Louis Pasteur
ontdekte de oor/aak der
besmettelijke ziekten
De heldhaftige strijd van het
Naamsche fort Marchovelette
WEET GIJ
Op and downs van
een Amerikaanschen
millionnair
Uit het dagboek van den dapperen
commandant
De grondlegger der vaccinatie, met het inenten
tegen hondsdolheid als hoogtepunt
Helium, ideaal gas
voor luchtschepen
HET ALGEMEEN NIEUWS n WOENSDAG 29 MEI
Zooals men weet heeft het bekende fort
Marchovelette, een der modernste versper
ringsforten van de vesting Namen, dagen en
weken lang onder vuur gelegen.
Het fort was bezet door een keur van Bel
gische elitetroepen, die Jaren lang gedrild
waren voor de verdediging van dit eene, hun
eigen, fort.
Met een tot in de kleinste bijzonderheden
nauwgezetheid beeft de Belgische comman
dant de gebeurtenissen van het begin af in
een dagboek opgeteekend.
In 't begin geeft hij aanteekeningen over
burgers, geëvacueerde Belgen, die in de buurt
van het fort voorbijgingen.
Van den tweeden dag af worden de juiste
tijdstippen aangegeven, waarop het fort
door Duitsche vliegers werd overvlogen, tot
ten slotte met nauwkeurige opgave op zijn
stafkaart de eerste Duitsche soldaten gesi
gnaleerd worden Het aantal schoten, die
zijne pantserkoepels afvuurden op de Duit
sche voorhoede, alsmede de vermeende uit
werking dezer schoten, is nauwkeurig aan
gegeven. Hij vraagt ondersteuning aan van
de versterkingen op de flank en wanneer de
Duitsche troepen, die met de beschieting be
gonnen zijn, hun stellingen veranderen, tee
kent hij aan dat de vijand afgeslagen is.
Wanneer op 18 Mei, om 9 u. 30 's morgens,
een Duitsch onderhandelaar met een ver
zoek om overgave van den commandant ver
schijnt en hulde brengt aan dezes moedige
houding, maar het nuttelooze van een ver
der verzet tracht aan te toonen, teekent de
commandant in zijn dagboek het volgende
aan
«9 u 45 aamenkomst van den verdedi-
gingsraad.
10 u. Besluit voort te vechten.
Hij is van meening nog stand te kunnen
houden, maai reeds om 11 uur moet hij de
buiten-gevecht-stelling van den eersten pant
serkoepel vaststellen.
Om 13 uur noteert hij een nieuw zwaai
bombardement en om 14 u. 05 de vernieling
van een tweeden pantserkoepel.
Maar zijn wil tot verzet blijft ongebroken..
Zijn bevelen zijn klaar en beslist. Voortdu
rend vraagt hij hulp van op de flank gelegen
forten, tot hij bemerkt dat deze onder het
bombardement der zware Duitsche kanon
nen beginnen te wankelen en stilaan uit
vallen
Om 14 u 2. teekent hij op Een Duit
sche batterij door het naburig fort Maizeret
tot zwijgen gebracht en om 14 u. 35 meldt
hij een gelijksoortig succes op kwadraat K.
4.41 van zijn stafkaart.
Zijn dagboek is tot hiertoe nog vol vertrou
wen. maar begint om 16.25 dramatisch te
worden. Het inslaan van een 8.8 cm. granaat
van een luchtafweerbatterij komt in zijn
volgende nota tot uitdrukking.
16 u. 35. Sinds 15 uur wordt de lucht in
het fort onverdragelijk.
16 u. 37. Luchtkoker en aflossingsvertrek-
ken worden ontruimd. Wolken stof van be
ton, kalk en kruit dringen in de onderste
vertrekken en door de spleet van een pant
serkoepel De ademhaling wordt moeilijk.
Pogingen om met ventilatie langs den infan-
terie-uitgang verbetering in den toestand der
luchtverversching te brengen blijven zonder
gevolg.
17 u. 10. Toestand van het fort
Toren 1 buiten gevecht.
Toren 2, uitkijk en draairamen vernield,
kan nog schieten.
Toren 3, ongedeerd.
Toren 4, buiten gevecht.
Uitkijktoren buiten gevecht.
