Ideeën voor een nieuwe aanpak
ffN
li
-li
H
Nog de anti-spijbelaktie
herbergkontroles te Aalst door de politie
B
n
I
Studiedag schoolspijbelen te Aalst
[g;
2 - 20.11.1987 - De Voorpost
Nadat een onderzoek naar de oorzaken van spijbelen (schoolverzuim) was verricht
door de Vereniging voor Sociale Jeugdbescherming - gewest Aalst in opdracht van het
Jeugdbeschermingskomitee Dendermonde, wijdde het Aalsters Coördinatiecomité
voor Welzijnsbeleid bestaande uit gemeente- en OCMW-raadsleden en afgevaardig
den van het Aalsters Sociaal Overleg de problematiek van het spijbelen. Ruim 222
schooldirekties, leerkrachten, inspekteurs, PMS-leden, maatschappelijk werkers en
politie-assistenten namen het fenomeen spijbelen onder voorzitterschap van OCMW-
Voorzitter Richard Goossens onder de loupe en peilden naar mogelijke oplossingen.
Na een welkomstwoord
door burgemeester Mauri
ce De Kerpel stelde de
toneelgroep van Jeugdhuis
Dido uit Érpe de proble
matiek voor in een to
neeltje.
In «Het poetsteam» evo
lueren een vijftal studen
ten en een leerkracht.
Daar de studenten gespij
beld hebben worden ze ge
straft en moeten na klasse-
tijd de klas poetsen. Daar
ontwikkelt zich een ge
sprek waarbij we reeds
heel wat vernamen over de
onderliggende gronden
van schoolspijbelen.
In een panelgesprek werd
dan onderzocht wie terza
ke verantwoordelijkheid
draagt en vooral wat er
kan worden gedaan om
eraan te verhelpen. Mode
rator M. Bussens leidde de
gespreksronde met D. De-
voldere (leerkracht), G.
De Saedeleer (school-
maatschappelijk werk
ster), G. Wittoek (PMS-
directeur), Norbert Zen-
ner, (Kantonnaal inspek-
teur) en C. Willems (po-
litie-assistente).
In afzonderlijke werkgroe
pen had men het over poli-
tiekontrole, zorgverbre
ding in het onderwijs,
groene leraars, leerlingen-
onthaal, vakoverschrij
dend vormingsprogramma
en een modedefilee in het
beroepsonderwijs.
In elke werkgroep was er
na een inleiding en situe
ring van het probleem rui
me kans tot vragenstellen
en diskussie en gelegen
heid tot het uiten van in
teressante suggesties.
Informatiestands
Geïnteresseerden konden
een lijvig boekdeel met de
resultaten van een onder
zoek naar spijbelen te
Aalst meenemen.
Van kattekwaad tot erger
Op een bepaald ogenblik
wordt «spijbelen» een so
ciale kwaal. Dan is het
geen studentikositeit
meer, die de berispende
studiemeester heimelijk
doet glimlachen, aan het
eigen kattekwaad van
vroeger doet terugdenken.
Spijbelen kan een eufe
misme zijn van «sociale
jeugdverwaarlozing» of
kan dicht bij jeugddelin-
kwentie staan. Of om nog
andere redenen een grim
mige realiteit zijn, die om
méér aandacht vraagt dan
een afwezigheidskaart
naar de ouders...
Een half jaar intensief ge
sprek tussen schooldirek-
teurs, leraars, PMS.
jeugdbeschermingsafge
vaardigden, sociale wer
kers, stadsdiensten, léérde
veel over het fenomeen.
Spijbelen: een vlag die ve
le ladingen dekt. De oor
zaken kunnen totaal uit
eenlopen. De spijbelaar
kan een veel zorg behoe
vend slachtoffer van een
«situatie» zijn, maar ook
de puber die moeilijkhe
den ontloopt, de meelo
per, de jongere met foute
studieoriëntatie of dik
schoolmoe. Oorzaken die
verschillen; ook de oplos
singen kunnen moeilijk
eenvormig zijn.
Het is al te goedkoop om
zondebokken te gaan zoe
ken, of de hond om de
stok te kunnen gebruiken.
