IS DU ON
FRAMBOZEN-
MAANDfM
de Reklame
Restauratie van orgel
Lebbeekse O.-L.-Vrouwkerk gewaardeerd door Oostvlaams Verbond voor Heemkunde
ACW Lebbeke stuurde gemeentelijke nota bfl
WAARTOE DIENT EEN UITVINDING ALS U ZE NIET KENT?
24- 1.11.1985- De Voorpost
Op 18 oktober jl. kreeg de Lebbeekse deken, e.h. O. Van
den Bergh, in de lokalen van de Kredietbank te Gent, een
oorkonde uitgereikt. "Het Verbond voor Heemkunde
Oost-Vlaanderen", aldus deze oorkonde, "bekommerd om
de gaafheid van ons heem en om alles wat de schoonheid
ervan uitmaakt, betuigt zyn grote waardering en
dankbaarheid aan de kerkfabriek te Lebbeke, voor de
verzorgde en geslaagde restauratie van het orgel van de
Onze-Lieve-Vrouw kerk te Lebbeke".
in dc rechterkast.
Eind 19de eeuw veranderde
de muzikale smaak ingrijpend:
van het klare, doorzichtige,
kontrasterende van de barok,
naar het breedvoerige, ver
smeltende klankideaal in de
romantiek. Er ontstond het ro
mantisch orgeltype met zijn
vele grondstemmen, strijkers
Zo geraakte het orgel stilaan in
verval.
Men kan niet ongestraft een
kast, bestemd voor een bepaal
de funktie en inhoud, beladen
met een bijna verdubbelde in
houd. Zoiets maakt een instru
ment ononderhoudbaar. Bo
vendien is de pneumatische
speel- en registertechniek veel
ingewikkelder, derhalve veel
kwetsbaarder
Zo kon het dat het orgel van
Lebbeke, na een grondig her
stel, na 200 jaar op vrij korte
tijd terug vrijwel onbespeel
baar raakte. En dan stelde zich
het probleel: herstellen. Maar
in welke zin? Terug bespeel
baar maken in de bestaande
toestand of teruggaan naar het
oorspronkelijke?
Terug naar
het oorspronkelijke
Men is vlug geneigd, aldus
Edmond Saveniers, om een
oorspronkelijke toestand als
pnmitief te bestempelen. "Als
ze in die tijd onze middelen
hadden gekend...".
Dit is een bedrieglijk argu
ment. Een instrument is een
werktuig, een mechanisch ver
lengstuk van de handeling van
de mens. Een werktuig wordt
ten allen tijde gemaakt naar de
eisen die de handeling stelt. En
niet omgekeerd. Zo is het bv.
Lebbeke. Orgelist Saveniers zorgde voor een prachtig koncert in de Onze-Lieve- onzinnig, de korte pedaaltoet-
Vrouw kerk. (g. breckx)
zo, dat op die manier de mu
ziek gemakkelijker speelbaar
wordt. Tenslotte passen onze
moderne technieken ook al
leen maar bij dingen van deze
tijd...
De gedachte wint wel eens
veld, dat er dan op zulk orgel
minder literatuur kan gespeeld
worden. Hier hebben wij, zet
Edmond Saveniers uiteen,
t.o.v. de opdrachtgever de ge
dachte verdedigd, dat een or
gel waarop alle literatuur kan
worden vertolkt, niet bestaat.
Ieder aspekt van de muziekli
teratuur stelt zijn specifieke
eisen die rechtstreeks bepa
lend zijn voor de aard en de
technische opbouw van het in
strument. Vermenging van de
ze elementen heeft tot gevolg
dat de klank noch bij het een,
noch bij het ander past: te
onduidelijk voor de barok, en
net iets te scherp voor de ro
mantiek. Alsof Bach of Reger
spelen alieen een kwestie is
van het juiste aantal toetsen en
registers...
Gelukkig ook is men door
de jaren gaan beseffen dat ou
de kunst dient hersteld naar
zijn oude en specifiek voor zijn
doel berekende toestand, en
dat men bv. geen antieke kast
restaureert met een deur in
PVC en chroomstalen poten.
Om al deze redenen werd het
orgel naar zijn oorspronkelijke
toestand teruggebracht.
