nemen de droevige rol te spelen van de
gasten der benden van Cartouche en Jan
De Lichte. Die veronderstelling, want het
is eene enkele onderstelling, zou wel iets
waer kunnen bevatten, aengezien wy met
onze eigene ooren in het aenwezen der
bokkenmajorité op de groote Bohemers-
feest., eenen eed hebben hooren afleggen,
eindigende met deze woorden Wy zyn
tot alles bereid, ja tot branden en moor-
den toe, al moesten wy ons in 't bloed
baden
Zulke schandelyke uitingen zyn van onzen
tyd meer by het volk dat eenigc opvoeding
of onderwvs genoten heeft; de brandstapels
en moordenaerskuilen zyn immers voorby.
Zulke propoosten, onwaerdig van eenrede-
lyk mensch, zouden slechts slappe geesten
tot verwarring kunnen brengen en eenen
verdërflyken invloed op de door wyze en
voorzigtige persoonen voorgedragene inzig-
tenen raedgevingen uitoefenen.Maer't is
voor ons stellig dat het geschreeuw, het ge
zang en het avond- en nachtlawyt dier
miseiabelen niet baten zal; 't ware onze stad
voor vele jaren in de volle duisternis stooten.
Welnu, zou de Aelstersche bevolking
welke met volle teugen aen de bronnen,
aen de welke het menschenhert, die er
zoo graeg na is de beredeneerde op
voeding en het goed onderwys weten
schappen en godsdienst bevattende, gedu
rende byna een kwaert eeuw reeds geput
heeft, weder in verbastering hervallen,
hare schoone werkingen, haren onzegge-
lyken voortgang, aen den toeval vertrou
wen, hare opkomende jeugd in de dom
heid, in de onwetendheid, in de vuigste
onzedigheden willen dompelenen het
voorbceldelyk (sic) leven in slaen van
de beruchte booswichten Cartouche en
Jan De Lichte, wier schandelyke feiten
den gruwel in het hert roepen.
Echter wie heeft van Cartouche of Jan
De Lichte niet hooren spreken Wie heeft
hunne misdaden niet hooren opnoemen?
Hoevele honderde en duizende mensehen
hebben die. booswichten niet onteerd, be
stolen, bedrogen, gepynigd en vermoord?
Hoevele welstellende, ryke, deftige en
eerlyke menschen zyn er tot den bedelzak
door hen niet gebragt geworden?
Een ieder heeft er iels van gehoord,
maer weinig weten het fyne hunner euvel
daden. Opdat men met kennis van zaken
over de patroonen en voorbeelden die onze
Catholyke party aen de Aelstenaers wil
voorstellen, zou kunnen spreken laten wy
hierna letterlyk by extrakt het onderzoek
en de vonnissen volgen, zoo als zy in de
wetlelykc jaerboeken zyn ingeschreven.
Dooral de schoone of vuige streken die
zy onophoudelyk uitreglen, gelooven wy,
en hebben wy zelf de innige overtuiging,
dat de bokbazen het niet verkeerd op heb
ben inetzich dusdanige patroonen te ver
kiezen 't is meer dan stichtenddat men
liever leze en oordcele
CARTOUCHE.
Den dag gekomen zvnde dat Cartouche moeste
voor zyne rechters verschynen, maekte hem be-
reyd zonder bevreesdhevd. Gaf eenen archier een
half stuk en zeyde Daerhaelt my straks eene
flessche van den kostelyksten wyn voor de flouw-
borstigheyd, eer ik voor myne rechters verschyn
een weynig daer naer kwamen' er 9 archiers,
15 ruyters en verscheyde andere dienaeren die
hem gelevden nae het parlement, welke hem nog
eens vraegde hoe zynen naem was, Cartouche
antwoorde just als mynen vader. Den rechter
vroeg hem wat voor een pasport in zynen zak
gevonden was, als hv aengevat wierd. welk ge-
teekent was door zyne Hoogheid den hertog van
Lorreynen en gegeven aen Joannes Petit, zoon
van eenen koopman van Barrois; men toonde
hem dit pasport, en vraegde van waer hy dit
gekregen hadde.
Hv wierd bleek op deze onverwagte vraege, en
hy zeyde dut dit pasport op hem sprak, en dat
hy was Joannes Petit.
