De weekbladen
in de XIX" eeuw
Tentoonstelling A.M.S.A.B.:
«Uit der dagen grauwe zorgen»
Memoires 1919-1956
Aanbevolen programmatip
Coens nekt niet-katolieke
socio-kulturele organisaties
Jongsocialisten protesteren
tegen de racistische betoging
van de VMO te Antwerpen
De tijd van toen
Bert Van Hoorick
Een indringend politiek testament
Jongsocialisten - Kultuuropbouw Dender
leeuw
C.S.C. De Rank Welle
«De kat op het spel»
door Tejater 13
Kadervorming VFG J
door C.S.C.-Vormingswerk Aalst
We hebben moeten wachten
tot het begin van de XXe
eeuw, namelijk tot 30 de
cember 1900, om het eerste
socialistisch weekblad Recht
en Vrijheid te noteren. Dit
betekende een achterstal van
circa 60 jaar, daar reeds in
1840 een eerste katholiek
weekblad te Aalst verscheen.
Het gebrek aan een degelijke
lokale pers heeft zeker de
doorbraak van het socialisme
niet vergemakkelijkt en
waarschijnlijk in belangrijke
mate vertraagd.
In zijn repertorium van de pers in
het Arrondissement Aalst, heeft de
heer H. Liebaut een zeer volledige
evolutie van de weekbladen in de
verschillende steden gegeven. We
beperken ons in het artikel van
vandaag tot Geraardsbergen. We
delen de weekbladen in de twee
groepen: de katholieke en de libe
ralen die vooral in die periode radi
cale standpunten innamen en voor
al zich aanstelden als de verdedi
gers van het officieel onderwijs.
Maar de laatste jaren, zijn zowel op
nationaal als op gemeentelijk vlak,
de liberalen van nu niet meer te
vergelijken met de liberalen van
toen.
Liberale en radicale
weekbladen
1. In 1846, het jaar van de oprich
ting van een Liberale Associatie te
Geraardsbergen, stak René Spi-
taels, die reeds vroeger zijn mede
werking had verleend aan in Brus
sel verschijnende weekbladen o.a.
Méphistophelès, van wal met de
uitgave van de Volksverdediger.
Het werd een vooruitstrevend libe
raal weekblad en René Spitaels was
berucht om zijn anti-klerikalisme.
In een volgend artikel leggen we
maer de nadruk op de figuur van
René Spitaels en het belang van de
familie Spitaels in die periode. We
zullen ook een paar uittreksels ge
ven uit het weekblad van 31 decem
ber 1847. Het plotse overlijden van
René Spitaels in 1849 stelde een
vroegtijdig einde aan de publicatie
van de Volksverdediger. Het week
blad werd gedrukt door Raphael
Ceuterick, wonende Brugstraat te
Geraardsbergen. Zijn zoon Alfons,
geboren in 1844, was betrokken in
de stakingen van 1868 te Brussel.
Ook in februari 1877 werd hij on-
derhoord in verband met opstand
in da Brusselse drukkerij.
2. Drie jaar na De Volksverdedi
ger stichtte Adolf Lievens, De Ge-
raardsbergenaar. Dit nieuwe libe
rale weekblad moest de toenemen
de aanvallen op de liberale partij
beantwoorden. Bij de dood van
Adolf Lievens in 1852, volgde een
neef Jaan-Jacques Lievens, hem op
als drukker-uitgever. Blijkbaar
werd de krant geen succes, want in
1856 verliet Lievens de stad. Adolf
Lievens en zijn neef waren niet
afkomstig van Geraardsbergen. Ze
werden beiden te Aalst geboren.
In zijn repertorium van de pers,
legt H. Liebaut de nadruk op het
feit dat zeer vele drukkers-uitge
vers van de politieke weekbladen te
dien tijde "niet afkomstig waren uit
de stad of gemeente waar ze hun
drukkerij vestigden. De verklaring
hiervan zou te zoeken zijn in de
aard van het van hen verwachte
werk. De gepubliceerde bladen
kenmerkten zich immers door hun
toon en de felle aanvallen op de
tegenstanders. Voor iemand die
sinds vele jaren een stad bewoonde
en door dat lange verblijf reeds te
zeer bekend was en te gebonden
door familierelaties, vriendenkring
en klienteel, was het te gewaagd
om zich te ontdoen van vertrouwde
banden en om zich naar voren te
werpen in een daverende journalis
tieke aktie.
3. In 1859, stichtte de toenmalige
voorzitter van de Liberale Associa
tie van Geraardsbergen de bankier
René Van Santen De Onpartijdige
Van Geraardsbergen. Dit blad
kwam op zijn beurt de belangen
van de liberale opinie verdedigen
en bleef gedurende vele jaren de
enige verdediger van het locale li
beralisme.