Met één nog strijdvaardige pantserkoepel
en één gepantserden waarnemingspost tracht
hij verder stand te houden en schept nieu
wen moed, wanneer hij er om 17 u. 20 in
slaagt de lucht wat te ververschen. Maar
reeds om 17 u. 45 schrijft hij De waarne
mingspost meldt dat de linksche gevechts
toren door verschillende granaten is getrof
fen. Dan heet het verder
18 u. 30. Het fort wordt opnieuw heftig
gebombardeerd. De lucht is niet meer in te
ademen. Bevel de gasmaskers op te zetten en
nieuwe pogingen tot luchtverversching langs
den infanterieuitgang.
19 uur. Gasmaskers opgezet. Stemming der
manschappen zeer gedrukt (door den com
mandant onderlijnd). Ik kan geen kop meer
krijgen aan de verschillende geruchten, die
rondgaan.
19 u. 20. Toren 2 draait niet meer. Buiten
gevecht,
19 u. 35. De gepantserde waarnemingspost
wordt gebombardeerd en is vernield. De
Duitsche B-stelling kan niet meer getroffen
worden.
1 u. 37. Toren 3 buiten gevecht.
Daarmee breekt het dagboek af.
Ten einde het verder verloop van de ge
beurtenissen te volgen moeten wij afgaan
op het bericht van den Duitschen comman
dant, die van 20 u. 30 af een onafgebroken
bombardement van alle hem ten dienste
staande zware kanonnen op het fort heeft
onderhouden. Daarna is een aanval van zoo
genaamde pioniersstoottroepen gevolgd. Om
21 uur hijscht het fort de witte vlag. Veer
tien officieren en 207 onderofficieren en sol
daten werden gevangen gemaakt. Evenzoo-
veel of wellicht méér liggen onder de puinen
van de pantserkoepel, in de kasematten en
loopgraven bedolven.
De Duitsche legerleiding brengt hulde aan
de dapperkeid en het uithoudingsvermogen
van den Kommandant van het fort en zijn
manschappen.
...waar de zegswijze
iemand of iets aan de
kaak stellen vandaan
komt
Iedereen weet umt het zeggen wil
iemand of iets aan de kaak stellen
maar kleiner is het getal die ook loe
ten waar die uitdrukking vandaan
komt. Wie daaromtrent tot een ver-
klarink hoopt te komen door zich vast
te klampen aan het woordje kaak
in cle beteekenis die dit woord gemeen
lijk in den volksmond heeft wang
slaat den bal mis.
Als men de reproductie wil bekijken
van BreugheVs Spreekwoorden en
daar den houten paal in het oog krijgt
waarop een naargeestig-uitziend man
met scheef gebogen hoofd te vedelen
zit, die is het antwoord dichter nabij
dan hij waarschijnlijk zelf vermoedt.
Bewust paal is inderdaad niets an
ders dan de in de Middeleeuwen zoo
gevreesde kake de schandpaal
waaraan of waarop de misdadigers
werden te prok of tentoongesteld om
aan de algemeene bespotting te wor
den prijsgegeven. Wie zich aan feiten
met een onteerend karakter had be
zondigd, God gelasterd of den naaste
bedrogen had. werd onder de streng
ioezccnde blikken der heeren gerechts
dienaars aan de kaak gesteld
In Nederland bleef dit. aan de kaak
stellen tot in de 19" eeuw in voege.
Fas in de ticeede helft der voorgaan
de eeuw werd deze straf afgeschaft.
In het Vlaamsche land zijn nog heel
wat dier schandpalen bewaard ge
bleven.
Joshua Cosden was eens winkelbediende in
Baltimore. Maar hij wilde hoogerop en hoorde
dat er in de olie wat te verdienen viel. Daar
om trok hij naar de gebieden, waar af en toe
de olie onverwacht uit den grond opspuit. Hij
handelde in stukken land, hoopte dat de koo-
pers van die stukken land er olie in zouden
vinden en was zoo fortuinlijk, in stukken, die
hij niet kwijt kon raken, op 'n goeden dag
enorme hoeveelheden olie aan te boren. Hij
opereerde in de staten Texas en Oklahoma,
maakte er diverse z.g. boomperiodes mede en
werd millionnair. Men schatte hem op een
flinke 50 millioen dollar. Dat was 2 3jaar i
leden.
Met zijn millioenen trok hij naar New York
en probeerde daar zich tot één der Four
Hundred op te werken, een van de vier hon
derd rijkste en daardoor meest geachte inge
zetenen.
Hij kocht voor zijn vrouw o.a een pare:
snoer van 600.000 dollars, een landgoed van
een millioen op Long Island voor hen beiden
en tevens een villa te alm Beach in Florida.
Verder een plezierboerderij in Virginië.
