De Plichtigen
Karakter der Vlaamsche beweging
Het
Proces van
Priester
Fonteyne
Jul Demarèez.
Een Ouderling van onzen Tijd
KORTRIJK
Een werkman zou niet mogen
j oud worden.
Voor de Onderwijzers
WAEREGHEM
DE KAMERS
De kieswetcommissie
Walen zich vereenigd in een kring La j
Ruche Wallone.
't Is hun recht.
Veronderstelt nu eens dat de koning zen
blijde intrede make in de Scheldestad.
En de leden van La Ruche zijn uitge-
noodigd haag te vormen, den vorstelijken gast
hunnen groet te brengen.
Hunne vlag fladdert zwierig en winderig in
de blijde feestlucht...
De koning komt...
Luid groeten zij hun koning met 't Fransche
Vive le Roi 1 Vive la Belgique
Wie ook, welke Vlaming zou het in den kop
krijgen die woorden in kwaden zin uit te
leggen
Welke Vlaming zou er in vinden iets vijan-
delijksch, iets kwetsend tegenover hem, tegen
over de Sinj oren
In zulke omstandigheid der Walen vlag
verscheuren, bovenarms en wandadig die vreed
zame uitgenoodigde medeburgers op 't lijf
vallen, zoude het kenmerk wezen van een klein
geestig, haatdragend karakter.
Zoo is het karakter dier Belgische hanen-
kraaiers.
Nochtans de oningewijde Wallonisanten, de
onbewuste, de meeloopers kunnen hier niet
worden verantwoordelijk gesteld.
De schuld ligt zwaar en bewust op de
Fransch-Belgische pers, die, opzettelijk en
valsch, aan hun lezers allerlei hatelijke vertel
sels en leugenachtige toestanden opsolferen
nopens het doelwit en den strijd van het
Vlaamsche Volk-.
De schuld ligt zwaar en bewust op eenige
heethoofddige wallonisanten, die haat en nijd
in de gemoederen zaaien, om later de vruchten
te plukken van een ongezonde volksgezindheid.
Wat willen de Wallonisanten
Wallonië aan de Walen
Zij willen naar een nieuw, naar een ander
i83o layeeren om Wallonië uit de klauwen, de
voogdij van Vlaanderen te ontrukken
Gheel en Zikkeren zijn te kléin om die
hanenhersenen te genezen.
Wallonië aan de Walen
Maar is Wallonië dan niet aan de Walen
Zijn zij er niet heer ende meester
Welke Vlaming denkt er aan de Walen te
krenken in hun recht, in hunne persoone-
lijkheid
Met Wallonië zijn ze niet te vreden, die
hanenstrotten ook Vlaanderen zoude moeten
het hunne zijn nietwaar, heer Destrée lis
nous ont pris la Flandre.
Ze zijn nooit tevreden.
Het ministerie van spoorwegen is voor hen
t min beste
En nog, in dat ministerie van spoorwegen,
gaan de hoogere Waalsche beambten met i
millioen, 948 duizend en 6 honderd franken
strijken, terwijl die Vlaamsche beambten er
sleghts S53 dnjtend. 3 honderd^rank trekken
Op 0 Belgeu zijn er meer'
gen, nog geen twee Walen.
De beveltaal van 't Leger is de hunne
't Fransch.
Voor alle Belgische rechtbanken, zoo in
Vlaanderen als in het Walenland, staat men
hen te woord in hun taal't Fransch.
Vlaanderen alleen is door de zee bespoeld,
en alle diensten, ook het schoolschip, dragen
een Fransch karakter.
Er zijn in België 5 hoogeschoolen, opgericht
en onderhouden meer met Vlaamsche dan met
Waalsche cenien, en alle 5 zijn zij Fransch...
De Waal is er thuis. De Vlaming wordt er
gekrenkt in zijn taalbewustzijn, verminderd in
zijn persoonlijkheid
En de wallonisanten durven dan, als gansch
Belgie om zoo te zeggen hun toebehoort, die
wallonisanten durven het dan nog uitkraaien
Wallonië aan de Walen
De Walen hebben geen rechten te veroveren.