Gegeven dat er inderdaad
veel fout gaat en dat on
verantwoord «laissez faire,
laissez passer» c.s. repres
sief gebrul tot zeer erge
situaties aanleiding kan
geven, menen we toch dat
het zelden kwade wil is. Is
het niet veeleer het ont
breken van het besef wat
er zoal kan «schuil» gaan
achter een onwettige afwe
zigheid? En een nauwe
lijks vermoed besef van
wat men er zelf kan aan
doen? En onkennis over
wat andere instanties, ter
zake deskundige, aankun
nen?
Die overtuiging leidde tot
een studiedag en een
werkmap.
De Haagschoo!
Spijbelen
een prédelinkwente
toestand die aanleiding
kan geven tot allerlei on
geregeldheden. (Rijks
wacht Eeklo, «Preventie
van kriminaliteit en afwij
kend gedrag bij jon
geren»).
heimelijk schoolverzui
men (Woordenboek Van
Daele).
onwettig afwezig blij
ven van school zonder dat
er een reden wordt aange
geven.
1975: Het steeds openlij
ker cafélopen van leer
plichtigen leidt tot identi-
teitskontroles door de
Aalsterse politie, in op
dracht van het parket.
1979: Het Dendermonds
Jeugdbeschermingscomité
publiceert de resultaten
van een studie door de
Vereniging van Sociale
Jeugdbescherming - ge
west Aalst (in opdracht
van het Jeugdbescher
mingscomité).
Het betrof een opmerke
lijke enquête bij de Aal
sterse schooljeugd, leer
krachten en ouders naar
de oorzaken van het spij
belen bij de secundaire
schooljeugd.
1985: Het in 1984 opge
richte «Coördinatiecomité
voor Welzijnsbeleid»
(waarin afgevaardigden
van gemeenteraad,
OCMW en Aalsters So
ciaal Overleg-Welzijns-
raad) wijdt haar eerste be
leidsvoorstel aan de spij
belproblematiek. Bepleit
wordt gebruik van zowel
sanctionerende als peda
gogische maatregelen, en
samenwerking tussen poli
tie. scholen, welzijnswerk,
stadsbestuur.
1986: Ondanks konstruk-
tieve antwoorden vanwege
diverse bestemmelingen
van dit beleidsvoorstel,
meent dit Coördinatieco
mité met de steun van
het stadsbestuur, Jeugdbe
schermingscomité en
A.S.O. een bijkomen
de impuls te moeten ge
ven. Een tweeledige werk
groep (onderwijs - wel
zijnswerk) wordt opge
richt, met het oog op een
gemeenschappelijke visie
en een harmonische reële
aanpak
1987: Deze zgn. «werk
groep spijbelen» verrichi
in stilte, aan een zesweke-
lijks tempo heel wat nuttig
denkwerk, dat verwerkt
wordt tot
een studiedag («spijbe
laars: terug naar school-
op 17.11.1987; en
een werkmap («spijbe
len; ideeën voor een bete
re aanpak»).
De op deze werkgroep ge
rezen beleidsvragen naar
nationale instanties (zie
hoofdstuk «wie is wie» in
deze werkmap, onder «mi
nister van nationale op
voeding») worden terdege
opgevolgd.
1988: verdwijnt het «spij
belen».
Verschy nings vormen
De ene «spijbelaar» is de
andere niet. Ruwweg on
derscheiden de scholen
vier types:
Het beredeneerd spij
belen: enkel naar praktijk
lessen komen of.juist
niet; vrijdagnamiddag of
het laatste lesuur
brossen...
Bijna dagelijks te laat
komen op school, ook al is
men soms reeds vóór 8 u.
in de stad.
Profiteren van de situa
tie (een staking van het
openbaar vervoer, slecht
weer, een filmforum of
sportaktiviteit...).
Langere tijd manifest
wegblijven om sociale re
denen (uitgesloten worden
in de klas, moeilijke ge
zinssituatie, verkeerde stu
dierichting... of andere
ernstige redenen, die een
serieuze aanpak vereisen).