In 1924 logeerde de prins van Wales op het
landgoed op Long Island. Toen vond er tevens
een geruchtmakende diefstal plaats. Er werd
voor 100.000 dollars aan juweelen van me
vrouw Cosden gestolen en nog voor 40.000 dol
lars juweelen van een gast.
Daarna overkwam het echtpaar Cosden een
nog grooter onheil. Mr. Cosdea verloor al spe-
culeerend in Wallstreet bijna zijn heele ver
mogen. Het landgoed moest aan een Vander-
bilt verkocht worden, de villa te Palm (Beach
aan een ander.
Maar Mr. Cosden hield toch nog enkele
dollars over en hij wist dank zij het vertrou
wen van vrienden uit den goeden tijd drie
millioen bijeen te brengen, waarmede hij in
Texas een nieuwe olieonderneming stichtte.
Hij trok de olievelden weer langs, zocht
naar goedkoope stukken land, was zoo geluk
kig, een olieveldje te ontdekken en dit met
groote winst te verkoopen en verdiende aldus
geld als water. Van Texas trok hij naar Okla
homa en boerde daar ook goed. zoodat hij in
1929, het voor velen in de Vereenigde Staten
zoo fatale jaar, weer vijftien millioen rijs was.
Maar het fatale jaar werd hem ten slotte
toch ook fataal. Het maakte, dat de depressie
zich in 1930 ook op den fortuinlijken specu
lant wierp. De aandeelen in zijn onderneming,
die in 1929 nog voo: 135 dollars werden ver
kocht, noteerden in November 1930 twee dol
lars... Mr. Cosden en zijn onderneming werden
failliet verklaard.
Maar Mr. Cosden was daarmee nog niet
straatarm. Hij boerde voort en wist het fail
lissement slepende te houden, tot eindelijk en
kele weken geleden de rechter besliste, dat ge
bouwen, raffinaderijen, olievoorraden enz.,
van de Cosden Oil Co publiek geveild moesten
worden. Vastgesteld werd. dat de onderne
ming, die in 1929 op veertig millioen werd ge
schat, niet onder een half millioen in andere
handen mocht overgaan.
Bij de veiling bleek echter niemand lust tot
koopen te hebben. En Mr. Cosden kocht zijn
Cosden Oil Co voor 501,000 dollars.
Na afloop verzekerde hij, dat eenieder, die
501,000 dollars had. de onderneming van hem
kon overnemen Maar geen mensch wilde er
aan.
Mr. Cosden wacht nu maar op betere tijden,
tot er in de olie weer iets te verdienen valt...
Voor Pasteur kende d«j mensch tiet
fenomeen der gisting niet; hij schreef
ze toe »an een catelytische kracht (de
catalyse is de reactie, ontstaan door de
aanwezigheid van zekere stoffen die,
schijnbaar zonder tusschenbeide te ko
men, die reactie doen plaats hebben).
Pasteur ontdekte dat iedere gistmg
het werk Is van micro-organismen, die
hij tevens als de oorzaak van tel van
besmettelijke ziekten herkende, die dus
teweeggebracht worden door microscopi
sche wezens, door microben die van
buiten uit komen.
Hij ontdekte, dat de uitwerking dier
microben kon geregeld worden naar wil
lekeur en dat diezelfde microben mits
inachtname van bepaalde voorwaarden
en aan de hand van een bepaald pro
cédé. in staat waren den mensch tegen
die doodelijke ziekten te vrijwaren.
De kristallographie (leer van de vor
men der kristallen), de gisting-indus
tries, de landbouw, de geneeskunde van
mensch en dier, de verloskunde, de hy
giene werden door het genie van Pasteur
grondig gewijzigd.
Louis Pasteur werd geboren te Dole,
op 27 December 1822, maar al spoedig
vestigde zijn vader, Jean Joseph, zich te
Arbois, in de hoop dat Louis aldaar eens
professor aan het college zou worden.
