Niklase Lievevrouwkerk
dt op dag van de kerkwijding
nden in het Waasland
historisch perspektief
otre Dame n'était pas de garde.
Reportage
Sint-Niklase deken Karei Van Kerckhove
op zijn geboortedag overleden
kerk. Tijdens de weekends
tenminste. De tijdstippen
voor de erediensten blijven
ongewijzigd. Op werkda
gen worden diensten opge
dragen in de kapel van de
Arme Klaren.
Ook met Allerheiligen kan
men eucharistie vieren in
de kollegekerk. Het koor
zingt dan fragmenten uit
«Die Schöpfung» van
Haydn. Het Sint-Grego- Sint-Niklaas. Het duchtig gehavende dak van de Lievevrouwkerk (dw)
riusgild laat daarin Gabriël
aan het woord: Met verba
zing ziet de vrome schaar
van hemelbewoners het
wonderwerk aan, en luid
weerklinkt uit hun kelen een
loflied op de Schepper, een
loflied op de tweede dag».
De Schepping, 'k heb ze
nog op grandioze wijze ho
ren uitvoeren in de Lieve
vrouwkerk, ten tijde van de
nationale muziekwedstrijd.
De sedert tien jaar geklas
seerde Lievevrouwkerk.
Een gebouw, maar méér
dan dat eigenlijk. Hier ont
moeten ménsen elkaar.
het geloof'hebben ^a^het Sint-Niklaas. Panoramische blik op het kerk van de Lievevrouwkerk en een deel van de
herstel vlot moge verlopen (dw)
en die ook al verklaard
hebben dat ze bereid zijn onze namen in het leed I en
om hun steentje bij te gij geeft ons een andere toe
dragen. komst gij slaat ons als
Dichter Guillaume Van der tranen in de wind en gij
Graft, ter afronding: «O w<*st ons als zout in de bo- Foto's: Gerard Lyssens
God, ge zijt een god van het dem l Wij zegenen uw naam -i ri i i
vuur een god van het vuur op de aarde I als blinden de 1 6KStl WOlltCr VlOCDCrgh
en de vreugde gij smelt hitte van de zon».
De Voorpost - 28.10.1063 - 5
kerk werden vernield. De
kerkdiensten vonden tijdelijk
plaats in de Sint-Antonius-
kerk.
Kerkbranden alom
Op 3 juni 1935 werd de de-
kanale OLVrouwkerk van
Temse geteisterd; de midden-
beuk werd vernield en het
meubilair werd beschadigd.
Temse had overigens enkele
eeuwen eerder ook al zijn deel
gehad. Diezelfde OLVrouw
kerk moest helemaal heropge
bouwd na de enorme brand
van 1496
Bazel. Daar stond de Sint-
Pieterskerk op 2 juli 1879 in
brand, het zou tot 1889 duren
eer ze kon heropgebouwd wor
den. Ook in 1840, 1846 en 1865
brandde die kerk.
Kemzeke. De aan Sint-Jacob
toegewijde dorpskerk stond in
1845 in het nieuws toen de
toren instortte en twee werk
lieden het leven verloren. To
renbranden in Kemzeke wer
den ook geregistreerd in 1752,
1812 en 1841.
Nieuwkerken. In 1646
brandden de Fransen de plaat
selijke kerk helemaal plat, op
'I in Marseille regent, druppelt het in Sint-Niklaas
fctde bouw van de kerk OLVrouw-van-Bijstand-der-
werd in 1841 begonnen. De Gentse architckt
teRoelandt. ontwerper van de opera en het gerechts
tin dc Arteveldestad, had de plannen getekend. In
•W.op 25 november, werd het bedehuis ingewijd,
k welke stijl werd de Sint-Niklasc «nieuwe kerk»
pokken? Neo-Byzantijns, zeggen de enen; neo-ro-
w. volgens dc anderen. Of nog: vernieuwde gothiek
romaanse en Byzantijnse elementen. Geen groots
wwnt, geen kunstwerk met internationale allures,
ttoch een mooi geheel, een samenstel van heel wat
Slachtingen
fcLievevrouwkerk was de eerste kerk in den lande die
met (83) muurschilderingen versierd werd. Tussen
f-'-'ffl 1870 werkten de Antwerpse kunstenaars Godfried
™fens en Jan Swerts aan dit sobere, maar grootse
töoraticvc projekt: mumentale kunst» noemde men
k tal van taferelen wordt de Verlossing uitgebeeld.