Uiteraard komen kruisin
gen voor: bv. regelmatig te
laat komen na nachtelijke
ruzies tussen vader en
moeder; doelbewust een
bepaalde les (met overho
ring) missen omdat de
kans zich voordoet (sta
king openbaar vprvoer).
Toch is het goed dit onder
scheid aan te houden, we
gens zijn opsporende
waarde van de oorzaken.
Het café-lopen is er niet
bij elke spijbelaar bij. Eer
der uitzonderlijk zelfs; het
café-gebruik bij leerlingen
vindt overwegend buiten
hun lesuren plaats. Vol
gens de reeds aangehaalde
anquête bij de Aalsterse
schooljeugd van het VSJ-
JBC gaat zowat 9% «re-
gelmatjg» of «veel» op
café.
Hiertegenover staat (ston-
Politie-assistente De Cremer: «Preventieve kontro-
les? Je verhelpt er uiteraard het spijbelprobleem op
zich zelf niet mee maar ze helpen toch een stuk
vooruit. De sociale dienst van de politie heeft er
drie jaar ervaring mede en de scholen zijn er
gelukkig mee, de ouders vaak ook en soms (maar
lang niet altijd) zelfs de cafébazen. En de leerlingen
zijn blij geen proces-verbaal te hebben gekregen.
Een drietal jaar terug wezen heel wat burgers de
politie op het feit dat jongeren van 12-13 jaar
tijdens de schooluren in en rond cafés liepen.
Ouders wezen de politie ter gelegenheid van een
ander onderzoek eveneens op de spijbelpraktijken
van hun dochter of zoon.
Spijbelen is vaak aanleiding tot kleine kriminaliteit.
Deze akties hebben nog steeds plaats op willekeurig
gekozen tijdstippen en op verschillende plaatsen in
groot-Aalst. Steeds gaan een aantal agenten mee,
vergezeld van enkele mensen in burger. Deze akties
zijn immers niet steeds zonder gevaar: bij elke
gelegenheid tot kontrole kan men staan voor indivi
duen die geen identificering op prijs stellen.
Van elke klant in de herberg wordt de identiteit
nagezien. Al wie jonger dan 16 jaar is en zich in de
herberg bevindt, wordt verzocht mee te komen naar
het politiebureau waar een gesprek wordt gehou
den. Van 16-18 jarigen wordt de identiteit geno
teerd en wordt de naam van de school gevraagd.
Nadien worden de ouders en de school verwittigd.
Het spreekt voor zichzelf dat jongeren zich soms
trachten voor te doen als leerling van een andere
school, doch met hun volledige identiteit is achteraf
zoiets toch wel na te gaan (wat steeds gedaan
wordt).
Bij een gesprek tussen de sociale dienst en de
jongere kwamen vaak grote moeilijkheden aan het
licht bv.:
- schoolmoeheid,
- zware familiale konflikten tussen ouders onder
ling en ouders-kinderen,
- weglopen van huis,
- zelfs het niet ingeschreven zijn in een onderwijsin
stelling.
Enkele spijbelaars wettigen hun afwezigheid op
school met een ziekteattest, afgeleverd door de
huisarts, dit terwijl ze in een herberg zitten. Vaak
motiveren zij hun afwezigheid door zich te beroe
pen op familiale moeilijkheden (bv. moeder is ziek
en ze moeten helpen). De meesten spijbelen echter
voor hun plezier, voor de gezelligheid onder elkaar.
Men wil in de klas geen buitenbeentje zijn, dus gaat
men mee. Vaak vindt men de les niet tof of
belangrijk, heeft men gewoon geen zin en is men
blij te ontsnappen aan de schoolsfeer.
Vele leerlingen vinden het onderscheppen van af-
wezigheidskaarten geen probleem. Zij zijn vaak
vlugger thuis dan de ouders. Sommigen overtuigen
hun ouders met één of andere nepreden (vergissing
van de school, juist geen les op dat uur, enz.).
Anderen ondertekenen'zelf nota's e.d. of omzeilen
het schoolsysteem.
