J
Nederlands-Vlaams
boekenkartel op de helling
Een keuze uit de boekenmarkt
Ongewijzigde maar thans geheime
wenken voor de bescherming van uw
gezin en uzelf, tijdens de jongste dag
Waarde landgenoten.
Onze politieke instellingen
De krachtmeting
Harry Mulisch
Vers van de pers
Het grote boek van vergelijkingen
«Voor Allen» - 1 januari 1982 - 5
Michel Graindorge
Leo Neels en Katelijne Ronse
HOU VAST
In verscheidene Europese
landen wordt de vaste boe
kenprijs momenteel ter dis
cussie gesteld. In het Franse
parlement is onlangs een wet
goedgekeurd die op 1 januari
1982 van kracht zal worden
en waarbij een vaste prijs
voor boeken wordt gegaran
deerd (onder Giscard D'Es-
taing was de vaste verkoop
prijs van boeken losgelaten).
In Brussel hebben de boek
handelaren onlangs fel maar
tevergeefs geprotesteerd te
gen de opening in november
1981 van een filiaal van de
FNAC, het beroemde Franse
distributiebedrijf dat met na
me op platen en boeken flin
ke kortingen geeft.
Diagram Group:
Uitgeverij De Bezige Bij, derde druk, maart 1981, 53 blz., ISBN 90 234
5281 X, prijs: 7,50 florijnen (in België verspreid door Contact Edegem).
Door de vredesbeweging van de
jongste tijd werd de burgerbevol
king gesensibiliseerd voor de geva
ren van een kernoorlog. De vraag
wat eraan gedaan indien hij uit
breekt, blijft veelal buiten bespre
king. De wenken die daarbij in acht
te nemen zijn, werden in 1961 in
Nederland verspreid onder de vorm
van een brochure getiteld «Be
scherm Bevolking». Doordat de
richtlijnen lachwekkend en ineffi
ciënt overkwamen, kreeg de ge
loofwaardigheid van het Neder
landse Ministerie van Binnenlandse
Zaken een flinke deuk. Voor Harry
Mulisch was zulks de aanleiding
voor het maken van een parodie.
Dit pamflet raakte onderwijl uitge
put. Toen echter in januari 1981
uitlekte dat nieuwe aanwijzingen
onder de stempel «dienstgeheim»
bij alle Nederlandse burgemeesters
verborgen liggen, achtte Mulisch
het moment opportuun om tot een
ongewijzigde herdruk over te gaan.
De enige nieuwigheid vormen de
illustraties. De tekeningen uit de
oorspronkelijke «Bescherm Bevol-
king»-brochure plaatste hij tegen
over foto's uit Nagaoko's «Hiroshi
ma under Atomic Bomb Attack».
Met deze parodie toont Mulisch
zich een meester in het sarcasme.
Op een grandioze manier koppelt
hij de gevolgen van een atoomramp
aan het onheil dat de engelen uit de
openbaring over de aarde uitstor
ten. De vergelijking gaat volledig
op met de gebeurtenissen op de
«jongste dag» van het oordeel. Men
moet maar op de gedachte ko
men...
Welke weg wil Mulisch met dit
pamflet op? Hij wil de realistische
Kritak uitgeverij en verspreidingscentrum, Leuven, 1981, 84 blz.,
prijs: 225 fr.,
met hoofdzakelijk oude foto's,
spotprenten en verkiezingsaffiches.
Deze roepen alleen de schrille con
trasten op van de spinnijdige vurig
heid waarmee politiek vroeger be
dreven werd.
Het laatste deel blikt in de toe
komst. De perspectieven die de
auteurs ophangen en zich beter dan
ooit uit het politiek gebeuren laten
distilleren, houden stuk voor stuk
uitdagingen in voor de politiek ver
antwoordelijken. Zij betreffen de
herwaardering van het plaatselijk
bestuur dicht bij de burger, de
opvang van toenemende sociaal-
economische spanningen en con
flicten, de duidelijkheid van de po
litieke instellingen zelf en hun aan
passing aan de gemeenschapspro
blemen. Inzake oplossingen zijn de
auteurs helaas niet hoopvol ge
stemd, zij verwachten geen heil van
«een soort diep ingeworteld en bes
tendig wantrouwen tussen de par
tijen die onderling tot akkoorden
moeten komen en vaak ook ten
aanzien van personen» (blz. 76).
