Kunstpatrimonium van Wieze
verrijkt met mooi en zinvol
bedevaartvaantje
De fabriek De Naeyerrelikt van industriële grootheid
r
Leerzame voordracht
voor volkstuinders
van Wieze
Over de 'Zot-va-Wies'
14 - 27.9.1991 - De Voorpost
Tgdens een algemene vergadering van de leden van de Oudheidkundige
Kring H.H. Salvator-Wieze werd het bedevaartvaantje t.e.v. de H.H.
Salvator, patroon van kerken parochie, aan het publiek voorgesteld. Deze
presentatie ging gepaard aan een expo van dergelijke vlaggetjes, in aantal
300, en afkomstig zo van het buiten- als van het binnenland. Namen als
Santiago de Compostella, Fatima, Lourdes, Roermond... zullen nog lang
als zilveren klokjes nazinderen...
Tjjdens een korte inleiding beklemtoonde gastspreker Renaat Van Der
Linden, voorzitter van de Koninklijke Bond der Oost-Vlaamse Volkskun-
digen, dat het nieuwe vaantje, als een geestelijke erfenis, het medebezit is
van alle Wiezenaren omdat vele van de elementen die er op figureren, het
handwerk van hun voorouders zijn. Het is wellicht deze idee, die de
ontwerper van het model, kringvoorzitter Gilbert De Wolf, inspireerde bij
het op de leest zetten ervan. Tot daar de introductie van de voordrachtge
verdie er de 'auteuri om feliciteerde, en hem daarna zelf aan het woord liet.
Het H.H. Salvatorvaantje
Gilbert schetst vooraf de motivatie
van zijn werk, nl. het opvullen van
een leemte wegens het gemis van
zo'n vaantje - in de aard van dat
t.e.v. Sinte Rita - Wieze. Vervolgens
gaf hij enige toelichting over de sa
menstelling ervan, zoals we die kun
nen lezen in het eerste nummer van
het ledenblad 'Salvator
mededelingen' - ook al een innova
tie - van de Wiezer Heemkring.
Op het pelgrimsvlaggetje staan
uiteraard Sint-Salvator en de kerk
centraal en van bovenaan laat de
zon welgevallig haar stralen vallen
op de schilden van Wieze 'Lande
van Aelst', van 'Wieze Kapittel', en
op het meer recente, nl. ae gouden
leeuw op het zwarte veld. Een histo
rische inslag dus. Links beneden
zien we St.Gudula op haar dagelijk
se tocht van Hamme (Herdersem)
naar de kerk van Wieze, en belaagd
door de duivel, die haar licht uit
blaast.
Als aktuele inslag op het kermis-
vaantje zien we de terugkeer van de
processie van het gerestaureerde
S.S. Salvatorkapelletje naar de kerk
op kermisdinsdag. Vooraan de staf
drager en verder de dragers van het
reliekschrijn, de priester met de
monstrans onder de baldakijn, ge
flankeerd door de konfreristen met
flambouw, de Rederijkers en een
stoet van vele biddende mensen, die
de oude trouwe 'Dikke Eik' passe
ren. Links beneden prijkt het uitgif
tejaar 1991 en daaronder scheiden
enkele bierhoppe-ranken (een sim-
bool voor Wieze...) als het ware de
diverse taferelen van een paar bete
kenisvolle teksten, die de gelovigen
uitnodigen om zo in voor- als in
tegenspoed de Zaligmaker te eren
in de kerk van Wieze, aan de H.H.
Salvator toegewijd.
Als technische gegevens vermelden
we dat het vaantje de vorm heeft
van een rechthoekige driehoek,
waarvan de punt naar rechts wijst,
en met als afmetingen 28 cm. voor
de kortste en 43 cm. voor de langste
zijde. Dit vlaggetje was op de expo
wel een der grootste en een der
mooiste! De gastspreker noemde
het prachtig, aktueel en autentiek
en zelfs uniek. Het is nog te beko
men bij de bestuursleden aan de
Erijs van 100 fr. en de opbrengst is
edoeld als steun voor het projekt
om in de Molenkapel een replica
van het originele St.Salvatorbeeld
te plaatsen.