Bij veelvuldig aantreffen van een spijbelaar worden
de ouders van de minderjarige ontboden en wordt
getracht om iets te doen aan het spijbelgedrag...
Helpt er niets, dan kan het P.V. opgesteld worden.
Tot op heden werd slechts 1 P.V. opgesteld omdat
de ouders aandrongen op maatregelen t.a.v. hun
zoon die verslaafd leek aan de speelautomaten.
Meestal echter helpen kontrole en een aantal ge
sprekken... gelukkig toch nog.
Voor sommige jongeren wordt het een nare erva
ring welke ze niet meer willen meemaken: angst
voor reakties van de ouders, sanktie van de school,
verschijnen op een politiebureau... Voor deze heeft
het aantreffen door de politie een schokreaktie.
Anderen reageren eerst onverschillig, maar de
meesten onder hen treffen we niet meer aan.
Enkelen spijbelen verder en daar zal tenslotte tegen
opgetreden worden.
Diegenen die het minst met de regelmatige akties
zijn opgezet, zijn misschien sommige herbergiers
die een goed kliënteel zouden kunnen verliezen,
een aantal van hen verbergt zelfs leerlingen in de
privé-vertrekken! Anderen echter signaleren zelf
dat zeer jonge leerlingen in de herberg aan te
treffen zijn. Slechts in uitzonderlijke gevallen zal
ook tegen herbergiers repressief worden opgetre
den, bv. wegens inbreuken op de wetgeving op
alkoholgebruik. Helaas zijn de hiervoor bestaande
boetes belachelijk laag.
LH
d?) dat 3,5% van de scho
lieren «regelmatig» of
«veel» spijbelt. De risico
groep (de «af-en-toe spij
belaars») is echter bedui
dend groter!
Zoals tenslotte hierna nog
duidelijk gesteld wordt, is
er ook een verdoken spij
belen: achter het «be
trouwbare» briefje van
thuis of van de huisarts zit
ofwel dikke plantrekkerij
ofwel een grote sociale mi
serie. Is het mogelijk dat
scholen terzake de nodige
dosis wantrouwen hebben,
zonder aan een heksen
jacht te beginnen?
Sp(jbel-o-grammen
Filip Staelens wijdde zijn
eindwerk Maatschappelijk
Werk (zittijd 1987) aan
«Het Fenomeen Spijbe
len; ervaringen met spijbe
lende jongeren vanuit een
sociale dienst van de poli
tie». O.m. verwerkte hij
de resultaten van de Aal
sterse preventieve politie
optredens in 1984, 1985 en
1986. Hij kwam daarbij tot
volgend histogram.
t.o.v. homoseksueel ge
drag. Studerenden zijn
lichtjes toleranter (64%
i.p.v. 70%). Daartegen
over staat dat 75% meent
dat homo-erotische ver
liefdheid zeer frekwent
voorkomt. Volgens de on
derzoekers wijst dit alles
er wellicht op dat homo
seksuele jongeren het niet
gemakkelijk hebben.
39% van de jongeren stelt
«geen enkel noemens
waardig twistpunt met de
ouders» te hebben.
47% van de ouders zegt
trouwens: «Ik ga over alles
akkoord met mijn zoon/
dochter».
Waar er wél meningsver
schillen zijn, scoren vol
gende twistappels hoog:
uitgaan, vrije tijd,
geld, uiterlijk... (bij 15-
jarige werkenden en 15-
jarige jongens)
omgaan met andere
sekse (15-jarige stude
renden)
politieke en religieuze
overtuiging. (18-jarige stu
derenden)
verschillende invulling
de cafébaas, de ouders, de
huisarts...
Hoe genuanceerd we zijn
over de konkreet wenselij
ke aanpak (aangezien
géén spijbelaar identiek is
aan een andere), zo duide
lijk willen we zijn dat ve
len een verantwoordelijk
heid hebben. Zo men er al
niet zelf wat kan aan doen,
dan kan men via goede
doorverwijzing of erbij be
trekken van anderen,
méér dan men vermoedt.