Dit somber perspectief laat de bur
ger zoals de auteurs terecht
stellen «vaak achter met een
verlaten gevoelen en een geschokt
vertrouwen. Hij voelt zich immers
politiek vaak te kort gedaan, maar
heeft het toch ook vaak moeilijk
om in de politiek te geloven» (blz.
76). Dit toekomstbeeld geldt meer
dan ooit!
Terwille van de realistische inslag
en het heldere overzicht verdient
deze paperback een plaats in alle
openbare en schoolbibliotheken.
Wij hopen alleen maar dat de hui
dige editie (up-to-date tot maart
1981) ten gepaste tijden zal bijge
werkt worden zodat ze niet degra
deert tot een historisch document.
P. VAN DEN WIJNGAERDE
Dagelijks en inzonderlijkheid in
een periode van verkiezingen, poli
tieke onderhandelingen en rege
ringsvorming worden wij via de
pers geconfronteerd met de struc
tuur en de werking van de politieke
instellingen. Deze zijn door allerlei
hervormingen gedurende het jong
ste decennium veel ondoorzichtiger
geworden. Om hierin wegwijs te
geraken is er thans een degelijke
leidraad ter beschikking van ge
ïnteresseerde leken, namelijk
«Waarde landgenoten. Onze poli
tieke instellingen».
Dit handboek van Neels en Ronse
is gebaseerd op een dossier ver
schenen voor een gelijknamige
BRT-reeks in het kader van de
«Openschool»-uitzendingen. De
auteurs onderstrepen allereerst in
hun algemene inleiding het «belang
van een duidelijker inzicht in deze
politieke instellingen» (blz. 9). Een
betere kijk op de werking van het
politiek raderwerk waarborgt een
kritischere benadering van het poli
tieke spel. Immers bij de probleem
stelling «wat is politiek?» komen
nog te velen in een pijnlijke verle
genheid! Ze blijven het antwoord
schuldig. Om een kritische bewust
wording roepen enkele door de
auteurs gestelde, pertinente vra
gen: «Is het een verfijnd vermaak
voor enige, ver van U verwijderde
heren (en dames), die in alle ge
heimzinnigheid in Brussel alles be
disselen? Die indruk hebt u zeker al
ooit gehad: maar daar kunt u zich
niet bij neerleggen? Is politiek niet
veeleer de organisatie van de per
manente zorg voor uw algemeen
welzijn, waarin u zichzelf kunt her
kennen? Is politiek niet veeleer een
beslissingsschema van de gehele sa
menleving, waarbij u zichzelf be
trokken weet? Zijn de politieke
instellingen er niet veeleer om in
uw dienst, en die van uw medebur
gers te werken, en waarvan u zelf
de werking ook in gunstige zin zou
moeten ervaren?» (blz. 9-10).
Met deze bezorgdheid voor ogen
hebben de auteurs hun allerbeste
beentjes voorgezet om nauwkeurig
en duidelijk het functioneren van
het politiek bedrijf uiteen te zetten.
In een zeer bevattelijke en klare
taal wordt de lezer diets gemaakt
hoe de ogenschijnlijke doolhof ge
meentelijk, provinciaal, geweste
lijk en nationaal in mekaar zit. Niet
alleen wordt gewezen op de theore
tische werking, ook de praktijk
wordt eraan getoetst zodat ontspo
ringen niet ontweken kunnen wor
den. Het geheel wordt opgefleurd
Met woord vooraf door Jos De Man, uit het Frans *L 'Affrontement»
vertaald door H. Vermeeren, uitgeverij EPO, Berchem, 1981, 256
blz., prijs: 395 fr.
toer op. Hij wenst de illusie weg te
nemen die brochures als «Bescher
ming Bevolking» voorschotelen als
zou er «een redelijke mogelijkheid
bestaan een volgende oorlog te
overleven» (blz. 9). Voor uitzon
deringen is misschien dat «geluk»
weggelegd! Maar Mulisch biedt
echter maar een somber, niet te
benijden vooruitzicht: «En het zou
wel heel sneu zijn als de levenden
dan de doden zouden moeten be
nijden als zij na de oorlog uit hun
bunkers naar buiten komen en in
een komieke omkering der dingen
de hele aarde blijkt veranderd te
zijn in een gaskamer» (blz. 8).
