1881.
Fr. 4-00
Aalst, 0 Juni.
n° r»o.
Fr. 4-73
VOOR VRIJHEID WAASHEID EK RECHT.
's jaars voor de stad
15men den drukregel,
aankondigingen
VOORUIT
verschijnt wekelijks
den Donderdag
in den namiddag.
's jaars voor heel het
land.
De abonnementsprijs
is voorop betaalbaar.
De aankondigingen
verzoekt men uiterlijk
des Woensdags voor
6 uren namiddag te
zenden.
Compagnie Générale dePublicité Etrangère G. L. Daube et C!o. Paris, Londres, Frankfort s. M., Berlin, Vienne, Zurich etö,
TE OVERWEGEN.
Men klaagt putten in den grond
over den rampzaligen toestand van
landbouw en kleine neringen. i !e cle-
ricale gazetten kunnen niet zwijgen
"zoo zeer treft hun het nederig be
staan der arbeiders en buitenlieden.
Doch als men hen vraagt waaraan
zulks moet toegeëigent worden, dan
komen zij "met hunnen gewonen flau-
wen zeever af en 't is natuurlijk de
schuld der liberalen.
Maar waarvan er nooit geene kwes
tie is in de zoogezegde weldenkende
gazetten, dat zijn de hooge pachten
door de clericale landbezitters opge
legd, de menigvuldige contributiën
van allen aard, zooals, schoolpenning
St-Pieierspenning, universiteitsgeld,
enz., enz., die bijzonderlijk, te be
ginnen van het doopsel tot de bejo^-
fenis den on gelukkigen werkman
en boer belasten.
En wat dragen de kloosters al niet
mede Is het niet ten nadeele der
andere menschen dat zij bestaan
leven zij niet op onzen rug gelijk de
rupsen op onze hofplanten Oefenen
zij niet allerhande stielen uit en wer
ken zij niet onder den loon
En dit is zeker alles niet. Wij we
ten hoegenaamd niet tot hoeveel de
geheime giften aan de bijgelovig
heid der bevende zieltjes ontfutselt
bedragen dit moet ontzaglijk zijn.
Hebben wij niet gezien dat de ge
heime fondsen ter beschikking ge
steld van het bisdom van Doornik
leen, millioenen bedroegen en
zeker in Henegauwen niet dat de bij-
geloovige mildadigheid het drukste
afdopt. En overwegen wij dat ieder
klooster, iederen pastor en onderpas
toor nog afzonderlijke giften ontvangt.
Maar laten wij dit alles onverlet
hetgeen officiéél bestatigt wordt is
reeds voldoende om te bewijzen hoe
de doode hand, zich als een olievlek
voortdurend uitbreid en alles tracht
in zwart goed te veranderen.
De algemeene statistiek voor Bel
gië meldt dat in 1789, ons land 601
kloosters bezat, bevolkt door 12,000
inonnikken en nonnen. Deze weer
hielden alsdan het grootste gedeelte
der onroerende goederen en de kloos
ters waren lusthoven waar het zweet
der landbouwers in slemperijen werd
verteerd.
Maria Theresia had zich alreeds te-
pen de geldinzamelingen en testamen
ten] acht der papen streng verzetook
had zij wetten uitgegeven om te belet
ten dat men den rijke slachtoffers te
vroegtijdig en onbewust de kloostei-
lijke beloftens deed aannemen. Maar
dit kon al niet helpen en de tegenkan
ting die dezoo wijze hervormingen van
keizer Josef II hier ontmoette, had
geen ander oorzaak, in den grond,
dan de schrik die de kloosterlingen
en andere papen beving, voor al wat
een rechtzinnig en navorschend be
stuur moest te weeg brengen.
De fransche revolutie alleen kon de
papenplaag doen verdwijnen uitge
nomen eenige vrouwenkloosters wiens
bevolking zich aan het onderwijs of"
die ziekenverpleging wijde, werden
alle die stichten afgeschaft.
ons maar zelden liet oor treft, en dat
men nooit moet denken* er nog iets
van terug te zien.
al-
't is
Maar zoohaast was de vrijheidsuur
van 1830 niet geslagen of van alle
kanten, uit alle streken kwamen pa
pen van allerhande soort, naam, kleur
en geslacht toegesneld om op nieuw
bezit te nemen van die onuitputbare
melkkoie die men liet katholiek Bel-
gie noemt.
Ze begonnen op nieuw hunnen vo-
rigen handel en wandel, zoodanig dat
het ongediert der papen in 1886 re eds
1,322 nesten bezat 't is te
zeggen't dubbel van in 1789 met
eene bevolking van 18,196 klooster
lingen.
Van 1831 tot 1851 hebben de gods
dienstige stichten jaarlijksch voor
801,534 franken 44 centiemen door
het gouvernement erkende mildadig-
heden ontvangen.
Vanl85) tot 1860 jaarlijksch 794,
873 franken 59 centiemen.
Van 1861 tot 1875 jaarlijksch een
miljoen 116 duizend. 713 franken 96
cent.
Het eerste jaar dat M. Delantsheere
minister was, in 1873, beliepen de
mildadigheden 1 MILJOEN 977 DUI
ZEND FRS.
Daar is de plaag van ons land, daar
is den echel die de armoede van een
ieder bewerkt.
Hetgeen wij hierboven aanhalen
betrefi. geenzins de 6 MILLIOEN dat
de geestelijkheid jaarlijksch uit de
staatskas trekt, nog de menigvuldige
toelagen door steden en gemeenten
toegekent, noch de bedekte giften van
TOEZICHT OVER DE BIJZONDERE
SCHOLEN.
