De wereld verandert elke dag!
Ons dorp van weleer
8 18 augustus 2000 - "Voor Allen"
Het kleine dorp heeft zijn
kerk, zijn kerkhof en zijn mo
len met zijn vier reusachtige
wieken. De standbeelden van
helden en heiligen getuigen
van lang vervlogen tijden-
Enkele grote boerderijen en
huisjes met daken van stro of
van rode pannen vervolledi
gen het beeld, dat we ook van
daag nog hebben van de mid
deleeuwse dorpen.
Het dorp is een zeer gesloten
gemeenschap, waarin de in
woners strikt op elkaar aange
wezen zijn en de goederen
worden geruild, gekocht en
verkocht.
Ieder kent elkeen en elkeen
kent iedereen.
Daardoor is de dienstbaarheid
en het medevoelen in het dorp
zeer belangrijk. Later zou men
gaan spreken van dienstbe
toon en solidariteit.
Dat waren de dorpen, die van
daag enkel nog met fluisteren
de stem enkele dingen vertel
len...
Ze verdwenen en werden
daarna met grote luister ge
vierd.
Zo'n stervend middeleeuws
dorp toont enkel die beroepen,
die onmisbaar zijn voor het le
ven van de kleine gemeen
schap.
De houtbewerker velt met bijl
en zaag de boom en weet de
stam zo te bewerken, dat hij er
deuren, vensters, daken en al
les wat voor de boerderij no
dig is, kan van maken. Ook
maakt hij de doodskisten.
De metselaar metselt, pleistert
en legt de vloeren zonder
daarbij gebruik te maken van
bijzondere voorschriften of
plans.
Onmisbaar in elk dorp is de
smid: dof en doordringend,
traag en daarna sneller, trillen
de slagen van zijn beproefde
hamer door het anders zo stil
le dorp; het ijzer dat met vak
kennis op het aambeeld werd
gelegd, kronkelt zich onder de
gemeten en gewogen slagen
van zijn tovenaarshamer zo
lang in alle mogelijke richtin
gen totdat het zijn verschroei
ende hitte verliest.
Dan volgt een lange stilte...
want ijzer wordt gesmeed ter
wijl het gloeiend is...
In afwachting dat het aan een
volgende beurt toe is, kunnen
verhalen worden opgedist.
Zo gaat het leven in het dorp
traag vooruit.
Op het veld en in de hoeve
wordt er hard gewerkt. In de
draait het spinnewiel vaak op
volle toeren. Het maakt deel
uit van het ambachtelijk werk
van het dorp. Uit enkele
schoorstenen stijgt langzaam
een sliert rook omhoog: de ka
chel verwarmt de woonkamer
of er wordt brood gebakken.
Traag komt de boer van het
veld dat hij bewerkt. Alles
verloopt langzaam en ook het
leven tikt ongemerkt en lang
zaam weg...
Gisteren leek op heden en he
den vertoont de kenmerken
van morgen. Dit is het tempo
van de dorpsbewoner, dit is
zijn levenswandel...
Hij heeft het altijd zo geweten
en denkt dat het altijd zo zal
blijven. Ook de dorpspastoor
zegt dat alles zo zal blijven.
De duisternis valt over het
dorp. Hier en daar beginnen
lichtjes te flikkeren achter
kleine, vuile ruiten. Het leven
dooft in de nietige dorpjes
volledig uit. Hier en daar is
nog het geblaf van een honge
rige hond te horen.
De tijd vliegt heen, zoals hij
gisteren vervlogen is, voor een
eeuw en in alle eeuwigheid.
De ene dag volgt de andere op
en hoe gering is het verschil
tussen al die dagen!
Maar bijna onmerkbaar vol
trekt zich een ontwikkeling,
die alle dorpen zal beroeren:
de opkomst van de grote in
dustrie. Nieuwe uitvindingen,
het samenbrengen van kapita
len en de geboorte van het ka
pitalisme!