Juist daarom zal die wallinganten beweging
geen voeling hebben bij de massa, geen liefde
in het Waalsche volkshart.
Als een zeepbel zal ze springen, eens dat de
zon van licht, de zon van waarheid en recht
vaardigheid ze beschijnen zal.
En juist, omdat de Vlaamsche beweging hare
levenskracht put, niet in den haat tegen Walen
of Franschen, maar in de volksziel van Vlaan
deren, verwarmd door den liefdegloed, door de
grenzelooze opofferingsliefde zijner bewuste
zonen, juist daarom zal Vlaanderen worden
zichzelf, vrij en schoon.
Niet tegen de Walen, niet tegen de Fran
schen strijdt het Vlaamsche Volk.
Het Vlaamsche Volk bewondert de zwierig-
en bondigheid der Gallische spraak.
In de Fransche doodenvelden rusten edel
moedige grootsche helden.
De Fransche on wenteling drukte de schan
dalige voorrechten van edele, abten en wereld-
sche bisschoppen den kop in. Zij bracht, naast
veel onheilen, vrijheid aan den burgerstand,
ontvoogde de laten, bracht eenvormigheid en
recht in de wetgeving.
Niet tegen de Waalsche ziel, niet tegen het
Fransche volkswezen, niet tegen hunne bescha
ving strijdt het Vlaamsche Volk. Rechtvaar
digheid en gelijkheid, het kenmerk van onzen
strijd, verbieden het ons.
Aan alle Vlamingen zeggen wij leert
Fra> sch en ook Duitsch, en ook Engelsch, en
ook Spaansch zoo het kan, maar eerst uw
Vlaamsch, uw Nederlandsch, eerst moet gij u
eigen lief hebben, eerst moet gij u eigen zijn
geen papegaaien 1
Een plicht, een zware plicht rust op u,
bewuste Vlamingen het brein uwer mindere
taalbroeders moet ge ontbolsteren, ontzwach
telen, er in doen ontkiemen gevoelens van
mannenfierheid en zelfbewustzijn, de voorbode
van stoffelijke welvaart en volksgrootheid.
Elk volk heeft zijn lotsbestemming in handen.
niet noodig is dat de kieswet veranderd wordt.
En alzoo verklaren zij door hunne houding
dat de eenige werklieden, die hen nog moeien
volgen, uit vrees voor hun stuk brood, twee,
drij en vier maal min weerd zijn dan de poli
tieke bazen.
Doch de medewerking van de Brugsche
gilde is niet noodig. Men kan ze missen. En
tegen hun wil, zal en moet het zuiver algemeen
stemrecht zegevieren.
Dat verklaren en dat eischen alle recht
schapene menschen, die nog een greintje weer-
digheidsgev^el bezitten.
Het Vlaamsche Volk is zijn knechtschap
moede.
Wij willen ons eigen zijn.
En in dien strijd naar meer welvaart, meer
beschaving, hooger kultuurleven, zullen wij
ons niet verschrikken, niet laten intomen door
wat lawaaiering hanengekraai.
Overlaatst, er wordt geklopt een ouderling
mager en bleek treedt binnen. Na gevraagd te
hebben wat hij verlangde, verhaalde hij me
«Ib ben 71 jaar oud. Ik heb gansch mijn leven
gewerkt, ik kreeg i3 kinderen, 10 bleven er in
't leven en 'k heb ze opgebracht.
Nu zijn ze allen getrouwd en ik woon met
mijn vrouw alleen. Mijn laatste dienst was in
't gesticht van X. 'k Werkte er gansch den dag
kreeg voor mijn werk den kost en o.5o fr. per
maand. Eens had ik 'n dag congé gevraagd, j
Mijn zoon trouwde te Gent. Denzelfden dag l
kon ik moeielijk afkomen. Ah, M,, als men oud
is, blijft men gaarne bij zijne kinders. Des
's anderendaags, ik kwam terug op mijne post.