Men dede aenstonds zyne moeder met zynen
jongsten broeder ten voorschyn komen, hun
vraegende of zy hem wel kende en wie hy was?
zy verzekerde van ja, en zeyde dat hy was Ludo-
vicus Dominicus Cartouche; filius Jan Willem,
geboren tot Parys, en ziende dat zy den man
hadden, beschuldigde hem van menigvuldige
dieveryen gedaen te hebben en vele persoonen
geattaqueert op publieke als andere wegern ook
de borzen gesneden te hebben van verscheyde
lieden in Vrankryk, Vlaenderen, Braband, Hol
land, Duydsland, Irland en voordere gewesten
als van gedaen te hebben 7 moorden, welke hy
onkende en zeyde dat de getuygen opgemaekt
waeren om hein te belasten met valschheyd,
want dat hy niemand en kende, of dat hy noyt
met imand van hun te doen gehad hadde, en
met een woord, hv onkende zelf zyne moeder
en broeder zyn maegschap te zynmaer alle
de getuygen gaven depositie van 't gene zy ge
hoord ofte gezien hadden, en nae alle depositiën
tegen hem gehoort te hebben, was zyn tegenzeg-
gen ofte slimme uytvlugten vrugteloos, want
volgens de depositiën der getuygen scheen het
klaer en wierd overtuvd van gedaen te hebben
7 moorden en verscheyde dieveryen, eu nae de
debatten gezien den wethboek van straffen en
misdaeden, welke hem verwysde, en nae zekere
bekragtinge heeft den regter hem zyne sententie
ofte straffen voorgelezen.
Onime alle misdaden ende grove feylen welke
Ludovicus-Dominicus Cartouche heeft durven be-
gaen, is agtervolgt geworden, gevat en in echte-
nis gezetgebragt voor de rechters des parlement,
welke hem van alles hebben ondervraegd bene
vens de getuygen, en nauwkeurige maetregelen
genomen in geregtigheyd. ZOO IS 'T dat het
parlement volgens zyne woorden en de declara
tion der getuygen bevonden dat klaer ende waer
scheen, dat den voornoemden Cartouche oud
circa 28 jaren, de stoutigheyd hadde gebruykt
van zig te begeven onder eene bende kwaed-
doenders, ende hem heeft zoo verre durven be
geven van te begaen menigvuldige ongeregeld
heden, welke onder het menschdom niet en
hoeven geredigeert te worden als ook overtuygt
zynde van menigvuldige dieveryen, menschen
geattaqueert ende ontvreeint te hebben van geld
en goed met zyne complice, binnen Vrankryk,
Vlaenderen, Braband, Duydsland, Irland enz.
daeren-en-boven ook overtuygd zynde, van zeven
moorden gedaen te hebben volgens declaratien
der getuygen en de preuven, ZOO IS 'T dat de
rechters hebben naegezien den wethboek van
straffen ende misdaeden welken hem t'eenemael
hebben verwezen ende gecondemneert om 's an-
derdaegs ten vier uren namiddag ter plaetse
genaemt de Greve tot Parys levendig geraebraekt
te worden, 11 slaegen te krygen, zonder borst
of graetie slaeg, onime alzoo te liggen tot'er de
dood volgde; ende in cas hy wilde binst de 24
uren zyn aenhangers rngbaer maeken aen de
justitie, hy soulagement zoude ontfangen hebben,
zoo niet, dat hy alvooren zoude de pynbank
moeten ondergaen, en 24 uren nae dien fix voor
't recht verschynen, tot voorbeeld van jong en
oud. Gejugeert den 25 november 1721.
Dan leyde men Cartouche weder naezyn gevang
en wierd als dispuraet, ziende van den eenen kant
hem overwonnen door souöicante preuven, en
▼an den anderen kant, hadde hy geene hope
meer van uyt het gevang te breken, want men
zette goede wachten rondom hem, en geene
middels meer wetende om zig te behelpen;
meynte met zyn boeyen zyn zeiven het leven te
benemen, die opheffende, om zig het hoofd te
pletteren, maer de archiers ziende zyn dessyn,
bellette hem het zelve uyt te-werken, zoo dat hy
aen zyn hoofd niet meer konde geraeken.