De opkomst van de nieuwe in
dustrie heeft geleidelijk de
dorpen en de steden, onder de
druk van de nieuwe economi
sche omstandigheden en door
de stoffelijke vooruitgang,
losgewerkt uit de banden van
een eeuwenlange traditie, die
vorm heeft gegeven aan volks
gebruiken en gewoonten,
bouwwijzen, werkwijzen, le
vensstijl en opvattingen. De
19e en 20e eeuw hebben hier
door het innerlijk en uiterlijk
karakter van de dorpen gron
dig gewijzigd. Weldra voelde
men zich op het platteland niet
meer zo sterk aan de bodem
gebonden als de vroegere ge
slachten. De opkomende, lok
kende industrie, die hongerlo
nen betaalde, beloofde meer
dan wat genoten kon worden
in de dorpen, waar het werk zo
zwaar was.
Deze nieuwe industrie beloof
de van de dorpelingen nieuwe
en bevrijde mensen te maken
Hoor hpn te hevriiden van He
primitieve opvattingen, die ei
gen waren aan een statische en
despotische maatschappij-
vorm, die maar al te lang had
geduurd.
Bij de aanvang van dit nieuwe
tijdperk was het nog niet dui
delijk dat met het in wording
zijnde kapitalisme een nieuwe
verschrikkelijke despoot was
geboren.
Gestadig en ongenadig ver
dringt de nieuwe despoot de
eeuwenoude ambachten en
dringt een nieuwe volkshuis
houdkunde op, waarvan de el
lende en rampen in deze veel
belovende ontwikkelingsfase
niet konden worden voor
speld.
Waarin bestaat nu dit conflict?
Vóór de kapitalistische pro-
duktiewijze, in de Middeleeu
wen dus en zoals we het in ons
stille dorp hebben zien leven,
bestond het algemeen kleinbe
drijf. In deze maatschappij-
vorm bezaten de arbeiders zelf
de produktiemiddelen.
De produktiemiddelen - rond,
landbouwwerktuigen, werk
plaats en handwerktuig - wa
ren middelen van de enkeling,
slechts op eigen gebruik bere
kend en dus noodzakelijk
klein en beperkt.
Maar juist daarom behoorden
zij in regel aan de producent
zelf. Deze zeer verspreide en
beperkte produktiemiddelen
te concentreren en uit te brei
den, dat was juist de histori
sche rol van de kapitalistische
produktiewijze en van haar
dragers, de bourgeoisie.
Deze bourgeoisie had zich uit
de fedaliteit losgerukt en
scheen de vrijheid te propage
ren.
De kapitalistische samenle
ving is niet denkbaar zonder
de wonderbaarlijke ontwikke
ling van de techniek. De ge
boorte van het modern kapita
lisme valt samen met de uit
vinding van de stoommachine
en het op grote schaal invoe
ren van machines'. Men
spreekt hier inderdaad terecht
van 'de industriële revolutie'
De groei van het kapitalisme
is gebonden aan het invoeren
en inschakelen van machines.
De productiecapaciteit stijgt
enorm. Er worden grote wer
ken uitgevoerd. Fabrieken rij
zen, met hun hoge schouwen,
als het ware als paddestoelen
uit de grond. Er komen indus
triële centra tot stand zoals de
wereld ze voordien nooit ge
kend heeft.
echter niet dankbaar zonder de
arbeiders, die de fabrieken
zullen bevolken. Aldus vormt
zich een grote groep van in
dustriële arbeiders - een nieu
we maatschappelijke klasse -
die tegen een bepaald arbeids
loon in dienst treden van de
fabrikanten. Het is de klasse
van de loonarbeiders of het
proletariaat.
Wat echter weldra opvalt, is
dat het kapitalisme, niettegen
staande de geweldige stijging
van de geproduceerde goede
ren, niet in staat is de loonar
beiders een veilig bestaan te
verzekeren.
De opgang van het kapitalis
me, vooral tijdens de indus
triële revolutie, valt samen
met verschrikkelijke armoede
en met een ongekende exploi
tatie van het proletariaat!
