de hand aan zichzelf. De
slotscène is wel iedereen be
kend: Lear op zijn kniëen
met in zijn armen het leven
loze lichaam van Cordelia...
Üeven niet aim. Als"wij hen Frankrijk tot koningin
dan een helpende hand rei- kroont, verraden Regan en
ken, kunnen zij iets bren- Goneril hun vader; ze ont-
gen wat ze anders niét zou- nemen hem zijn gevolg,
den kunnen brengen. Op vernederen en verjagen
die manier worden én de hem. De rebelse, maar meer
kwaliteit én het kulturele no& kinderlijk-naïeve ko
rendement van onze thea- "ing wint in schade en
terkuituur opgekrikt. Een schande een beetje werke-
gevarieerde programmatie lijkheidsbesef. Met zijn nar
voor een gevarieerd pu- bij onweer zwerft hij
bliek, daar komt het op over het land en ontmoet
neer en deze vooropstelling Kent en Edgar Edgar is de
haal je niet als je konkur- man die'vals werd beschul-
rentieel blijft denken
King Lear
digd door zijn nijdige half
broer Edmund en later door
zijn vader Gloucester
r m (spreek uit: Gloster) werd
,Kmg Lear. door het__Tro- v«rjaagd HlJ wendl waan.
zin voor, opdat de waarheid
zich aan de buitenwereld
jaanse Paard en het Kaai
theater ging vorige week
vrijdag 22 april in première
Brusselse Beurs
schouwburg. Shakespeare
was klaar
zou openbaren. Zijn gekke
spel heeft echter een heel
- ander gevolg: het besef dat
me e r^e4ie de waarheid uiteindelijk al-
In 1609. De schrijvende do- verbigen
minee Frances Meres had - - 6
toen al, in zijn litera
tuurkritiek 'Palladis Tamia'
bleef, maakt Lear waanzin
nig. Edmund verraadt ook
Gloucester. En nu wordt
psteld dat «terwijl by de bloederig: de
Latijnen Plautus en Seneca van Gloï^ster
de besten werden geacht en
roor respektievelnk de kc dQor Mn
medie en de tragedie Sha- J GIoucester. blinde
de meest mtrnun- Glouoester ontmoet dan
zijn zoon Edgar, maar her
kent hem niet. Hij vertelt
hem dat hij bij Dover van de
rotsen wil springen. Edgar
tende was in beide genres».
Het ging Shakespeare ten
tijde van King Lear steeds
meer voor de wind. Hij was
waardigheid van «Gentle
man» en stond als auteur
van The King's Men
hoog aanzien. Nochtans aansla« °P Glou
moet ook Shakespeare
een andere plek, spreekt
hem weer levensmoed in en
verijdelt tussendoor ook
moeilijke momenten heb
ben doorgemaakt: in 1601
zijn vader en in
datzelfde jaar werden, na
een mislukte coup, Essex
terechtgesteld en South
ampton opgesloten in de
Tower, in 1603 stierf ko
ningin Elisabeth de gro
te mentor van het Elisabe-
thaanse theater en de hele
kulturele opbloei van die
tijd en vier jaar later
overleden Shakespeares
moeder en zijn zestien jaar
ongere broer Edmund.
De mogelijkheid dat deze en
andere biografische gege
vens zijn werk hebben be-
invloed, is niet relevant.
Shakespeare heeft, met een
historische episode en of de
evolutie van een individueel
drama als formeel stra
mien. als pretext misschien
voornamelijk menselij
ke themata ingevuld en
Het toeval wil, dat vervol
gens de koning van Frank
rijk met zijn leger in Dover
aan wal gaat, dat Lear,
Kent en de nar daar Corde-
Een uitdaging
Shakespeare schreef «King
Lear» toen hij zowat aan de
top van zijn kunnen was en
het stuk is dan ook een
meesterwerk, beter, veel
meer geprofileerd nog dan
Macbeth of Hamlet. Maar
tegelijk houdt het stuk ze
ker al sinds de laatroman
tiek een door een toetsing
van de modernere aan de
Elisabethaanse theaterbe
schouwingen en -mogelijk
heden, voortdurend her be
paalde uitdaging in. Een
theatraal imponerende be
nadering ervan uitwerken,
is een moeilijke zaak ge
worden. Als donker melo
drama waarin schimmige
gruwelijkheden en onwaar
digheden de tragiek van
een berooide koning eerst
bewerken en dan verder
nuanceren, paste «King
Lear» uitstekend in het
theater van de romantiek.
