Werkman en
Verpliotilend Onderwijs
Franz-Fordinand go zijne echtgenoots
moordaanslag op den Aartshertog
T EEN EN ANDER
MomoMeleipva! ts Brussel
Em tramongeval ts Meclieisu
Twintigste Jaargang n' 134
I* UITGAAF, 4 tl. 's avonds 0 0 2' UITGAAF, 7 tl. 's avonds 0
DAGBLAD
BestuurderJ. Van Naffel=De Qendt.
Een drama te Antwerpen
2 CENTIEMEN HET NUMMER
Zaterdag 4 Juli 1914
ABONNEMENTEN
Zes maanden 4 franken. Een' jaar 8 franken.
Inschrijving in alle p03tbureelen van liet land.
PevMonte la pnbHotté coimneréiale-et fiaaocière du journal,
s'adrcssor exclusivementa l'Agence Róclarao tiodts, 2, Place de
la Bourse, Bruxelles,
BUREELEN
TE BRUSSEL I TE AALST
fflii GCDTS, Beursplaats, 2 j Kartestr aat,
Xdefcoo» A 3299 J Telefoon 114
AANKONDIGINGEN
Ei. aank.(l tot 4 Jtl. reg.)fr. 0,G0
3® blad/., (de regel) fr. 1,00
4® blad/., {de rogel) fr. 0,30
I'iiiaoc. aan kou. (perregeljfr. §,00
Sportfper regel) fr. 1,09
Gemengd nieuwsperivgel fr. S,00
lïcchf.benrteil.(per regel) fr. §,00
Overlijden tyer regel) fr.
Commercial*) ea financieels aan kond igrtigen zicdi niislaihsUjk
wendcu Agente Réclame Gedfcs, 2, li ours plaats, BroieaL
i: Zondor geloerdheid komt man
nergens in do werold zegt het volk.
Dat is waar.
De onwetendheid is eene bron van
maatschappelijke en van zedelijke
kwalen. Een niet geleerd mensck
wordt meest gebezigd om vuil en lastig
werk te doen bij wordt gemakkelij
ker uitgebuit 011 opgeruid door sluwe
bedriegers, die zich ten koste van
't volk boog-er op willen werken bij
bezwijkt eerder in den immer woeden
den kamp om braat en deugdzaam te
zijn.
Do verstandelijke en zedelijke ont
wikkeling van oen volk is evenredig
met zyne stoffelijke welvaart. De Vla
ming, leest men in eenen roman, de
Vlaming, die men in den vreemde
aantreft, is negentig per honderd een
Rampzalige, een ongelukkige. De
vreemdeling, in Bolgië werkend, is
meestal een ontwikkeld man. Hij wint
hoogo loonen
Droeve onder-vinding heelt geleerd
dat zulks, belaas, veel waarheid be
vat.
En wat is biervan de oorzaak
Het onregelmatig of niet bijwonen
der school. Die nalatigheid wil het
katholiek bestuur verhelpon door hot
verplichtend onderwijs.
Verplichtend onderwijs. Groot
•woord, dat velen afschrikt. De katho
lieken willen dat alle kinderen wel
onderwezen^n wel opgevoed worden.
De onwetendheid is de moeder van
alle dwalingen een onwetend mensch
staat ver boneden andore menschen in
opzicht, én van betrekking, én van
weistand, én van toekomst. Het groot
ste deel der Belgische ouders Bezit
geene fortuin eefio goede goleerd-
heidhoid, eene degelijke opvoeding is
do eenigsle en grootste schat, die zij
aan hunne kindereu kunnen nalaten.
Ja, dat is al schoon en wel, maar nu
zullen onze kinderen niet zoo vroeg
mogen werken.
Kindoren mogen niet tot de fabriek
noch tot de werkplaats toegelaten wor
den, voor lichaam on geest genoeg
ontwikkeld zijn. De ontwikkeling der
krachten bij jonge kinderen wordt ge
smoord door te vroege inspanning, en
éénmaal gebroken, wordt de geheele
ontwikkoling onmogelijk.
Het kind moet beschermd worden.
