Een fascinerende creatie in onvervalste
A. Cogen-stijl
■MMS
Ik heb sinds lang alle hoop op
een theaterpubliek verloren.!
Muziek bij Breendonck of
de beui van de kamermuziek
Tentoonstelling
16 Nieuwe Gazet van Aalst - 28 mei 1982
Voor de tweede maal heeft het duo Cogen/Corbey voor een opvallende
produktie gezorgd. De sterke thematiek, de verrassende en nooit loslatende
regie, de imposante muzikale en vocale omlijsting en de prima vertolking
geven aan het geheel een waardebeoordeling die het als hoogtepunt van het
Pactseizoen vérdient.
Het steeds aktuele gegeven is ge
durfd. De analyse van de eeuwige
menselijke tragiek, geplaatst in het
kader van het Breendonk-gebeuren,
geeft aanleiding tot een genuanceerde
maar onverbiddelijke stellingname
heeft ieder mens een (on
aanvaardbare uitleg voor zijn doen en
laten, uiteindelijk is hij maar een pion,
een speelbal, een akteur in het walge
lijk spel van de oorlog.
Als regisseur is A. Cogen er volledig in
geslaagd een gaaf beeld te kreëren
waarin de schrijnende realiteit, het
spectakulaire imaginele, de verras
sende ontwikkeling, de boze ontluiste
ring en de vermanende vinger vakkun
dig gedosseerd liggen.
Geschraagd door het pessimistisch
zwart van het dekor en de pijnlijke
prikkeldraag die de onkomfortabele zit-
balken omgeven, kan het niet anders
dan medevoelen zijn die de toeschou
wers gevangen houdt. Voeg daarbij de
dramatisch onderlijnende muziek van
Corbey en je weet waarom ik dit sterk
teater noem.
Maar het sterkste teater moet de be
kroning ook van de vertolking krijgen.
Gezien een gedetailleerde bespreking
onmogelijk is wegens het grote aantal
spelers (een 30-talen bovendien
aanleiding zou geven tot een verve
lend herhalen van superlatieven,
beperken wij ons tot een globaal
proficiat en het uitlichten van enkele
uitschieters.
Ere wie ere toekomtde grootste on
derscheiding gaat naar Machteld De
Rauw die er in slaagde dank zij een
totale lichamelijke en geestelijke inzet
de rol van Katnia te bezielen met de
menselijke tragiek van het stuk. Een
zelfde uitstraling ging uit van Odilon
Mortier in de moeilijke beulrol. Hij was
imposant, menselijk wreed in de
martelscene en nochtans duidelijk
exponent van zijn innerlijk drama.
Een bijzondere vermelding gaat naar
de kleine Ina Bal. Kinderlijk naief en
toch aangrijpend juist wist ze ons her
haaldelijk te ontroeren door haar spel
Met de kreatie van zijn tweede toneelwerk bevestigt A. Cogen zijn diep geën
gageerde instelling bij het benaderen van de menselijk identiteit. Zoals in
Prins voor het Leven zijn eerste werk, staat ook in Beul of 't kruisken
van Breendonk de mens als slachtoffer van het systeem centraal. Over
het hoe en waarom van deze laatste kreatie hadden we een vraaggesprek met
de auteur-regisseur. Waarvan hier de synthese.
Nieuwe Gazet van AalstHet is dui
delijk dat de Breendonk tragiek
alleen maar een voorwendsel is, een
dekor. Waarom dan juist deze tra
giek
A. Cogen Wat mij aanzette dit gege
ven te gebruiken als stramien waren
twee overwegingen. Ten eerste den
ken de mensen te vlug dat het fas
cisme een zaak was, ergens ver weg
in het buitenland... Nochtans is Breen
donk vlak bij, gekend... de tragiek er
aan verbonden wordt gedragen door
mensen van bij ons... De herken
baarheid dus De tweede reden was
de figuur van de historische beul van
Breendonk Die werd in zijn omgeving
beschouwd als beminnelijke, be
hulpzame en wijze man
Toch ontpopte hij zich later tot een
echt ON-mens. Het waarom intri
geerde mij.
NGvA :U verwijst in uw werk regel
matig naar FAUST Waarom
A. Cogen In feite bestaat het stuk uit
twee delen het eerste gedeelte zou
men als een veredelde fait-divers
kunnen beschouwen dat eindigt met
de-aanhouding van de slachtoffers.
De verhalende aanleiding tot de
Thematiek is finaal gedaan. De ware
betekening van het dramatisch gege
ven komt dan in het tweede gedeelte
Enerzijds als de Faust-scene waarin
de eeuwige herhaling van de mense
lijke tragiek wordt belicht. De parallel
Victor/Kathia en Faust/Greetje is
herkenbaar. Anderzijds kulmineert de
faust-scene in de totale ontnuchtering
en ontmaskering wanneer, als een
"anti-Deus ex Machina", de filmre
gisseur ten tonele verschijntalles is
theater, ook de oorlog.
