SOCIALISME EN CHRISTENDOM
EN HET EUROPA VAN MORGEN (vervolg)
Op de
vrouw af
TWEE OGEN ZO BLAUW
Vrije produktie nr. 2 van Gerd de Ley
KADERVORMING
Vervolg toespraak van Joop den Uyl
WAAROM CHRISTENEN DE VROUW
ALTIJD EN CONSEQUENT
HEBBEN ONDERDRUKT
TAALPLUIMEN
ZWEEDSE
VROUWEN
HOUDEN VAN
MANNENWERK
VERZORGD DOOR C.S.C.-VORMINGSWERK GEWEST AALST
■Vervolg volg. week.
C.S.C. VORMINGSWERK
FEDERATIE AALST
V rijdag 13 oktober 1978 om 20 uur
V olkshuis, Houtmarkt, 1, Aalst
Jaar van het Dorp
Activiteiten afdelingen
Politiserend Vormingswerk
Diareeks van C.A.O. tot C.S.C.
Er is een tweede element dat, denk ik, een hele grote rol heeft gespeeld, dat is
de onderkenning door het Nederlandse socialisme, dat het socialisme een
beweging is tot maatschappijhervorming, een beweging die voor ogen heeft
een andere maatschappij met een rechtvaardiger verdeling van werk, van
macht, van inkomen en kennis, een beweging met een maatschappijbeeld dat
we telkens wensen te vernieuwen en als norm te stellen tegenover een laat-
kapitalistische konkurrentientaatschappij met goede maar ook vele verderfe
lijke ontwikkelingen, een eigen maatschappijopvatting, een eigen maatschap
pijbeeld. Maar socialisten hebben niet de pretentie, hebben niet de aanspraak
dat zij een antwoord geven op de laatste vragen van het bestaan, vragen van
leven en dood, van sterfelijkheid en onsterfelijkheid, van de bestemming van
de mens, v an de zin van het bestaan. Dat zijn vragen waarop het socialisme als
maatschappelijke beweging niet beoogt een antwoord te geven, daar maakt zij
halt. dat kunnen en mogen mensen voor zichzelf beantwoorden al ol niet in
kerkelijk verband, al of niet in het kader van het Humanistisch Verbond.
Politiek schept voorwaarden voor vrijheid en socialistische politiek bedoelt
echte v rije keus te mogen maken, zodat de mensen het bestaan mogen inrich
ten zoals ze zelf zouden willen.
Maar socialisme is geen levensbeschouwing, socialisme beoogt niet die laatste
vragen te beantwoorden, het beoogt de maatschappij zo in te richten dat
mensen met fatsoen en v rijheid zelf die v ragen kunnen beantwoorden. Als dat
de strekking, als dat de betekenis van socialisme is dan ontstaat daardoor
opnieuw een ruimte waarin katholieken en protestanten, humanisten en vrij
denkers in gemeenschappelijkheid zich kunnen scharen in socialistische akties
en toch een eigen geestelijke identiteit, eigenheid bewaren en dat zijn socialis
ten verplicht te doen. In nauwe samenhang daarmee, noem ik een derde
element waaraan, met vallen en opstaan in de Partij van de Arbeid, getracht is
vorm te.eeven. Naast de katholieken hebben wij in Nederland een heleboel
en kerkelijke gemeenschappen.
Dat is een veelkleurigheid die mij zeer te waarderen lijkt maar die hebben vaak
ieder zeer afwijkende opvattingen, afwijkend van het algemene ten aanzien
van hoe mensen zich gedragen moeten op straat, in het huwelijk, in het gezin,
de samenleving. Sommigen spreken van zwarte- kousen- gemeenten. Die
bestaan in Nederland. Mensen die op zondag niet willen fietsen, op zondag niet
met de auto willen. Ik ben zelf zo opgevoed, ik heb tot mijn 16 jaar nooit op een
fiets gezeten op zondag en ik heb er het leven bij gehouden. Het nadelige in
Nederland, ik duid dat aan omdat Nederland soms als zeer verlicht wordt
aangezien en inderdaad op zondag de gordijnen voor de ramen gaan, of een
kleine wandeling naar de kerk wordt gemaakt in 't zwart pak, bijbellezend,
psalmzingend de dag wordt doorgebracht. Dat mag, en daar groeien soms
ook opvattingen uit voort ik noem nu maar over echtscheiding, abortus.