Het behoort aar. gezin en school niet
aan fabriek en werkplaats. De kinder
jaren moeten een tijd van ontwikke
ling en groei, van opvoeding en onder
wijs zijn een tijd van voorbereiding
voor den arbeid en de plichten van
het latere leven. Ware het zoo, dan
zou bet weerstandsvermogen zich beter
ontwikkelen, de kinderen zouden beter
bestand zijn tegen de gevaren en de
vermoeinissen van den arbeid.
Daarbij, vele fabrieken en vele
werkplaatsen zijn kolen van bederf.
Hoeveel jonkheden vinden er hun
eeuwig ongeluk, worden er bedorven,
en eon bedorven kind verliest alle
liefde zoo tot zijne ouders als tot God.
Twee honderd duizend Belgische
kinderen van min dan 14 jaar werken
op fabrieken en in werkplaatsen. Zij
winnen gemiddeld 1 fr. daags, te za-
men 200,000 fr. per dag. Werkten
die kleinen niet, de nijveraars zouden
grooten in de plaats moeten zetten.
Laat ons veronderstellen, dat die vol
wassenen 3 fr. 50 daags zouden ver-
dienon aan 57-143 arbeiders werk
verschaft worden.
Do kinderen verrichten dikwijls het
werk van grooten, zoodat wo zonder
overdrijven mogen zeggen, dat, dank
aan het verplichtend onderwijs, het
legor werkoloozen in Bolgië met 00
duizend man kan verminderd worden.
De vakvereenigingen zullen machti
ger worden door groolor aantal leden
en beter kunnen strijden voor de be
langen van den werkman.
Pleiz&ertreiu naar zwit
serland Het Beheer vau Spoorwegen
richt, op de hierna tolgende dagen, pleiziertrei-
nenan voor Zwitserland
12 Juli, naar Born 90 Juli, naar Zurku
0 Augustus, naar Luzern.
Die treinen vertrekken uit Brussel (Noord) en
nemen reizigers op te Brussel (L|W.) Namen,
Jemelle en Aarlen.
Plaatsbewijzen verkrijgbaar l)ij vertrek uit
Aarion, Antwerpen, Bergen. Brussel (Noord)
Charleroi (Sud), Doornijk, Gent (Zuid) Luik
(Guillemins) on Namen.
Voor nadere inlichtingen, raadplege men de
plakbrieven en de prospectussen voor die ploi-
zier reizen.
F*l©iziertrein. naar
Tüentz: Het Beheer van Spoorwegen
richt op 22 Augustus, een p leizier trein in van
Brussel naar Ment/..
Plaatsbewijzen verkrijgbaar bij -vertrek uit
Aarion, Antwerpen (Centraal), Bergen, Brussel
(Goord), Charleroi (Sud) Doornijk, Gent (Zuid),
Luik (Guillemins) en Namen.
Voor nadere inlichtingen, raadplege men de
plakbrieven en de prospectussen voor deze pioi-
zi er reis.
DKEet wetsontwerp en die
spionnooring Dit wetsontwerp
waarvan wij eenige maanden geleden do voorbe-
•eiding meldden, is thans geheel opgesteld.
Uit goede, bron verzekert men ons dat het aan
het Parlement zal voorgelegd worden na de
heropening van de Kamers.
Man verzekert ons dat liet aannemen van do
nieuwe wet de uitzetting ten gevolge zal hebben
van con vrij groot aantal vreemdelingen die
thans bijna openlijk de spioneering uitoefenen.
De spionnen waarvan de beschuldiging bewe
zen zal kunnen worden, zullen veroordeeld wor
den tot straffen loopende van zes maanden tot
vijfjaar gevangenisstraf.
Xxï. liet "V jpiVilcsumxx. Ter gele
genheid van den feestdag van St. Pietcr, heeft
Z. Km. kardinaal Merry dol Val de pontificale
mis gecelebreerd aan het Pauselijk altaar der
Belijdenis, „met' bijzondere tocjating van den
Paus. De beroemde Cappella Giulia voerde
liet muziekkundig gedeelte uit. De vespers wer
den teö ure 's avomls gozongeu door Mgr. Cop-
petclii, latijnscho patriark van Constantinopel.