Het lot is van Lear, dat van
GIoucester ook, moest ver
bazing en medelijden ver
wekken en dat lukte toen
nog wel. Later men heeft
het soms over de tijd van
de museumopvoeringen
ging men Shakespeare met
behulp van een steeds ver
der geperfektioneerde thea
termachine, streng-realis-
tisch interpreteren. Lear
bewoog zich onder een volle
maan op kerkhoven tussen
menhirs en dolmen; de-
kors, rekwisieten en kos
tuums moesten vooral his
torisch verantwoord zijn.
Je kan de Shakespeare van
toen, wat het onderliggen
de op>zet betreft, best verge
lijken met de massaspelen
van nu: het waren exakte
kopieèn van tussentijds ge
registreerde historische ge
beurtenissen en fantasieën
Maar precies dat tussentijd
se impliceert een maatstaf
waaraan men een tijdlang
noemt. Hun dramaturgieën
zijn elk van een afzonderlij
ke zijde erg verwant met
die van Shakespeare. De
groteske is de oude trage
die die opnieuw en op een
nieuwe manier word ge
schreven. Dat deed Shakes
peare, dat deden en doen
Brecht, Beckett en Dürren-
matt. De groteske ont
vlucht niet de themata van
de tragedie, maar zet ze eer
der scherper, absoluter in
de verf en laat de toeschou
wer middels een imperatie
ve aliëntatie beslissen over
de werkelijke wreedheid,
tegenstrijdigheid en be-
spottelijkheid ervan.
Met King Lear behandelde
Shakespeare het verval van
de wereld. In zijn historie
stukken zijn menselijke
drama's slechts van belang
als opluistering, als sekun-
dair bioritme van een open,
historische sekwens. King
Lear biedt geen hoop op een
nieuw begin. Wie nog over
blijven (Edgar, de hertog
van Albany, en de graaf van
Kent), goeden en slechten,
naïevelingen en verstandi-
gen, dolen rond in een ver
brijzelde wereld die een ver
dere verbrijzeling als toe
komst heeft. The rest is si
lence dan
Ik heb al vernomen dat de
Lear van Jan Decorte geen
oude man is met een grijze,
lange baard, maar een dy
namische en machtige jon-
Theater Frederik:
a world of silence
Theater Frederik stelt zich
zelf voor als «een uniek ge
zelschap dat in zijn spekta
kels verschillende dramati
sche expressievormen kom-
bineert: mime, ballet, li
chaamsexpressie, zwart
theater en akteertechnie
ken. Verrijkt met een spe
ciaal gebruik van kleur,
licht en geluid, spektaku-
laire rekwisieten en fantas
tische kostuums vormt dit
geheel een aantrekkelijk en
effektief uitdrukkingsmid
del met een sterke magi
sche kracht.Suggestief
waarnemingstheater dus,
theater dat een aantal in
onbruik geraakte kommu-
nikatievormen herwaar
deert, vooral op emotionele
indrukken speelt, maar
niet van rationaliteit is ge
zeefd; het gezelschap inkar-
neert thema's, menselijke,
metafyzische preokkupa-
ties en nodigt uit tot inter
pretatie. «Frederik blijft
niet stilstaan bij wat reeds
gekend is in de wereld der
stilte; hij doet veel meer»,
schreef men in Spanje. En
Theater Frederik.
in België: «Het zien van
Theater Frederik doet een
nieuw begrip ontstaan: de
rede komt nè, de emotie».
Een Mexikaans blad ver
meldde: «een feest van rit
mes, kleuren en pure poë
zie, een nieuwe wereld».
Frederik Van Melle, artis
tiek direkteur van het we
reldvermaarde gezelschap,
is eigenlijk leraar plasti
sche kunsten, maar wijdt
zich al sinds 1963 aan het
theater. In 1969 stichtte hij
samen met kunstkritikus
Jan D'Haese het 'Gentse Mi-
metheater' en later leidde
hij nog de Theaterwork
shop van de Brusselse kui
tuur raad. Theater Frede
rik, een eigen groep waar
mee hij vanaf 1974 voor
stellingen begon te geven.
oogstte veel sukses, maar
moest wegens financiële
moeilijkheden worden ont
bonden. Van Melle waagde
zijn kans eerst in Spanje
(1976) en daarna (1978)
met een nieuw onafhanke
lijk gezelschap, in Mexico.
Manuel Collado engageerde
hem als koreograaf en ko-
regisseur voor 'Geschiede
nis van een paard', een na
derhand torenhoog gepre
zen produktie naar een ver
haal van Leo Tolstoi. Ook
vertegenwoordigde Van
Melles groep België in Ca
racas tijdens het Cuarto Se-
sion Mundial de Teatro de
los Naciones'.