Nog over bedevaartvaantjes
Na deze uitleg van Gilbert schetste
Renaat de oorsprong van de bede
vaartsvlagjes en greep daartoe terug
naar de grijze Middeleeuwen, toen
de mensen uit vroomheid, of als
boetedoening naar vreemde landen
op pelgrimtocht trokken. Sommige
dehnkwenten bleven jaren weg en
namen bij hun terugkeer een tinnen
voorwerp mee als bewijs van hun
uitgevoerde boetetocht, en om al
dus kwijtschelding van hun misdrijf
te bekomen. Bij de uitvinding van
de boekdrukkunst in de 15de eeuw
verdrongen papieren vaantjes de
metalen bewijsstukken, en veel la
ter werd het papier door linnen ver
vangen.
Spreker ging daarna wat dieper in
op de inhoud en de betekenis van de
samenstellende elementen op de
vlagjes, en over enkele princiepen
die bij de meeste eksemplaren te
onderkennen zijn.
Zo bv. ziet men dat het merendeel
van de vaantjes de driehoeksvorm
hebben, met aan de kant van de
opstaande korte zijde het hoofdmo
tief dat al de andere Figuratie domi
neert. Voor het specimen te Wieze
is dat de H.H. Salvator en de kerk.
Op andere vlagjes is het een altaar,
een kruis, een mirakel. Vaak treft
men er ook een natuurelement aan
zoals de zon en het licht (cfr. het
Wieze-vaantje).
Op de expo te Wieze zagen we ook
enkele rechthoekige vlaggetjes, al
dan niet met een gebogen onderzij-
Het kamavalkomitee dankt langs deze weg alle mensen die vorig
weekend deelnamen aan het door hen ingerichte kippeborstenfestijn
in 'De Schuure', en aldus hun steun verleenden aan het project voor
het standbeeld van de 'Zot-va-Wies'. Het staat nu vast dat dit monu
ment er komt. Het wordt in overgankelijke INOX vervaardigd door
een kunstenaar uit Denderbelle, en wegens de goede vooruitgang van
het werk zit de plaatsingsstreefdatum van februari 1992 er nog steeds
in. Normaal zou het beeld op het Wiezeplein opgericht worden, en
daarover was het college van burgemeester en schepenen van Lebbe-
ke akkoord. De dienst AROL uit Gent was het hiermede echter niet
eens, en derhalve wordt nu uitgekeken naar een andere standplaats,
wellicht in de omgeving van het Ontmoetingscentrum, aan de kant van
de Nieuwstraat. Suggesties of voorstellen terzake zullen door het
komitee in dank aanvaard worden.
N.B. Het beleid van de 'Zot-va-Wies' zal meer dan 200.000 fr. kosten,
en dit bedrag zal volledig door het kamavalkomitee moeten gedragen
worden. Het gemeentebestuur zorgt alleen voor eventuele aanplan
ting of infrastructuur rond de sokkel.
Aldus een mededeling van de inrichters.
J. Van Landuyt
Lebbeke. De mannen van de Heemkundige Kring van Wieze (foto Guy)
de, dus enigszins in schildvorm. An
dere waren voorzien van een tekst,
de ene al meer zinvol dan de ande
re, en sommige ietwat te lang, in
verhouding tot de voorgestelde ta
ferelen.
Dit waren enkele losse gegevens uit
de omstandige voordracht van de h.
Renaat Van Der Linden, die om
zijn deskundige uiteenzetting ver
rast werd met een exemplaar van
het nog recente boek 'De geschie
denis van Wieze' (van Remi Bos
man en Herman Heyvaert). Renaat
is trouwens zelf ook auteur van en
kele mooie werken als 'Bedevaart
vaantjes in Oost-Vlaanderen' en
van elk dezer oeuvres was een
exemplaar op de tentoonstelling be
schikbaar.