Men bekeef mij en ze spraken van me te straffen.
M. ik werk en 'k slaaf nu sedert 58 jaren, ik
vergaarde geen schatten, maar toch nooit gSSBfl*
straffen ook. En nu, ik ben 71 jaar en ik zou I
nu gestraft worder...
'Kging weg vandaar... 'K werd nachtwaker
op den travaux van X. Helaas. Ik viel ziek en j
moest het opgeven... Nu ben ik zonder werk en j
'k kwam zien of ik mijn pensioentje niet zoude
kunnen terug genieten... j
De geschiedenis van dien ouderling, dat Vlaanderen 1
bleek uitgemergeld gelaat, die gebroken stem, I Dat heeft men bewezen dat er nog mkwisi-
dat alles had me diep ontroerd.Ik vroeg hem Je»rs bestaan in Brugge, toen men m de laatste
- Wat doen uwe kinderen, kunnen ze u niet faezlng een katholiek lokaal eene galg of
guiliotm opgericht had om Pr. honteyne te
l verbeelden als opgehangen 1
stemden voor goed buiten de fabriek en buiten
het syndikaat gezet wierden.
Is er eene overwinnig behaald Niet de
minste. Van opslag is er geene sprake, tenzij
later als het bewezen wordt dat er in andere
fabrieken van Waereghem meer betaald wordt
De andere fabriekanten van Waereghem zullen
wel zurg dragen dat zij boven M. Gernaey niet
gaan. Verders zijn er verscheidene slacht-
offers, 't is te zeggen menschen die op slechter
werk staan dan voor de staking. Ook zijn er
twee uitsluitingen, maar deze twee menschen
i hebben 157,00 fr. ontvangen omdat zij niet te
luid zouden over schreeuwen.
De werklieden ondergaan dus eene volledige
nederlaag door 't bestuur van 't katholiek syndi
kaat hun gereed gemaakt en warm opgediend.
Kon de spreker van 't katholiek syndikaat,
die eenige weken de tegenspraak voerde te
Keurne tegen de vrije vakvereeniging, deze
nederlaag niet voorzien voor Waereghem Wij
Het nieuws als zou Stock tegen Priester
Fonteyne een proces inspannen, heeft in Brugge
en wel bijzonderlijk in de volksgewesten, een
ongelooflijke verontwaardiging teweeg gebracht. vragen hem dit enkel omdat hij zegde in zijne
Wat hoort men van alle kanten zeggen, is redevoering dat de vrije vakvereeniging over
dat mogelijk I
Stock, die van Priester Fonteyne zooveel
smerige lasterende, eerroovende en kwetsende
dingen geschreven heeft, spant nu zelf een
proces in
Wat gaan wij nog al hooren
Dat is nu gansch de verkeerde wereld
Heeft die machtige katholieke paitij nu geen
twee jaar had moeten voorzien te Vichte, dat
er geene overwinning kon behaald worden 1
Had de vrije vakvereeniging te Vichte mannen
gehad met den zelfden moed en wilskracht
bezield als deze te Waereghem, de overwinning
was zeker. Als er iets kan voorzien worden
.was het wel het fopperspel van Waereghem.
Al is het dat de werkstakers van Waereghem
wat helpen «Ach, M., zegde de ouderling,
zij ook hebben 't niet te bont» Hij ging weg, de
brave man. En 'k bleef hem achterna zien. Ja
mijn hart was bevangen 'k weet niet.maar
had neiging tot weenen... Waarom
71 jaar was hij en nog werken... De kost en
het slapen en o,5o fr. per maand... En dan nog
nachtwaker worden... Is het mogelijk, vroeg ik
mij af;.
Ik zag hem heengaan met gebogen rug..
