«GERAARDSBERGEN
OP DE DREMPEL VAN DE 20e EEUW
r
J
GERAARDSBERGEN
OP DE DREMPEL
VAN DE 20ste EEUW
DE BELGISCHE WERKLIEDEN
PARTIJ TE GERAARDSBERGEN
SUGGESTIES VOOR
C.S.C.-AFDELINGEN
EN ROOD IS TROEF
r
België,
reklameland
VERZORGD DOOR DE CENTRALE VOOR SOCIALISTISCH CULTUURBELEID
DE OPKOMST VAN HET SOCIALISME IN HET GERAARDSBERGSE
Medische onderwerpen
Smalfilms
NU BESTELLEN:
Voorwoord 9
Ten geleide «L.P. Boon» 11
De Vlaamse Werkman 13
Inleiding 14
De aanloop 19
ontstaan van de socialistische beweging, Vlaanderen, Wallonië
stichting Belgische Werklieden Partij (B.W.P.)
Geraardsbergen, de Belgische Omwenteling, haar industrie, de arbeiders-
strijd
staking in de lucifersfabriek Byl-Campen
iets over een lock-out te Geraardsbergen
iets over de lonen en de levensduurte
allerlei afdruksels
iets over een «Catechismus»
De Belgische Werklieden Partij te Geraardsbergen 51
De Socialistische Vakbond te Geraardsbergen 68
De Socialistische Mutualiteit te Geraardsbergen 75
naastenliefde, liefdadigheid, solidariteit
De Socialistische Coöperatieve (De Verbroedering) te Geraardsbergen 86
Pers van de socialisten een sprekend verleden 101
«Recht en Vrijheid» weekblad voor het arrondissement (Aalst)
«Vooruit», dagblad van de Vlaamse socialisten (Gent)
Iets over de eerste socialistische dagbladverkopers te Geraardsbergen 114
Iets over de eerste socialistische vaandeldragers te Geraardsbergen 116
Iets over het socialistische lied, ook te Geraardsbergen gezongen 118
Enkele lijnen over andere groepen van de socialisten te Geraardsber
gen 121
turnkring «Rust-Roest»
fanfare «De Verbroedering»
socialistische «Jonge Wacht»
bibliotheek «De Verbroedering»
De Marianne, haar lied en de Rode Vlag te Geraardsbergen 129
Iets over «De Bloedwet» te Geraardsbergen 133
Priester Daens te Geraardsbergen 139
het Daensisme in ons gewest konsekwenties
Rond drie politieke lokalen 142
Rond het Volkshuis 146
legende
woord «socialisme»
het volk
arbeidswetten
Een minuut eerbiedige stilte in de schaduw van het Volkshuis. 158
Rond de «Liberale Kring» 160
wat leert het liberalisme?
ekonomische grondslag van het liberalisme
de Liberale Partij
het kapitalisme veroordeelt zichzelf
Rond twee «Katholieke Lokalen» 167
opvallende eigenaardigheid
hoe heeft het gezag van de Kerk het probleem gesteld?
encyclieken
de Katholieke Partij
«De Vrije Werker» Tolk der Christene Vakverenigingen van
het Arrondissement Aalst
enkele veelzeggende merkwaardigheden
klerikalisme en anti-klerikalisme
socialisten, liberalen, katholieken, wie de wetgevende macht?
De socialistische strijd te Onkerzele 184
De socialistische strijd te Schendelbeke 188
De socialistische strijd te Moerbeke 192
Nawoord 196
Socialisme van alle tijden 196
Het moderne socialisme 197
Socialistische leer 197
Wat op het spel staat 200
Naar de toekomst 201
Kan het overbodig zijn? 204
Een woord van dank 206
Geraadpleegde werken 207
Haal het doek maar op
Kulturele manifestaties
Inhoud
Door Abraham RUIZ
Prys 250 fr. en 208 blz. karton en in
rood ingebonden.
Oplage beperkt
Het is met gewettigde fierheid dat de
Centrale voor Socialistisch Cultuurbe
leid van het arrondissement Aalst nog-'
maats terugkomt op het verschijnen van
dit boek.' Hoe zoudt het anders kunnen.'
Het werd samengesteld door een kame
raad uit eigen gewest, hierbij geholpen
door vrienden van eigen gewest.
Het «Ten geleide van L.P. Boon geeft
op treffende wijze een spiegel van het
boek. En wij menen het recht te hebben
reeds te mogen voorop zetten dat enkel
het feit dat de schrijver Boontje - 'n
inleidend woord voor dit boek heeft wil
len schrijven, het bewijs levert van de
Kindervakantie S.V.V. (1933). Op gebied van het sociaal toerisme werd inmiddels een
zeer grote weg afgelegd.
waarde van het document.