Kotst men niet van dit perspectief
als men bedenkt hoeveel miljoenen
gespendeerd dienen te worden om
die overlevingskansen te vrijwaren
terwijl miljoenen mensen financieel
opdraaien om die atoombewape
ning te bekostigen... Als alternatief
schuift Mulisch voor de geregle
menteerde voorbereiding van de
ondergang naar voor: «een collec
tieve angstaanval, een staking van
de totale wereldbevolking, een
massale demoralisatie, een chaos,
waarin nu het enige behoud van het
menselijk geslacht schuilt» (blz. 9).
Wij zijn Mulisch dankbaar voor dit
pamflet. Hij ontmaskert de spelle
tjes waarmee het volk misleid
wordt. Verkeerde, onvolledige of^
verzwegen informatie wapent ons
toch niet tegen mogelijke gevaren!
Ook de stijl waarin de auteur deze
parodie gooit, getuigt van zijn vir
tuositeit inzake sarcasme. «De drie
dagen durende woede en lachaan
val» (blz. 12) waarmee de schrift
uur van zijn wenken gepaard ging,
kan dus mogelijk overslaan op de
lezer!
P. Van den Wijngaerde
Een titel als «De krachtmeting»
duidt op een zekere gevoelsgela
denheid. Dit geldt ongetwijfeld
voor Graindorges persoonlijk ver
slag over zijn aanhouding wegens
zijn aandeel in de ontsnapping van
de Franse zware jongen Frangois
Besse, over zijn verblijf iq de ge
vangenis, het vooronderzoek, het
proces en uiteindelijk over de vrij
spraak. De onevenwichtige struc
tuur van het boek is eraan toe te
schrijven. Ook het uitvoerig deel
gewijd aan «De geruchten» spruit
eruit voort. Hierin trekt hij hard
van leer tegen de journalisten die
allerlei geruchten verspreidden die
achteraf op geen enkele grond ble
ken te steunen. Graindorge kan
zich van de indruk niet ontdoen dat
de geruchten juist verspreid werden
door personen die het onderzoek in
handen hadden. Zulks schaadt van
zelfsprekend de sereniteit en de
objectiviteit waarmede zo'n onder
zoek en proces gepaard moeten
gaan.
twijfel bestaan. Zijn ijver voor die
«Vereniging voor hulp aan politie
ke gevangenen in Duitsland» en het
«Steunkomitee voor Gevangenen
in België» wilde het parket hem
betaald zetten door hem als advo
caat te breken... Parallelle gevallen
liggen in het buitenland voor het
grijpen.
In gans het boek geeft Graindorge
zich bloot als een rechtgeaard strij
der met diepgeworteld sociaal en
gagement. De woorden van zijn
verdediger Guy Frangois maakt hij
tot de zijne: «Ik ben geen politiek
advocaat. Ik ben slechts een vrij
man die vrijuit spreekt, zonder wie
ook te vrezen» (blz. 214). In zijn
ultieme tussenkomst tijdens de ver
dediging onder de titel «Het
individu en de staat» bewijst hij
zulks overduidelijk. Tevens stelt
hij: «Ik schep geen enkel behagen
in geweld. Ik wil zien en begrijpen
waar de wortels liggen van alle
geweld en proberen in de mate
van mijn zo zeer beperkte middelen
Voor zijn verslaggeving baseert
Graindorge zich op feitenmateriaal
dat hii chronologisch aanbiedt.
Zijn n we betrokkenheid erbij
verhindert hem er afstand van te
nemen. Wie zo iets aan den lijve
ondervond, kan moeilijk zijn per
soonlijke gewaarwordingen en pas
sies wegcijferen.
Maar die hartstochtelijkheid heeft
de waarheid enkel extra in de verf
gesteld. De aanklacht tegen de
gang van zaken bij gerechtelijk op
treden en vervolging blijkt bij al dat
feitenmateriaal gegrond. Van de
mogelijkheid van vooronderzoek
en voorarrest wordt misbruik ge
maakt. De uitzonderlijkheid ervan
wordt aan de laars gelapt. De gede
tineerden worden vastgehouden op
een manier die een mens en de
democratie onwaardig is! Tot wat
dient dagenlange afzondering in
echte kooien? Om zogezegd achter
de waarheid te komen hanteert
men onderzoeksmethoden die uit
een andere tijd dateren. Urenlange
opsluiting in de kelders met ijzeren
kooien in het Brusselse justitiege-
bouw zonder dat het tot een onder
vraging komt, wijst erop dat ons
gerechtsapparaat geenszins ge
smeerd loopt. Graindorge pleit bo
vendien voor het doorbreken van
de geheimhouding van het onder
zoek door het tegensprekelijk te
maken. Ook het principe van on
schuld zolang de schuld niet bewe
zen is, moet gehuldigd blijven! Een
democratische controle op staats
veiligheid en politiediensten drin
gen zich op. Alleen de zittende
magistratuur ontsnapt aan zijn
striemende verwijten. Hij gelooft
nog rotsvast in de onafhankelijk
heid ervan.