Als slot van de vergadering dankte
voorzitter Gilbert alle aanwezigen
en had een bijzonder woordje van
lof voor de mensen die tal van vaan
tjes in bruikleen gegeven hadden:
nl. Jef Dauwe, Robert Ruys, Luc
Van Driessche, Renaat Van Der
Linden, Dr. De Spiegeleer, en Eric
Ardans (voor het Sinte-Rita bede
vaartvlaggetje).
In naam van het bestuur deed hij
een warme oproep tot medewer
king aan de samenstelling van het
geplande fotoboek over Wieze, dit
door het in bruikleen geven van
foto's, pamfletten, folders of ande
re dokumenten of voorwerpen uit
het verleden. Vanzelfsprekend zijn
deze mensen al bij voorbaat van
harte bedankt!
J. Van Landuyt
Vorige vrijdag had het bestuur van het Werk van den Akker van Wieze de h,
Geerinckx, leraar aan de Land- en Tuinbouwschool van Merchtem uitge
nodigd om een voordracht te geven over het onderwerp 'Hagen in de tuin'
Hierhjj kwam meer kijken dan men op het eerste gezicht zou denken. Bij de
aanvang van zijn uiteenzetting onderstreepte spreker het nut van hagei
als afsluiting van eigendommen, windscherm en natuurverfraaier.
Lebbeke. In Wieze organizeerde de Heemkundige kring een boeiende tentoon
stelling over bedevaartvaantjes (foto Guy)
Aanplanting en onderhoud
Uit zijn leerrijke voordracht ont
houden we dat een haag best gedijt
in een vooraf goed omgewerkte en
van stalmest voorziene grond, en
dat de planten niet te dicht bij, of te
ver van elkaar mogen staan. Verder
vragen de hagen niet te veel onder
houd, tenzij dan de snoei, maximaal
driemaal per jaar, en er voor zor
gend dat ze onderaan ietwat breder
zijn dan van boven. De voordracht
gever had het nadien over de soor
ten hagen die men dient te kiezen in
functie van het gestelde doel, zoals
hoger aangehaald.
Wetgeving
Bij de lijst met mogelijke hagen,
kregen de aanwezigen ook een tekst
inzake de na te leven wetgeving bij
het planten en onderhouden van
hagen. Daaruit leerden we o.m. dat
iedere mede-eigenaar steeds het
recht heeft om bomen in een geme
ne haag te doen wegsnoeien. Qua
grensafstand bij de planting stelde
hij dat hoogstammen min. 2 meter,
en laagstammen min. 50 cm. van de
eigendomsscheiding moet blijven,
tenzij plaatselijke gebruiken het an
ders voorzien. Leibomen mogen
steeds aan een gemene muur gezet
worden, zonder dat men met een
bepaalde afstand moet rekenin
houden. Bij betwisting over die a
standen, overhangende takken e
vruchten, schaduwlast, de hoogt
van een haag, het feit van eventuel
'verjaring' e.a.m. is het aan te rade
de vrederechter te kontakteren. A
leszins beter dan in een eindeloz
geburentwist verwikkeld te gen
ken.
Wat voorgaat werd daarna grotei
deels geïllustreerd bij het vertone
van een film uit de reeks 'Boer e
Tuinder' inzake over het verfraaie
van boerderijen. De h. Van Heek
was hier zeker niet aan zijn proe
stuk! Al bij al een interessante voo
dracht met sterk aktuele inslag.
J. Van Landu]
Binnenkort heeeft in de Hallen van Kot
rijk de tentoonstelling Trailer plaats. Het
een vakbeurs voor het wegtransport, m
opleggers, aanhangers, karrosserieën
toebehoren.