Alhoewel een Inhoudstafelniet al
les kan vertellen, menen wij hier deze te
moeten afdrukken, om een inzicht te
geven in de rijke inhoud en de lange
opsporingen die hiervoor nodig zijn
geweest.
Het boek is daarbij verlucht met vele
oude en zeldzame foto's!
Het is zeker een der grote verdiensten
van de samensteller om als eerste een
dergelijke studie over het socialisme in
onze streek gebracht te hebben. Aan de
vooravond van de dag waarop de bur
ger zijn stem moet uitbrengen voor de
samenstelling van de nieuwe gemeente
raden, is het meer dan goed en geboden
dat wij eens terugblikken en aan ande
ren ook laten zien van waar wij komen
en wie wij zijn.'!! Het boek verschijnt op
tijd.
1. GERAARDSBERGEN
PRESENT IN HET
JAAR 1885...
Terugblikken naar het jaar 1885 is een
lange terugblik. Het is een terugblik
naar bloed, strijd en opofferingen. Het
was toen dat in een Brussels cafeetje,
op de Grote Markt, aldaar de BWP
werd opgericht.
De trieste ellende, de schreiende ar
moede van weleer was enorm. De ar
beiders bezield met een socialistisch
ideaal moesten zich verenigen. De ene
staking volgde op de andere. Te Ge-
raardsbergen legden in 1872 de siga
renmakers het werk neer voor loons
verhoging. Het karig loon volstond
om van honger niet te sterven. Zij wer
den geholpen door de internationale
richten en de middelen te onderzoeken
om dit te verwezenlijken. Sommigen
behoorden tot de verspreide groeperin
gen die sedert 1850 in België de verde
diging van de zaak der arbeiders op zich
hadden genomen. Enigen waren lid
geweest van de Eerste Internationale,
die in 1886 te Genève was opgericht
door K. Marx en die door de bloedige
onderdrukking van de Commune van
Parijs niet langer bleef bestaan. Ande
ren waren toegetreden tot de afdeling
van de «Vlaamse Socialistische Arbei
derspartij». van de Brabantse Socia
listische Partij», van een nog zeer be
perkte Belgische Socialistische Par
tij», of hadden de weg naar de arbei
dersbeweging.gevonden in de «Brus
selse Arbeiderskamer».
Laat ons nu eens naar de grondslag van
de organisatie kijken: De oprichting
van de BWP heeft de coördinatie van de
onderscheiden socialistische organisa
ties bevorderd. Ook hier te Geraards-
bergen werden verschillende bonden
hier en daar los van elkaar ontstaan
en gevormd samengebundeld in wat
vele jaren lang de «Partij» werd ge
noemd. De samenvoeging van de
krachten en van gelden om betere mid
delen in de strijd te kunnen werpen,
gebood de solidariteit en eenheid. Al
dus ontstond het verband van al wat
zich socialistische georiënteerd kan
noemen om de strijd aan te vangen te
gen een sterke overheerser.de ellende
was onbeschrijflijk, de rechteloosheid
maakte de arbeider tot slaaf en de hoop
op een betere toekomst was een droom,
indien voor deze betere maatschappij
niet werd gestreden.
De ontvoogding van de arbeiders moest
hun eigen werk worden... En alhoewel
wij geen documenten hebben kunnen
bemachtigen zijn wij toch wel in staat
na lange opzoekingen te schrij
ven dat naar aanleiding van de stichting
van de BWP te Brussel, één jaar nadien
ook in onze stad de BWP-afdeling Ge-
raardsbergen werd opgericht. Deze op
richting werd beraamd in het Vis-
straatje. Wie aanwezig was en welke
groeperingen de stichtende afdeling
waren is ons tot op heden totaal onbe
kend. Ook mogen wij niet nalaten de
naam van Camiel Huysmans te noemen
die hier baanbrekend werk heeft ver
richt, en die eens kandidaat was voorde
wetgevende verkiezingen in het arron
dissement Aalst.
En niet enkel in Geraardsbergen werd
een socialistische strijd gevoerd, doch
deze werd ook gestreden in randge
meenten, alhoewel grotendeels met de
steun van de mannen uit Geraardsber
gen. Noemen wij hier onder andere
Onkerzele, Schendelbeke. Moerbeke.
Het leed, de vervolgingen en de verne
deringen van deze voorstrijders zal wel
licht nooit kunnen worden beschre
ven.. Namen noemen is gewaagd .want
wij zouden hierbij diegenen kunnen
vergeten die het meest leden en streden
De socialistische meetings en samenkomsten werden steeds massaal bijgewoond door de
gewone militanten.
werkliedenbond. In 1879 staakten de
sigarenmakers opnieuw. Deze maal
omdat teveel leden van het syndikaat
afgedankt werden. Soortgelijke stakin
gen zullen zich te Geraardsbergen
meerdere malen voordoen.