v ragen v an leven en dood, wat wel en niet gepubliceerd mag worden, waarvan
ik denk dat we goed moeten zien dat het vrijstaat aan mensen om er hun
opv atting op na te houden tot aan de grens waar die opv attingen de vrijheid en
gezondheid van anderen bedreigen. Daar ligt een grens. Maar binnen die
grens is er een grootse v rijheid. Als anderen bijvoorbeeld opvattingen hebben
over abortus, en het niet toestaan of dat niet w illen als middel, noteer ik dat en
denk ik: daar denk ik anders over. Die vrijheid van het hebben van die
opv attingen die moet er zijn. Waar het om gaat is de vraag waartoe de overheid
gehouden is, waartoe de wet mag dwingen, wat de wet dient voor te schrijven
aan mensen. In heel Europa en in Amerika zal men in het algemeen zien dat de
socialistische partijen, dat de wet, dat de overheid aan burgers een grote mate
van eigen verantwoordelijkheid laat bij het beoordelen van wat men bijvoor
beeld inzake abortus moet doen. En zo hoort het ook te zijn. Socialisme is een
vrijheidsbeweging en de overheid behoort mensen een grote mate van eigen
verantwoordelijkheid te laten. Als socialisten daar voor opkomen dan is dat
een goede zaak. maar waar ze voor waken moeten is dat zij die indruk wekken
dat hun opvatting, hun persoonlijke opvattingen over wat er in die zaken van
geloof en zeden zou moeten gebeuren, dat die normatief zouden moeten zijn
voor anderen, neen de overheid moet daar terughoudend zijn. Maar als
iemand op het standpunt staat nooit van zijn leven een abortus toe te passen
dan behoort de overheid dat te respekteren dat is zelfsprekend. Maar ik vind
dat ook socialisten dat moeten respekteren en zich strikt moeten beperken tot
de/e vragen wat moet, wat mag de overheid voorschrijven. Kijk, en ik denk
dat als socialisten zich daarop richten en daartoe beperken en erkennen dat er
verschillend gedacht kan en mag worden over ook een zo belangrijke zaak als
abortus, dat daardoor opnieuw een belangrijke geestelijke ruimte ontstaat
voor vrijdenkers, artiesten katholieken, protestanten, islamieten, joden, om
gemeenschappelijk in een socialistische beweging te werken.
Welnu de Partij van de Arbeid is die weg gegaan niet met verblindende
successen. De Partij van de Arbeid heeft na de oorlog tot 1958 meegeregeerd.
Zij heeft aanvankelijk grote verkiezingssuccessen geboekt, ze is aan het eind
van de 50-er jaren uit de regering gezet, in de oppositie geweest en eerst de
laatste jaren is er opnieuw van een verrassende doorbraak in het kiezerskorps
sprake. En die v erkiezingen van vorig jaar die de Partij van de Arbeid op 34%
van de stemmen brachten die zijn dacht ik voor ons onderwerp van vanavond
vooral daarom van zoveel belang omdat ze de Partij van de Arbeid in de
katholieke prov incies Brabant en Limburg brachten op 30% van de stemmen.
In de grootste steden van het Zuiden van het land werd de Partij van de Arbeid
de grootste partij. In tal van arbeiderswijken in het voor 95% katholieke
zuiden stemden meer dan 50% Partij van de Arbeid en mag ik proberen dat te
verklaren en misschien daarmee ook nog iets duidelijk te maken. Ik denk dat
de verklaring in de eerste plaats gezocht moet worden in het feit van wat ik
zoeven noemde de ontwikkeling na de oorlog van de Partij van de Arbeid, de
ontwikkeling die het hijvoorbeeld mogelijk maakte dat de Partij van de Arbeid
in de Maastrichtenaar Jef Tans jarenlang een aktief katholieke partijvoorzit
ter had. Maar er is dacht ik een tweede reden: dat is dat in die turbulente 60-er
jaren in Nederland, in kerkelijke kring zich ook belangrijke veranderingen
hebben voltrokken. Wat de protestanten betreft gaat het langer terug.
