Een daguitstap naar het Fort van Eben-Emael
met eerst een ommetje naar de "Toren van Eben-Ezer
Deze dagreis op zaterdag 19 december was een initiatief van en
ingericht door het Humanistisch Verbond Geraardsbergen. Om
wille van het onderwerp van de reis en de betekenis ervan kon
iedereen deelnemen. De CSC-Koepel deed dan ook een oproep
tot deelname bij zijn aangeslotenen en sympathisanten (Zie
VOOR ALLEN van 12 juni op p. 5). Een tiental hadden zich in
geschreven, maar vermits die zaterdag onze betreurde Kd. Art-
huur Coppez en zijn echtgenote ten grave gedragen werden, ver
kozen enkelen ervan de reis niet te doen om te kunnen afscheid
nemen van die vrienden. Het Bestuur van het Humanistisch Ver
bond Geraardsbergen heeft de ingeschrevenen, die vooraf be
taald hadden en niet konden meegaan, ten uitzonderlijke titel
volledig terugbetaald.
Het Fort van Eben-Emael is
een trekplaats. Het spreekt ve
len aan. Er werden dan ook
veel vóórinschrijvingen ont
vangen. Een dertigtal. Een
succes. Maar op het ogenblik
dat wij zouden vertrekken vie
len er een aantal af: wegens
ziekte of sociale verplichtin
gen. Met vijftien vertrokken
we dan. Een kleine maar sym
pathieke groep.
Het bezoek aan het Fort was
voorzien in de namiddag.
Vooraf werd er een ommetje
gemaakt naar een, op zijn
minst gezegd, merkwaardig
bouwwerkde "Toren van
Eben-Ezer". Moeilijk om vin-
den. Verscheidene malen de
weg erheen moeten vragen,
want de schets die wij ontvan
gen hadden was eigenlijk géén
hulpje In de omgeving kent
men die "toren" niet; sommi
gen gewagen van "un cha
teau" En op de koop toe is
Eben-EZER geen gehucht van
Eben-Emael; "Ezer" is de
dichterlijke naam die de ont
werper/bouwer, Robert GAR-
CET, een gewone arbeider in
de silexgroeven in de omtrek,
gegeven heeft aan zijn con
structie.
Een toren is het niet, een "cha
teau" nog minder Het is een
vierkant gebouwtje met zeven
niveau's, alles opgetrokken in
silexsteen. Robert GARCET
was niet enkel een gewoon ar
beider, hij was ook beeldhou
wer, steenhouwer, schilder,
schrijver, en.filosoof. In zijn
jeugdjaren heeft hij veel aan
bijbelstudie gedaan en de filo
sofische weerslag daarvan
heeft hij, op zijn manier, neer-
geplant in die toren. Alles is er
symbolisch, alles Elke maat,
elke steen, elk beeld, elke
tekst...
Eben-EZER is, volgens zijn
protagonist, de uitdrukking
van een pacifistisch idealisme
en van de vervolmaking van de
mensheid. Hij noemt het een
bolwerk van de gewetensvrij
heid en van de strijd voor de
mensenrechten. De ontwer
per/bouwer spreekt er van het
universele geweten van de
mensheid en hij gaf zijn con
structie de opdracht mee "de
weerstand te prediken tegen de
oorlog, alle oorlogen, zij het
veroveringsoorlogen, kolonia
le oorlogen, godsdienstoorlo
gen; het verzet tegen het ge
weld als oplossing van ge
schillen en hij wil ook dat het
eenieder herinnert aan zijn
plichten tegenover de mens
heid en tegenover het leefmi
lieu".
Bijbelse begrippen komen
overal voor, er is trouwens
weinig anders te zien. Zo het
Boek der Oorlogen, de Vier
Ruiters van de Apocalyps, het
Beest dat het Kwaad en de
Domheid verzinnebeeldt,
enz..., enz. Uit de Wanorde
zal langzaam maar zeker de
Orde groeien en die zal het Fa
natisme verdelgen. De Kennis
haalt de maatschappij uit ieder
obscurantisme.
Boven op de toren is er een
platform met op elk van de
vier hoeken een reuzegroot
beeld. Het zijn de Cherubij
nen. Die beelden kijken uit
naar de vier windstreken en
schijnen klaar te staan om op
te stijgen om hun boodschap
van liefde en hoop uit te dra
gen over de ganse wereld. Die
reuzenbeelden zijn, met hun
gespreide vleugels, door hun
grootte én door hun vorm, in-
druk-wek-kend
Als wij buiten komen en weer
op de begane grond in de vrije
lucht zijn, hoort men meer dan
één "oefin de groep. Na
dien lopen wij nog even door
het beboste terrein rond de "to
ren" en wij zien hier en daar
keltische kringen met grote
opstaande silexstenen. Naar de
gids ons vertelde worden daar,
op bepaalde tijdstippen van het
jaar, ceremoniën gehouden die
kaderen in de opdracht die fi
losoof GARCET aan "zijn to
ren" meegaf.