De rode draad die door Graindor
ges boek geweven is, betreft de
mogelijke politieke inzet van het
proces. Noch Graindorge noch zijn
verdediging laat daarover enige
die wortels werkelijk uit te roei
en. Nu wordt dit probleem in geen
geval opgelost met arrestaties en
veroordelingen» (blz. 253). Door
dit idealisme en die ingesteldheid
wordt Graindorge voortdurend ge
sterkt. Uit zijn proces komt hij niet
geslagen! Integendeel! In het kader
van voornoemde interventie ver
wittigt hij de gerechtelijke instan
ties: «U weet dat u me morgen in
het raam van ons politiek systeem
dat echter zoveel diepgaande ver
anderingen nodig heeft vastbera
dener dan ooit zal terugvinden, nog
vastbeslotener om te vechten, ge
wapend met de echte sereniteit,
van een man die u niet hebt kunnen
breken en die ervan overtuigd is dat
hij terrein wint» (blz. 250).
«De krachtmeting» (tussen het par
ket en de balie, tussen het individu
en de staat) is een aangrijpend
boek dat vlot en eenvoudig ge
schreven werd. Wie zich dagelijks
bekommert om meer sociale recht
vaardigheid, zal Graindorges boek
een hart onder de riem steken om
niet te verpozen of ermee op te
houden. De passie te willen leven
in een wereld zonder onderdruk
king of verdrukking (blz. 44) is niet
te doven!
P. VAN DEN WIJNGAERDE
te verkrijgen door storting van
350 fr. op rekening van C.S.C.-
Vormingswerk Aalst, Hout
markt 1, 9300 Aalst
870-0001030-26
met vermelding boek Geraards-
bergen en de ontvoogdingsstrijd
van de werkende klasse!
Tevens nog te verkrijgen het eer
ste boek van Abraham Ruiz:
Geraardsbergen op de drempel
van de 20' eeuw, tegen 250 fr.
Op zelfde nummer als hierbo
ven, met vermelding titel boek.
een wederzijds betasten van de
vast wat jij steeds hebt
die droom vol zon en groen en
Hou vast t geloof in 't leven
van afstand, afmeting, oppervlakte, volume, massa, gewicht, dichtheid,
energie, temperatuur, tijd, snelheid en getallen over de hele wereld, vertaald
door Richard Fokker en Jan C. Wienbelt (oorspronkelijke titel: The book of
comparisons), uitgeverij Luitingh, Laren N.H., 1981, 240 pagina's, 2.000
illustraties, prijs: 45 gulden of 735 fr. (in België verspreid door Bruna -
Aartselaar),
Om het leerproces te bevorderen
wordt dikwijls teruggegrepen naar
het didactisch principe van de aan
schouwelijkheid. Die wordt dik
wijls bevorderd door te vertrekken
van een vergelijkingsbasis. Steu
nend op die ervaring heeft de Dia
gram Group «Het grote boek van
vergelijkingen» samengesteld.
Bij een eerste oogopslag valt de
rijkdom van de erin verwerkte ge
gevens op. De domeinen die ze
bestrijken, lopen sterk uiteen.
Hoewel het Engels team (van on
derzoekers, schrijvers, redacteu
ren, ontwerpers en tekenaars) ze
op basis van hun meetbare aspecten
(zoals afstand, afmeting, opper
vlakte, volume, massa, gewicht,
dichtheid, energie, temperatuur,
diepte, hoeveelheden, tijd, snel
heid, getallen) onder 10 hoofdstuk
ken rubriceerden betreffen ze zo
wel het leven van alledag als heel
wat wetenschappelijke terreinen
(zoals fysica, aardrijkskunde,
plant- en dierkunde, astronomie,
chemie, luchtvaart). In het bestek
van nauwelijks tweehonderd blad
zijden worden duizenden wetens
waardigheden opgenomen die wel
licht alle leeftijdscategorieën aan
belangen. De kans is zeer groot dat
die parate kennis niet louter opge
slagen blijkt in dit uniek kijk- en
naslagboek, maar ook grotendeels
zal meegepakt worden door menig
raadpleger. Daartoe zal ongetwij
feld het gevarieerd in beeld bren
gen van de juiste verhoudingen
sterk bijdragen. Alle middelen
worden aangewend om het visueel
geheugen een helpende hand toe te
steken. Niet alleen wordt terugge
grepen naar allerlei vergelijkings
technieken (zoals tekeningen, dia
grammen, kaarten, tabellen, af
beeldingen, foto's), maar wordt
ook voor de druk ruim gebruik
gemaakt van alle mogelijke tinten,
met een uitgesproken voorkeur
voor pastelkleuren.