4. Slechts gedurende een korte pe
riode verscheen bij Victor Clarot
nog een ander liberaal weekblad,
als herinnering aan de aktie van
René Spitaels, de titel droeg van
De Volksverdediger. Met de dood
van Clarot in 1890 verdween ook
dit weekblad. Volgens H. Liebaut
was de inhoud ervan verbeten anti
godsdienstig. Het was de grote
De Liberale Kring op de Markt te Geraardsbergen.
strijd voor het verdedigen van het
officieel onderwijs. De houding van
de liberalen is het laatste jaar hele
maal veranderd. Voor de eerste
maal in de politieke geschiedenis
werd in het kader van een koalitie-
regering het onderwijs in Vlaande
ren aan een katholieke minister
overgelaten. Hiervan zullen de so
cialisten die alleen nog overblijven
als verdedigers van het officieel
onderwijs de gevolgen heel snel
ondervinden.
5. Bij de gemeenteverkiezingen
van 1895, waren de radicaal-libera
len na een jarenlange strijd binnen
de liberale associatie doorgebroken
en hadden ze het stadhuis ver
overd. Na dit verkiezingssucces
verscheen een radicaal-liberaal
weekblad Het Verbond. De druk
ker ervan waren de Gebroeders
Van Hauwermeiren, afkomstig van
Aalst.
De katholieke weekbladen
1. Het was in 1843 dat Josep-An-
toine Stocquart, een gewezen
schoolmeester, met de uitgave van
een katholiek weekblad Gazet van
Geraardsbergen begon. Na de
dood van de vader werd de zaak in
1859 overgenomen door de oudste
zoon, die in 1881 werd opgevolgd
door zijn jongere broeder.
De evolutie van de weekbladen is
in ruime mate gelijkenlopend met
de politieke strijd. Vanaf de ge
meenteverkiezingen van 30 oktober
1860 werd de positie van de liberale
partij sterk afgezwakt. Bij de ver
kiezingen van 1 juli 1872 was het
succes van de katholieken volledig
en het was maar in 1895 dat de
liberalen het bestuur opnieuw in
handen kregen en dit tot enkele
jaren voor de eerste wereldoorlog.
2. Deze politieke strijd maakte het
natuurlijk de katholieke drukkers
gemakkelijker om weekbladen te
publiceren. Paul Quintyn in 1863
begon met Het Zondagsblad van
Geraardsbergan en hetzelfde jaar
Victor Byl met Stad Geraardsber
gen. Paul Quintyn werd in 1877
opgevolgd door zijn neef Arthur
Pauwels. Victor Byl die naar Aalst
verhuisde liet zijn blad over aan
Gustave Broeckaart.
3. Alphonse Van Nieuwenhove be
gon in 1877 met De Dendergalm.
Het verdween reeds in 1880 en
werd vervangen door De Ridder
Geerard en verder door Jantje
Klaas dat het ook niet lang vol
hield. Het waren tenslotte de zonen
August en Victor Van Nieuwenho
ve die het werk van hun vader met
nieuwe krachten hebben voortgezet
in De Geraard, een katholiek en
Vlaamsgezind weekblad afgekocht
in 1907 van Cesar Pieraart.
4. Vanaf 1907 verscheen De Vaan
drig met als hoofdredacteur Jules
Pieraert, later opgevolgd door zijn
zoon Robert.
De socialisten hebben tot 30 de
cember 1900 moeten wachten om
met hun eigen weekblad te kunnen
starten. Een grote verdienste komt
toe aan Richard Clarebaut die de
administratie in die pionierstijd
waarnam. Recht en Vrijheid is als
zelfstandig weekblad blijven be
staan tot in 1934, wanneer werd
overgeschakeld naar Voor Allen.
Maar ons arrondissement heeft gro
te verdiensten om na de Tweede
Wereldoorlog terug over te gaan
naar een afzonderlijk Vlaams
Weekblad Voor Allen voor ons
arrondissement. Het vraagt vele in
spanningen, maar het loont de
moeite er aan mede te werken.
E. DE NAUW
Het Gentse Archief en Mu
seum van de Socialistische
Arbeidersbeweging (AM-
SAB) stelt een «reizende»
tentoonstelling over het
«Ontstaan en evolutie van de
socialistische beweging» ter
beschikking van de socialisti
sche beweging.
Aan de hand van oude fotos, origi
nele affiches en pamfletten worden
enkele markante perioden en ge
beurtenissen uit de geschiedenis
van 100 jaar socialisme in België
aangeduid. Beelden van een zwan
gere vrouw, zwoegend in de ka
toenspinnerij, kinderen in grauwe
werkkledij in de ateliers. Maar ook
de middelen tot verzet: de pamflet
ten, de affiches die door hun visue
le vorm vooral voor de ongeschool
de arbeiders een belangrijke propa
gandistische funktie hadden.