De zoon had echter andere ambities, en
werd in 1843 aangenomen als prepara
teur aan de Ecole Normale te Parijs,
waar aanvankelijk vooral de cristallogra-
phie het onderwerp van zijn studies
was, die aan de basis zou blijken te
liggen van een nieuwe wetenschap, de
stéréochimie (scheikunde van de ruim
telijke plaatsing der atomen in de mole
cule
Pasteur ontdekte in 1857 de splitsbaar
heid van het druivenzuur in linksch en
rechtsch wijnsteenzuur, nadat hij tevo
ren deze wet had geformuleerd al
leen levende organismen oefenen invloed
uit op bet gepolariseerd licht (polarisa
tie van het licht noemt men den bij
zonderen toestand van een lichtstraal
nadat deze gebroken werd); minerale
producten blijven inactief. Waar het
druivenzuur aldus inactief blijft, beïn
vloedt integendeel het linksch wijnsteen
zuur het gepolariseerd licht. Hoe Pas
teur het verband had gevonden tusschen
gekristalliseerde substanties en gepola
riseerd licht, kunnen we onmogelijk in
dit bestek uiteenzetten; alleen technisch
geschoolden zouden den gedachtengang
en de werkwijze van Pasteur in deze
kwestie kunnen volgen. Het zal volstaan
te vermelden, dat uit de voornoemde
vaststellingen kon afgeleid worden dat,
vermits alleen substanties actief inwer
kend op het gepolariseerd licht levende
producten zijn, ook de gisting moet te
wijten zijn aan een levend organisme,
en dat in iedere gisting wezens bestaan,
slechts zichtbaar met een microscoop,
die zich ontwikkelen en vermenigvuldi
gen, en de oorzaak zelf zijn van die gis-
Pasteur werd deken benoemd in de
Faculteit der Wetenschappen te Rijsel,
na eerst als leeraar in scheikunde te
hebben dienst gedaan te Straatsburg,
waar hij in 1849 met Marie Laurent in
het huwelijk trad. In 1862 slaagde hij
er in aan te toonen dat de atmosferische
stoflagen micro-organismen bevatten,
steeds gereed om zich te ontwikkelen en
te vermenigvuldigen.
De besmettelijke ziekten danken hun
ontstaan aan oorzaken van denzelfden
aard als die der gistingen schreef hij.
Hij bewees, dat kiemen niet spontaan
kunnen te voorschijn komen, maar wel
veroorzaakt werden door micro-organis
men.
Hij ondernam opzoekingen over de
wijnziekten en vond om de verschillende
gistingen, die die ziekten veroorzaakten,
te verwijderen waren door een procédé
pasteurisatie genoemd; de fermen
ten, oorzaak der ziekte, worden gedood
door den wijn tot 55° te verwarmen. Ook
de bierziekten, bewees hij, waren toe te
schrijven aan microscopische organis
men door het bier te Pasteuriseeren kon
men alle schadelijke elementen dooden.
Pasteur legde zich dan toe op de zijde
wormen-ziekte, en redde door zijn onfeil
bare methode, die hij ter bestrijding dier
ziekte aanwendde (en waarover we hier
weer eens onmogelijk in bijzonderheden
kunnen treden), de zijdewormenteelt in
Zuid-Frankrijk, Italië, Oostenrijk en
Klein-Azië.
Door deze opzoekingen, en mede door
die inzake de zoogenaamde koolziekte bij
schapen, legde de geniale Franschman
den grondslag voor de studie der ziekten
bij de menschen en hoogere diersoorten.
Hij was de grondlegger van de micro
biologie; door zijn toedoen wist men
hoe een besmettelijke ziekte moest wor
den bestudeerd; hoe de kiem kon afge
scheiden worden, en hoe men met deze
kiem de ziekten opnieuw kon veroorza
ken.
In 1878 maakte hij zijn theoriën over
de kiemleer en haar toepassing op ge
nees- en heelkundig gebied wereldkun
dig. Hij bewees dat de steenpuist en de
ostémyélite (beenmergontsteking) door
een microob veroorzaakt werden (thans
staphylococcus genoemd) evenals de
kraaminfectie (door den streptoccus).
Onverpoosd zette Pasteur zijn weten
schappelijke opsporingen voort, die zou
den bekroond worden met zijn glorievolle
overwinning in den strijd togen de
hondsdolheid.
Hij had gevonden dat, indien het merg
van een dom* razernij aangetast konijn,
zooals een cultuur-bouillon, enkele we
ken in contact gelaten wordt met de
zuurstof der lucht, de kracht van de
kiem der razernij allengskens afnam.