De vijftien leden van Thea
ter Frederik zijn stuk voor
stuk jonge, geoefende be
roepsmensen. Ze trokken al
op toernee in Mexico, de
Verenigde Staten, Spanja
en Senegal. Het bezoek van
minister van kuituur Karei
Poma aan Mexico is niet
vreemd aan de aanwezig
heid nu van het theater in
Vlaanderen. De twee voor
stellingen (King Lear en
Theater Frederik) gaan
door telkens om 20u30 in
de stadsschouwburg. King
Lear kost 250 frank (het
reduktietarief is 230
frank), Theater Frederik
kost respektievelijk 150 en
125 frank. Beide voorstel
lingen zijn, dat spreekt,
meer dan warm aanbe
volen.
Leo DE BOCK
Toneel In Dendermonde
Tot ieders grote verrassing was het deze keer zeer warm in
het zaaltje van het Antikens. We hadden de deur zachtjes
opengedaan om erbinnen te geraken, maar toch leverde
ons dat een berispende blik op van regisseur Clement
Leybaert, een imponerend man, met lange baard, metalen
halsketting en donkere pet.
lia terugzien. Lear geneert [s vdorbljgegaan. Sha°
van zijn zinsverbijstering,
maar de geschiedenis
kespeare het opzettelijk na
genoeg dekorloze, vrijelijk
neemt een ongunstige wen- |estll4rde en
Ho hVq ri aon wnrnort
den zeer nabij door een luis-
ding: de Fransen worden
verslagen, Lear en Cordelia
gevangen genomen. Re
gan, ondertussen zoals u
vernam weduwe, wil Ed
mund trouwen. Goneril,
helaas, heeft identieke
tervaardig publiek omge
ven Elisabethaanse toneel
voor ogen had toen hij King
Lear (en ook zijn andere
stukken natuurlijk)
schreef, is men pas begin
plannen, alleen wenst zy ^eeuw eeht beflnnenV
dat Edmund eerst haar zie„ Van t<Mn V,M de
man Albany zou ombren- dranlatiek (ot
delijkheid de keuze wel
pseudo-dramatiek) niet
eens in haar nadeel zou meer de resultante van een
kunnen bepalen, vergiftigt ^„^„3 (onweers.
'j0 motoon 711c Rptrnn Hüflr
Ondertussen evolueerden
zijn leerlingen op en rond
het toneel, hoorden we de
sonore stem van teksthulp
Jan Janssens en sleurde ak-
teur Roger Van Geerteruy,
uitgedost als een welstel
lende rentenier, met drank
jes rond.
Het dekor, gebeeldhouwd
door dezelfde Roger en
Jacky Stassijns is voorlopig
nog sober. Het doet ons
denken aan Boeing-Boeing
wegens het groot aantal
deuren. Clement vertelt
ons stil dat er nog een aan
tal rekwisieten ontbreken
omdat we verbaasd kijken
naar de akteurs die gere
geld tegen de muur staan te
krabben. Uiteindelijk
blijkt dat daar een boeken
kast moet komen en dat de
leden van de familie in feite
bezig zijn zich een boek uit
te zoeken.
«Zachtjes met de deuren»,
een Frans blijspel in drie
bedrijven, is geen gemak
kelijk stuk, hoewel het bij
de meeste liefhebbersvere
nigingen op het reperto
rium staat. Het vergt eigen
lijk ervaren toneelratten
om er de schwung in te
houden. Het stuk staat of
valt immers met het tempo
en daarop hamert Clement
geregeld. Willen is Kunnen
heeft het dus niet gemakke
lijk met vier neofieten op
de planken. Gelukkig zijn
er ook enkele ouwe ratten
die de anderen kunnen
meesleuren.
Ervaren spelers zoals Jean
Vanhouteghem die voor
één keer nu eens geen kari
katurale rol moet spelen.
Hij is de vader van een
gezin met twee dochters en
één zoon die vrijwel steeds
over kleinigheden kibbe
len. Zijn echtgenpte, ge
speeld door Renée
Schreyen, is een pseudo-
moderne begrijpende moe
der. Renée zelf heeft er
heel wat présence bijge-
kregen.
Machteld Cool, een opval
lende nieuwkomer, speelt
Dominique, de filmster in
wording. Zij heeft, voor
een lege zaal althans, een
zeer duidelijke stem. Wat
ook mag gezegd worden
van Mark Wauters die zoon
Francois speelt. Hij is stu
dent, speelt jazz in Parijse
kroegen en houdt er een
vriendinnetje op na. Pinky,
gespeeld door Karine Her-
vent, ook al een revelatie.