Dinsdag werd in de basiliek van Siut-Paulus
buiten de Muren, insgelijks mot groote plech
tigheid, liet foest gevierd van den H. Paulus,
apostel der heidenen. De patriarken, aartsbis
schoppen cn bisschoppen assistenten van dep
troon, waren aanwezig, en zaten geschaard rond
het pauselijk altaar der basiliek.
Selirij fmacliiexien. Het
is thans 200 jaren geleden dat de schrijfmachien
werd uitgevonden. Inderdaad, in 1714 werd het
eerste brevet wegens dp uitvinding cener schrijf
machien afgeleverd aan den Engelschman Henry
Dzill. Het tuig haf evenwel geencn bijval en hot
Avas eerst in 1794 dat zekeren Bvamal eene nieuwe
machien liet brevetecren, waaraan opvolgentlijk
verbeteringen werden gebracht door Turri in
1808, Burton in 1829, Pogrin in 1833 on Ferro
in 1839.
De cclite moderne schrijfmachron werd door
den Franschman Pierre Foucault, die in 1841 in
Frankrijk eene machien deed breveteeren, voor
zien van eene klavieren 60 hefboomen, uitge
dacht. Deze uitvinding was des te merkwaardi
ger, daar de uitvinder blind was.
De machien van Foucault kwam in gebruik
in Frankrijk en zelfs in ander Europecsche lan
den, doch, van weinig praktisch nut, was haar
bijval ook slechts tijdelijk.
In 185C, word door den Amerikaan Charles
Turbhcr een groote stap gedaan op liet gebied
der schrijfmachienen.
Do machien die hij fabrikeerde, was van ta
melijk groote afmetingen, en was geenszins-slank
van vorm, doch zij had gansclx het karakter der
huidige schrijTtoestellen.
In de postarcliieven van Washington wordt de
eerste brief bewaard met deze machien geschre
ven.
Een honderclj arige se»
decoreerd. Willende, ter gelegen
heid zijner honderdste verjaring, de diensten
erkennen, welke cle lieer E. T. De Preter, gewe
zen provincieraadslid, gewezen gemeenteraads
lid, lid cn schatbewaarder der kerkfabriek van
Putte-bü-Mechelen, in de uitoefening zijner
ambten heeft bewezen, heeft do koning dezen
uitmunt ebden man tot ridder der Leopoldsorde
benoemd.
Hamtou-fg, Antwerpen
en. Rotterdam.Ziehier de cijfers
der liavenboweging van de 8 groote liavens ran
het vasteland, voor de 6 verloopmaanden van
1014 on 1913
1014. Hamburg 7240 schepen 7,258,843 ton
1913.
7029
Verschil 220
1914. Antwerpen 3S1G
1913. 3512
Verschil 4
J014. Rotterdam f.342
1913. - •5983
Verschil
59
6.927,500
331,283
7,055,970
6,991,947
61,023
6,721,399
6,461,9',1
259.478
ONS LS EDE REK'BOEK.
Ons liederenboek, verkocht aan den prijs
van 15 centiemen,' geniet overal het beste ont
haal. Nauwelijks heeft men het een weinig
doorbladerd of ihên bemerkt dat het al lie
deren zijn. waarvan men de zangwijze kent
en van dewelke men gelukkig is nu de woor
den te bezitten.
Koopt cn verspreidt ons schoon liederen
boek.
Twes vrouwen zwaar gewond
Een automobiel van Schaarbeek, reed gis
teravond ovor do Henegouwiaau, te Brussel.
Twee vrouwen, Laura Bertinchamp, iiu-
neumaiikster en Regica Vertinden, weder
zijds gehuisvest in de Groeaselstraat, 51,en 53,
cle laan willende oversteken, werden door do
auto getroffen.
Do eorste werd öp het voetpad goworpen
ou bleef, roerloos liggen, overvloedig bloe
dend. ^>o tweede lug tegen den boord van hot
voetpad.
De twee gekwetsten werden naar het Sint-
Pietorsgasthuis ovèrgebraoht, waar de policie
tot hunne ondervraging niet kon overgaan.
Rond 11 l|2u. 's avonds bood de autovoer
der zich aan in het kominissariaat op de
Nieuwe Graanmarkt. Na ondervraging, werd
hy in den amigo opgesloten, om ter beschik
kingvan liet parket gesteld te w orden.