Dezen middel hem mislukt zynde, en eenige
van zyne complice hem bezoekende brogten hem
klevn vergift, en wisten hem dat te geven zonder
dat het imand zag. 's Nachts bevond hy zig
kwalyk, en men wierd het gewaer, men zond
seffens tot den Lieutenant-Crimineel, die aen
stonds kwam met den apotheker en den doctor,
welken hem bevond in zwaere kortse, hy gaf
sterk over, men oordeelde de oorzaeke van kwae-
le. Men gaf hem een tegenvergif in, waer door
het ander geen uytwerksel en hadde.
Dan kwam den pastor van S. Bartholomeushem
bezoeken, welken hem vraegde of hy daer mede
gedient was, Cartouche antwoorde dat het hem
aengenaem was, een priester Gods bv zig te heb
ben om zyne zonden te belyden eer hy van deze
weireld scheyden zoude Eu dezeu pastor gaf hem
goede vermaeningen, zoo aengaende het scheyden
uyt deze weireld als raekende zyne eeuwige
zaligheyd, indien hv wilde belydenisse doen van
alle zyne zonden, welke hv heleyde, maer hy en
maekte doch zyne aenhangers nier kenbaer.
Men zette hem op de torture om zyne aenhan-
hangers te doen beklappen, maer alles was vrug
teloos. Men leverde hem over aen den scherp
rechter die alles gereed maekte tot de executie,
dan wierd Cartouche geraekt, en zynen biecht
vader zogt zyne ziele tot den Alderhoogsten te
geleyden, door goede vermaeningen en te profi-
teeren van zyne beroerte die hy toonde, en trachte
hem op nieuw te bewilligen, om te voldoen aen
dc justitie, door eene geheele declaratie van zyne
booze faiten, als van zyne aenhangers; hy bekende
alle zyne zonden, maer protesteerde aengaende
het verklaeren zyn'er aenhangers en alzoo ging
hy onbevreest op het schavot.
Alsdan zaghy langs alle kanten om te zien nae
zvne bondgenooten, of zy niet en kwamen om
hem le verlossen, gelyk zy alle met schroomelykc
eeden hem hadden belqft, en ziende dat'er nie
mand van hun ten voorschyn kwam, en datze
door de vreeze hunne belofte vergeten hadden;
hy vergat ook de zyne, van hun noyt te beklappen
die hy tot nu toe hadde gehouden. Zyne kloek—
heyd verliet hem, en hy vraegde naer zynen
biechtvader, aen wie hy zeyde: dal hy wenschte
zvne rechters te spreken, want hy ied te verklae
ren hadde van importantie, en hy voegde'er by
dat hem dochte dat de dood zig veropenbaerde,
en hem zeyde al dreygende declareert uwe
schelmstukken en uwe bondgenooten, en hebt
ook berouw over uwe misdaeden. Den biechtvader
vermaende Cartouche nog een-mael dat hy zonder
uitstel eene geheele bekentenisse zoude doen.
Men leyde den crimineelen straks naer hetstad-
huys, alwaerhy begonst een verhael te doen van
zyne misdaeden, en hy openbaerde zvne aenhan
gers, zeggende van een tot een, zelfs van die al
reels gevangen waren, wat zy gedaen hadden,
ook waer, en op wat maniere men alle de andere
zoude kunnen vangen. Ondertusschen hy ging
met zynen biechtvader in eenen hoek van 't salet,
en bad hem God voor hem te bidden, en Cartouche
aenhoorde zyne schoone vermaningen met hert
grondige gevoelenen hy deed blyken van den
eenen, een berouw ofte leedwezen over zyne
misdaden iet welk den priester behaegde, en
van den anderen kant hoe zyn groot verstand en
geleerdheyd hem had gebragt in dolinge, 't welk
den priester verwonderde.
Ten langen laesten de dienaers kwamen weder
die alom gezonden hadden geweest, om de aen
hangers van Cartouche te vangen, die alle by hem
gebragt wierden, aen wie hy zeyde de volgende
redens
c Myuheeren! gy-lieden en moet het niet kwa-
lyk afnemen, dat ik verklaerd hebbe aen myne
rechters wie gy zyt, en wat gy gedaen hebt;
ik heb eene vreede pynbank uytgestaen, zonder