**0 de zijbeuken de Verlossing in het oud-verbond, aan
«hoogkoor en de zijwanden de hoofdmomenten van de
"lossingen in de doopkapel en de kapel van de bekering
Sfaulus een tafereel over na de Verlossing. Boven het
"«kaar wordt OLVrouw als middelares en Bijstand
"Kristenen verheerlijkt.
«meubilering werd door L. Roelandt ontworpen, het
®Jtrpvoor de preekstoel is van Bruyenne uit Doornik,
«ets leverde twee biechtstoelen en het retabel van het
®?a)taar Een kruisweg van Guffens werd in koper
wen. Het hoofdaltaar werd versierd met een Romein-
'oozaiek op gulden achtergrond.
'*w. geen spits
ktoren werd voltrokken tussen 1855 en 1870. Aanvan
gt was een torenspits voorzien, maar ter bekroning van
"geheel wou men per se een Mariabeeld aanbrengen,
«lksnaar het voorbeeld van het vergulde Mariabeeld dat
en op dc basiliek Notre Dame de la Garde (1853-1864)
Marseille werd gezet. Zei burgemeester Paul De Vidts,
onmiddellijk uit zijn bed werd gebeld, zaterdagmorgen
jP* plaats waar het onheil had toegeslagen: Notre
n'était pas de garde cette nuit». Dé grote promotor
het gouden Mariabeeld was. half negentiende eeuw,
Peirus De Meerleer
Het gulden beeld zou op de koepel, ontworpen door
.uoethals uit Aalst, postvatten. Frans Van Haverrnaet
verder) maakte dc Maria van zes meter hoog. Voor
ontwerp zou model hebben gestaan mevrouw Emercn-
w °c Btuyne-Peelman en haar zoontje Edgar. Het
.inbeeld, dat zo helder en devoot oplicht als de avond
"erd met platinagoud verguld.
Mei 1896. De 2J,ste Vanuit Antwerpen zette het
konvooi zich in beweging. Per schip ging het richting
Temse, dan. door paarden voortgetrokken, naar Sint-
Niklaas. Op 25 mei, tweede Sinksen, was het zover. Groot
feest in Sint-Niklaas, de harmonieën waren van de partij,
in aanwezigheid van monseigneur Stillemans werd een
kantate ten gehore gebracht door wel negenhonderd
uitvoerders. Het liefst 1.500kg zware beeld werd op de
toren gehesen. En nadien, o.m. in 1946. zou het nog
tweemaal «neerdalen» om hervcrguld te worden; een
happening die heel wat bekijks had
Van Haverrnaet
Dc Sint-Niklase beeldhouwer Frans Van Haverrnaet
(1828-1899) is niet alleen de maker van dc Lievevrouw
Ook heel wat houten beelden in de kerk zelf zijn van zijn
land. Hij vervaardigde de preekstoel in de bidtempel
Een kunstenaar die gauw roem zou oogsten, buiten het
Vaasland maar vooral in de streek zelf. Hij realizeerdc
het Mercatorstandbceld in Rupelmonde en het borstbeeld
van dc geneeskundige Filips Verheven in Verrebroek. In
Sint-Niklaas vind je van Van Haverrnaet een H. Nikolaas-
beeld in een nis boven de Cipierage. vier zittende leeuwen
aan de trappen van het stadhuis, de beelden «De Maai-
ster» en «De Beeldsnijdster» in het stadhuis zelf. Een
houten, gepolychromeerd beeld van Sint-Jan-de-Doper,
dat vroeger werd meegedragen in processies, is nu te
bekijken in de Sint-Janskerk van de Bacnslandwijk.