Heel zijn leven werkte en slaafde hij, 10 kinders
bracht hij op... Die handen zijn kapot gewerkt,
dat lichaam gebroken, versleten.. En wat heeft
l hij vergaard Niets. Een pensioentje van 9 eens
wordt hem gegeven. Leeft daarmee I... Riik- j ZAfj.en dat da?rom een luilekkerleven is I
dom en weefde hielp hij te weeg brengen.. Hij A1 dm menschen zijn geneigd om bij de minste
I sterft schier van honger,.. En een gedacht vloog j moelelijkheden die er ontstaan tusschen baas
I mij door het hoofd dat mij deed ijveren en af-
i schrikken
ander middels tot verdediging meer dan de 1 eene volledige nederlaag hebben, en schandelijk
rechtbanken om Pr. Fonteyne te verpletteren? verkocht en geleverd zijn geworden toch ver-
Wat moet Priester Fonteyne toch in hun hopen wij dat er uit deze geschiedenis voor hen
weg loopen. Ja waren we nog in den tijd van eenig nut zal overblijven. Wij verhopen dat zij
de inkwisitie, dan lag hij lang op den brand- hier de overtuiging zullen opgedaan hebben
stapel of hing hem aan den hoogsten boom van dat zij als vereenigde daar op hunne plaats
niet zijn, dat zij zich moeten vereenigen op
eigen hand, hun eigen meester moeten zijn,
hun zaken moeten zelf beredderen en ze niet
mogen toe vertrouwen aan vreemde handen
die er dikwijls voor betaald zijn om hun te
misleiden.
Eene vereeniging moeten de werklieden
hebben, van werklieden, waar zij zelf meester
j zijn en niet vereenigingen die staan onder het
gezag van politieke partijen.
R. Vanderschelden.
I N. B. Heden Zondag, 12 October, om 5
j uren namiddag, meeting ter herberg Au due
de Brabant bij Remi Samyn. Er zal ge-
sproken worden over de werkstaking van Wae-
i reghem en over het nut der vrije vakvereeni-
I gingen
j Dat zijn dan die voorbeelden van christene f
jk naastenliefde
Wij zullen zien hoe ver dat die hatelijke
bewaarders het zullen brengen met al hunne
processen
Veel menschen denken dat sedert een deel
werklieden zich in bonden hebben vereenigd en
eenige werkstakingen hebben gehouden dat
alle misbruiken met de fabrieken verdwenen
Ah, hoe verschrikkelijk... En toch...
Eh, gij daar, verfijnde heertjes, die
"Er fS- "5'L'i'J.ÏLt .1
En, gij daar pronkers en vleiers, dfys uwe
aristocratische schouders ophaalt als we u van
ons volk spreken...
En gij sabeldragers, militaristen die maar j
een gedacht hebt: kanons, geweren en soldaten,
luistert naar dien ouderling... 't Is de geschie- I
denis van een werkersleven een kruisweg... j
En gij, die ons vervloekt, vervolgd en brood- S
roofd, omdat wij meer welstand voor ons volk f
vragen, beter menschelijker leven voelt gij de j
werkman, deze laatste al 't ongelijk heeft,
een nooit tevreden mensch is enz. Doch ken-
den zij de ware toestanden meer dan ooit,
J zouden zij overtuigd zijn van de noodzakelijk-
heid der vereeniging en van den strijd.
1 In zeker werkhuis van Kortrijk worden de
werklieden uitgebuit dat het schandalig is.
't Zijn meestal ionge meisjes en vrouwen die er
Zij zijn verplicht van zekere benoodigheden
voor hun werk mede te dragen en zelfs te
koopen. Natuurlijk is het aan den baas zelve
dat zij hun inkoopen moeten doen.
Deze zoekt op deze onrech'tstreeksche wijze
aldus nog 't loon, klein loon zijner werklieden te
besnoeien.