L»e gevleugelde stier bovenop het gebouw
Ontegensprekelijk is dat bouw
werk een bezienswaardigheid.
Maar of de toegangsprijs
120 BEF per persoon, zowel
kinderen als volwassenen de
'juiste prijs" is, werd toch
door velen van ons betwijfeld.
Erg betwijfeld
Het torengebouw van Eben-Ezer
In de namiddag kwam dan het
Fort van Eben-Emael aan de
beurt. Dit historisch bouw
werk heeft terecht een plaats
verworven in onze geschiede
nis. Het verhaal van het Fort is
door bijna iedereen gekend,
maar men moet het bezoeken
om er echt een idee van te heb
ben. Het bezoek is een aanra
der. Het loont de moeite
De geschiedenis van het Fort
Het is gebouwd in het begin
der dertiger jaren. Het gold
toen als het modernste en bes
te militair verdedigingswerk.
On-inneembaar. Maar nieuwe
strategie besliste daar anders
over. Het Fort viel in vijandige
handen in een paar uren.
27 Belgische soldaten sneu
velden en 6 Duitse. Nu is het
een museum. Het staat bekend
als de grootste ondergrondse
nog-bewapende vesting in Eu
ropa (de grootste nu onbewa
pende militaire vesting ligt in
Polen, in Priewo).
De ingang van het Fort is in
drukwekkend. Dreigend en lu
guber. Eens binnen gebeurt de
eerste kennismaking door mid
del van de projectie van een vi
deofilm die een goed overzicht
geeft van wat het Fort eigenlijk
is als constructie en wat het le
ven in het Fort was. Nadien
wordt men rondgeleid door
een zeer spraakzame gids, ter
beschikking gesteld door de
Beheerder van het Fort.
Spraakzaam, want het is een
gids die veel uitleg geeft. Deel
na deel wordt bezocht. Maar
de gids geeft ook kritische be
denkingen mee en daar kijken
wij nogal van op. Men krijgt
het gevoel dat het gemakkelijk
is vandaag kritiek te geven,
wanneer men die dingen van
vroeger bekijkt met ogen van
nu die ondertussen weten wat
er gebeurd is.
Het Fort is zo vlug ingenomen
omdat de Duitsers het van bin
nen en van buiten beter kenden
dan de leiding van het Fort. De
gids ontzenuwt de bewering
dat er verraad in het spel was.
De Duitsers hadden veel lucht
foto s van het Fort genomen,
lang op voorhand, en aan de
hand daarvan een namaak-Fort
gemaakt op schaal.
Op dat namaak-Fort hebben ze
dan de aanval ingeoefend alvo
rens zich te wagen aan het Fort
zelf. En nog meer wetenswaar
digheden. Zo had de leiding
van het Fort de kanonniers en
de mitrailleurs belast met het
verhuizen van heel wat meubi
lair... toen de vijand al tame
lijk dichtbij was. En die ver
huis nam zoveel tijd in beslag
dat... Men raadt het. Hij
brengt ons ook naar een plaats
waar veel schade is doör een
ontploffing die plaats had tij
dens de aanval op het Fort. Op
die plaats waren er twee deu
ren naast elkaar. Zij gaven toe
gang tot het hart van het Fort.
Dus een strategische plek. De
linkerdeur was zwaar versterkt
door barricade-materiaal; de
deur rechts niet. Voor die rech-
terdeur werden een paar solda
ten gepost met een mitrailleur.
Een tegen die deuren geplaatst
springtuig vernielde de linker
deur praktisch niet, maar de
rechter wél. Met alle gevolgen
vandien. De vijand kon bin
nendringen in het binnenste
van het Fort. En zo gaat de uit
leg verder. Neem nu de ge
schutskoepels alles was goed
beschermd door dik beton en
degelijk, dik staal. Met uitzon
dering van de pantserplaat rnd
de loop van het kanon. En juist
op die zwakke plaats zette de
vijand een "charge creuse, een
holle lading".
De "holle lading" was een
nieuw, tot dan toe nog totaal
onbekend krachtig springtuig.
De gevolgen waren onvoor
stelbaar.
Door het niveau-verschil in het
Fort (vanaf het gelijkvloers tot
in de geschutstorens onder het
dak van het Fort is er 42 me
ter zijn er veel trappen, gro
te brede trappen. Zeker acht
man naast elkaar kunnen er op
en af lopen. Ook veel gangen,
lange gangen. Geen sinecure
om die gepakt en gelaarsd op
en af te lopen. Zowel de gan
gen, maar vooral die trappen.
Zegt de gids dan "de officie
ren beschikten over fietsen
voor die lange gangen" en ook
"voor de officieren was er een
lift". Je slikt iets weg.
8^ 27 november 1998 - "Voor Allen"