Al aan het begin van de tweede wereldoorlog voltrok zich daar verandering,
v ooral onder inv loed v an de Zwitserse theoloog Kharl Baert, die lid was v an de
sociaal-demokratische partij en een geestelijke leider van ongewone betekenis
werd, wat er toe leidde dat in de kring van de protestantse kerker, op wereld
schaal gezien zich een nieuwe houding tot het socialisme ontwikkelde en de
maatschappijhervormende betekenis van de sociaal-demokratie werd erkend.
Dat heeft ertoe geleid dat de eerste conferentie van de wereldraad van kerken
in Amsb'rHamin "'UK yU centraal thema had een verantwoordelijke maat-
•f'i L i- i !cn "em.Ai* men voordien zo niet
uit kerkelijke kringen had vernomen, die een duidelijke brug sloegen naar een
socialistische maatschappijbeschouwingen, die ermee hebben toe geleid dat de
afgelopen jaren de protestantse wereldraad van kerken in Genève in veel
opzichten een kracht van vernieuwende betekenis is geworden met name ook
in de derde wereld. Ik mag erop wijzen dat de wereldraad van kerken een
belangrijke rol speelt in de strijd tegen racisme in Zuidelijk Afrika. Het kan
niet anders, het hoort te worden uitgesproken dat op sommige punten daarin
het internationale socialisme voorop is geweest en dat we daar de aktiviteit van
de wereldraad van kerken eenvoudig hebben te aanvaarden als er een van
gelijke gezindheid en die solidariteit hebben te steunen en te waarderen. Het
element daaruit hebben we ook in aktie zien komen in Nederland, ik spreek
nog niet eens in v erhoudingen van de 60-er jaren in de protestantse kerken en
als uitlopers zien leiden tot radikale vleugels in de protestantse partijen.
Waarom is de westerse geschiedenis zo
rijk aan intelligente, briljante, hoogst
capabele mannen en zijn er maar zo
weinig intelligente, briljante hoogst ca
pabele vrouwen?
Het antwoord ligt in de historie van de
westerse cultuur waarin de vrouw van
meet at aan is beschouwd als een on
volwaardig, onvolgroeid, ongeschikt
en vooral in de geschiedenis van het
christendom. Daar heersen vreemde
ideeën over de vrouw. Voorde kerk was
de vrouw steeds een zeer aards gebon
den schepsel, 'n verslindend vampier-
achtig wezen, waarin de verzoekingen
en verlokkingen der zonde op een spe
ciale vervloekte wijze belichaamd wa
ren.
Het staat vast dat het antifeminisme van
ontelbare teologen voortkomt uit een
verkapte vorm van angst voor de
vrouw, uit complexen en allerlei taboe
voorstellingen. De eerste geringschat
ting jegens de vrouw in het christendom
zijn afkomstig van Paulus.
Belasterd, gemeden en gevreesd
werd de vrouw vooral door de monni
ken, want deze smelten immers volgens
een zeer oude parabel, in de nabijheid
van een vrouw weg als zout in het water
(was dat maar waar).
De verwoestende vrouwenhaat der
theologen leidde via talloze preken in
dorpskerken, kathedralen ook tot een
uitvoerige antifeministische literatuur.
De Franse bisschop Marbod de Rennes
(1035-1123) brengt de gehele vrouwe
lijke bevolking onder bij het begrip
«hoer».
Al Iaat de kerk dan tegenwoordig, nu de
rol van de vrouw meer veranderd zou
zijn dan in de voorafgaande vijfduizend
jaar het oude antifeminisme voor het
oog vallen, in principe handhaaft zij
het. Men onderwijst nog steeds dat het
de «belangrijkste» plicht van de echtge
note zou zijn» ondergeschikt aan de
man de huishouding te doen» en kent
haar in wezen geen enkele rechtsgelijk
heid toe. Zij is op geen enkel punt méér
competent, de man heeft het laatste
woord in alle huishoudelijke en huis
elijke problemen de vrouw moet' in
alle geoorloofde zaken bereid zijn tot
gehoorzaamheid 'haar plaats is
vooral thuis' Uitdrukkelijk zegt men
'De bemoeienissen van de (meestal so
cialistische) strijders voor de rechten
van de vrouw, die uit zijn op een verre
gaande gelijkheid van man en vrouw
moeten worden afgewezen.