Het ontwijken van de ei
gen verantwoordelijkheid
is de grootste hinderpaal
om het spijbelen tegen te
gaan.
Er zijn café-bazen, die
goed geld verdienen aan
de «dorst» en goklust (flip
perkast e.a.) van de
schoolgaande jeugd.
Met de wettelijke regle
menteringen (geen alko-
hol aan -16-jarigen, leer
plichtwetgeving) wordt
slechts door een (gelukki
ge) minderheid rekening
gehouden.
Natuurlijk zijn huisartsen
p X' o e e 'fi t- u. e 1 e y e r- d e 1 i n p b u u i b
FSSS
m
V.
SfflEill
in 1984
[Hl in 1986
buur t
m in 1985
op de
De Aalsterse huisarti Büjkei
kring staat terecht op óng
standpunt dat misbruil (een n
die volgens de Ki brief
uitzonderlijk zijn nudesch
ten bestreden worden, dingsp
Misschien wordt wel van el
vaak doorverwezen van de ka
scholen naar het Jeugd! in wel
schermingscomité, bij der ge
kompliceerde spijbel- ging»
andere problemen. jeld t
binnen de school vendie
m.m.v. PMS tot een gi fijks ti
einde kan gebracht w tober
den, is te verkiezen bor leerlin
het inroepen van deze o meent
ciële instelling. Toch 1 in ee
het nodig of opporti (ontsp
zijn deze dienst in te n geest,
pen. Wanneer? ver le
Als het gaat om kinde^"
of jongeren in nood,
de gezinssituatie om
scherming» vraagt...
het wenselijk zijn de D0C!J
kundigheid van het JeuD0C
beschermingscomité in'
roepen. Vereiste voor aer J
échte oplossing, is al |*'en
zins voldoende medev^8en
king van de jongeren "et
zijn omgeving. "ee't
Vroeger voorzag de !aak
op de Jeugdbescherm 01
een art. 36.5, dat ging o !e.
het «verzaken aan r0' v
schoolplicht». Dit artizie?"
werd opgeheven voor ander
L.O. op 29.6.1983. 5tand
De prokureur des Koni "e e
kan vaak na signi ^P61
ment van de Kantonn
Inspektie een dos!niet
aanleggen op basis van i c
31 (op naam van de 5udei
ders) of 26.3 (op naam ^'s
de minderjarige). Dit
derscheid is belangrijk i aa^
betrekking tot de maa!^
gel die de Jeugdrecl ?mne
kan uitspreken nl. t.o''S£CI
de ouders: een opvrar^.c
dingsbijstand, al dan i
met verplichte plaatsireror
t.o.v. de minderjarige: (sen
moec
Ondei
wantr
lach-n
Verdeling volgens buurt,
buur t
1984 1985
rond het station
53
27
51
38
29
32
centrum stad
39
20
73
54
24
27
ui tgaansbuurt
96
49
2
1
3
3
randstad
7
4
8
6
34
38
De jeugd van tegenwoordig
In deze bewust praktijkge
richte werkmap, mag toch
ook één universitaire voet
noot niet ontbreken. Een
in 1979-'80 aan de R.U.G.
uitgevoerd jeugdonder-
zoek, zegt geen wóórd
over spijbelen, maar wél
over waar jongeren van nu
zoal mee bezig zijn. Niet
direkt cijfers om iets mee
te «doen», maar beter in
zicht in de jongerenmenta-
liteit heeft ook belang.
Een respresentatieve
steekproef van 804 Oost-
vlaamse jongens en meis
jes (15-16 en 18-19 jaar),
voor de helft studerend,
voor de helft werkend,
werd onderzocht door
prof. De Coster en L. Ver-
hofstadt-Deneve. De cij
fers gaan over de emotio
nele ontwikkeling, seksua
liteit en partnerrelatie en
de sociale ontwikkeling
van de «opgroeiende jon
geren» rond 1980.
We bloemlezen:
33% is zeer sterk begaan
met vragen betreffende
toekomstig beroep en
werkloosheid.
19% zit met identiteitspro
blemen (ongenoegen over
eigen karakter en uiterlijk,
de manier waarop men
door anderen gezien
wordt).