Zowel naar vorm als inhoud heeft
de redactie niets onverlet gelaten
om het boek zo aantrekkelijk mo
gelijk te maken. Op de flap wordt
het o.i. terecht aangeprezen als een
«ingenieur kijk- en naslag», «uiterst
fascinerend, leerzaam, rijk geïllus
treerd - kortom: een onvergelijke
lijk boek». Uit dien hoofde durven
we nu de feestdagen voor de
deur staan het aanbevelen als
een cadeauboek waaraan de ganse
familie heel veel plezier kan bele
ven! Voor vragenspelletjes kan er
overvloedig uit geput worden! De
eruit afgeleide vragen zullen spran
kelen van vindingrijkheid en origi
naliteit... Wie denkt eraan een
Londense dubbeldekker te vergelij
ken met twee olifanten, de inhoud
van de aarde met suikerklontjes, de
lengte van een kameleon met zijn
tong enz. Wel dient men er zich
voor te hoeden zich niet blind te
staren op de tijdsgebonden gege
vens zoals records inzake diverse
sporttakken. Daarvoor valt men
beter terug op de jaarlijkse uitgave
van het Groot Guinness Record
Boek.
P. VAN DEN WIJNGAERDE
ren niet langer gelijk zijn en zullen
er eerder op bestsellers kortingen
worden gegeven dan op boeken die
minder toegankelijk zijn of slechts
een klein publiek interesseren.
Hoewel de Europese Commissie
nog geen definitief standpunt over
deze kwestie heeft ingenomen,
heeft zij onlangs een beslissing ge
nomen die hier indirect mee te
maken heeft. Zij heeft namelijk
besloten het Nederlands-Vlaamse
boekenkartel te verbieden. Het
gaat hier om een overeenkomst
tussen de Nederlandse Vereniging
ter bevordering van de belangen
des boekhandels en de Vereniging
ter bevordering van het Vlaamse
boekwezen die een regeling omvat
inzake exclusief handelsverkeer
van Nederlandstalige boeken tus
sen Nederland en België. Dit houdt
in dat boekhandelaren en impor
teurs verplicht zijn zich te houden
aan de door de uitgevers vastgestel
de verkoopprijzen. Als de weder-
Maar het probleem speelt nu ook
op Europees niveau. Óp 13 februa
ri 1981 heeft het Europees Parle
ment een resolutie aangenomen
waarin de Europese Commissie ge
vraagd wordt een onderzoek in te
stellen naar de concurrentieproble-
men van de Europese boekenindus-
trie en voorstellen in te dienen over
de boekenprijzen. Volgens het Par
lement moet er in de Gemeenschap
een boekenbeleid worden gevoerd
«dat in overeenstemming is met de
belangrijke rol van het boek als
cultuurdrager en onderwijsinstru
ment». Het Parlement wees erop
dat er aan het loslaten van de
boekenprijzen bepaalde nadelen
verboiiucn «Jjii. z,u zuuen ue 111-
koopvoorwaarden voor kleine
boekhandelaren en groothandela-
verkopers dit niet doen, weigeren
hun leveranciers nog boeken te
leveren.
De Europese Commissie heeft dit
besluit genomen nadat enkele grote
warenhuizen een klacht hadden in
gediend. De Commissie is van me
ning dat een collectief systeem van
prijsbinding over de grenzen heen
ook wat boeken betreft in strijd is
met de bepalingen van het Verdrag
van Rome. Dit systeem schakelt
immers elke mogelijkheid tot prijs
concurrentie tussen wederverko
pers van eenzelfde boek uit.
Met dit besluit spreekt de Commis
sie zich niet uit over de regelingen
over prijsbinding die elk van de
verenigingen in de eigen Lid-Staat
hanteert.