Deze trieste toestanden konden niet
langer aanslepen. Louis Bertrand
schreef dat de Belgische arbeiders die
niets te zeggen hadden in hun land niet
alles wilden worden, zij wilden enkel
hun rechtmatige plaats onder de zon
veroveren. Om dat doel te bereiken
werd de BWP (Belgische Werklieden
Partij) gesticht.
Het was op 5 april 1885, dat 112 afge
vaardigden, die samen 59 arbeidersve
renigingen van allerlei aard vertegen
woordigden in «De Zwaan» op de
rote Markt te Brussel bijeenkwamen
met het doel een werkliedenpartij op te
Allen hadden reeds een vrij lange strijd
achter de rug, voornamelijk in de be
weging voor de uitbreiding van het
kiesrecht. Het kongres nam twee dagen
in beslag en werd op 6 april opgeheven
met de kreet «Leve de Werkliedenpar
tij...». Het was 2 uur in de namiddag.
Het feit dat Geraardsbergen, Aalst en
ook Ninove in het verslag van de stich
ting van de BWP door L. Bertrand
die het verslag maakte worden ge
noemd. is ontegensprekelijk het bewijs
dat één of meerdere groeperingen van
de Geraardsbergse socialisten bij de
stichting van de BWP betrokken wa
ren. Hiervan hebben wij na lange op
sporingen geen precieze gegevens kun
nen achterhalen. Wij veronderstellen
dat in elk geval de sigarenmakersbond
moet aanwezig zijn. tesamen met de
fosfoorbewerkersbond.
De International Health Foundation,
opgericht in Genève in 1969, is een
stichting die zich bezighoudt met we
tenschappelijk onderzoek op het grens
gebied tussen sociologie en genees
kunde en het verband tussen gezond
heid en maatschappelijke levensom
standigheden bestudeert.
Het is wenselijk dat de organisatie-
groepen één van de volgende onder
werpen op hun agenda willen plaatsen,
zo vlug mogelijk kontakt opnemen om
een datum vast te leggen met het opge
geven adres.
DE WISSELJAREN
Vele veranderingen waarmee de vrouw
in deze jaren gekonfronteerd wordt.
ECHTPAREN IN DE OVERGANG
Een nieuwe fase van het huwelijksle
ven vraagt aanpassing. Deze zal des te
vruchtbaarder zijn als er een wederzijds
begrip bestaat voor de moeilijkheden
die in het leven van man en vrouw rond
de vijftig jaar kunnen voorkomen.
SOCIALE EN PSYCHISCHE
ASPEKTEN VAN DE MENOPAUZE
De resultaten van enquêtes door I.HF.
onder verschillende groepen van vrou
wen tussen40en 60jaar gedaan (toege
licht met dia's).
Andere onderwerpen zijn eventueel
mogelijk. Naargelang het onderwerp
en het publ iek duren de lezingen 45 a 90
minuten. Daarna wordt altijd ruim de
tijd tot diskussie en het beantwoorden
van persoonlijke vragen voorzien.
Nadere inlichtingen: International
Health Foundation, Museumstraat 16,
1000 Brussel. Tel. 02-428.78.69.
Wie een film wil huren voor een avond
doet er goed aan bij Smalfilm Docx,
Kasteelstraat 282540 Hove de lijst van
beschikbare films aan te vragen.
Er is keuze uit: forumfilms, komedies
en familiale films, avonturenfilms en
jeugdfilms.
SOCIALISTISCHE STRIJDLIEDEREN EN MUZIEK
Uitgegeven door het Fonds Leo MAG1TS. in samenwerking met de
Vlaamse Federatie van Socialistische Muziekkorps "'angkringen en de
Socialistische Jeugd-Antwerpen.
INHOUD
Kant A: Muziek door harmonieën van Menen, Rupelmonde en Harelbeke-
- De Internationale De Gro(e D
- Jeugdmars Mariannelied
- Sociahstenmars A.B.V.V.-mars
Kant B: liederen
De Internationale
Saam zijn we sterk
Broeders, verheft u ter vrijheid
Natuurvriendenlied
De gedachten zijn vrij
Zwerftocht
Kameraadschapslied
Als wij schrijden
Al zijn de teksten van sommige van de strijdliederen voor de huidige
generatie als een beeld uit een ver verleden, dan betekenen zij toch nog iets
in de strijd die de vorige generaties begonnen en die wij voortzetten.
De muziekkorpsen spelen marsen die steeds onze betogingen en strijdmani-
festalies opluisteren.