14% heeft moeilijkheden
rond vrijheid (zelfstandig
heid, zakgeld, vrije
tijd...).
5% (slechts) streept moei
lijkheden rond partnerre
latie-liefde aan als belang
rijkste probleem.
40% van de meisjes had of
heeft het er wel moeilijk
mee geen jongen te zijn.
Vooral dan studerenden
en 15-jarige meisjes. Niet
omwille van de mannelijke
sekse op zich, maar wel
om de mannelijke sekse-
rol, bv. «omdat jongens
zich meer kunnen veroor
loven».
17% van de jongens heeft
analoge problemen; hier
gaat het eerder om de
vrees voor te hoge kulture-
le verwachtingen t.o.v. de
man.
70% van zowel jongens als
meisjes staat intolerant
van waarden als «liefde»,
«gezondheid», «gelukkig
gezin»...
Roerende eensgezindheid
tussen ouders en kinderen
is er over het antwoord op
«Wat zou er vooral moe
ten veranderen om tot een
gelukkiger wereld te ko
men?» Unaniem: minder
belang aan geld en bezit,
en elkaar meer helpen.
35% vreest een «niet sla
gen in studies» en/of «geen
geschikt werk te vinden».
Ook de ouders maken zich
hierover ernstig zorgen.
23% van de jongeren en
15,5% van de ouders vre
zen het doembeeld van
«geen leefbare wereld
meer».
19% van de jongeren én
31% van de ouders (vnl.
ouders met een lage on
derwijsopleiding) zien
daarentegen géén moei
lijkheden inzake de «toe
komst». Opvallend, vin
den de onderzoekers.
Wie is wie?
Er is: de spijbelaar.
Maar er is ook: de leraar
geen cafébazen, maar al te
talrijke ervaringen (en be
wijzen) wettigen het ver
moeden dat ook hier som
migen aan «commerce»
doen zonder veel skrupu-
les. Het zit de scholen zeei
hoog dat «medische attes
ten» schromelijk misbruikt
worden om ongewettigde
afwezigheden toe te dek
ken. Aan de betrokken
artsen verwijten ze on-
deontologisch gedrag om
konkurrentieredenen (pa
tiënt niet willen verliezen)
en het «vlug-willen-rijk-
worden»-syndroom.
Slogans? Een arts die elke
maand aan de zus van een
leerplichtig meisje een at
test meegeeft, zonder haar
gezien te hebben (in wer
kelijkheid is er sprake van
jeugdprostitutie, zo ach
terhaalde de school). Een
andere arts «dekt» drie
weken Spanje. Voor 30 ju
ni worden overigens op
vallend veel ziektebriefjes
verstrekt... Attesten met
terugwerkende kracht...
Voorbeelden te over.
iewu
Het
ten 1
iet
>anc
IOUV
>ude
'jo 1
fw e:
>ela
fnoet
Jvetti
j ;eeft
ondertoezichtstelling 'e P
een plaatsing. De zaak k nenl
ook geseponeerd word
(d.w.z. er wordt geen v
der gevolg aan gegeven,
De ervaring leert dat c"
gelijke dossiers weinig
hebben wanneer het
ter» om spijbelen g;
Wanneer echter spijbel
deel uitmaakt van
komplexer problematic
kan de Jeugdrechter
tuurlijk ingrijpen, maar
gebeurt dan niet omwil,
van het spijbelen allee 'aai
Opgemerkt wordt (o
hier) dat dossiers
meeste gevallen niet op
rechtbank hadden hoevi
te komen indien eerd J,ag|
(door de school of eerst xe\
lijns-welzijnsdiensten, teur
PMS e.d.) op het p* lede
bleem was ingespeeld. herj
stiel
Tengevolge van de lee het
plichtverlenging (wet vt
29.6.1983) zijn de kanto
nale inspekteurs niet enk
in het basis-, maar ooki
het secundair onderwi
bevoegd voor de kontro
urn
i v
'g f
ga III
bel
JOUC
WOOI
'j In a
van
ker
lenij
werl
hon,