De voortdurende belastering van de
vrouw door de christelijke priesters
een schokkend relaas van
LIVA WILLEMS
in regie van
ARNOLD WILLEMS
Op 18 oktober 1978 om 20 u. in de
feestzaal van het Hoger Rijksinstituut
voor Technisch Onderwijs. Welvaart
straat 70 te Aalst.
Deze toneelopvoering onder auspiciën
van het Ministerie van Nederlandse
Cultuur, Dienst voor Volksontwikke
ling, wordt georganiseerd door het Hu
manistisch Vrijzinnig Vormingswerk
Aalst, Frans Masereelfonds Aalst, 69
Volt en Vriendenkring van het Hoger
Rijksinstituut voor het Technisch On
derwijs, Vrienden van de V.U.B. afd.
Denderstreek.
I. JEUGDZORG
Het probleem jeugdzorg blijft helaas
actueel in ons land. Geïnspireerd
door de feiten en getuigenissen die aan
het licht kwamen in de persen tijdens de
vele processen (o.m. de geruchtma
kende zaak «Vrij en Vrolijk») werkte
Liva Willems meer dan twee jaar aan
een toneelstuk hierover.
Het werd in workshop bewerkt en ge-
nionteerd in nauwe samenwerking
met regisseur, auteur en acteur en
voor het eerst gespeeld in het theater
café 't Eglantierke te Wortel op 8 maart
1978. De officiële creatie vond plaats in
het Meirtheater te Antwerpen op 11
april 1978.
II. TWEE OGEN ZO BLAUW
Jet Van Damme, 35. ram. telev isierea-
lisator, moet een programma maken
over wantoestanden in een instelling
voor bijzondere jeugdzorg: «Frank en
leutig». Wat begint als een met tegenzin
aanvaarde opdracht evolueert naar een
Dr. M. Galle
Ik las bij een Vlaams schrijver, ik citeer: «men moet er slechts het proza van
Van Ostaijen op naslaan, enz.» Welnu, de schrijver heelt zeker bedoeld:
men hoeft er slechts het proza enz. Over dat hoeven heb ik het nog gehad. Ik
heb gezegd, dat we «Hoeven» gebruiken in ontkennende en in vragende
zinnen en met de bijwoorden slechts, maar pas en alleen. Je hoeft pas
morgen te schrijven. He hoeft er slechts het proza van Van Ostaijen op na te
slaan... Hoef ik dat nog te herhalen? Hij hoeft het niet terug te sturen. Ik
herhaal, dat we «hoeven» gebruiken in ontkennende zinnen, in vragende
zinnen en met de bijwoorden slechts, pas. maar en alleen.
Nog een klein probleem voor vandaag. We kunnen weerstand bieden aan de
bekoring om dit ol dat te doen. Weerstand bieden aan de bekoring. Hier
gebruiken we dus het voorzetsel «aan». Weerstand bieden aan. Dedijkbood
weerstand aan de golven. Heelt hij weerstand kunnen bieden aan de verlei
ding? Maar bij weerstaan gebruiken we gécn voorzetsel: Hij kon de verlei
ding niet weerstaan ol wederstaan. Heelt zij de verleidine kunnen weer
staan?
Comtesse Diane, pseudoniem voor Marie de Bcausacq. schreef: De moraal
verviedt ons te bezwijken voor de verleiding, maar zij troost ons niet altijd
wanneer wij er weerstand aan hebben echoden.
kafkaiaanse betrokkenheid, naar schi
zofrenie, naar ondergang.
III. OMTRENT
LIVA WILLEMS ("1933), pseudoniem
van G. Uleners. Publiceerde vnl. ro
mans en andere boeken voor dejeugd en
werd daarvoor regelmatig bekroond
(o.m. Zazapina in de zoo. Drie mussen
in september). Zij schreef diverse to
neelstukken voor jongeren, meestal ge
creëerd door het K.J.T. (o.m. Pas op,
de glazen berg is glad).
Zij werkte ook voor de Nederlandse
televisie en verwierf bij ons landelijke
bekendheid door haar spitse opmerkin
gen in de Wies Andersen-show.