Alles wat nog van Van Pe-
teghem aanwezig is, werd
zorgvuldig hersteld. Oorspron
kelijke maten en verhoudingen
werden terug opgezocht. Er
werden nieuwe klavieren ge
maakt. exact gekopieerd naar
nog origineel gebleven klavie
ren van Van Peteghem. Ook
de oude windvoorziening, met
spaanbalgen, werd gerekon-
strueerd. Wel werd er een mo
derne windvoorziening bijge
plaatst met een elektrische
windmachine. Omdat anders
bestendig twee man apart zou
den moeten pompen. Toch zou
ik durven aanbevelen, dat bij
een of ander koncert, al was
het maar één werk, zou wor
den gespeeld met de oude
windvoorziening. Men zal ho
ren dat de muziek veel gevoeli
ger en ook veel menselijker
klinkt.
Zo, besluit Edmond Save
niers, is het Lebbeekse orgel
met deze restauratie weer een
stuk rijker geworden. Meteen
is de hele kuituur rond dit
orgel in restauratie; zo kan een
enorme schat aan oud-Vlaam
se, minder bekende en dus
onbeminde kuituur op de
meest adekwate wijze t*.
ken komen en opnieuw d
dacht krijgen die ze vei
De kerkelijke en werq
overheid - de procedi
herstel werd in de get
raad ingezet in de lot
1973 - wcze dan ook va.
gefeliciteerd met dit inii
Zij leve in de overtuigii
belangrijke bijdrage te h
geleverd tot behoud t
re uitstraling van o
kuituurpatrimonium.
orgelmaker, de firma 1
uit Kortemark, wens hT
recht geluk. Zij moest ma
duld en zorg de grote I
problemen bij dergelijkeï
tauraties het hoofd biedt
deed dat met toewijding.
Voor mij was deze restj
tie een ongemeen boeient
verijkende ervaring.
Pierre Van RtJ
Net zoals alle andere ACW afdelingen van het verbond dingen tussen de Hannaarden-
Aalstersestraat, tussen
Hoeksken en Waaitjesstraat
en tussen Klooster- en Nieuw-
sen te bestempelen als primi-
Dat de restauratie, die vorig
jaar beëindigd werd, geheel
geslaagd is konden de orgel-
liefhebbers vorige zondagmor
gen vaststellen. Edmond Sa
veniers, eerste prijs aan het
I^emmensinstituut en orgeldes-
kundige die de restauratie be
geleidde, verzorgde toen im
mers een geslaagd concert en
liet daarbij muziek van Abra
ham Van Kerckhoven, Jean-
Joseph van Helmont, Willem
Croes, Fran$ois Couperin en
J.S. Bach tegen de kerkgewel
ven aanrollen. Vorig jaar
reeds, ter gelegenheid van de
nwijding van het gerestaureer
de orgel, had de bekende orga
nist Kamiel D'Hooghe de mu
zikaliteit van het Lebbeekse
kerkorgel geïllustreerd.
Diverse orgels
Reeds op het eind van de
15de eeuw, zo lazen we in
"Het orgel en hoogzaal van de
O.L.Vrouwkerk te Lebbeke",
van de hand van Jozef Dauwe,
was in de kerk van Lebbeke
een orgel met hoogzaal aanwe-
Jg. Tijdens de verwoesting
van het kermeubilair, waarin
de Geuzen in 1579 de hand
hadden, verdween wellicht
ook dit orgelwerk.
Wanneer in het begin van de
17de eeuw de kerkelijke finan
ciën er opnieuw enigszins ge
zond uitzien, besluit pastoor
De Schaepdrijver een instru
ment aan te kopen om de
diensten in het vermaarde be
devaartsoord opnieuw met
muziek op te luisteren.
Amper drie jaar later ech
ter, in 1562 dus, krijgt orgel
bouwer Jan Janssens van
Weert uit Brussel, de opdracht
een nieuw orgel te bouwen,
aangepast aan de omgeving
van de kerkruimte. Dit voor de
som van 2.000 gulden. Twee
jaar later diende het orgel
klaar te zijn.
Het instrument ondergaat in
de volgende decennia diverse
restauraties en uitbreidingen.
In 1663 moest het orgel, wel
licht ingevolge werken aan het
hoogzaal, dermate onbruik
baar geweest zijn dat de kerk
een klein orgel leent.
Tijdens de tweede helft van
de 17de eeuw kregen onze
streken vaak het bezoek van
rondtrekkende legerbenden.
De nabijheid van de vesting
stad Dendermonde was daar
«iet vreemd aan. Diverse ma
len waren de kerkelijke over
heden dan ook verplicht het
kerkmeubilair en het orgel bin
nen het veilige Dendermonde
te voeren. Gevolg was echter
at het instrument zware be-
hadigingen opliep. Herstel
is dus nodig. Wat o.a. ge
urde in 1699.