Werken van hem ook in Bazel, Doel en De Klinge. In
1906 werd voor hem een gedenkteken aangebracht op het
kerkhof van Tereken en in 1933 werd een straatnaam
genoemd naar de realizator van het vergulde Lievevrouw
beeld
Houtmarkt
Dc brandramp van zaterdagmorgen zette ons ertoe aan,
kerk en interieur even in de schijnwerpers te plaatsen. Het
OLVrouwplein van nu, afgeboord door het smalle Sint-
Jozefstraatjc. dc Parkstraat (het onheil sloeg toe langs die
kant) en de OLVrouwstraat. was veel vroeger een deel
van de markt. Dat deel heette houtmarkt. Van 1853 tot
1981 stond er een arduinen pomp.
Nu biedt dat Lievevrouwplein een heel chaotische
aanblik. Een ten behoeve van veel verkeersvlotheid
(straks) doorwroete oppervlakte, met naast de ietwat
futuristische Baudelobuilding het poortje dat toegang
geeft tot de OLVrouw-Prescntatie. al ben je diiór eigenlijk
al in de Hofstraat. Een gekrawietel (zoals z'in Sint-Niklaas
zeggen) van bouwstijlen, een verzamelplek ook van scho
lieren. winkelende Wazenaren. kerkbezoekers tol voor
kort. Druk is het daar, op dat plein dat het stadshart met
die uitvalsweg naar Nederland, dc Plezantstraat. bindt.
W.V.
Op Sakramentsdag in 1690 stond het hele centrum van
Sint-Niklaas in lichtelaaie. Ook de hoofdkerk.
10 augustus. Kompleet ver
nield werd dat bedehuis op
nieuw in 1788, er moest een
nieuwe kerk worden opge
trokken.
Beveren
en Temse
In 1702, bij het begin van de
Spaanse Successieoorlog, werd
Beveren geteisterd door een
brand; slechts enkele
huizen bleven toen overeind.
Ook in 1651 werd Beveren
door brand geteisterd, op
22 juli. En in de woelige perio
de van de Beeldenstorm, tij
dens de Spaanse plundertoch
ten. werden bijna alle huizen
in Beveren door brand ver
woest. op 20 oktober 1576.
In Temse ging op 7 juli 1684
de helft van het dorpscentrum
in de vlammen op.
Lokeren
De Lokerse Sint-Laurentius-
kerk stond op 17 juni 1719 in
lichtelaaie, toren en dak waren
fel gehavend. In 1584 (of
1583?) gingen Dendermondse
rebellen fel tekeer in het cen
trum van Lokeren; een hele
boel huizen én de Sint-Lauren-
tiuskerk werden vernield.
In Eksaarde werd de OL
Vrouwkerk in 1726 door brand
geteisterd, in 1733 had deze
bidtempel een nieuw dak De
kerk van Daknam (toren en
koor) werd door brand ver
nield in 1614 en in 1680 werd
de bovenbouw van het schip
i geteisterd.
«Strategische» branden
Door de eeuwen heen had
den onze gewesten het vaak fel
te verduren tijdens oorlogen,
veldslagen, enz. Vaak stonden
hele dorpen in brand, zoals in
1315 toen de Hollandse graaf
Willem van Avesnes met zijn
troepen o.m. Burcht en Zwijn-
drecht teisterde. Of in 1452,
het jaar van de roemruchte
slag op 't Hanewijk in Bazel-
Rupelmonde, toen een hele
resem WaSe dorpen werden
vernield en ook de abdijen van
Rozenberg (Waasmunster) en
Baudelo (Klein-Sinaai) het
moesten ontgelden bij het kon-
flikt tussen de Gentenaren en
het leger van Filips de Goede.
Woelige periode aan het
eind van de zestiende eeuw.
Geuzen en beeldenstormers op
plundertocht, kerken werden
platgebrand. Zie Lokeren en
Beveren (hiervoor). In 1570
werd de kerk van Sint-Gillis
vernield, in 1576 sloeg het on
heil o.m. toe in Haasdonk en
Kruibeke, in 1578 werd de
hoofdkerk van Sint-Niklaas
grotendeels verwoest. En in
1599 werd de kerk van Vrasene
in brand gestoken, tijdens de
oorlog tussen Spanje en de
Verenigde Provinciën.