Dit aanbod is zonder twijfal zeer
interessant voor de CSC-afdelin-
gen.
De overzichtstentoonstelling be
staat uit foto's met onderschrif
ten en een vijftiental ingekader
de, originele affiches samen 254
nummers.
De tentoonstelling is zo uitge
bouwd dat ze zonder veel proble
men kan opgesteld en afgebro
ken worden. Gemiddeld mag u
rekenen dat twee mensen ze op
één dag kunnen opstellen. De
nodige richtlijnen voor opstelling
en schikking worden bij het
huurkontrakt ingesloten.
De exposant dient een expositie
ruimte te voorzien die 27 panelen
van ongeveer 1.20 m kan herber
gen. Daarbij moet nog ruimte
voorzien worden voor de 15 gro
te affichekaders.
Wat de huurvoorwaarden be
treft, vraagt men vooreerst aan
de exposant om lid te worden van
het AMSAB: lidgeld voor lokale
organisaties bedraagt 500 fr.
Daarmee is men meteen ook
geabonneerd op het tijdschrift
«AMSAB-Tijdingen» voor de
duur van één jaar. Verder vraagt
men om per expositieweek een
aantal AMSAB-affiches aan te
kopen (minimum 10 voor de
kleine gemeenten tot 18 sets
AMSAB-affiches voor afde
lingen met meer mogelijkheden).
Deze sets bevatten elk 6 affiches,
reproducties uit de AMSAB-col-
lectie. De inkoopprijs per set
bedraagt voor 600 fr., men kan
ze voor eigen rekening verder
verkopen.
Da officiële verkoopprijs be
draagt 750 fr. per set en 150 fr.
per poster. Men maakt dus van
150 tot 300 fr. winst per verkoch
te set posters.
Het tentoonstellingsmateriaal
moet vooraf door de exposant
verzekerd worden voor een
waarde van 150.000 fr. (Polis:
alle risicos-tentoonstelling, nagel
tot nagel; premie bij PS: ong. 750
fr.).
Een waarborgsom van 10.000 fr.
wordt bij het ophalen van de
tentoonstelling aan AMSAB
overhandigd. Dit bedrag wordt
een week na het terugbrengen
Bert Van Hoorick's meeslepende memoires over een halve eeuw
sociale strijd in Vlaanderen
Een unieke getuigenis over de fabrieksstad Aalst in het spoor van
L.P. Boon, de krisis van de jaren dertig, de ilegaliteit en de strijd
tegen het razisme, de concentratiekampen, de Kommunistische
Partij, het Stalinisme en de koude oorlog... geschreven in een
adembenemend ritme dat van dit boek een politieke triller maakt,
waarin treurnis, afgrijzen en humor om beurten de bovenhand
halen.
In tegenstroom, herinneringen 1919-1956
Te verkrijgen bij C.S.C.-Vormingswerk, Houtmarkt 1 te
9300 AALST; prijs 635 fr.
Zaterdag 18/12/82 zal Bert zijn boeken signeren in Netwerk.
fteït VAN HOORICK
IN TEGENSTROOM
De Socio-Culturele organisaties, en met name
- de Socialistische Vooruitziende Vrouwen
- de Vlaamse Federatie Socialistische Gepensioneerden
- de Mutualiteit der Jonge Arbeiders
- de Centrale voor Socialistisch Cultuurbeleid, Vormingswerk
- de Vlaamse Federatie Gehandicapte Jongeren
- de Vlaamse Federatie voor Gehandicaptenzorg
- Zonnige Uren
- Federatie voor Rekreatie en Omnisport
- de Socialistische Federatie voor Plaatselijk Open
Jongerenwerk
- de Vlaamse Federatie Gehandicaptensport
hebben met ontsteltenis de nieuwe besparingsmaatregel van
minister Coens vernomen. Het betreft hier een ongehoorde
verhoging van de huurprijs van de lokalen in de Rijksscholen.
Enkele voorbeelden: zo durft de betrokken minister voor een
sportzaal die één uur per week wordt gebruikt 5.850 fr. per
trimester aanrekenen; het afhuren van een refter door een
seniorenklub voor wekelijkse aktiviteiten wordt drastisch
verhoogd tot 21.768fr. per jaar. Idem voor klubs van
gehandicapten, jongeren, sportverenigingen die eveneens
hierdoor sterk beknot worden in hun aktiviteiten.
De hogergenoemde organisaties gaan uit van het standpunt dat
akkomodatie die door iedereen betaald is, ook door iedereen
moet kunnen gebruikt worden. Zij stellen dat de infrastruktuur
die zij hoogstnodig hebben om hun aktiviteiten te laten
plaatsgrijpen niet met winstgevend doel moet worden
uitgebaat. Daarbij komt dat de betrokken scholen niet eens
over deze inkomsten mogen beschikken, terwijl in het vrij
onderwijs de huurgelden ten goede van de instelling komen.