Enkele jaren later, in 1706,
huist het orgel zelfs naar
twerpen, ook al om het te
voeden tegen verwoesting,
'stellingen dringen zich op-
uw op.
n de volgende jaren van de
Je eeuw, aldus Jozef Dau-
treft men in de kerkreke-
•gen de namen aan van ver-
y billende orgelmakers, die
erbeteringen aan de orgelap-
i rat uur uitvoerden.
Met Van
Peteghemorgel (1791)
In 1789-90 legde pastoor
P.F. Nijs de eerste kontakten
voor de bouw van een nieuw
orgel en doksaal in de kerk.
Op 15 maart 1791 werd hier
voor in de Lebbeekse vier
schaar een kontrakt afgesloten
tussen pastoor Karei De Bac
ker en de kerkmeesters Jan
Van Keer en Cornelis Van
Nuffel enerzijds en de befaam
de orgelbouwer Egidius Fran-
ciscus Van Peteghem ander
zijds. Dit orgel zou bestaan uit
drie delen: een groot orgel,
een positief en een zelfstandig
pedaal.
Orgelkast, portaal en hoog
zaal werden tijdens dezelfde
zitting aanbesteed bij Joannes
Gerardus Josephus Kloick,
meester-schrijnwerker te Sint-
Amands, voor 2800 gulden bo
ven de opleg van het oud por
taal en een premie van 200
gulden voor stipte uitvoering.
Over de restauratie van het
huidige kerkorgel, Edmond
Saveniers, orgeldeskundige die
de restauratie begeleidde:
"Het Lebbeekse orgel werd in
de 18de eeuw gebouwd door
het beroemde geslacht Van Pe
teghem. Daar waar in de buur
landen, vooral dan in Neder
land en Duitsland, hoofdzake
lijk grote instrumenten werden
gebouwd, hield men het in
Vlaanderen meestal bij kleine
re orgels, eenmanualig, soms
twee-, en hoogstuitzonderlijk
met een diskant-echo-komet
op een derde manuaal. Deze
instrumenten hadden geen pe
daal, hooguit een aangehangen
pedaal, bestaande uit zeer kor
te teen-toetsen. Om bij een of
andere lange bastoon in een
kompositie de handen vrij te
hebben voor het kontrapun-
tisch spel.
Lebbeke was hierop een
grote uitzondering: het orgel
kreeg een "pédale séparé",
een pedaalklavier waarvan het
laagste oktaaf een paar zelf
standige stemmen kreeg; het
tweede oktaaf werd aangehan
gen aan het laagste oktaaf van
het hoofdwerk. Een vrij eigen
aardige praktijk, zoals trou
wens ook de opstelling van het
hele orgel. Hoofdwerk en posi
tief vonden samen met de kla-
vituur een plaats in de linkse
orgelkast. De windvoorziening
met de enkele pedaalstemmen
het veuBortó
oost vtAAnoeoen
t-.;vin
I
Lebbeke. De oorkonde die de kerkfabriek van Lebbeke
van het Verbond voor Heemkunde kreeg naar aanleiding
van de restauratie van het historisch orgel in de Onze-
Lieve-Vrouwkerk. (g. breckx)
en imitatoren van orkestinstru
menten. Zo werden in het be
gin van deze eeuw vele barok-
orgels omgebouwd naar de
nieuwe smaak en met de ver
worven nieuwigheden op tech
nisch vlak. Meestal werden de
oude windladen vervangen
door pneumatische of elektri
sche, werd er een nieuwe,
vrijstaande speeltafel geplaatst
en werden de hoogklinkende
penetrante boventoonregisters
vervangen door nieuw roman
tisch pijpwerk.
Zo, aldus Edmond Save
niers, verging het ook het Leb
beekse orgel, maar dan met
een voordien ongekende gron
digheid. Pijpwerk werd afge
sneden, uitgelengd, opgescho
ven, verhoogd van opsneden,
kortom: verminkt. De kast
werd verzaagd en de achter
wand eruit gebroken, om
ruimte te scheppen voor het
aldus groter geworden orgel.
tief. Het is immers niet te ver
onderstellen, dat in de 18de
eeuw de orgelmaker in staat
was een orgelkastmeubcl te
ontwerpen van verschillende
meters hoog, met een tonnen-
zware inhoud, maar niet bij
machte was langere pedaal-
toetsen te vervaardigen! Dat
hij zulks niet deed, was, omdat
de muziekpraktijk dit niet cis-
te. In diezelfde periode eiste in
Duitsland dc muziekpraktijk
een virtuoze behandeling van
het pedaal (Bach). Daar waren
de pedalen wel langer. Noch
tans waren het bouwers uit
dezelfde tijd, met dezelfde
middelen: hout, tin, kader en
paneel, pen en groef, zwaluw
staarten, schapeleer, messing-
draad en handwerk. Primitief?