Halfweg de zeventiende
eeuw was het weer woelig in
het Waasland, ik stipte al aan
dat de kerk van Nieuwkerken
door de Fransen platgebrand
werd. Ook in 1646 werd de
kerk van Kemzeke door de
Fransen geplunderd en in dat
zelfde jaar hielden de Hollan
ders lelijk huis in de streek van
Temse. In de periode 1675-
1676 werd het noorden van het
Land van Waas, van Moerbe-
ke tot Pui velde vooral, door de
Fransen platgebrand. Franse
plunderaars waren ook in
1683-1684 en in 1694-1695 aan
het werk in 't Land van Waas.
Hoe erg het er in 1675-1675
moet zijn toegegaan kunt u
opmaken uit het feit dat toen
door de Fransen in Moerbeke
liefst 441 huizen in de as wer
den gelegd.
De bliksem
Héél lang geleden, in 1343,
werd de toren van de Sint-
Niklaaskerk in Sint-Niklaas
door blikseminslag vernield,
pas in 1442 was men klaar met
de wederopbouw.
Wat korterbij ligt 1914. In
dat oorlogsjaar werden in Kal-
lo aan de Kapeldijk een reeks
huizen om «strategische» rede
nen in brand gestoken.
W.V.
Het interieur van de Lievevrouwkerk. Waterschade, dat wel, maar het bord
trede geef ik u» bleef overeind (dw)
eld act
a öcè i*: gespreksonderwerp dat je lastig dóven kan. Ze
zelhg.
ttn zich plots, tragisch en spektakulair vaak
lw. sifv L Monumenten, fabrieken, cafés, een hoeve, een
Cé |i
dt rij. Veel ellende, onnoemeiyk veel niet zelden,
óók in Sint-Niklaas en het Land van Waas
'n- rtjjk. Waar het onheil toesloeg de laatste jaren, de
decennia én door de eeuwen heen heb ik even
I. Het overzicht is allerminst kompleet, maar
herinnert u zich hier en daar één van die
laas heeft z'n deel
jongste jaren. 1980
:ld was een duchtig
Dc Spiegel, Electro
de Stationsstraat, ga
de Verbindings-
Wase Werkplaats in
feesterstraat, de Broe-
de Nieuwstraat. Veel
tokkende in 1980 ook
xnenbrand in Sint-Gtl-
ide Sint-Helenakliniek
ibarti lichtelaaie stond.
Sint-Niklaas. de
en jaren, de firma La Car-
op Driekoningen, de
Sates, het Landhuis, de
nzaak Eram in de Sta-
LHfnat, onlangs de firma
Linden-
iwbranden bij
Gasthof en de
felle brand in een
tje van de kerk van
[kt bedrijf Stevens in
irk. En vooral, in
Domo langs de E3,
indcica
beleven
n foto'
diverse
tot et
waar zes uur lang geblust
moest worden.
In het Lokerse kraaide de
rode haan de voorbije jaren in
de hopdrogerij Everaert in Ek
saarde, in een varkensfokkerij
in Daknam, bij de firma Van
den Broecke op de Heirbrug
en de tapijtweverij Van den
Berghe Uit het recente verle
den dateert een spektakulaire
brand bij de centrale van Ebes
in Kallo.
Veel opschudding verwekte,
in 1960, de brand in het vee
voederbedrijf Mariman op
Vijfstraten in Sint-Niklaas. En
in 1965 brandde de suikerfab
riek in Moerbeke af.
Station
en kollegekerk
Op een half miljoen frank
werd de schade geraamd die de
brand aan het spoorwegstation
in Sint-Niklaas in 1924 berok
kende; en dat was in die tijd
een héél groot bedrag. Aan
een slaapzaal in het kollege
(Sint-Jozef Klein-Seminarie)
ontstond op 23 november 1918
een brand die gauw zou ver-
derwoekeren. Daarbij ging
een hele vleugel in de vlam
men op en het torentje van het
tweede oudste kerkgebouw in
Sint-Niklaas, de Sint-Anto-
niuskerk, stortte in (het da
teerde van 1696); in 1924 zou
op de kollegekerk een nieuw
torentje worden gezet.