De toestand der twee slachtoffers blopk
later zoo gevaarlijk niet te zyn, als de dokters
van hot gasthuis in het beginne oordeelden.
De autovoerder werd dan ook torug in
vrijheid gesteld.
DE FRATSEN DER ELEKTRICITEIT.
Een zonderling ongeval kenmerkte den na
middag van Woensdag, op het tramnet te
Mechelen.
Een tram van de baan Statie-Schietbaan
had de stopplaats van den Vijfhoek verlaten,
om naar de Markt te rijden, wanneer plots
aan den Bruul groote vlammen uitsloegen
boven het rijtuig en rond de trolley.
Onder het vlammengeknetter werd de Bo
termarkt bereikt, doch hier werd het ernsti
ger. De vlammen hadden het vuur medege
deeld aan het dak van 't tramrijtuig, dat dan
ook begon te branden De reizigers, zeer wei
nig op hun gemak, verlieten dadelijk den
tram. De wattman trachtte den elektrischen
stroom af te snijden met de rolstand A'an den
elektrischen kabel te verwijderen, doch de
reeds half verbrande koord brak onder den
ruk zoodat er geen ander uitzicht overbleef,
dan het rijtuig te zien opbranden. Plots even
wel, sprong een moedig werkman A'oeruit en
op gevaar af doodgebliksemd te worden, kon
hij met behulp van eene pers de rolstang van
den draad verwijderen. Enkele stonden later
waren dan ook de vlammen gedoofd.
Het zonderling ongeval zou, naar de mee
ning A'an ingenieurs, te wijten zijn aan de
hevige hitte die de stroomspanning aanzien
lijk zou verhoogd hebben.
KINDERLIJKJE IN EEN KELDER ONTDEKT.
Ten gevolge eener naamlooze klacht, deed
de policie der 2® wijk Donderdag voormid
dag eene huiszoeking in de Nieuwegang.
Eene vrouw, welke in belangwekkenden toe
stand had verkeerd, werd A-erdacht haar
kindje te hebben doen verdwijnen. De atouw
deed onmiddellijk bekentenissen aan den ad-
ju nkt-kommissarls, welke met het onderzoek
belast was. Zij verklaarde het lijkje in den
kelder begraven te hebben. Op de aangeduide
plaats werd het lijkje ontdekt. De vrouw,
welke 38 jaar oud,* en weduwe is, werd aan
gehouden en ter beschikking van den proku-
Veur des konings opgesloten. Het lijkje is
naar het gasthuis gebracht om er door de
wetsdoktors te worden geschouwd. In den
namiddag "kwam het parket ter plaats.
Het onderzoek.
De twee moordenaars worden in hunne cel
len streng bewaakt. Cabrinovic toont zich
zeei- onverschillig en schijnt voldaan. Zoo
veel tc beter dat de aanslag gelukt is, ver
klaarde liij^an den rechter. Ik betreur noch
tans de dood van de hertogin. Het voor
naamste is dat wij bekomen hebben wat wij
wilden.
Prinzip. is neerslachtig. Hij wandelt heen en
weer in zijne cel, liet hoofd omringd door
een verband.
Van vertrouwbare zijde verneemt de cor
respondent der Kdln. Zeit. te Sarajevo,
dat op de bommenwerper Cabrinovic de
aandacht der policie was gevestigd, alvorens
hij te Sarajevo aankwam. Hij is dan ook
door een geheim agent gevolgd geworden,
doch deze is zijn spoor kwijt geraakt een half
uur voor de komst van den troonopvolger.
Te 'Sarajevo beschuldigt men openlijk den
burgemeester en den chauffeur, die den auto
van Franz-Ferdinand bestuurde, van mede
plichtigheid aan den aanslag. De chauffeur,
een Serviër, zou naar men -zegt, zelfs gestopt
hebben om Prinzip gelegenheid te geven,
goed te raken.
De uitslagen van het onderzoek worden
geheim gehouden. Het heeft reeds bewezen
dat Cabrinovic en Prinzip waren aangewor
ven door een comitadjis Ciganovic genaamd,
om den moord te plegen.
Deze laatste had ook de bommen en de
brownings geleverd.
Over lal van andere personen, die aange
houden werden, weet men nog niets, tenzij
dat zij in persoonlijke betrekking waren ge
weest met de moordenaars.