Zij dringen dan ook met klem aan dat minister Coens deze
maatregel onmiddellijk zou intrekken in het belang van de vele
afdelingen die resorteren onder de betrokken organisaties.
Toneelbezoek
Vrijdag 3 december 1982 om 20 uur
Samenkomst in het Achturenhuis te 19.45 uur
van het expositiemateriaal, na
aftrek van eventuele schadever
goeding voor affiches, foto's of
opschriften, teruggestort.
- Het AMSAB stelt ook een cata
logus (ong. 50 blz.) bij de ten
toonstelling ter beschikking voor
het publiek. Deze mag maximaal
aan 60 fr. verkocht worden. De
inkoopprijs per stuk is 50 fr.
Voor reservatie van de tentoonstel
ling en bijkomende inlichtingen
kan men terecht tijdens de kantoor
uren bij het AMSAB, St. Pieters-
nieuwstraat 23, 9000 Gent, tel. 091-
24.00.79.
De Vlaamse Federatie Gehandi
capte Jongeren organiseert haar
eerste kadervorming (van dit
schooljaar) in het hartje van de
Kempen. Met sneeuwvlokjes be
poederd en bijgestaan door promi
nente sneeuwmannen, oefenen wij
ons in edele kunsten als: theater,
mime, kleibewerking, verf, papier,
e.h.b.o., enz...
De bedoeling is een zekere vorming
te bieden aan mensen die mee wil
len werken aan onze activiteiten.
Zo organiseren wij o.a. kinderva
kanties met fysische of mentaal ge
handicapte kinderen en jongeren;
ontspanningsweekends» buiten
landse reizen, enz... Als je mee wil
doen, schrijf dan naar V.F.G.J.,
Sint Jansstraat 32, 1000 Brussel. Of
bel naar 02-513.64.70, toestel 2425
Je hebt tijd om in te schrijven tot 7
december ten laatste
Datum weekend: vrijdag 17.12.82,
1 18 uur tot dinsdag 21.12.82 14
uur.
Plaats: Jeugdcentrum Hoge Rielen,
Molenbergstraat 56, 2451 Lich-
taart.
Prijs: 1200 frank ter plaatse be
talen
De lijst van fascistische gewelddaden tegen progressieve
instellingen en personen wordt steeds langer. Uiterst rechts is
blijkbaar een weloverwogen kampagne begonnen om door
middel van terreur de aktiviteiten van progressieve
organisaties in Vlaanderen lam te leggen. Na de pogingen tot
brandstichting in het jeugdhuis De Cluys te Borgerhout, de
PvdA-medische groepspraktijk in Hoboken, café Veranda
en de gelukte brandstichting in de bioskoopzaal King Kong
moest nu het vrouwenhuis Tamara in de Ambachtstraat het
ontgelden. Met uitzondering van de King Kong bleef de
schade tot nu toe nog zeer beperkt.
De systematische fascistische geweldpleging tegen linkse en
progressieve instellingen kon tot nu toe ongestraft
plaatsgrijpen. De Belgische justitie bemoedigt deze
duidelijke anti-demokratische praktijken nog wanneer zij de
VMO niet als een privé-militie wenst te veroordelen.
Bovendien krijgen diegenen die alles in het werk stellen om
het demokratisch funktioneren van onze samenleving te
verhinderen de toestemming om op 4 december een
racistische betoging tegen de gastarbeiders te houden in
Antwerpen. Deze toelating wordt nota bene gegeven in
naam van de demokratie en de vrije meningsuiting voor alle
strekkingen!!
Als demokraten en socialisten kunnen wij niet aanvaarden
dat een socialistisch burgemeester een manifestatie toelaat op
haar grondgebied van organisaties die de meest elementaire
demokratische spelregels met de voeten treden. Alleen zij die
de regels van de demokratie eerbiedigen kunnen gebruik
maken van het recht tot vrije meningsuiting.
Wij eisen dus dat deze betoging verboden wordt en dat dit
vanaf nu het geval zal zijn voor alle fascistische, racistische
en anti-demokratische manifestaties in Antwerpen.
We weten echter ook dat deze fascisten zich niet zullen
storen aan dit verbod. Een socialistisch burgemeester moet
op dit punt echter een principiële houding aannemen.
We roepen dan ook alle socialistische organisaties en
iedereen die begaan is met de verdediging van de demokratie
en de strijd tegen het fascisme op om massaal aanwezig te
zijn om zich te verzetten tegen deze racistische betoging in
Antwerpen op zaterdag 4 december: afspraak op de
Groenplaats om 13 uur stipt.
4 - 3 december 1982 - «VOOr Allen»
\<V"
V'
tlRMPF .WMIfc-
BERT VAN HOORICK
Herinneringen 1919-1956
Paperback, 635 fr.