Het stadhuis
Hooguit dertig jaar stond
het empirestadhuis van Sint-
Niklaas er toen het op 26 fe
bruari 1874 in de vlammen op
ging. In 1878 kwam het nieuwe
(huidige) in neogotische stijl
opgetrokken stadhuis klaar
Er moet wat met Sakra
mentsdag. 25 mei, aan de hand
zijn. Op die dag, in het jaar
1896, werd het vergulde OL-
Vrouwbeeld op de «nieuwe
kerk» van Sint-Niklaas gehe
sen. Op dezelfde dag. maar
dan in 1690, werden in Sint-
Niklaas meer dan vijfhonderd
huizen vernield bij een grote
brand. Het vuur was ontstaan
in de brandewijnstokerij Ro
giers in de Kalkstraat. De to
ren, het dak en de Hotsenius-
beiaard van de Sint-Niklaas-
mer.
Mensen, ze maken fouten.
Héél misschien heeft ie
mand een fout begaan bij
het werken aan de elektri
sche installatie in het vie
ringtorentje. De schuld
vraag is niet belangrijk. De
ramp, de herstélbare scha
de zou door een kortslui
ting zijn op gang gebracht.
Zoveel doet dat er niet toe,
kwaad opzet lijkt immers
uitgesloten. Onlangs nog
werd het verzekeringsbe
drag opgetrokken, geluk
kig maar, nu zit men op dèt
punt zeker op het droge.
Binnen in de kerk werd
averij opgelopen. Door het
insijpelende water. Maar
het lijkt veel minder erg
dan werd gevreesd. De
preekstoel bijvoorbeeld
werd niét beschadigd, het is
nog afwachten hoe de
muurschilderingen straks
voor de dag zullen komen.
Het orgel heeft wat te lij
den gehad, beelden en
meubilair konden gered
worden. En in dat makabe-
re dekorum van doodse
zwartheid blééf zaterdag
het licht schijnen op het
plakkaat dat de liturgische
werkgroep had aange
bracht: Mijn vrede geef ik
u». Symbolisch. Vrede
krijg je niét kapot.
De gelovigen van de paro
chie moeten nu, tijdelijk,
uitwijken naar de kollege-
Met ontsteltenis vernemen we het overlijden van deken Karei Van Kerckhove van Sint-Niklaas. De jongste tijd
sukkelde hij erg met z'n gezondheid. De deken van Sint-Niklaas overleed dinsdag, precies op zyn verjaardag.
Karei Van Kerckhove volgde begin maart 1981 Kamiel Vinck, die om gezondheidsredenen ontslag had genomen,
als deken op. In Sint-Niklaas kénde men de nieuwe deken, hij was immers meer dan tweeëntwintig jaar
verbondsproost van de Sociale Werken van het Land van Waas (j»'i '55-november '77).
Zesenvijftig jaar geleden, op 25 oktober 1927, werd Karei Van Kerckhove in Zele geboren. Na z'n
priesterwijding, op 30 september 1951, werd hy aangesteld tot onderpastoor van de OLVrouw parochie in Sint-
Niklaas. Hy werd in 1952 plaatselijk proost van het Gildenhuis. Volgde dan die lange periode als
verbondsproost. Op honderden KAV-kofïietafels voerde hy het woord, tientallen KWB-studiekringen leidde hy.
Een klaar inzicht bij al zyn tussenkomsten was kenmerkend, hij hechtte ook veel belang aan vriendschap en aan
de beleving van het evangelie. Niet voor niets noemde men hem «de fijne man van het ACV».
Op 3 november 1977 werd e.h. Van Kerckhove pastoor-deken van Gent-West, pastoor ook van de Sint-Jan-
Baptist-parochie, een arbeidersgemeenschap waar o.m. ook de betreurde Waaslander Amand Notenbaert
geestelijke raad verstrekt had.
1981 werd een bly weerzien met Sint-Niklaas. Een veel te korte, hernieuwde kennismaking met een enthousiast
raadgever.
verdrinkt ook het verdriet
om het heengaan van de
ken Van Kerckhove, dins
dag op z'n geboortedag, in
die veelheid van veront
waardiging om de net afge
wentelde teloorgang van de
kerk. Het is niet fair, want
materiaal kan je opkalefa
teren en ménsen niet im-
Deken Van Kerckhove toen hij door de Sint-Niklaze-
naren werd verwelkomd. Iv
Karei Van Kerckhove (rechts) bij de aanstelling van
Marcel Van Daele tot nieuwe pastoor van de Kristus
Koningparochie (lv)