Tot 27 september heeft in Kinepolis op
Heizei 'Het festival van de betere burotik
plaats. Men ziet er nieuwe digitale duplik
tors, faksen op gewoon papieren supersnt
le kopieermachines.
Lebbeke
Als uitloper van de 'Open Monumentendag' werd vorige zondagnamiddag
een rondleiding georganiseerd doorheen de ruïnes en de nog rechtopstaan
de gebouwen van de ex-fabriek De Naeyer langs de Fabriekstraat te
Lebbeke.
Blijkbaar leeft er bij de Lebbeekse bevolking belangstelling voor de indu
striële archeologie en de sociale geschiedenis, want ruim 150 geïnteres
seerden kwamen opdagen en kregen van Achiel Vermeiren, ondervoorzit
ter van de 'Heemkring Lebbeke' een boeiende uiteenzetting omtrent deze
brok industrieel verleden.
De Lebbekenaars hebben altijd een speciale binding gehad met de lompen
verwerking. Op bepaalde ogenblikken in het verleden waren diverse
fabrieken in deze branche aktief en bezorgden ze heel wat inwoners,
trouwens ook arbeiders uit andere gemeenten, werk. Zegt het volksrijmpje
overigens niet: 'Wieze is zot, Belle is bot en Lebbeke is een voddenkot'?
Lebbeke. Achiel Vermeiren zorgde vooreen prima rondleiding in de voormali
ge fabrieken De Naeyer (foto Guy)
landbouwers, ambachtslieden en
vooral thuiswerkers, als spinners en
wevers. De eerste energiebron was
een molen, in 1854 kreeg de fa-
brieksleiding de toelating om een
stoommachine te installeren. Op
richter was Peter Franciscus De
Naeyer - hij zou zich later Pierre
Francois noemen - die te Lebbeke
feboren werd in 1813 als zoon van
ohannes Franciscus, die timmer
man van beroep was en o.a. molens
herstelde. In die werkkring situeert
zich waarschijnlijk ook de kennis
making tussen Petrus Franciscus en
zijn latere vrouw Joanna Van Lan-
genhove, een molenaarsdochter.
Ze huwden in 1848. Een jaar later
dreef P.F. De Naeyer, samen met
zijn broer Louis, die veertien jaar
jonger was, een handel in lompen.
Tijdens een reis in Engeland maak
te Petrus Franciscus kennis met het
verwerken van lompen via uitrafel
machines. In 1850 bouwde hij eigen
handig zijn eerste uitrafelmachines.
In 1850 bouwde hij eigenhandig zijn
eerste uitrafelmachine, waarop hij
in 1856 patent nam.
Louis zou zich in 1852 in Brussel
vestigen, ook in de lompenverwer-
kende nijverheid en stichtte hij in
1860 te Willebroek een papierfa
briek, waarvan de vestigingen ach
teraf over heel Europa zouden uit
zwermen.
In 1881, twee jaar na de installatie
van de spoorlijn Dendermonde-
Brussel, kreeg de fabriek de toela
ting om een spoorlijn aan te leggen
naar Lebbeke station, in 1912 werd
de verbinding gerealiseerd met Hei
zijde-station.
Na het overlijden van P.F. De
Naeyer in 1888, werd de fabriek ge
leid door Florimond en Valentin
De Naeyer. Vier jaar later, op een
moment waarop de fabriek getrof
fen werd door een belangrijke
brand, waarbij o.a. twee opslag
plaatsen uitbrandden, stelde de fa-
oriek 850 mensen te werk: 350 in de
fabriek zelf, 500 thuis.
De fabriek stond toen zelf in voor
de watervoorziening. In 1887 was
daartoe een 80 m diepe waterput
geschoten, in 1913 was men aan een
nieuwe put toe, die twee jaar later
verdiept werd tot 162 m.