ARNOLD WILLEMS 1932), (nee,
geen familie) acteur en regisseur.
Werkte jaren bij het dramatisch gezel
schap van de B.R.T. en is thans als
acteur verbonden aan het N.T.G. te
Gent. Hij verwierf bekendheid met zijn
inventieve regies, o.m. bij het bekende
gezelschap Streven uit Mortsel.
I\ PERSSTEMMEN
a. Gerd De Ley slaagt erin om in een
waanzinnig slimme regie van Arnold
Willems zeventig minuten zo overtui
gend v ol te spelen dat het stuk oneindig
meer overtuigingskracht krijgt dan alle
persknipsels, dossiers en media-
uitzendingen bij elkaar. Gerd De Ley
dus als Jef van Damme. een gladde,
lauwe televisie verslaggever die tegen
zijn zin een programma moet maken
over Vrank en Leutig, dat is dan uiter
aard Vrij en V rolijk. Als Jel gekonlron-
teerd wordt met de eerste getuigenissen
van ex-opvoeders en ex-V-en-L-
klanten wordt hij kompleet door mekaar
geschud: hij gaat tenslotte in waanzin
ten onder als hij vaststelt dat een natuur
lijk kind van hem in de omstreden in
stelling zit.
In een razend tempo, met monologen,
teleloongesprekken en gedaanteverwis
selingen worden hele dossierllarden de
zaal ingeslingerd waarbij alleen kleine
naamveranderingen van de werkelijk
heid al wijken. Het leps geslagen meisje
waarrond het Dendermonds proces
draaide. Alexander met zijn kapot ge
slagen oor. de homofiele relaties tussen
de jongens in ruil voor sigaretten, de
lijlstrallen in de refter (stampen op de
maag na de maaltijd laat geen sporen
na!), het afwijkend gedrag van totaal
overwerkte en onderbetaalde opvoe
ders. het spuit eruit en veel erv an is ooit
als nieuws in deze en andere kolommen
neergeschreven. Het grote verschil tus
sen de soms knap inlormatiev e artikelen
en dit drama is dat de lialv e zaal halfweg
het stuk tranen zit weg te vegen en met
zakdoeken te knoeien, wat van weinig
hedendaagse teaterprodukties kan wor
den gezegd.
KNACK-magazine 26 april 1978
c. Mentaliteitswijziging.
Een stuk als «Twee ogen zo blauw»
roept in de eerste plaats tot het onder
zoek van de benepen burgermentaliteit
die het aanv aardbaar v indt dat een v ader
zijn natuurlijk kind veertien jaar lang
«vergeet» en die aanv aardt dat deze v a-
der. als hij plots begint te dubben over
de mogelijkheid zijn kind in een jeugd
tehuis te v inden, aan de directie van dit
tehuis zich nog niet durft opgeven als
vader, hoogstens als bekende, als neef.
als familie. En er kwam geen reactie
v an het publiek op deze hypocriete hou
ding van de man die toch «aanklager,
was.
Er moet een mentalilteitswijziging ko
men opdat niet meer automatisch aan de
man ol de vrouw die in sexuele aan
drang een kind hebben verwekt de pe
dagogische bevoegdheid wordt toege
kend. eventueel al dan niet betoelaagd,
nodig voor de opvoeding, zelfstandig,
van een probleemkind en welk kind
heeft niet zijn problemen.
Er moet een bewustwording komen dat
voor bijzondere jeugdzorg voldoende
kredieten worden uitgeschreven voor
voldoende degelijke tehuizen, maar
vooral voor de opleiding van opvoe
ders. Er bestaat in gans ons land geen
enkel instituut voor dergelijke oplei
ding. En dan maar schreeuwen over
wraakgroepen. de toestanden, als Liva
Willems in haar werk zeil laat uitschij
nen dat een A3 wel meer dan goed is
voor het delicate werk van opvoeder.
Dan volgt er uiteraard een onmogelijke
toestand van arbeidsvoorwaarden voor
opvoeders, een toestand die zich ten
slotte wreekt op de kinderen.
OLKSGA/E1 13 april 1978
kon, gezien hun macht, hun enorme in
vloed op alle levensterreinen niet zon
der juridische. economische, sociale en
onderwijskundige gevolgen blijven.