Eerloosheden zonder naam, onlangs
in eene broerkensscbool gepleegd,
hebben nog eens de openbare aan
dacht gevestigd op die nesten van ze
deloosheid. Overgroot, en niet zon
der reden was de opschudding door
de rechterlijke ontdekkingen te weeg
gebracht. Sedert zijn de pliclitigen
veroordeeld geworden gestraft doch
nié^want de meesten onder hen had
den bij tijds het hazenpad gekozen;
zij waren natuurlijk gelijk schier al
toos in dergelijke gevallen, naar het
het gerecht hen vermocht te vatten.
Daarmede was 't al onnoozele zielen
bleven bezoedeld, en de beruchte
zaak van Ronse was afgeloopen, en....
vergeten. Vergeten, ja, ongelooflijk
genoeg voor velen die zielenlast
dragen, vergeten voor vele ouders,
diedaarom niettemin hun teergeliefd
kreost aan de goede zórgen van de
goide broerkens, die vrienden der
jeiqd zullerï blijven toevertrouwen.
He kwaad van de verpeste broerkens-
sciolen blijft voorturén, en nog wel
zoider hoop van beternis.
s er dan niets te doen om het ge-
duig vernieuwen van zulke .erge fei
te te keer te gaan Is het geen tijd.
dj de wetgever tusschenkome De
hogste maatschappelijke belangen
stan op het spel, want wie de jeugd
bfierft, brengt rechtstreeks de maat-
saappij ten onder. Als voogd der
zakken overigens is de Staat de na-
Urlijke beschermer der kindsheid.
Om ons heden bij eenen eersten
aatregel te houden, welke, naar 011-
j meenig, diehde genomen, waarom
lijven altoos de bijzondere, scholen
oor de rechterlijke overheid geslo-
en Waarom mag nooit het hoofd
allen aard neen, 'tzijn uitsluitelijk de der politie daar binnen dringen? Ver-
fondatien en andere instellingen die scheen daar op tijd eens een man der
niet kunnen verkregen worden dan wet, zijne tegenwoordigheid ware
met de toestemming van het hoogei eene verwittiging en een teugel voor
zoo men wil, binnen de muren van
het heilig gesticht eenen Procureur
des Konings geleid, die oogen had om
te zien en ooren om te hooren De
rechterlijke overheid hoefde het recht
te bezitten, om de bijzondere scholen
te bezoeken, en wat er omgaat gade
te slaan.
't Is waar, de clericalan, altijd zoo
zeer om de stipte naleving onze Grond
wet bekommerd, zullen ons ongetwij
feld opwerpen, dat de wet, die eenig
toezicht over de bijzondere scholen
zou instellen, ongrondwettelijk zou
wezen. Het onderwijs, zegt men, is
vrij de Grondwet, in haar artikel 17,
verbiedt enkel voorbehoeden den
maatregel tegen het bijzonder onder
wijs genomen.
De opwerping, hoe behendig ook,
komt ons weinig ernestig voor. Het
onderwijs is, ja, vrij alle voorko
mende maatregelen tegen het onder
wijs te verstaan. Moest men de cleri-
kale uitlegging van sommige artikelen
onzer Grondwet aannemen men weet
wat al ongerijmd en onmogelijkheden
in ons Cliater zouden te vinden zijn.
Gelukkiglijk is de ware uitleggingvan
de jezuietische nog al verschillig.
bestuur.
Denke men maar na wat op eenig
jaren de macht der kloosters mo<
worden daar zij voortdurend zuil
aanzienlijke rijkdommen binnen sic
ken, want de papenboedel is in e
afgrond zoo oneindig diep dat het r
luid van hetgeen op den boden
de eenen, eene bescherming voor de
anderen. Wat het toezicht der geeste
lijke overheden geldt, is genoegzaam
gebleken. Hoe lang nog zou le Ronse
het opvoedingsstelsel daar in voege,
onder liet vaderlijk gezag van Mon
seigneur, vooitgeduurd hebben, had
niet het toeval of de, Voorzienigheid,
Wat is vrijheid van onderwijs
Vrijheid van onderwijs veronderstelt
dat welke leerlingen ook, zonder
vooraafgande toelating der overheid
alsook zonder latere goedkeuring of
bemoeing van harentwege, vrij en
onbelemmerd mogen onderwezen
worden, en dat nog wel volgens zul
ke leerwijze als den onderwijzer ge
lieven zal De grondstellingen in. eene
school aangeleerd mogen dan, van het
oogpunt van wetenschap of zedeleer,
min of meer valsch of gevaarlijk we
zen ;de wijze van de kinderen te on
derrichten en op te leiden moge met
de ware beginsels der opvoedingsleer
alof niet strooken:zeker is het, dat de
wet gever onbevoegd is 0111 tusschen
te komen, zoolang de onderwijzer
niet onder toepassing valt der straf
wetten. Zoo zou de schoolmeester
strafbaar wordengelijk ook, bij
voorbeeld, de gazetschrijver die het
zelfde doen zou moest hij op
kwaadaardige wijze de verplichtende
kracht der wetten aanvallen, of
rechtsstreeks uitlokken om er niet
aan te gehoorzamen. Vrijheid van
leer, vrijheid van methode die woor
den bevatten, denken wij heel de vrij
heid van onderwijs. Elke wet dan,
welke eenig toezicht over het bijzon
der onderwijs zou invoeren, onder
OORUIT
raEsaarnnzH
L1 oaöto- VJ>'i i'oii.hen p.p.r