NGvA In de scenische opbouw van
het stuk schijnt de muziek van R.
Corbey een belangrijke factor. Vindt
U dit noodzakelijk
Inderdaad. Daar het stuk opgebouwd
is al een griekse tragedie wordt de
aktie voortdurend onderbroken. De
gespeelde scenes zijn anekdotisch. De
dialoog wordt gevoerd door gewone
mensen waarin geen plaats is voor
filosofie.
Daarom lassen we, al tegengewicht,
gedichten in. Maar op zichzelf vonden
we de dichtvorm te eng om de
aandacht van het publiek gaande te
houden, vandaar dat wij de muzikale
begeleiding noodzakelijk vonden als
een bredere basis van staanbaarheid.
NGvA Er is een voelbare verwijzing
naar het Brechttheater. Is dit een
uitvloeisel van uw liefde voor deze
hernieuwer
A. Cogen Uit noodzaak zou ik zeg
gen na Brecht is er geen toneelge
schiedenis meer die niet steunt op
Brecht. Die stempel is niet meer weg
en zegging Toneeltalent voor de toe
komst
Beweren dat alles groots was en per-
fekt zou de waarheid geweld aandoen.
Schoonheidsfoutjes zou ik ze willen
noemen.
Graag hadden we enkele scenes de
eerste bv. meer ritme zien krijgen.
Een iets sneller inpikkende repliek zou
hier kunnen voor zorgen, zodat de in
druk van langdradigheid niet de bo
venhand haalt op de (juiste) beklem
mende sfeer.
Een te merken verlies van aandacht bij
de toeschouwers zou eveneens te ver
mijden zijn door een betere technische
realisatie van de vokale intermezzo's.
Als teksten belangrijk zijn en dat waren
ze toch moet de verstaanbaarheid een
eerste zorg zijn. Dit was niet altijd het
geval. Idem voor de bandmontages
van de werkelijke opnamen uit het pro
ces van Breendonk. Liever geen tech
nische snufjes en vondsen dan ge
brekkige
Bovendien zal ik me blijven ergeren
aan het te laat inkomen van lichtstan-
den, schoonheidsfout die zal blijven te
rugkeren tot Evert Horn verder zeer
verdienstelijk en zelfs onmisbaar zal
Nog tot en met zon 30 in Kreja werk
van Bart Goffa, Luc Lievens, Johan
Lauwers, Geert Callebaut, Patrik De
Smedt, Jan Schollaert en René Van
Gijsegem. Open 19-24 u. - weekend
13.30 tot 24 u.
Nog tot en met 27 juni in Galerij S65
etsen en objekten van Auke De Vries.
Van vrij 28 (20 u) tot en met ma 7
hobby en vrijetijdsbesteding onder
het motto Mensen van bij ons in de
bovenzaal van herberg De IJzer,
Vlaanderenstraat. Gratis bezoek alle
dagen, behalve woensdag.
inzien dat alleen twee mensen vier
handen hebben
Tot besluit een vraag aan het Aalsters
Collectiefwaarom heeft u het nuttig
geacht deze produktie als een X-rated,
tweedrangs sexfilm in de pers aan te
kondigen
Deze realisatie verdiende zoveel
meerMaar misschien wist u het dan
nog niet. Ik weet het nu wél(H.R.)
Een van de ervaringen, die Kurt Weill opdeed met het succes van «Dreigroschenoper was, dat hij met
eenvoudige melodieën, die dadelijk aanspraken, die boven het banale verheven waren, en die geen
concessies in zich droegen, een nieuwe theatermuziek gemaakt had. Een muziek die, los van de
schouwburg zijn spreekkracht en inhoud bewaren zou. Een muziek, die het woord zou overleven.
Deze redenering en dit opzet (met de
gebruikelijke nuances) moeten kom-
ponist en arrangeur Ralph Corbey
aangesproken hebben, toen hij de
muziek maakte bij «Beul of het kruis
ken Van Breendonck)
Ruim 150 bladzijden directiepartituur
is de hele avond geworden, dat lijkt
me ook een beulenwerk.
Alhoewel de oorspronkelijke bedoe
ling van Corbey was om de muziek in
de éfktie taten glijden, zijn deze ten
slotte jit elkaar gehouden, meer zelfs
z& Worden duidelijk gescheiden
gehouden. Over dat «verbrokkelen
uaH muziek en woord» valt wel een
bedenking te maken. Het komt ons
itoniers voor, dat de kracht van de
gezongen tekst, die puur als beschou
wing ingeschoven wordt, die geen
voortzetting van het verhaal beoogten,
iets te zwak als ontroerend element
overkomt. De muziek wordt uiteinde
lijk aangevoeld als een «muzikaal»
intermezzo, en dat is wellicht wel het
laatste waar de komponist aange
dacht heeft.