Het is met de meest moderne
uitdrukking van de uitbuiting
van de mens door de mens!
De klassestellingen leiden tot
de onvermijdelijke klassen
strijd.
Onderzoeken naar de arbeids-
en levensvoorwaarden van de
werkende klasse brengen
overal verschrikkelijke toe
standen aan het licht. Arbeids
tijden van 12 en Muren, en
soms nog meer, zijn schering
en inslag. De zondagsrust
wordt niet geëerbiedigd. Maar
het ergste is dat geen enkele
hinderpaal wordt gesteld aan
vrouwen- en kinderarbeid. Zij
worden tewerkgesteld in de
meest ongezonde bedrijven en
met dezelfde onmenselijke ar
beidstijden als de volwassen
mannen. Er zijn gevallen be
kend waarbij kinderen van 6
jaar oud reeds tewerkgesteld
zijn.
Alleen voor de kolenmijnen
bestond het verbod kinderen
beneden de tien jaar onder
grondse mijnarbeid te laten
verrichten, maar de mijnbazen
stoorden zich niet teveel aan
deze bepaling.
Woongelegenheid moest wor
den gevonden voor de steeds
talrijker in bepaalde centra
bijeengebrachte loonarbei
ders. Men gaf ze onderdak in
de afschuwelijke krotten van
cités en beluiken.
Ziekten, zedeloosheid, dron
kenschap gingen samen met
de ellendige arbeidsvoorwaar
den. Alsof dit alles nog niet
voldoende was, worden de ar
beidersgezinnen getroffen
door de de steeds terugkomen
de werkloosheid. En vemits
wetgeving niet bestaat, moet
op dat moment beroep worden
gedaan op de karige bedelin
gen van de armenburelen, die
maar al te vaak in handen zijn
van de kinderen van het oude
despotisme.
Enkel uit het voorgaande kun
nen we reeds opmaken dat het
kapitalisme geen algemene
welvaart bracht, maar integen
deel voor velen armoede en
onmenselijke levensomstan
digheden. Zelfs waar het kapi
talisme een betrekkelijke wel
vaart bracht, was deze maar
tijdelijk en steeds bedreigd. In
de kapitalistische onderne
mingen werden reusachtige
rijkdommen aan goederen ge
produceerd, maar de verdeling
ervan kwam hoofdzakelijk ten
goede aan de eigenaars der
ondernemingen. De kapitalis
tische samenleving vertoonde
het beeld van vaak uitdagende
weelde en overvloed aan de
ene kant, en van bittere ar
moede en rechteloosheid aan
de andere kant.
Een scherpe klassentegenstel
ling werd geboren, met aan de
ene pool van de samenleving
de bezitters en exploitanten
van de nieuwe kapitalistische
ondernemingen en aan de an
dere pool de loonarbeiders.
En tenslotte, richt de stad zich
met zijn zwartspuwende rook
traag en dreigend op, terwijl
de dorpen traag hun zonen
naar de steden zien vertrekken
op zoek naar werk in het 'pa
radijs van het kapitalisme'.
Kloeke boerenzonen, die hun
verstand in de spieren droe
gen, maar die de kapitalisten
en de machthebbers goed kon
den gebruiken.
De tijd vna de stille dorpen en
kleine steden was voorgoed
voorbij.
Uit de nota's van de
Marianne
'Het kapitaal zal de producti
viteit van de menselijke arbeid
dermate doen stijgen dat de
wereld binnen enkele eeuwen
meer zal veranderen dan in de
voorbije honderdduizenden
jaren het geval was geweest...'
'Het wordt de productiewijze,
waarin de bezitters van de pro
ductiemiddelen door de bezit
loze loonarbeiders goederen
laten produceren, om bij de
verkoop ervan zich de door de
arbeiders voortgebrachte
meerwaarde toe te eigenen'
huiskamers en on He zolders
De industriële nntwikkplino is
een heschermenHp arbpids-
Ü1117