Onze zangkringen vertolken liederen die algemeen gekend zijn, terwijl de
jeugd specifieke jeugdliederen vertolkt.
De bijgevoegde teksten laten toe de marsen en liederen gemakkelijk te
beluisteren en liever nog mede te zingen.
door storting van 285 fr. (250 fr. 35 fr. verzendingskosten) op
rekening nr. 870-0001030-26 van de «Centrale voor Socialistisch Cul
tuurbeleid Houtmarkt 1 te Aalst, met vermelding LP Rood is Troef»
door betaling van 250 fr. op het gewestelijk C.S.C.- of B.S.P.-
sekretariaat
via de plaatselijke B.S.P. of C.S.C.-afdelingsverantwoordelijken.
24
(Van Der Bruggen Od. schepen te Geraardsbergen en oud-senator)
U kan het boek bestellen:
Door storting van 250 fr. op rekening 870-0001030-26 van de
centrale voor Socialistisch Cultuurbeleid te Aalst.
door kontante betaling op het federaal sekretariaat te Aalst.
via de plaatselijke B.S.P. en C.S.C.-verantwoordelijken.
Zorg ervoor dat u deze unieke studie in uw bezit krijgt.
Het Nationaal Centrum voor Kulturele
Animatie heeft een handleiding samen
gesteld met veel mogelijkheden om iets
te organiseren.
Laten we hen even zelf aan het woord:
Wij hebben getrachteen zo groot moge
lijke diversiteit in deze brochure te
verwerken, van klassiek tot pop en van
poppenteater tot het toneelHierbij
zijn wij onbevooroordeeld tewerk ge
gaan. Aan alle Vlaamse artiestengroe-
pen, gezelschappen werd gevraagd hun
programma in een 10-tal lijnen voor te
stellen De artiesten die onze oproep
beantwoord hebben staan in deze bro
chure vermeld. Tenslotte hebben wij
gemeend er goed aan te doen enkele
bekende en minder-bekende Neder
landse artiesten voor te stellen.
Nadere inlichtingen:
«Haal het doek maar op» is een uitgave
van het Nationaal Centrum voor Kultu
rele Animatie v.z.w., Paterstraat 33-
35, B-2300 Turnhout. Tel. OM-
TI .96.90 of (na 18 uur) 014-41.96.34.
Het ministerie van Nationale Opvoe
ding en Nederlandse Kuituur gaf zo
juist een nieuwe brochure uit: «Cultu
rele Manifestaties 1976». Aanvragen
voor het bekomen van een kulturele
manifestatie onder auspiciën van het
departement. De manifestaties kunnen
worden aangevraagd bij Nederlandse
Kuituur, aan de hand van een aanvraag
formulier (te bekomen op het Bestuur
voor Volksontwikkeling. Sainctelet-
tesquare 13, 1000 Brussel, tel. 02-
219.34.10).
Er zijn de algemene kultuurspreidende
manifestaties en ten tweede de vor
mende manifestaties met nabespre
king. Er zijn ook nog manifestaties die
enkel ter beschikking gesteld worden
van vakantiecentra, diensten- en ver
zorgingscentra, bejaardenraden en de
verenigingen voor de derde leeftijd.
Voor de algemene kultuurspreidende
manifestaties neemt het Bestuur voor
Volksontwikkeling en Openbare Lek-
tuurvoorziening het grootste deel van
de uitkoopsom van het optredend ge
zelschap voor zijn rekening. De inrich
ters moeten instaan voor de organisa
tiekosten (zaalhuur, publiciteit,au
teursrechten e.d.) alsmede'voor een bij
voorbaat vastgestelde participatievorrn
waarvan de grootte wordt geschat naar
gelang het gezelschap en het program
ma.
Vrijstelling van financiële participatie
door de inrichtende organisatie geldt
voor de vormende programma's met
nabespreking. Elke plaatselijke kultu
rele vereniging kan de manifestaties
aanvragen. De brochure met de lijst van
manifestaties en andere inlichtingen is
gratis te verkrijgen op hogervermeld
adres.
CVP-minister van Verkeer Chabert liet
onlangs toe dat de RTL-programma's
via de kabel in de huiskamer komen.
Daaarmee negeert Chabert een beslis
sing uit 1966 die het verspreiden van
reklame via de kabeltelevisie verbiedt
in België. In tegenstelling met de Ne
derlandse Ster-reklame verkoopt de
RTL ook zendtijd aan Belgische adver
teerders, de RTL radio verzorgt al Ne
derlandstalige programma's. De vol
gende stap wordt duidelijk: waarom
geen reklame op de BRT?
Is het ondertussen nodig de kijkers te
zeggen dat de RTL (Radio Télé
Luxemburg) de spreekbuis is van de
vrije kapitalistische onderneming?