Geenszins. Want juist die kor
tere pedaaltoetscn, die andere
ligging van de klavieren dwingt
tot een speeltechnick die exact
bij de muziek past. Het is zelfs
Dendermonde, had de Lebbeekse afdeling een gemeen-
lelijke nota samengesteld naar aanleidipg van de gemeen
teraadsverkiezingen. Nu men ongeveer halfweg van de
legislatuur is gekomen, vond de ACW-middenstand het ^raat moeten verhard worden
ogenblik aangebroken om deze nota te toetsen aan de plein mei'^rusTbanken '"en
werkelijkheid en bij te sturen waar het noodzakelijk is. bloembakken is ook een van
De verschillende deelorganiza- het herstellen van de defekte de wensen- evenals een betere
ties kregen bij deze bespreking toestellen op de speelpleinen. koördinalie bij de uitvoering
hun inbreng. We doorlopen Er moeten ook meer glaskon- *an w?rken
even de verschillende punten tainers komen (nieuwe wijk en Guns,l8 ,s de kommentaar
waarvoor meer aandacht werd Leo Duboisstraat) en in de over het eenrichtingsverkeer
gevraagd Kouterbaan moet er een bus- °P het Wiezeplein. Maar er
De KAV Onze Lieve Vrouw halte komen aan de woning nr. bllJ*en de verkeersproblemen
dringt onder meer aan op een 67. Men vraagt ook om het 10 de Aalstersestraat, Nieuw-
beurtelings parkeren in de binnenhof van het gemeen- straat' Streekbaan, Kerk
Langestraat en in een aantal tehuis voor het publiek open te hofstraat en Schroverstraat.
andere eerder smalle straten, stellen en er de rustbanken te Men wacht no8 °P het plaatsen
Het herstel van de voetpaden plaatsen die nu op het gemeen- ï?n verkeerslichten in de
in de Kerkstraat wordt als een teplein staan. Nieuwstraat ter hoogte van de
dringende eis naar voor ge- Kloosterstraat. Men dringt
bracht. Men vraagt ook om het De deelgemeenten verder aan op een dringende
onkruid uit te rooien, bomen Het ACV van Lebbeke legt °P,oss'ng voor het woonpro-
te snoeien op de plaatsen waar meer de nadruk op de ver- blecm en stelt vast dat jonge
de verkeerszichtbaarheid op keersveiligheid en vraagt om mensen de gemeente verlaten
belangrijke kruispunten pre- de verkeersspiegels niet alleen omdat er 8een degelijke wo-
cies hierdoor worden bemoei- goed te onderhouden, maar er nmgen beschikbaar zijn.
lijkt. De KAV vraagt verder ook voor te zorgen dat ze goed r>e heiaarrfrn
een oplossing voor het fietspad staan opgesteld. Beurtelines D«Jaaraen
in de Potaardestraat dat onder parkeren in de Kouterbaan Tenslo»e de inbreng van de
het niveau van de straat ligt en zou moeten onderzocht wor- bedreten. KBG Heilig Kruis
dus biezonder gevaarlijk is. den en wegmarkeringen in de Ie8l vooral de nadruk op on-
Men dringt aan op het slopen Roodkruisstraat en dc Opwijk- derhouds- en verbeteringswer-
dc krotwoningen, die een scstraat zijn een noodzaak ke". die. eroP gencht zijn de
Een betere aanduiding van de ve»'gheid van alle inwoners te
nieuwe verkeerssituatie op het verhogen. Zo zijn verkeers-
Kerkplein was ook wenselijk. Iic,h,en aan heI k™ispunt Brus-
der meer super dringend moet Het ACV Lebbeke zegt ook sc,sesteenweg - Lange en Kor-
gebeuren De KAV vraagt ook dat er meer glaskontainers
meer kontrole op het sluik- moeten komen en vindt dat het
storten. plaatsen van officiële aanplak-
De KWB afdeling van dezelfde borden op de voornaamste
dden
d de
broeinest zijn voor ongedierte,
terwijl het verdelgen van rat
ten in de Rossevaalstraat zon-
te Minnestraat noodzakd en Si
maar ondertussen is bcki veldi
dat het ministerie van verk weds
dit verzoek heeft afgewcz me£
Dc weg van de Fochelsti irj0
naast de spoorweg moet i
den verbreed en in de Ba 1
De Donderstraat moeten
voetpaden en het wegdek di P'er
gend worden hersteld prder
gracht in de Lange BreestrJ
ter hoogte van het Hof A ;!>eg
brecht moet overbrugd won ®on
en het wegdek is daar dringt me
aan herstelling toe. Dat ge mms
ook voor de voetpaden in lcn
Klein Antwerpenstraat en als 1
Fochelstraat. KBG Hcizij
legt de vinger op de toenerre
de vervuiling. Men dringt i )*r
zake aan op een mentalitei Wl
verandering. Zo moeten slui 5
storten worden weggewerkt K'c
moeten de grachten beter wi P
den onderhouden. Dat gel 5°c
ook voor de rioleringen. Mi 1
is van oordeel dat de overhe nn^
onvoldoende streng optree K
tegen de schenders van h
estetisch uitzicht van dc
meente. De openbare plein
moeten hcropgeknapt worde
en de krotwoningen breel
men best af. Misschien, zo stt
KBG Heizijde voor, is lx
goed borden te plaatsen w.