In plaats van deze benoodigheden aan den
kostenden prijs te leveren, of ten minsten aan
een goedkoopen prijs, dwingt hij zijn werklie
HARELBEKE
Harelbeke, een schoone vlaamsche gemeente
in 't herte van Vlaanderen, heeft hier ook vieze
mannen in zijnen gemeenteraad zitten. Ter
gelegenheid der nakermis worden er jaarlijks
peerdeloopstrijden gegeven. En in welke taal
maakt het gemeentebestuur die peerdenkoersen
bekend Uitsluitelijk in de fransche taal
a. u. b. zijn er in dien gemeenteraad geene
menschen die beter vlaamsch kennen dan
fransch En de bevolking van Harelbeke en het
omliggende dan R. V.
DEERLIJK
i
verantwoordelijkheid
Edoch, dien ouderling met zijne geschiedenis jj andere winkels kosten.
die eene sociale plaag aanwijst ^dien t gijn werklieden zijn ook verplicht
ouderling en al die zwoegers die hem gelijken.
heb ik innig lief... Frantzi.
Nogmaals is onze jaarlijksche kermis voorbij
en voor ditmaal zullen wij er ons bij bepalen
enkel een woordje te zeggen over onze feeste of
jaarmarkt.
i Jaarlijks hebben wij op kermis dinsdag op
het gehucht Sint Louis en den woensdag op
het dorp zelf eene jaarlijksche veemarkt gehad,
den ze drijmaal zoo duur te betalen als ze in j Wij mogen wel zeggen veemarkt, vermits het
I overal zoo met name bekend staat. Van ouder-
I sche gewoonte wierd die jaarlijksche veemarkt
druk bezocht van landbouwers van Deerlijk en
omliggende, die er hunne beesten kwamen te
koop- en ten toon stellen. De gemeente gaf
belangrijke prijzen aan de landbouwers voor de
schoonste beesten en men was telkens zeker een
zekere
aankoopen te doen voor hun huishouden aan
de leden van de familie van den baas, die meer
dan acht uren van Kortrijk wonen doch die
alles op kommande afzenden.
Hier ook moeten de werklieden den vollen
Wij lezen in het hatholiek Nieuws van pot betalen en nog meer. Voor schoenen geven kermisdag te hebben van nering en bedrijf voor
en Daq l zii vijf of zes fr. meer dan elders. de herbergiers enz., te meer daar ook de koop-
J TIl.'l J— J- Tin n i^nn nvkni/^ A r> «-> S 1 1 a A on ofhtPOmon tMTV BOrfC On WJ
Die zoo verdienstelijke ambtenaren
zijn driemaal benadeeld 1° altijd hebben
zij eene geringe jaarwedde getrokken
2° weinig of niet zullen zij genieten van
de weddeverhoogingen door de nieuwe
schoolwet voorzien 3° hun pensioen,
voor basis hebbende de gemiddelde jaar
wedde der vijf laatste dienstjaren, zal niet j buiting dier menschen.
berekend worden op de cijfers van het
nieuwe barema. r
Ziedaar de schoonste bekentenis dat de
katholieken in hun 28 jarig bestuur de
onderwijzers slecht betaald hebben en nog
altijd voort uitbuiten
En zeggen dat men op den hoop toe de
onderwijzers nog altijd als politieke
speelballen doet dienen.
Wilden de toezichters van den arbeid daar lieden afkwamen van verre en bij.
eens een wakker oog in 't zeil houden 't en zou Nu is dat veianderd
niet lang duren eer zij de bewijzen zouden 1 't Is gedaan met de jaar- en veemarktop
hebben hoe de wet op het truk sijsteem omge- het gehucht Sint Louis en óp het dorp ofschoon
draaid wordt. - het nog zoo op de kermisberichten staat aan-
Laat ons hopen dat de eene of andere klacht- gekondij
dadige toezichter de wet zal in handen nemen t
einde stellen aan de schandelijke uit-
K. M.
De werkstaking in de fabriek van de heeren
Gernay, die 17 weken geduurd beeft en zulke
roering heeft gebracht over geheel de gemeente
Sedert de opkomst van die katholieke boeren
bonden, door de rijke grondbezitters en eenige
geestelijken gesticht en waar de boeren zelf
niets te piepen hebben, is er een ander plan
geschoteld.