Karine geeft immers blijk
Dendermonde. Mare Wauters en Karine Hervent als de jazzspelende student en zijn
liefje, (v)
)effekten, maar de kombi-
natie van toneelmatige as
sociaties die de storm in de
harten van Lear en Glou
cester evoceerde. Deze nieu
we invoeling leidde ertoe
ze meteen zus Regan. Haar
echtgenoot, de hertog
Albany, zeer bij de pinken
zijnd, ruikt lont en neemt
Edmund gevangen. Ed-
ligt nog vandaag mund geraakt later verwik-
ze, door het ongeluk op een
bijna bovennatuurlijke wij
ze gelouterde druïde kon
blijven. Zijn lot was mis
schien nog wel spijtig en
mocht medelijden wekken,
maar het werd verklaard
vanuit zijn stuitende naïvi
teit. Hetzelfde geldt voor
GIoucester.
Op zich bracht m.a.w. ook
de aangepaste, realistische
benadering geen soelaas,
met name omdat men er net
als de romantici die van
Lear een sprookjesfiguur
maakten, niet in slaagde de
ShakespeareaanseElisabe
thaanse wreedheid op een
aanvaardbare manier naar
de eigen theatertraditie te
extrapoleren. Het absurdis
tische, groteske theater is
daarin, door karakters te
vervangen door karikatu
ren en de onzinnige situatie
te bespotten om haar abso
lute onafwendbaarheid, wél
geslaagd.
Het is niet voor niets dat
men Samuell Beckett en
vooral Berthold Brecht en
Friedrich Dürrenmatt nu
en dan
van een vrijwel niet te ver
stane zelfzekerheid. Zij
evolueert op het podium
alsof ze nooit iets anders
heeft gedaan. Probleem
kind is Els Van de Wiele, in
het stuk althans. Els speelt
dochter Danièle die niet al
leen als troeteldier een
schildpad heeft, maar die
ook nog behept is met al
lerlei eigenaardige opvat
tingen een zelfstandige jon
gedame eigen. Zij speelt al
een tijdje mee met Willen
is Kunnen, kent dus het
klappen van de zweep en
doet het voortreffelijk.
Het gezin mag bovendien
beschikkèn over een inwo
nende grootmoeder die ei
genlijk de meest luciede
opvattingen over het leven
heeft. Zij wordt gespeeld
haar zoon, waarin ze bei
den geruime tijd alleen op
het podium staan. Ze slaat
er zich zonder kleerscheu
ren door.
Een jong en nieuw gezicht
is Tania Fierens. Zij speelt
het dienstmeisje dat het ge-
neratiekonflikt in deze ei
genaardige familie af en toe
op de spits kan drijven.
En Rik Van Gucht, zal je
zeggen... Ja, die stond er in
de zaal ietwat onwennig
bij. Hij speelt ene zekere
Georges die verliefd is op
Danièle, maar die niet zo
veel tijd op de scène moet
doorbrengen. De rol is ech
ter niet gemakkelijk en
waarschijnlijk heeft een
wijze Leybaert gevraagd
aan Rik om het te doen.
Zijn typering zal trouwens
door Karine Verlee, wier in de puntjes afgewerkt
debuut we zagen in «De zijn.
Mirakelmakers». Karine
heeft het niet gemakkelijk,
moet ondermeer een zeer
lange dialoog voeren met
Last but not least is er nog
Roger Van Geerteruy die
gedurende het ganse stuk
vrijwel niets moet zeggen
en alleen maar af en toe
van de ene deur in de ande
re moet verdwijnen.
«Zachtjes met de deuren»
is dus een deurenstuk zoals
Boeing, Boeing. Een échte
Franse komedie dus, waar
in de dolle situaties en de*
misverstanden hoogtij vie
ren. Clement Leybaert zal
het niet gemakkelijk heb
ben om de boel vlot draai
end te houden. Achter zijn
enorme regietafel gezeten
is zijn belangrijkste woord
dan ook: «tempo!».
(mdb)
(Willen is Kunnen brengt
dit stuk op vrijdag 6, zater
dag 7 en maandag 9 mei,
telkens om 20.00 u. De toe
gangsprijs bedraagt 80 fr.,
voor houders van de plus
drie-pas is het 60 fr. Num
mering kan gebeuren bij
Rik Van Gucht, tel.
21.58.98 van 18 tot 20 uur.
Dendermonde. Regisseur Clement Leybaert: tempo moet
er zijn. (y)
Dendermonde. Het team van Willen is Kunnenbrengt zachtjes met de deuren», (v)