Een gedenkzuil.
Te Sarajevo heeft een leeraar vén de Sol-
da tenia aderen eene inschrijving geopend
om, op de plaats van den aanslag, een ge
denkzuil aan de twee doorluchtige slachtof
fers op te richten. De eerste lijst heeft reeds
2.000 kronen opgebracht.
De laatste oogenblikken van
het aartshertogelijk paar.
De Weensche Reichspost ontvangt van
een militair persoon uit de onmiddellijke
omgeving A'an den vermoorden aartshertog,
nog de volgende bijzonderheden over de
laatste oogenblikken van het aartshertogelijk
paar.
De hertogin zonk, door den eersten kogel
in de rechterheupstreek getroffen, zijdelings
vooroA'er op den schoot van den aartshertog.
Wat scheelt, u riep de aartshertog, zicli
half oprichtend.
Het volgende oogenblik strekte hij de ar
men uit en A'iel in den auto terug.
Een schot liad den aartshertog aan de keel
getroffen, de halsslagader was doorboord en
een bloedstraal spoot uit de kleine wonde. In
weinige minuten was de uniform vau den
aartshertog geheel met. bloed bedekt.
Ongeveer tien passen nog reed de auto
door, vooraleer de chauffeur haar tot staan
bracht.
De landchef van Bosnië, Potiorek, die met
den aartshertog in dezelfde auto reed, rukte
de unifonn A*an den aartshertog open. Dit;
alles gebeurde in weinige oogenblikken.
De hertogin richtte zich nog eenmaal op en
greep met beA'ende handen den hals van haar
gemaal.
Het scheen, als wilde zij de kleine, doch
yreeselijke Avonden, waaruit onophoudelijk
bloed vloeide, met de handen toedrukken.
Onder den uitroep: Mijn Godl mijn God!
zonk ze echter dadelijk weer machteloos in
een.
Het is onmogelijk de bijzonderheden van
dit vreeselijk oogenblik te beschrijven. Wij
zagen, dat alle menschelijke hulp hier te ver
geefs was.
De aartshertogin en zijne gemalin hadden
reeds het bewustzijn verloren, toen de auto
met razende snelheid door de parkpoort naar.
het regeeringspaleis reed.
Wij droegen de twee stervenden liet zooge
naamd Turksch salon binnen.
De aartshertog sloeg, toen men hem de
trappen opdroeg, meermalen de oogen op,
zijne armen grepen als zoekend in de lucht.
De Franciscaner pater MihaceAric, uit het
naburige klooster, gaf den stervenden de
H. Absolutie.
Zes doktoors waren dadelijk ter plaatse,
doch zij konden niets meer A'erricliten
Het ontschepen der lijken te Triest.
Het ontschepen der 'ijken van aartshertog
Franz-Ferdinand en zijne gemalin heeft hier
aanleiding gegeA'en tdt eene indrukwekkende
rouwbetooging, waaraan alle standen der
maatschappij deelnamen.
Van af zonsopgang bevonden zich duizen
den betoogers op de kaaien of in bootjes. De
Riva San Carlo was afgesloten en in 't mid
den daarvan waren twee groote katafalken
opgesteld.
Links van de katafalken stonden de krijgff»
en vlootoverheden en het korps officiers, «iet
admiraal Hans aan 't hoofd, en rechts, 4e
gouverneur, M. von Hoheniolie, en de bur
gerlijke overheden, de burgemeester, de gé*
meenteraad, de hooge burgerlijke ambtena,-
ren, al de opeubare ambtenaars en de leden
der handelskamer van Triest. Op de twee
kanten van de Riva San Carlo hadden talrij
ke afvaardigingen Aran handels-, nijverheids-,
financieele en burgerlijke maatschappijen
der stad post gevat. Achter de geestelijkheid
st-ond eene eerekompagnie sclieepssoldateo.
Gansch de plaats was omlijst door studen
ten en leerlingen der scholen. Kort na 7 1/2 U«
werden de twee lijkkisten, in de Oostenrijk-
sche krijgsvlag gehold, op eene platte boot,
met rouwd rapen jen behangen, neèrgelaten
dit vlot werd door eene aA'isoboot op sleep*
touw genomen en naar den oeA'er gebracht,
onder het gelui der klokken van al de ker
ken der stad en het gebulder van de kanone
dw oorlogschepen. Twaalf onderofficiers der
marine droegen de twee lijkkisten op de
praalbaren. De troepen boden de wapen».