Het katholiek gemeentebestuur van Deerlijk
kent nog prijzen toe aan den katholieken
boerenbond van Deerlijk, doch andere land
bouwers parochianen die geen deel maken van
gaan Dinsdag 14 dezer open.
't Is een maand vroeger dan gewoonte
doch dit is uitsluitelijk gedaan om de
schoolwet te kunnen bespreken.
is nu plotseling in zonderlinge omstandigheden j den boerenbond alsook de vreemdelingen zijn
geëindigd. voor den prijskamp uitgesloten 1
Reeds in het begin van den strijd, toen hij i Hetzelfde geldt ook voor den prijskamp voor
nog maar slechts een drietal weken duurde, i geiten den woensdag namiddag op den Asschen-
besloot het bestuur van het katholiek syndikaat j dries.
de werkstakers, die bij hem vereenigd wareD, Het gemeentebestuur van Deerlijk vernietigt
terug aan het werk te drijven. Doch de werk- j dus de jaarlijksche markt en meteen de bijzon
derste dag der kermis om 't geld der gemeente,
gelast met het onderzoek naar eene formuul
1 voor 't herzien der belgische kieswetten, komt
l nu Woensdag opnieuw bijeen.
S Naar men verzekert ontmoet men nog altijd
de rijke katholieke bewaarders en de hooge
geestelijken als de grootste vijanden van alge-
j meen stemrecht.
I In Brugge wijst men de gekende volksvijan-
i den, die betaald worden om artikels tegen die
rechtveerdige hervormingen te schrijven met de
vingers 1
Een voorbeeld
Stock en Cie hielp de werkersgilde van
Brugge stichten, maar in den grond waren het
de rijke politieke bazen, die ze bestuurden.
Ehwel diezelfde mannen verklaren dat het
stakers namen eene krachtige houding aan en
5 besloten tegen den wil van hunne hoofdmannen
den strijd in blok voort te zetten.
I Het bestuur der katholieke vakvereeniging,
inziende dat het hier eene onzeggelijke schande
j ging op zijnen hals halen en voor goed al zijn
I volk zou verliezen, vond zich gedwongen den
strijd te laten voortgaan en zoo bleef de staking
voort duren tot verleden week.
Doch, hier wierd de maat vol, en het katho-
liek syndikaat besloot, onder den invloed der
rijke menschen, dat de strijd moest eindigen.
Op dit hooren eischten de stakers nogmaals de
stemming hetgeen na lange weigering op hun
herhaald krachtig aandringen wierd toegestaan.
Die stemming, die uitviel om den strijd in blok
voort te zetten, wierd nietig verklaard door het
bestuur Wat nu gedaan
In eene afzonderlijke kamer hield het bestuur
van het katholiek syndikaat zitting, en al de
dus het geld van al de belastingbetalers, weg
te schenken aan |den katholieken boerenbond,
waarvan niet al de boeren op verre na deel
maken.
Wij vragen met welk recht onze gemeente
bazen aldus handelen. Zouden wij daar geen
antwoord kunnen op krijgen Ook hoorden
wij daar vele menscben met recht en reden
over klagen, zooals kooplieden, landbouwers,
neringdoeners zooals de herbergiers vooral die
vroeger een goeden dag maakten en die het
tiende deel van volk op Deerlijk niet meer
zien van vroeger.
Zou zulks ook niet voorgesteld worden in
onzen gemeenteraad op aandringen van men
schen die eene andere zending hebben en die
wij nu hier niet zullen noemen omdat men
wellicht zou zeggen dat wij er vermaak in
vinden op hunne kappe te zitten, en op wiens
leden moesten één na één voor het bestuur i gebod de boeren uit onzen gemeenteraad zitten
verschijnen om overhaald te worden het werk j te knikken als gemaakte mannekens met 'nen
te willen hernemen 1 Als wij goed ingelicht langen hals op sommige foorekramen
zijn mogen wij zeggen dat deze die niet toe- Maar met dergelijke besluiten van zulken