In 1921, bij het overlijden van Va
lentin, nemen Victor, Pierre, Albert
en Maurice het roer in handen. Een
jaar tevoren was de S.A. P.F. De
Naeyer opgericht.
In 1925 word het 75-jarig bestaan
van de fabriek gevierd, met o.a. een
optocht, een feestmaal, een vuur
werk en een groot bal voor het per
soneel.
De fabriek beschikte ook over een
eigen steenbakkerij, gesitueerd op
de plaats waar zich nu de 'bovenste'
en vroeger de 'benedenste Root'
bevindt. Met de ter plaatse gebak
ken stenen werden arbeiderswonin
gen in rijvorm opgetrokken.
Sociale en politieke leven
De De Naeyers hebben in het Leb
beekse sociale en politieke leven
een belangrijke rol gespeeld. Zo
was Victor, zoon van P.F., voorzit
ter van de Koninklijke Harmonie
(1871-1874) en was hij daarna stich
ter en eerste voorzitter van de libe
rale Fanfare Orpheus. Valentin was
voorzitter van diezelfde liberale
fanfare, erevoorzitter van de Libe
rale Onderlingen bijstand 'Hulp in
Nood', voorzitter van 'Thalia', be
stuurslid van de Liberale Federatie
Dendermonde en kandidaat tijdens
de verkiezingen van 1911 en 1921.
Hij was in de periode 1879-1885 een
hevige verdediger van het gemeen
telijk onderwijs.
sociale en industriële geschiedenis, king die hoofdzakelijk bestond uit
1850
Wat overblijft van de fabriek De
Naeyer, aldus Achiel Vermeiren tij
dens zijn uiteenzetting, is geen hi
storisch monument, wel maakt het
deel uit van een brok Lebbeekse
Decennia lang heeft de fabriek De
Naeyer immers het wel en wee be
paald van honderden arbeiders,
mannen, vrouwen en kinderen.
De fabriek werd opgericht in 1850
en verschafte werk aan een bevol-
14.15
bers
Voon
Sport
Elvis
Goldt
Nieu'
Don i
zone
15.40
zona
- 18.:
Lebbeke. Rondleiding in de oude fabrieken De Naeyer. Terwijl de
luisteren naar de gids, vinden de jongeren nog even de tijd om te stoeien
Guy)
Pierre, zoon van Florimond fun
geerde op de Katholieke lijst in 1932
en 1938 en was zelfs een tijdlang
schepen.
Dat de invloed van de 'heren' De
Naeyer op de arbeiders die er te
werkgesteld waren, bij momenten
zeer groot was, bewijst het feit dat
sommige pasgeborenen de voor
naam kregen van o.a. Valentin. Ze
probeerden bovendien het welzijn
van hun arbeiders op te krikken.
Wat zich uitte in het toekennen van
een vergoeding voor het bijwonen
van een repetitie van de in de feest
zaal van de fabriek gevestigde to
neelvereniging 'De Welvaart'. Deze
vorm van liefdadigheid mag ons
echter niet doen vergeten dat de
arbeidsomstandigheden in die tijd
allesbehalve rooskleurig waren en
sociale rechtvaardigheid nog met
andere maten gemeten werd dan
dat nu het geval is.
Teloorgang
De fabriek zou in de vijftiger jar
van deze eeuw teloorgaan. E
eeuw lang had ze aktiviteiten oi
plooid. Ze werd nog overgenomi
maar blijkbaar was de konkurren
te groot en zat de mot erin. Op 1
eind waren er nog slechts een hai
vol arbeiders aan de slag.
In 1970 werd de laatste van de t
schouwen door de genie gesloop
Twintig jaar later is een deel van
vroegere fabrieksoppervlakte vi
kaveld en rezen er woningen
Jammer misschien dat vroeger v/
licht niemand ooit op de idee geil
men is dat stuk industrieel erfgo
van de definitieve ondergang te r<
den. Daartoe lijkt het ons nu te la
Pierre Van Rossi
Pliar