Mgr Karlin, bisschop van Triest, las dan de
laatste gebeden en zegende de lijkkisten*
Daarna had de overbrenging der lijken naar
de Zuidstatie plaats, van waar zij per bij*
zonderen trein, naar Weenen gevoerd woö
den.
Keizer Wilhelm.
De keizer van Duitschland zal de lijkpleclï*
tigbeden van aartshertog Franz-Ferdinand,
te Weenen, niet bijwonen, en zulks uit hoof
de eener lichte onpasselijkheid men denkt
dat deze verwekt is door de diepe ontroering),
door de dood van den aartshertog verooc-
zaakt.
Er worm ook gezegd dat de keizer va»
zijne reis naar Weenen afgezien heeft, ten
gevolge van een verzoek' van 't Oostenrijkse!*
hof, waar men eraan houflt dat de lijkplectfci
tigheden stipt privaat zouden wezen.
Servië verdedigt zich.
Het Servische persbureel maakt, daarto®
door de regeering gemachtigd, de volgend®
verklaring openbaar Servië is evenals do
lieele beschaafde wereld vervuld van afschuw
over den aanslag op den Gostenrijksche»
troonopvolger en over de daders.
Wij venvonderen ons er over# hoe liet mo"<
gelijk is, dat Duitsche en Oostenrijk-Hon-
gaarsche bladen in de verwerpelijke daa«f
van ziekelijke ontaarden aanleiding hebben
gevonden om Servië te beschuldigen en 'aan
te vallen, terwijl Servië in den laats ten tij®
niets heeft nagelaten om de betrekkingen tol
het naburige rijk te verbeteren en vriend
schappelijk te maliën.
De Servische regeering is \-an meening, dat'
de treurige gebeurtenis A'an Sarajevo baan
den plicht oplegt, om haar volle aandacht op,
het bedrijf van verdachte elementen te rich
ten, als deze zich op ServïSch gebied bevin
den en om de strengste maatregelen te ne
men om hun woelingen te onderdrukken, ia
zoover dat bij abnormale en opgewonden lie*
den mogelijk is.
Aan de Servische regeering, die alles doet
om de betrekkingen met Oostenrijk op een
vriendschappelijken grondslag te vestigen#
zijn gebeurtenissen, zooals nu te Sarajevo
hebben plaats gehad, even onaangenaam al®
aan de Oostenrijksche.
De regeering, die niets wil nalaten om na&fl
lcrachten de gemoederen tot bedaren te bren
gen, zal zich inspannen om de verhouding
tot Oostenrijk Aveer normaal te maken.
Ten diepste zou de Servische regeering het
moeten betreurdh, als de ontwikkeling van
de goede politieke en ekonomische betrekkin*
gen tussclien Oostenrijk en Servië zouden
worden afgebroken door gebeurtenissen,
waarvoor de Servische regeering niet Aieraai-
woordelijk kan worden gesteld.
Laatste berichten.
De bemerkingen der Belgrader pers, streü*
kend om het Oostenrijksch-Hongaarscli re
giem in Bosnië verantwoordelijk te stellen
Aroor den aanslag te Sarajevo maken te Wee
nen een pijnlijken indruk.
Het officieel Fremdènblatt s. verwerpt
krachtdadig dergelijken uitleg, die enkel
voor gevolg heeft nog meer de driften op te
hitsen en die A'eel veronderstellingen wettigt
betrekkelijk den oorsprong A'an den aanslag#
De - Reichspost verneemt dat de kei MP
na de begrafenis eene proclamatie tot zijn
volk zal richten om de gedachtenis te ver
heffen van den o\rerleden aartshertog en tart*
de te brengen aan den erfgenaam van de»
troon.
De keizer heeft Woensdag graaf BeroUWt®
in een langdurig gehoor ontvangen, AvuartrtJ
er zou gesproken zijn over den uitslag va»
het onderzoek te Sarajevo en mogelijk^ voet
stappen te Belgrado.