Zelfs de natuurwetenschappen, en
vooral de geneeskunde zijn beïnvloed
door de christelijke discriminatie van de
vrouw en haar lichaam. Lange tijd heeft
men het onderzoek van het vrouwelijk
lichaam verboden, wat ontelbaren het
leven gekost heeft. In de middeleeuwen
was het «onfatsoenlijk» als een man
hulp verleende bij een bevalling. Dit
werk werd uitsluitend door vroedvrou
wen gedaan, maar de leerboeken waren
door mannen geschreven. Zozeer wa
ren, door christelijk schaamtegevoel,
theorie en praktijk tot in de 17e eeuw
gescheiden. Nadien werden voor het
eerst fundamentele onderzoekingen
verricht over het verschil in de li
chaamsbouw tussen man en vrouw. Er
heersten nog steeds onzinnige denk
beelden van religieuze herkomst: zelfs
artsen geloofden vaak dat onvrucht
baarheid door toverkunst werd veroor
zaakt.
In de 19e eeuw ging men steeds meer de
eigen waarde van de vrouw inzien, en
langzamerhand kwam er een grote ver
andering op gang, haar politieke, so
ciale economische en seksuele rechten
werden aanzienlijk uitgebreid, en dit is
niet toevallig, gezien de gestadig afne
mende macht van de kerk.
Nog minder dan in de economie en poli
tiek telt de vrouw mee in de kerk. Zij
wordt hier op geen enkele wijze toegela
ten tot de hiërarchie, en de noodzake
lijke «bevrijding» van de vrouw wordt,
aldus een katholieke vrouw, eigenlijk
slechts door weinig theologen in over
weging genomen, t.t.z. «gewenst».
Daar berispt men dat reeds veel meisjes
«zich te goed voelen voor het huishou
delijk werk». Dit werk is te onbelang
rijk, niet chique, het betaalt te slecht.
«Zij zoeken het in hun (domme) ge
dachten hoger: wètensehappelijk. artis
tiek creatief op. /ijn minst commer
cieel».
«De moeder van Christus was toch ook
«slechts» huisvrouw, ongeschoold en
onopvallend?»
Ja, zo zouden velen de vrouw het liefst
zien.
Sonja De Backer
Naar «De kerk en haar Kruis»
uit Vrij Nederland.
De Zweedse regering heelt onlangs een
onderzoek verricht bij de rouwen die
mannenwerk verrichten. Het blijkt dat
de leden van de schone kunne dik tevre
den zijn met hun salaris en met de
werkomstandigheden, wat van de man
nen niet altijd kan worden gezegd.
Het experiment werd gevoerd in Kris
tianstad in zuidelijk Zweden waar 50
gehuwde vrouwen ijidustriële jobs uit
oelenen welke vroeger door mannen
werden gedaan.
De jobs varieren sterk.ondcrling. som
migen zijn fysisch zeer zwaar, andere
met. de ene worden stuksgewijze be
taald. dc andere per uur. de ene gebeu
ren in bijna volslagen onalltankelijk-
l.ieid, terwijl bij de andere de vrouwen
niet de minste kontrole op het arbeids
ritme hebben.
kOlgens de studie doen de v rouwen hun
werk minstens evengoed als de man
nen. De grote meerderheid is tevreden
met het salaris terwijl dc meeste man
nen dat met zijn. Ook staan vrouwen
minder kritisch opgesteld tegenover dc
arbeidsomstandigheden. Men schrijft
dit toe aan het feit dat de vrouwen nog
niet getraind zijn in het stellen v an eisen
en bijgevolg minder grote verwachtin
gen koesteren.
oor de meeste v rouwen betekende het
heropnemen van arbeid buitenshuis een
hele verbetering: ze wonnen aan zeil
bewustzijn, werden minder fanatiek
over de kraakzindelijk van hun luiis en
maakten nieuwe vrienden op het werk.
Dc houding van de mannen op hun bui
tensluiis werkende vrouw was type
rend.
Slechts één derde van hen dreven hun
aandeel in het huishoudelijk werk op.
Bij de overigen bleel alles zoals liet
was. In 32 van de 5(1 gevallen doel de
vrouw nog heel alleen liet huishouden.
Informatie uit
International Management
Marie fhérese llcllinckx