Vermits de razernij slechts aan t licht
treedt geruimen tijd na het bijten door
een aangetasten hond, vaccineerde Pas
teur een jongen hond, gebeten door een
razend dier, tijdens de periode der ziek
te-ontwikkeling met het merg van een
door razernij aangetast konijn, ver
ouderd door het contact met de zuur
stof der lucht. Het resultaat was boven
alle verwachting, en na lang aarzelen
besloot de geleerde de proef ook op een
mensch te nemen. De jonge Meister was
erg gebeten geweest door een razenden
hond. Op 6 Juli 1885 vaccineerde Pas
teur hem met het merg van een aange
tast konijn, dat gedurende 15 dagen aan
de lucht was blootgesteld. Daarna ge
bruikte hij steeds sterker merg van an
dere dolle konijnen, tot hij er tenslotte
gebruikte dat amper één dag met de
zuurstof in contact was geweest. Het
kind was geredEn deze wonderbare
genezing vond m heel de -wereld weer
klank. De door razende honden gebeten
menschen kwamen Pasteur om hulp
smeeken, maar vermits hij geen dokter
was, mocht hij ook zelf niet vaccinee
ren, en moest die taak overlaten aan
dokter Grancher, later aan dokter Chan-
temesse. Ongelukkig genazen niet alle
gevaccineerdener waren er bij dewelke
het ingrijpen te laat kwam, omdat ze
te lang na den beet van het aangetaste
dier gewacht hadden om de hulp van
Pasteur en zijn helpers in te roepen.
Deze tegenslag had voor gevolg, dat de
methode het voorwerp was van talrijke
aanvallen; onbegrip en kwaden wil, nijd
en afgunst droegen 't hunne bij, in deze
onberedeneerde afbrekerij van een ge
niaal werk, en de gevoelige Pasteur kon
zich daar niet tegen teweer stellen; zijn
gezondheid ging aan 't wankelen en op
28 September 1895 overleed hij te Ville-
neuve-l'Etang.
Op 22 December 1892 waren nochtans
in de Sorbonne afgevaardigden van alle
landen bijeengekomen, om den 70-jarige
de hulde en den dank van heel de we
reld te betuigen, en vier jaar tevoren
was, dank zij een internationale in
schrijving, het Institut Pasteur opge
richt geworden, met een afdeeling voor
anti-hondsdolheid vaccinatie en een cen
trale voor microbiologische opzoekingen.
Roux, Yersin en Ramon zetten in dat
Instituut het werk van den genialen
man voort, verschillende vaccins en ge
neeskundige serums werden beproefd, of
verbeterd, en werden aangewend als
doeltreffende middelen ter voorkoming
of bestrijding van een groot aantal be
smettelijke ziekten.
In dat Instituut en in de microbiolo
gische laboratoria van heel de wereld
werd en wordt nog steeds voort gezocht
en geijverd in dienst van de menseh-
heid, op de basis der ontdekkingen en
aan de hand der publicaties van dien
grooten geleerde, Louis Pasteur, de va
der der microbilogie.
Naschrift
Onlangs kon men nog in de bla
den lezen, dat geleerden van het
Pasteur-Instituut te Dakar (Fr. W.
Afrika) er in geslaagd zijn een ent
stof te ontwikkelen, die terzelfder-
tijd tegen de pokken en tegen de
gele koorts ageert.
Proefnemingen laten toe het to
tale verdwijnen der gele koorts uit
Fransch-West-frika te voorzien.
Mocht men voor het gebruik van gas voor
het vullen van luchtballons alleen afgaan
op het gewicht, dan zou waterstof het beste
voor dit doel geschikt zijn. Dit gas is immers
I4-maal lichter dan de lucht. Maar... het is
eveens buitengewoon snel ontvlambaar. Het
brandt bij zeer hooge temperatuur en ver
schrikkelijke zijn de gevolgen als een lucht
schip in brand vliegt. Om deze reden komt
eigenlijk alleen helium in aanmerking voor
luchtschepen.
Het is een kleurloos gas, dat in 1868 door
den astronoom Norman Lockyer in de zon
werd ontdekt en 27 jaar later door sir Wil
liam Ramsay in de aarde werd gevonden.
Met behulp van de spectroscoop ontdekte
hij de blinkende gele lijn, die de aanwezig
heid van helium verraadt. Nog later is het
in kleine hoeveelheden in de atmosfeer ge
vonden, maar de verhouding is slechts één
deel op 185.000 deelen lucht.
Helium is zeer licht, hoewel niet zoo licht
als waterstof, is niet ontvlambaar en even
min ontplofbaar, een ideaal gas dus voor
luchtballons en luchtschepen Het kan ech
ter alleen maar in groote hoeveelheden in
Noord-Amerika en Rusland gefabriceerd
v/orden. De prachtige natuurlijke gasvoor
raden, die Amerika bezit, geven dit land
a.h.w. een heliummonopolie. De uitvoer ir.
zeer beperkt.