Omdat zowel de zangers als de instru
mentalisten liefhebbers zijn, beschikt
Pact over een paar duidelijke voorde
len het gratis optreden bijvoorbeeld,
en de totale inzet die de liefde van veel
beroepsmensen overtreft.
Nadelen zijn er natuurlijk ookzo is er
het gebrek aan zangtechniek, en dat
is niet zo erg, want geen mens in de
zaal vraagt een halve operazanger die
zijn kunst komt naar voor schuiven,
maar het werkt de verstaanbaarheid
van de hoge stemmen niet in de hand.
(je kan in de duisternis niet meevol-
gen) en vanzelfsprekend moet de
componist zich in zijn technische
beperken (geen meerstemmigheid
bv).
Opvallende schoonheid zit in de melo
dische rijkdom van de melodieën, het
leguber duister-dekadente timbre van
de altsoliste, de klaarheid van de bari
ton, sommige cello en fluitsoli, de krib-
belige dissonanten van de violen, en
zeker in de evenwichtige en duidelijke
stuktuur van de partituur.
Hoogtepunten van muzikale opbouw
zijn voor ons, het openingsstuk
«Hymne aan de eeuwige Vlaming» en
de soort unisolo-canon rond «Dood
behoeft geen vrede»,
een merkwaardig werk, en voor deze
stad zeker een unieke prestatie.(F.C.)
te denken. Ofwel vervalt men in de
melo-stijl a la Mahler ofwel pakt men
het brechtiaans aan met het voortdu
rende doorbreken van de handeling,
het voortdurend blootleggen van de ei
gen stellingname. Relativeren... de
korrel zout...
NGvA Uw reaktie op de reakties
van het publiek
A. Cogen Het mag gezegd dat ik
sinds lang alle hoop op een theaterpu
bliek verloren heb. Ik schrijf dan ook
gewild voor een elite, voor de enkeling
die wel met de teatrale kode vertrouwd
is.
Als men vaststelt dat een trom
melkorps in hitlerjugend uniform
praktisch ongemerkt de Grote Markt
van Aalst kan betreden, moet men ook
begrijpen dat er niet veel meer nodig is
om ons rijp te maken voor een herha
ling van de voorbije tragiek.
Vooral het jeugdig publjek reageert
afstandelijk het gaat ^hen precies
niet aan... de stelling in mijn stuk ver
vat wordt er door bewezen.
NGvABedankt
wederzien (H.R.)
tot
MIDNIGHT EXPRESS
In 1978 maakte de jonge Britse Kineast Alan Parker Midnight Express,
gebaseerd op het autobiografische boek van de Amerikaan Billy Hayes.
In 1970 wordt Hayes op de luchthaven van Istamboel betrapt op het bezit van
vijf pond Hasjiesh. Voor zijn mislukte poging tot drugsmokkel veroordeelt het
Turkse gerecht hem tot vier jaar gevangenisstraf, maar na herziening van zijn
proces krijgt hij zelfs levenslang. Na tal van verwoede pogingen, weet hij na
vijf jaar te ontsnappen en uit het land te komen.
In zijn boek, dat meteen na het verschijnen een bestseller werd, beschrijft
Hayes de zeer zware en vaak onmenselijke omstandigheden die gangbaar
zijn in het Turkse gevangenissysteem. Parker zag in dit boek een goede story
en je kan zijn film dan ook moeilijk slecht noemen. De film is technish perfekt
en de spanning wordt met momenten beklijvend.
De kritiek komt echter wel uit een andere hoek. Parker probeert geen analyse
te maken over het gevangenissysteem in Turkije maar probeert het publiek op
zijn hand te krijgen door bij voorbaat alle Turken als zwijnen af te schilderen
en de hasjsmokkelaar die tenslotte een onwettelijke daad stelde te
promoveren tot held van het ogenblik.
De film werd bij zijn uitbreng in België bekritizeerd door de Turkse gemeen
schap als goedkope sensatie en in in Nederland heeft de censuur de schaar
gehanteerd voor een beledigende speech van Hayes tot het Turkse
Hooggerechtshof.
CONAN, THE BARBARIAN
Een indrukwekkende mensengestalte achtervolgt door een allesoverheer
sende wraakgedachte, verpakt in een episode toen mensen nog min of meer
op wilden geleken, dat alles is het nietszeggende epos van regisseur John
Millius naar zijn kijkers toe.
EVIL UNDER THE SUN
Agatha Christie verfilming waarin detektieve Hercule Poirot verzocht wordt
een moordzaak op te lossen in een exclusief hotel aan de Adriatische kust.
MetPeter Ustinov, Jane Birkin, James Mason.
DEAD AND BURIED
Absoluut onbelangrijke gruwelfilm.
PROGRAMMATIE
Feestpaleis
Evil under the sun
Ruiteroller
Verhaal van de alledaagse waanzin Midnight Express CAN
Palace
Dead and Buried
Canon, The Barbarian
Alice in Wonderland
Midnight Express
Faust... of alles is teater, ook de oorlog.