op dc bevolking aangcs|
wordt om wat te doen
vrijwaring van het leefmiliei
parochie heeft een waslijst
verzuchtingen klaar gemaakt.
punten van de gemeente een
initiatief zou zijn dat vooral dc
Daarop komèn voor: een kulturele en sociale verenigin-
tweede fietsenberging aan het gen sterk op prijs zouden
station Heizijdc en het ver- stellen.
plaatsen van de fietsenstalling Vanuit Wieze kreeg men te
aan het station van Heizijde, horen dat de gemeentelijke
De KWB stelt ook voor om dc nota al resultaten heeft opgclc-
verloren of braakliggende verd en men verwijst daarbij
gronden die eigendom zijn van naar de materiële steun voor
de gemeente, ter beschikking verenigingen. Men dringt er
te stellen van de inwoners, die wel aan op een verdere afwer-
er misschien een groententuin king van het buurthuis en op
kunnen van maken. Men
teert daarbij enkele voorbed
de rcalizatie van een speelplein
in de buurt. De verharding van
den: gronden langs de Omleg- de wandelweg achter het kas-
gingswcg, de Langestraat van teel al meer dan tien jaar
vroeger en Heizijdc station, goedgekeurd is nog steeds
De KWB dringt ook aan op niet een feit. Ook dc verbin-
Tweede Hofstaadse Sportkwis
Op vrijdagen 13 en 20 december organiseert kwisfanaat
Rik Van Dessel zijn tweede Hofstaadse Sportkwis. In het
Parochiaal Centrum van de Aalstcrse deelgemeente zoekt
men dan de opvolger van Tiem uit Schoonaarde. Dc eerste
editie, ook al had men in Hofstade niet de medewerking
van de weerman, werd een enorm sukses Verwacht wordt
dan ook dat dit jaar opnieuw de Denderstreekse kwis-
teams massaal zullen reageren op de uitnodiging
Voor inlichtingen kan men terecht bij Rik Van Dessel,
Kammenstraat 10, te 9308 Hofstade-Aalst. Telefonisch
kan men terecht op 053778.78.72.
(ha)
U koopt ze in juli, als ze vers geplukt
zijn. Maar evengoed koopt u ze in
december, of in mei. Geen probleem.
Dat komt omdat de frambozenkwekers
na de pluk een deel van de voorraad bij de fabrieken
afleveren waar ze worden diepgevroren. In deze fabrieken,
die in België alleen al honderden mensen tewerkstellen,
worden daarvoor de meest gesofistikeerde technieken gebruikt.
De frambozen bijvoorbeeld, worden elk afzonderlijk diepge
vroren. Men projekteert hen daarom in een windtunnel waar de
temperatuur -40"C bedraagt. Daarom zien de frambozen, voor uw
desserts en cocktails, er in december even vers uit als in juli.
Zo vers dat sommigen wel eens zouden denken dat ook
december een frambozenmaand is.
Reklame is de broodnodige schakel tussen mensen, produkten
en diensten. Haar taal is kleur en beeld, met als 't even kan een
vleugje humor en charme. In onze grijze wereld is een dosis optimisme
voor de verbruiker immers net zo welkom als de essentiële vrijheid
een eigen waarde-oordeel te kunnen vormen.
Een vrijheid die ook de uwe moet zijn.
MEER WETEN IS BETER KIEZEN
